Περιφερειακή ανάπτυξη και υπογεννητικότητα

Η ζωή το έφερε και τα τελευταία χρόνια επισκέπτομαι συχνά την επαρχία, κυρίως τα χωριά της Ρούμελης κοντά στον Παρνασσό.

Δεν χρειάζεται να είναι κανείς ειδικός για να διαπιστώσει πως τα χωριά αυτά υφίστανται μια ταχεία γήρανση του πληθυσμού και μια διαρκή υποβάθμιση της οικονομικής τους δραστηριότητας, που οδηγούν σε κάποιας μορφής ‘ερημοποίηση’, τουλάχιστον και την κοινωνική και οικονομική έννοια του όρου.

Πρέπει να σημειωθεί πως το ζήτημα δεν αφορά βεβαίως μόνο τη Ρούμελη. Τα ίδια βλέπει κανείς και στον Μωριά, στην Ήπειρο και στην Θράκη, σε περιοχές της Θεσσαλίας και της Μακεδονίας όπως και σε μεγάλο πλήθος νησιών στο Αιγαίο και αλλού.

Τι μπορεί λοιπόν να γίνει;

Πρώτα απ’ όλα θα πρέπει να συζητάμε για το θέμα. Να συζητάμε πολύ, ανοικτά και σε βάθος, ξεπερνώντας το ιδιότυπο σιωπητήριο που έχει επιβληθεί.

Στη συνέχεια πρέπει να γίνει σαφές ότι για να μπορέσει να λειτουργήσει ένας τόπος, πρέπει να λειτουργεί ένα σοβαρό δίκτυο μεταφορών. Στην ελληνική περίπτωση αυτό σημαίνει αξιόπιστες ακτοπλοϊκές συνδέσεις για τα νησιά και έναν γρήγορο, ασφαλή, ευρωπαϊκού τύπου σιδηρόδρομο για την ενδοχώρα.

Τέλος πρέπει να γίνει μια σοβαρή συζήτηση για την οικονομική ανάπτυξη. Αυτή βεβαίως θα αποφασισθεί από την αγορά, οφείλει όμως η κοινωνία να δώσει μια κατεύθυνση. Γνώμη μου είναι πως η κύρια κατεύθυνση δεν μπορεί να είναι άλλη από την αξιοποίηση του αγροδιατροφικού πλούτου σε δυο κατευθύνσεις:

1. Την ανάπτυξη διατροφικών προϊόντων υψηλής ποιότητας, τα οποία θα είναι διαθέσιμα τόσο σε επισκέπτες του τόπου όσο και στην παγκόσμια αγορά.
2. Την ανάπτυξη ενός ποιοτικού προϊόντος φιλοξενίας που θα αναδεικνύει τον φυσικό, ιστορικό, πολιτισμικό και διατροφικό πλούτο της περιοχής

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία πως ένα πλέγμα άλλων οικονομικών δραστηριοτήτων θα αναπτυχθεί γύρω από τα παραπάνω. Ένα πλέγμα γύρω από διατροφή, πολιτισμό και τουρισμό μπορεί να αποτελέσει το σκελετό που χρειάζεται η ελληνική περιφέρεια για την οικονομική της ανάπτυξη.

Τέλος, εναπόκειται στην ελληνική πολιτεία να κάνει στοιχειωδώς το καθήκον της ώστε να προσφέρει δομές παιδείας, υγείας και ασφάλειας, επιπλέον των υποδομών μεταφοράς που αναφέρθηκαν προηγουμένως.

Η συζήτηση ενός τέτοιου οράματος και η δημιουργία σχετικών σχεδίων — που μπορούν να αρχίσουν να υλοποιούνται άμεσα από την ιδιωτική πρωτοβουλία και την τοπική αυτοδιοίκηση — μπορεί σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα, ίσως 10 ή 15 χρόνια, να προσφέρει εντυπωσιακά αποτελέσματα και να οδηγήσει σε μια αρμονική σχέση μεταξύ υπαίθρου και πόλης. Σχέση η οποία δεν θα βοηθήσει μόνο στην ύπαιθρο αλλά — και εδώ είναι το εντυπωσιακότερο — και την ίδια την πόλη.

Ο μεγάλος διανοητής και πολιτικός Μιχάλης Χαραλαμπίδης ονόμασε το κόμμα που δημιούργησε το 1999 «Δημοκρατική Περιφερειακή Ένωση». Το όραμα του ήταν εμπνευσμένο, στην απόλυτα σωστή κατεύθυνση. Ένα τέταρτο του αιώνα αργότερα βιώνουμε ήδη τις συνέπειες της μη πραγμάτωσης εκείνου του οράματος.

Ποτέ όμως δεν είναι αργά.

Έστω και τώρα οι έλληνες πολίτες μπορούν να απαιτήσουν ένα μακρόπνοο πλάνο περιφερειακής ανάπτυξης το οποίο τελικά θα απαντήσει τόσο στις οικονομικές προκλήσεις της χώρας όσο και στο δυσεπίλυτο πρόβλημα της υπογεννητικότητας.

Ελπίδες για το 2025

Πρώτα και κύρια θα ήθελα η οικογένεια μου, όπως και οι οικογένειες των αγαπημένων μου, να ζήσουν τη νέα χρονιά με υγεία και ειρήνη.

Σε προσωπικό επίπεδο για το νέο έτος θα ήθελα να μπορέσω να διαβάσω και να γράψω περισσότερο. Επίσης να γυμνάζομαι περισσότερο και να έχω μια πιο προσεγμένη διατροφή. Θα ήθελα πολύ να έχω περισσότερο χρόνο για τους συγγενείς και τους φίλους μου. Ιδιαίτερα μάλιστα για τους ηλικιωμένους συγγενείς και τους φίλους της παιδικής μου ηλικίας. Τέλος, ελπίζω να μπορέσω να απαλλαγώ από τον εθισμό μου στα κινητά τηλέφωνα και στα κοινωνικά δίκτυα — πράγμα όμως που είχα ζητήσει και πέρσι απέτυχα παταγωδώς.

Για τον τόπο μου, τον Ασπρόπυργο, όπως και για το νέο χωριό μου, το Δίστομο, θα ήθελα να δω τους κατοίκους τους να αγαπάνε τα δύο χωριά αυτά περισσότερο. Να τα αγαπάνε στην πράξη και όχι μόνο στα λόγια. Αν ανακτηθεί μια ειλικρινής σχέση με τον τόπο, όλα τα άλλα θα γίνουν εύκολα.

Για τις κοινότητες μου, εκείνες των Πληροφορικών και των Δημιουργών, επιθυμώ να βρουν την αυτοπεποίθηση τους. Να κατανοήσουν σε βάθος πως δεν υπάρχουν «σωτήρες» κανενός είδους και να συγκροτηθούν σε συλλογικά σώματα που θα αναλάβουν τις ευθύνες τους απέναντι στους ίδιους τους κλάδους και τα μέλη τους αλλά και σε όλη την κοινωνία.

Για την αγαπημένη μας χώρα, την Ελλάδα, θα ήθελα να αποφασίσουν οι Έλληνες να κάνουν ό,τι χρειάζεται ώστε να ‘ξεμπλοκάρει’ η δημοκρατία μας. Να λειτουργήσει σωστά η δικαιοσύνη και να επανέλθει η ισονομία. Ήρθε η ώρα πια να τελειώνουμε με τα υπολείμματα των κοτζαμπάσηδων. Με λίγα λόγια, οφείλει δηλαδή η πολιτική — με την αυθεντική έννοια της λέξης — να επιστρέψει στον τόπο που γεννήθηκε.

Οι Έλληνες επίσης θα ήθελα να πρωταγωνιστήσουν, πλάι πλάι με τους υπόλοιπους ευρωπαϊκούς λαούς, στην επιστροφή του αυθεντικά ευρωπαϊκού, δηλαδή του κλασικού ελληνικού τρόπου του ζειν, στην ίδια την Ευρώπη. Να είναι στην πρώτη γραμμή για τη δημιουργία της συμπολιτείας του 21ου αιώνα, της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδιακής Ένωσης. Αυτή η υπερδύναμη ελευθερίας, ειρήνης, ισότητας, πολιτισμού και ασφάλειας είναι ο σημαντικότερος στόχος που μπορεί να έχει σήμερα κάθε ευρωπαίος.

Οι λαοί του κόσμου εύχομαι καθένας να βρει επιτέλους την ελευθερία και την αυτοδιάθεση του και μαζί το δικαίωμα να ζήσει και να ευημερήσει στον τόπο του.

Ο άνθρωπος τέλος, ως είδος, καλό θα είναι να συνειδητοποιήσει την προσωρινότητα του και να σεβαστεί τον κόσμο στον οποίο δημιουργήθηκε και ζει τα τελευταία λίγα εκατομμύρια χρόνια. Μόνος μπούσουλας για αυτό είναι η σύνεση και η αγάπη.

Τα παραπάνω ακούγονται ίσως γενικά ή και κάποια από αυτά ουτοπικά. Ειλικρινά όμως νομίζω πως αξίζει να προσπαθήσουμε για αυτά.

Εύχομαι τέλος σε σένα, αγαπητέ αναγνώστη, υγεία και ευτυχία το έτος 2025! Μακάρι να έχεις υγεία και να μπορείς να βρίσκεις αληθινό νόημα σε κάθε σου ημέρα.

Καλή Πρωτοχρονιά και ευτυχισμένο το νέο έτος 2025!

Άποψη του Γαλαξειδίου Φωκίδας στις 31-12-2024

Τιμή στον Jimmy Carter

Απεβίωσε χθες σε ηλικία 100 ετών ο 39ος Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, Jimmy Carter.

Τον Νοέμβριο του 2023 είχε αποβιώσει και η αγαπημένη του σύζυγος, Rosalynn και στο ιστολόγιο αυτό είχα σημειώσει την αμοιβαία τους αφοσίωση ως έναν «ύμνο στην αγάπη».

Η προεδρία του Jimmy Carter ήταν γεμάτη προκλήσεις, τόσο στην οικονομία όσο και στη διεθνή πολιτική. Τότε θεωρήθηκε σχεδόν αποτυχημένος, τώρα πια όμως έχει γίνει σαφές πως δεν τα είχε πάει καθόλου άσχημα.

Το εντυπωσιακό με τον Carter όμως είναι η πορεία του μετά την προεδρία. Αντί να αποσυρθεί και να απολαύσει τα προνόμια του τέως προέδρου, έμεινε στην πρώτη γραμμή της μάχης για μια πιο δίκαιη κοινωνία στις ΗΠΑ αλλά και για ειρήνη στον κόσμο.

Η καθαρότητα των θέσεων του, η επιμονή και η αποτελεσματικότητα των πρωτοβουλιών του τον κατέστησαν ιδιαίτερα αγαπητό ανά την υφήλιο και, κατά κάποιο τρόπο, ήρωα των προοδευτικών αμερικανών.

Τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης το 2002.

Το παράδειγμα του σίγουρα θα συνεχίσει να εμπνέει στις ΗΠΑ και σε ολόκληρο τον κόσμο. Αν και μέχρι στιγμή έχει βρει ελάχιστους μιμητές τόσο μεταξύ των προέδρων των ΗΠΑ όσο και των ομολόγων του διεθνώς, το σίγουρο είναι πως έγραψε με ανεξίτηλα γράμματα το όνομα του στην ιστορία.

Το μοναδικό άξιο μνημείο για τα θύματα των Τεμπών

Πολλά έχουν γραφτεί και ακόμα περισσότερα έχουν λεχθεί για την αδιανόητη τραγωδία των Τεμπών, με τις δεκάδες αθώων θυμάτων η οποία άγγιξε την ψυχή κάθε έλληνα.

Οι ευθύνες της κυβέρνησης και του κρατικού μηχανισμού είναι πασιφανείς και δεν γίνεται να κρυφτούν μέσα στην διαχρονικότητα των παθογενειών του ελληνικού Δημοσίου τομέα.

Από ‘κει και πέρα όμως κάτι ουσιαστικό πρέπει να γίνει για να τιμηθεί η μνήμη αυτών των αθώων θυμάτων.

Κατά την γνώμη μου τίποτα σημαντικότερο, κανένα μνημείο μεγαλύτερης αξίας δεν μπορεί να φτιαχτεί από το να αποκτήσει η Ελλάδα επιτέλους σιδηρόδρομο, έστω και με 50 χρόνια καθυστέρηση.

Για τον ιστορικό του μέλλοντος η Ελλάδα του - δήθεν εκσυγχρονιστή - Κωνσταντίνου Σημίτη θα είναι η χώρα που έκανε ένα έργο της κλίμακας της ζεύξης Ρίου-Αντιρρίου, μία γέφυρα μοναδική στον κόσμο, και δεν προνόησε η γέφυρα αυτή να έχει σιδηρόδρομο.

Πραγματικά δεν ξέρω τι θα ήταν χειρότερο: Το ενδεχόμενο να μην το σκέφτηκαν καθόλου ή το ενδεχόμενο να το σκέφτηκαν και να το απέρριψαν;

Εν πάσει περιπτώσει, η ουσία είναι πως ήρθε η ώρα να αποκτήσει ένα ευρωπαϊκών προδιαγραφών σιδηροδρομικό δίκτυο. Έχει σημασία να τονίσουμε με κάθε τρόπο ότι η λειτουργία ενός γρήγορου και αξιόπιστου σιδηροδρόμου είναι αυτό που σε μεγάλο βαθμό ξεχωρίζει την ποιότητα ζωής μεταξύ Ευρώπης και Ηνωμένων Πολιτειών (πολύ περισσότερο δε με τον υπόλοιπο κόσμο).

Με άλλα λόγια, ήρθε επιτέλους η ώρα η Ελλάδα να γίνει Ευρώπη. Για να το πετύχει αυτό πρέπει να αποκτήσει έναν ευρωπαϊκό σιδηρόδρομο.

Δεν μπορώ στο σημείο αυτό να μην σημειώσω - για αποκατάσταση της ιστορικής μνήμης - ότι ο μεγάλος διανοητής, συγγραφέας και πολιτικός Μιχάλης Χαραλαμπίδης, όταν έκανε την ηρωική προσπάθεια με τη Δημοκρατική Περιφερειακή Ένωση το 1999, ξεκινούσε τις ομιλίες τους λέγοντας ότι ο εκσυγχρονισμός στην Ελλάδα είναι ψευδεπίγραφος και αυτό αποδεικνύεται από την έλλειψη επένδυση στο σιδηρόδρομο — όπως μαρτυρά και η γνωστή αφίσα.

Να μεριμνήσει λοιπόν άμεσα η Ελληνική Πολιτεία ώστε να βρεθούν τα κατάλληλα κονδύλια από ευρωπαϊκούς και εθνικούς πόρους και να γίνει ένας υψηλών προδιαγραφών σε σιδηρόδρομος.

Μια εθνική υποδομή που θα ενώσει την Ελλάδα από άκρη σε άκρη. Από την Σπάρτη και την Καλαμάτα έως τα Ιωάννινα και την Αλεξανδρούπολη.

Αν το επιτύχουμε αυτό σε πρώτο στάδιο θα αυξηθεί κατακόρυφα τόσο η ποσότητα όσο και η ποιότητα του ελληνικού τουριστικού προϊόντος.

Παράλληλα θα έχει γίνει ένα μεγάλο ουσιαστικό βήμα πιθανότατα το μόνο τόσο ουσιαστικό ώστε να αποκτήσει Ελλάδα επιτέλους μία αληθινή πολιτική για την αποκέντρωση.

Τέλος η κίνηση αυτή θα έχει υψηλό συμβολισμό καθώς θα τιμήσει όσο τίποτε άλλο, θα είναι πράγματι μία έμπρακτη συγνώμη του ελληνικού κράτους και του ελληνικού λαού προς τα αθώα θύματα των Τεμπών.

Η ώρα να αποκτήσει η Ελλάδα εναν γρήγορο, υψηλής τεχνολογίας και αξιόπιστο σιδηρόδρομο είναι τώρα.

Λιαντίνης περί Θανάτου και η Επικούρεια "Τετραφάρμακος"

Σε μια περιήγηση στο YouTube τις προάλλες τυχαία είδα αυτήν τη διάλεξη του Καθηγητή Δημήτρη Λιαντίνη με θέμα «Η φιλοσοφική θεώρηση του θανάτου». Η διάλεξη είχε δοθεί στην Σχολή Εφαρμογών Υγειονομικού του 401 Στρατιωτικού Νοσοκομείου και αξίζει οπωσδήποτε να την παρακολουθήσει κανείς:

Μεταξύ άλλων αναφέρεται στον αγαπημένο μου φιλόσοφο Επίκουρο και τη μοναδική «Τετραφάρμακο» του, η οποία έκανε τον γιο του Νεοκλή και της Χαιρεστράτης διάσημο σε ολόκληρο τον ελληνιστικό κόσμο.

Λέει συγκεκριμένα η «Τετραφάρμακος»:

«Άφοβος ο θεός,

Aνύποπτον ο θάνατος,

T’αγαθόν μεν εύκτητον,

Tο δε δεινόν ευεκκαρτέρητον»

Πραγματικά, αν το σκεφτεί κανείς, είναι μαγικό που το κλειδί της ευτυχίας του ανθρώπινου βίου μπορεί να περιγραφεί σε τέσσερις μόνο σύντομες γραμμές.

Η Τετραφάρμακος στο πρωτότυπο της:

Μια πραγματικά μοναδική, ανεπανάληπτη ευκαιρία

Είναι εξαιρετικά σπάνιο στην ιστορία να έχει κανείς τη δυνατότητα να συμβάλει ουσιαστικά στη δημιουργία μιας υπερδύναμης.

Και είναι ακόμα πιο σπάνιο όταν μιλάμε για μια υπερδύναμη που ενσαρκώνει την ειρήνη, την ελευθερία, τη δικαιοσύνη, την ισότητα, την ασφάλεια και την ευημερία.

Όμως, γίνεται πραγματικά μοναδικό όταν αυτή η νέα υπερδύναμη δεν θα ωφελήσει μόνο τους δικούς της πολίτες, αλλά και όλους τους λαούς του κόσμου.

Αυτή η υπερδύναμη δεν είναι άλλη από την Ευρωπαϊκή Ομοσπονδιακή Ένωση.

Πώς μπορούμε, λοιπόν, να την κάνουμε πραγματικότητα; Χρειάζεται μήπως μια λεγόμενη «φιλοευρωπαϊκή ηγεσία» στις μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις, όπως η Γερμανία, η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία;

Όχι, σε καμία περίπτωση. Όσο φιλοευρωπαϊκές και αν είναι αυτές οι ηγεσίες, δεν πρόκειται να προχωρήσουν προς την ομοσπονδιακή ενοποίηση. Πολύ απλά, γιατί κάτι τέτοιο υπερβαίνει το πεδίο της εντολής τους. Δεν έχουν την εξουσιοδότηση να το κάνουν.

Πώς, λοιπόν, μπορεί να γίνει αυτό το όνειρο πραγματικότητα;

Πολύ απλά, με λαϊκή απαίτηση. Αν συμφωνήσουμε σε μια απλή, λειτουργική πρόταση για την άμεση δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδιακής Ένωσης (όπως, για παράδειγμα, είχε οραματιστεί το Μανιφέστο της Ρώμης) και αν συγκεντρώσουμε έναν μεγάλο αριθμό Ευρωπαίων που θα στηρίξουν επώνυμα αυτή την πρόταση, τότε οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα υποχρεωθούν να ακολουθήσουν τη λαϊκή βούληση.

Αυτή είναι η κεντρική ιδέα πίσω από το Together for Europe - Κίνημα για την Ευρωπαϊκή Ομοσπονδιακή Ένωση. Πρόκειται για έναν στόχο ζωής που αξίζει να επιδιώξουμε. Και σας προσκαλώ όλους να συμμετάσχετε σε αυτή τη συλλογική προσπάθεια!

Ας συγκεντρώσουμε, λοιπόν, όσο το δυνατόν περισσότερους Ευρωπαίους για να υπογράψουν την πρόταση Together for Europe για την Ευρωπαϊκή Ομοσπονδιακή Ένωση. Όταν ένας ικανός αριθμός από εμάς δηλώσει την υποστήριξή του, το κίνημά μας δεν θα μπορεί να αγνοηθεί.

Η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδιακή Ένωση θα είναι μια υπερδύναμη για το καλό. Θα συμβάλει στην ειρήνη και την ευημερία σε όλο τον κόσμο. Ας την κάνουμε πραγματικότητα τώρα!

Συμμετάσχετε στο https://www.togetherforeurope.com

Σημείωση: Αυτό το άρθρο περιλαμβάνει περιεχόμενο που παρήχθη από το ChatGPT.

Συμβουλές του Γιάννη Ρίτσου μέσω Τίτου Πατρίκιου

Είχα τη μεγάλη τύχη να παρακολουθήσω στις 30/11/2024 στην ΕΡΤ την εκπομπή «Συνθέσεις» με παρουσιαστή τον Μάκη Προβατά. Ο κ. Προβατάς είχε εκείνο το απόγευμα δύο πράγματι εκλεκτούς προσκεκλημένους:

1. Τον Καθηγητή κ. Γιώργο Μπαμπινιώτη
2. Τον Ποιητή κ. Τίτο Πατρίκιο

Το περιεχόμενο της εκπομπής ήταν εξαίρετο και οι προσκεκλημένοι απάντησαν άριστα στις εύστοχες ερωτήσεις του κ. Προβατά. Σας προτείνω ανεπιφύλακτα να αναζητήσετε την εκπομπή αυτήν στο Ertflix και να την παρακολουθήσετε— Με την ευκαιρία να πω ότι αξίζουν συγχαρητήρια στη Δημόσια Τηλεόραση για τη δημιουργία και συνεχιζόμενη αναβάθμιση της πλατφόρμας Ertflix.

Εκεί που θα ήθελα να δώσω έμφαση είναι σε δύο συμβουλές που ο μεγάλος ποιητής Πατρίκιος ανέφερε πως είχε λάβει από τον Γιάννη Ρίτσο, κατά το διάστημα που και οι δύο ήταν εξόριστοι σε κάποιο απομονωμένο νησί — αν δεν κάνω λάθος, στον Άη Στράτη— λόγω των πολιτικών τους πεποιθήσεων:

1. Η πρώτη συμβουλή ήταν ο ποιητής να αποφεύγει τα πολλά επίθετα.
2. Η δεύτερη συμβουλή ήταν να αποφεύγει τη συχνή χρήση των αφηρημένων ουσιαστικών (όπως ελευθερία, δικαιοσύνη κλπ)

Αναλογίστηκα πόσο βαθιά πρέπει να είναι η γνώση που έχει αποκτήσει κάποιος, εν προκειμένω ο Γιάννης Ρίτσος, ώστε να είναι σε θέση να δίνει τόσο απλές μας τόσο ουσιώδεις συμβουλές. Είναι πράγματι εκπληκτικό.

Μετά σκέφτηκα πόσο δίκιο έχει ο αγαπημένος μου καθηγητής και πολύτιμος σύμβουλος Καθηγητής Γιώργος Φ. Γεωργακόπουλος όταν λέει «πόσο καλύτερα θα ήταν τα πράγματα αν, εμείς οι Έλληνες, ξέραμε λίγο καλύτερα ελληνικά». Θα ήταν όντως, πολύ καλύτερη η επικοινωνία μας αλλά και η κατανόηση του ίδιου μας του εαυτού αυτού. Θα επικεντρώναμε στα ουσιώδη, όπως συμβουλεύει ο Ποιητής, και θα ζούσαμε καλύτερα, σε μια πιο αξιόλογη κοινωνία

Τέλος, σε προσωπικό επίπεδο, συγκινήθηκα βαθιά βλέποντας και ακούγοντας τον καθαρό λόγο του Τίτου Πατρίκιου στα 96 του χρόνια. Ο μεγάλος μας ποιητής είναι συνομήλικος του πατέρα μου, που μας άφησε το 2017, ενώ υπήρξαν συγκρατούμενοι στον «νέο Παρθενώνα» της Μακρονήσου το 1951.

Η δική μου γενιά - προλαβαίνουμε ακόμα! - και πολύ περισσότερο οι νεότεροι πρέπει να ανακαλύψουν εκ νέου τη μαγική δύναμη της γλώσσας, εκείνης που καθορίζει την σκέψη και τη συμπεριφορά οδηγώντας τη ζωή μας.

Το παραπάνω ήταν πάντοτε σημαντικό, τώρα πια όμως στην εποχή των LLM (που όλοι βιάζονται να βαφτίσουν «τεχνητή νοημοσύνη») αποκτά σημασία καθοριστική.