Ως τη Νίκη, Πάντοτε, Μιχάλη Χαραλαμπίδη

Αγαπημένε Δάσκαλε Μιχάλη Χαραλαμπίδη,

Ήταν Ιούνιος του 1996, διάβαζα μαθηματικά για τις πανελλήνιες εξετάσεις της επόμενης μέρας. Στιγμή ιερή. Περιέργως όμως η μητέρα μου, καθηγήτρια, με διακόπτει. "Έλα τώρα να δεις στην τηλεόραση μου λέει", μιλάει ένας πολύ αξιόλογος άνθρωπος. Η ιστορική σου ομιλία στο 4ο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ είχε μόλις ξεκινήσει και την είδα ολόκληρη. Έτσι σε γνώρισα, εντυπωσιασμένος από το 1ο δευτερόλεπτο.

Ήσουν διαφορετικός. Δεν μιλούσες για αυτά που μιλούσαν οι άλλοι. Αναφερόσουν στην πατρίδα μιλώντας για τα όνειρα σε ενεστώτα χρόνο. Τίποτα δεν μπορεί να ενθουσιάσει περισσότερο ένα νέο παιδί.

Τα χρόνια πέρασαν. Από τον Οκτώβρη εκείνης της χρονιάς ήμουν στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Άκουγα πολλά για σένα, για αυτήν την διαφορετική προοπτική που προτείνει ένα "λαμπρό μυαλό". Ήρθε το 2000, σε άκουσα να μιλάς στο κέντρο του Ηρακλείου, ήμουν με τον συναθλητή σου Νεκτάριου Μουμουτζή. Σε ακούσαμε να μιλάς για τους σιδηροδρόμους, που η Ελλάδα πρέπει να αναπτύξει για να είναι σύγχρονο κράτος και που πρέπει να συνδέουν τα δέκα διεθνή λιμάνια που οφείλουμε να δημιουργήσουμε, ξεκινώντας από τη νότια Κρήτη. Κανείς δεν είχε ξαναμιλήσει για αυτά. 

Σε καλέσαμε στο Πανεπιστήμιο και μας τίμησες ερχόμενος. Είπες για τη συνάντηση του παραδοσιακού με το σύγχρονο. Για τη σύνδεση της εκπαίδευσης με τα τοπικά οικονομικά πλεονεκτήματα. Για την επιστροφή του Τόπου και για το Συμβολικό Κεφάλαιο, το πεδίο που καθορίζει την οικονομία του 21ου αιώνα και που η Ελλάδα είναι υπερδύναμη. Σε ακούγαμε με προσοχή.

Παράλληλα υποστηρίξαμε το εγχείρημα της Δημοκρατικής Περιφερειακής Ένωσης, μιας κίνησης πολύ μπροστά από την εποχή της. Είχες τεράστιο δίκιο να λες πως το 0.4% ήταν μια μεγάλη ηθική νίκη καθότι η ολοκληρωτικού τύπου αντιμετώπιση από το σύστημα ξεπερνούσε την πιο νοσηρή φαντασία. Η ιδιότυπη εξορία σου από την ενημερωτική σφαίρα, στην οποία σε καταδίκασαν Σημίτης, Τσουκάτος και τα συμφέροντα που εκπροσωπούσαν διήρκεσε μέχρι και σήμερα.

Η προσπάθεια στις Ευρωεκλογές ήταν τίμια και ειλικρινής. Το αποτέλεσμα βέβαια προδιαγεγραμμένο. Τότε ξεκίνησες έναν αγώνα που έδειξε πως είσαι άνθρωπος υψηλότερης ποιότητας. Άρχισες να γυρίζεις την Ελλάδα και να συνομιλείς. Να αναστήσεις τους ομίλους. Να κανείς την πολιτική με την αυθεντική έννοια του όρου και να την επανασυστήσεις στον τόπο που αυτή γεννήθηκε. Η προσπάθεια αυτή, που διήρκεσε είκοσι χρόνια, είναι μοναδική και θα μας εμπνέει σε όλη τη διάρκεια του βίου μας.

Συνδύασες την Ομιλία, τη δια ζώσης επικοινωνία απαλλαγμένη από ηλεκτρονικά ή άλλα φίλτρα, με την επιστροφή του Λόγου. Είναι μοναδική στα παγκόσμια χρονικά η περίπτωση ενός Πολιτικού που αποκλείστηκε από το καθεστώς και συνέγραψε σε σχετικά σύντομο χρόνο περισσότερα από δώδεκα βιβλία για να καταθέσει με σαφήνεια, εύρος, βάθος και παρρησία τις πολιτικές του θέσεις σε όλα τα ζητήματα που αφορούν τη δημόσια συζήτηση: Γεωπολιτική, διεθνείς σχέσεις και ανθρώπινα δικαιώματα, τοπική και περιφερειακή ανάπτυξη, πολιτισμική και αγροδιατροφική οικονομία και πολλά άλλα. Παράλληλα, έκανες ένα ανεπανάληπτο εγκώμιο στην Πολιτική επαναδιατυπώνοντας και επαναφέροντας την ύψιστη των τεχνών, με τον αυθεντική, ελληνικό της τρόπο επιστημονικά και μεθοδολογικά. 

Ο γραπτός αυτός λόγος είναι ένα μεγάλο σου δώρο, τόσο στους σημερινούς Έλληνες όσο και στις επόμενες γενιές. Δεν μπορούμε να σε ευχαριστήσουμε επαρκώς. Η ιστορία σε έχει ήδη δικαιώσει και αυτή η δικαίωση θα φτάσει στα αυτιά κάθε Έλληνα και κάθε Ελληνίδας τα επόμενα χρόνια.

Στα τέλη της δεκαετίας του '90 μας είπες "να γίνουμε όλοι μάστορες". Ακούσαμε τη συμβουλή σου και 25 χρόνια μετά αναγνωρίζουμε πως αυτή η προτροπή άλλαξε τη ζωή μας, μας βοήθησε να διατηρήσουμε την οικονομική μας ανεξαρτησία, την ελευθερία του λόγου μας και μας έδωσε τη δυνατότητα να είμαστε χρήσιμοι για τους ανθρώπους που αγαπάμε και για την κοινωνία συνολικά. Ήταν η πιο εμπνευσμένη προτροπή που θα μπορούσε να δώσει κανείς, ειπωμένη μάλιστα την στιγμή εκείνη που η κάστα στην κατοχή της οποίας ήταν το κράτος μας καλούσε να τζογάρουμε στο χρηματιστήριο.

Οι νέοι επιχειρηματίες και οι νεοφυείς επιχειρήσεις σε τίμησαν καλώντας σε διαδοχικά σε συνέδριά τους, σε Ελλάδα και Ευρώπη το 2009, 2010, 2011 και 2012. Ανταπέδωσες την  τιμή ερχόμενος να μας μιλήσεις και απολαύσαμε κάθε στιγμή μάθησης μαζί σου. Μας έδειξες πως μπορούμε να έχουμε τη δική μας αυτόχθονη επιχειρηματική στρατηγική, να σεβόμαστε τους πάντες αλλά να έχουμε αυτοπεποίθηση. Να μην παγκοσμιοποιούμαστε αλλά να παγκοσμιοποιούμε. Η συνεισφορά σου στην άνθιση του νέου ελληνικού επιχειρείν ήταν καθοριστική και έχει ήδη αναγνωριστεί.

Πέρσι με κάλεσες για να κάνουμε μια σειρά οχτώ διαλέξεων πάνω σε όλο το φάσμα των ζητημάτων που έχεις αναπτύξει. Ήθελες η σκέψη και οι ιδέες σου να έρθουν σε όσμωση με τη νεολαία, με τους ανθρώπους που αναπτύσσουν νέες τεχνολογίες για τη διεθνή αγορά με πολύ μεγάλη επιτυχία. Να δώσεις το θεωρητικό και οραματικό πλαίσιο τόσο για αυτά που κάνουμε ήδη όσο και για εκείνα που θα κάνουμε στο μέλλον. 

Η μοίρα θέλησε, Δάσκαλε, να κάνουμε τις έξι από τις οχτώ διαλέξεις που προγραμματίζαμε. Η υποδοχή των ιδεών σου, δεδομένης της πειραματικής φύσης του εγχειρήματος ήταν εντυπωσιακή. Σχηματίστηκε μια συμπαγής ομάδα που ανέμενε την πρώτη Τρίτη κάθε μήνα να συνομιλήσει μαζί σου. Η επόμενη θα ήταν η Τρίτη 2 Απριλίου και θα κλείναμε την Τρίτη 14 Μαΐου. Η ζωή όμως είχε άλλα σχέδια. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως δεν είμαστε αποφασισμένοι να συνεχίσουμε. Θα μελετήσουμε το έργο σου, θα το εμπεδώσουμε και θα μας εμπνέει τις δεκαετίες που έρχονται, τόσο στο επιχειρείν και στη δημιουργία όσο και στην πολιτική ζωή μας.

Μιχάλη, είσαι ένας Γίγαντας του Ποντιακού Ελληνισμού. Ένας Τιτάνας του Πόντου. Από την Τετάρτη το βράδυ, οι Κομνηνοί και οι Υψηλάντηδες έχουν πλαισιωθεί με έναν ισάξιο τους. Ήσουν όμως πολύ περισσότερα από αυτό. Ήσουν η καθαρή σκέψη για την Ελλάδα και για όλη την Ευρώπη. Ενσάρκωνες την επιστροφή του Λόγου, την προσπάθεια του ανθρώπου να γίνει Άνθρωπος και να οικοδομήσει έναν καλύτερο κόσμο.

Ξέρω πως ίσως θυμώσεις με την παρατήρηση αυτή, πρέπει όμως να την κάνω. Είδα σήμερα εδώ στο Α΄Νεκροταφείο Αθηνών πολλούς από τους ανθρώπους για τους οποίους μιλάς στα βιβλία σου περί της κρίσης της πολιτικής στην Ελλάδα. Απ' όσο ξέρω, δεν πρόλαβαν να σου ζητήσουν συγγνώμη όσο ήσουν στη ζωή και, φαντάζομαι, για αυτό είναι εδώ σήμερα, για να σου τη ζητήσουν έστω και τώρα.

Όταν ενημέρωσα τους συναδέλφους για την απώλεια σου, ένας εκ των νεότερων με ρώτησε "έχει παιδιά ο Μιχάλης;". Κοντοστάθηκα για μια στιγμή και απάντησα "ναι, έχει, είναι μάλιστα χιλιάδες". Όλοι εμείς μεγάλε Δάσκαλε, θα φροντίσουμε η ανεπανάληπτη και ανεκτίμητη κληρονομιά σου να φτάσει σε κάθε Έλληνα και κάθε Ελληνίδα. Η πολιτική να ξαναγίνει Πολιτική στον Τόπο που τη γέννησε. Να έχουμε ξανά Πόλεις και Πολιτισμό. Να ξαναγίνουμε όλοι Πολίτες, Όλα αυτά θα τα κάνουμε χάρη σε σένα.

Χαίρε, αγαπημένε Δάσκαλε Μιχάλη Χαραλαμπίδη. 

Ως τη Νίκη, Πάντοτε. 

Οκτώβριος 2023, Διάλεξη Μιχάλη Χαραλαμπίδη στην Starttech Ventures

Άρση απαγορευτικού

Γράφουν σήμερα για τον Μιχάλη Χαραλαμπίδη η Καθημερινή, το Πρώτο Θέμα, ο ΣΚΑΪ, η Ναυτεμπορική, ακόμα και το ΕΡΤ News. Όλα τα δημοφιλή μέσα μαζικής ενημέρωσης, όπως και πολλά άλλα μικρότερης εμβέλειας. 

Για χρόνια όμως ο Μιχάλης ήταν εκκωφαντικά απών από τη λεγόμενη δημόσια σφαίρα, όπως αυτήν την ορίζουν τα μέσα "ενημέρωσης". Πότε τον είδατε τελευταία φορά κεντρικό προσκεκλημένο σε τηλεοπτική εκπομπή; Πότε του πήρε συνέντευξη μια μεγάλη εφημερίδα; Πότε του έκανε αφιέρωμα ένα ψηφιακό μέσο;

Πώς γίνεται να μην βλέπαμε και να μην ακούγαμε τον κατά τεκμήριο κορυφαίο πολιτικό της μεταπολιτευτικής περιόδου; Ποιος από τους λεγόμενους πολιτικούς πρώτης γραμμής έχει αντίστοιχο συγγραφικό έργο; Ποιος έχει ασχοληθεί με τέτοιο εύρος θεμάτων, από γεωπολιτική και ανθρώπινα δικαιώματα μέχρι αγροδιατροφή, πολεοδομία και υψηλή τεχνολογία; Ποιος άλλος πολιτικός κατέθεσε συγκροτημένα, επώνυμα και με παρρησία τις απόψεις του;

Αποχαιρετώντας έναν μεγάλο Πολιτικό, σπουδαίο Διανοούμενο και μοναδικό Άνθρωπο

Με τον Μιχάλη Χαραλαμπίδη μιλήσαμε πριν λίγες ημέρες. Με καλούσε πάντοτε για μια επιβεβαίωση πριν την επόμενη διάλεξή μας, που ήταν προγραμματισμένη για την επόμενη Τρίτη 2 Απριλίου με θέμα "Παραγωγική Μνήμη και Σύγχρονη Ανάπτυξη". Ήταν η 7η κατά σειρά σε ένα πρόγραμμα 8 διαλέξεων με γενικό θέμα “Ανάπτυξη και Ποιότητα – Η Νέα Συμμαχία: Νέα Πολιτική Εθνική Αναπτυξιακή Παιδεία”. Επισυνάπτω την ανακοίνωση του προγράμματος, που έμελλε να ολοκληρωθεί κατά τα 6/8, για ιστορικούς λόγους, μαζί με μια φωτογραφία από την πρώτη διάλεξη. 

Είναι λοιπόν πολύ δύσκολο που η ζωή μας καλεί, αντί για την πρόσκληση στη διάλεξη αυτή, να πούμε αντίο σε αυτόν τον μεγάλο Πολιτικό, τον σπουδαίο Επιστήμονα και πραγματικά μοναδικό Άνθρωπο.

Ο ίδιος έλεγε πως θεωρούσε το πρόγραμμα αυτό σημαντικό, ήθελε να συνομιλήσει με τη νεολαία, με τους ανθρώπους της δημιουργίας, της επιστήμης και της τεχνολογίας. Προσωπικά το βρίσκω ως ένα από τα σημαντικότερα πράγματα που έχω κάνει από το 2000 που ξεκίνησε η διαδρομή μας καθώς, τελικά, το επιχειρείν, το να "γίνουμε μάστορες" όπως ο Μιχάλης μας προέτρεψε στα τέλη της δεκαετίας του '90, για να αποκτήσει νόημα οφείλει να κοιτάξει κατάματα στο κέντρο της ανθρώπινης υπόστασής μας -- στο οποίο δεν βρίσκεται κάτι άλλο παρά η ύψιστη των τεχνών, η Πολιτική με την αυθεντική έννοια του όρου.

Μια μεγάλη ντροπή

Φαντάζομαι πως δέχεται αφόρητες πιέσεις και για τον λόγο αυτό, σε προσωπικό επίπεδο, έχει την αμέριστη συμπάθειά μου. Η ιστορία όμως δεν θα είναι το ίδιο γενναιόδωρη προς τον Υπουργό Παδείας - και συνάδελφο Πληροφορικό - Κυριάκο Πιερρακάκη.

Είναι πράγματι αδιανόητα μεγάλη ντροπή ο αρμόδιος υπουργός αντί να ορθώσει το ανάστημά του για την προστασία του Συντάγματος, ότι σημαντικότερο μπορεί να κάνει ένας Πολίτης σε μια Δημοκρατία, να πρωτοστατεί πραγματικά στην κουρελοποίησή του. 

Πολύ χειρότερα για τον ίδιο, κάτι που αλήθεια δεν του αξίζει, είναι όντως αντιαισθητικό και βαθιά απογοητευτικό ένας φέρελπις επιστήμονας και πολιτικός να τρέπει εαυτόν σε πωλητή των "ΙΕΚ Τάπερμαν", κατά την ορολογία της αείμνηστης Μαλβίνας Κάραλη.

Έχετε ακόμα περιθώριο να επανορθώσετε, κ. Πιερρακάκη. Ποτέ δεν είναι αργά για μια αξιοπρεπή παραίτηση.

Θλίψη, οργή, Τέμπη και νεποτισμός

Η σημερινή μέρα σημαδεύεται από μια τραγική επέτειο.  Η ανάμνηση αυτού του γεγονότος, που στη συλλογική μας μνήμη έχει καταγραφεί ως ένα απεχθές έγκλημα, γεμίζει τους Έλληνες με θλίψη και οργή.

Ως μια πράξη τιμής και σεβασμού στην μνήμη των αδικοχαμένων συμπολιτών μας θα ήθελα να γίνω πολύ συγκεκριμένος με τον εξής συλλογισμό: 

• Όσο στη χώρα μας βασιλεύει ο νεποτισμός, η αξιοκρατία θα συνεχίσει να υποχωρεί. 
• Χωρίς αξίες όμως, έχουμε μια κοινωνική δυναμική που οδηγεί σε εγκλήματα και τραγωδίες όπως η περσινή στα Τέμπη. 
• Το πάνδημο αίτημα σήμερα είναι η δικαιοσύνη. 
• Η δικαιοσύνη όμως προϋποθέτει την αξιοκρατία.
• Η οποία αξιοκρατία με τη σειρά της είναι απολύτως ασυμβίβαστη με τον νεποτισμό.

Οι Έλληνες τελικά οφείλουμε να αποφασίσουμε αν θέλουμε να είμαστε μια αληθινή δημοκρατία ή μια τριτοκοσμική χώρα που θα συνεχίσει να διαφεντεύεται από τους κοτζαμπάσηδες. Ας μην μας μπερδεύουν τα όμορφα κοστούμια, οι μεταξωτές γραβάτες και οι σπουδές στα πανεπιστήμια της Ivy League. Κοτζαμπάσηδες είναι.

Για πόσο θα τους ανεχόμαστε; 

Ήρθε η ώρα ο ελληνικός λαός να επιστρέψει στην ύψιστη των τεχνών, στην πολιτική. Από ψηφοφόρος να γίνει πολίτης. 

Η άνοδος αυτή, βασισμένη σε αξίες, θα φέρει νομοτελειακά και τη δικαιοσύνη που τόσο επιτακτικά όλοι έχουμε ανάγκη.

Ποιες φοιτήτριες; Η πικρή αλήθεια της δωρεάς ωαρίων

— «Από περιέργεια, που βρίσκετε δότριες ωαρίων;»

— «Κατά κανόνα είναι φοιτήτριες, που χρειάζονται κάποιο επιπλέον εισόδημα»

Αυτό είναι το βολικό ψέμα. Ότι δήθεν οι δότριες ωαρίων είναι φοιτήτριες. Δεν είναι όμως, δυστυχώς. Συχνά είναι γυναίκες - θύματα κυκλωμάτων που εξαναγκάζονται να μπουν σε αυτήν την επιβαρυντική για την υγεία τους ιατρική διαδικασία είτε υπό καθεστώς απειλών και βίας ή εξαναγκασμένες από την ακραία φτώχεια. Όχι σπάνια μάλιστα υπάρχουν ένας ή περισσότεροι «μεσάζοντες» που καρπώνονται τη μερίδα του λέοντος από την όποια αμοιβή. 

Η δωρεά ωαρίων είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη. Η μεγάλη πλειοψηφία γυναικών άνω των 42 που θα αποκτήσουν παιδί με τεχνητή γονιμοποίηση και σχεδόν όλες άνω των 45 θα το επιτύχουν κάνοντας χρήση «δανεικού» ωαρίου. Είναι ένα θέμα ταμπού αφού δεν το λένε σχεδόν σε κανέναν, ούτε καν στον πολύ στενό τους κύκλο. Περνάνε μυστικά όλη αυτήν τη διαδικασία μέσα σε ένα μείγμα ντροπής και αγωνίας, απομένοντας με ένα αμήχανο χαμόγελο όταν ακούν πως «το μωρό τους μοιάζει». 

Ένας νομικός θα μπορέσει να μας πει τι ακριβώς προβλέπει η νομοθεσία. Το σίγουρο όμως είναι πως καμία ρύθμιση δεν εφαρμόζεται στην πράξη. Ένα πέπλο μυστηρίου καλύπτει απλές ερωτήσεις όπως αυτές στην αρχή του κειμένου. Κανείς δεν ξέρει πόσα ωάρια έχει δώσει (παρά τη θέληση της) μια δότρια. Κανείς δεν ξέρει ποσά βιολογικά ετεροθαλή αδέρφια υπάρχουν εκεί έξω δίχως να το γνωρίζουν. Κανείς δεν ξέρει το ακριβώς συμβαίνει. 

Το ελληνικό κράτος απλώς σιωπά. Σιωπά εδώ και πολλά χρόνια που η δωρεά ωαρίων είναι κοινή πρακτική δίχως να την ελέγχει κανείς. Το απολύτως καλοδεχούμενο νομοσχέδιο για την ισότητα στον γάμο θα δώσει νέα ώθηση στο προσοδοφόρο αυτό business, το οποίο πραγματικά απογειώνεται με την παρένθετη μητρότητα. Παιδιά κατά παραγγελία, σε καλές τιμές και υψηλή ποιότητα. Μια ευημερούσα αγορά. Όσο για τη βιολογική μάνα που - υπό το κράτος βίας - μετατρέπεται σε αναπαραγωγική μηχανή, «δεν βαριέσαι ρε αδερφέ…».

Όταν η ιατρική συναντάται με τον υπόκοσμο θα έπρεπε να σημαίνει συναγερμός. Σπάμε και τους τελευταίους ηθικούς φραγμούς, εμπορευματοποιούμε την ίδια την ανθρώπινη διάσταση μας. 

Θα ξυπνήσει κανείς; 

Περί δημοσιογραφικού καθήκοντος

Ο George Orwell έλεγε πως «δημοσιογραφία είναι να γράφεις κάτι που κάποιος άλλος δεν θέλει να γραφτεί, οτιδήποτε άλλο είναι δημόσιες σχέσεις». Σήμερα η ΕΡΤ και ο δημοσιογράφος Γιώργος Κουβαράς μας θύμισαν ποσό δίκιο είχε o Eric Arthur Blair, όπως ήταν το πραγματικό όνομα του μεγάλου αυτού συγγραφέα και δημοσιογράφου. 

Πώς το πέτυχαν αυτό; Η ιστορία έχει ως εξής:

Έβλεπα σήμερα το απόγευμα την πολυαναμενόμενη συνέντευξη του Πρωθυπουργού στην ΕΡΤ. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης μίλησε για το νομοσχέδιο που θα φέρει η κυβέρνηση του σχετικά με την ισότητα στον γάμο. Με περίσσεια θράσους είπε πως τα ζευγάρια ανδρών που επιθυμούν να τεκνοποιήσουν με παρένθετη μητέρα, δεν θα έχουν δικαίωμα να το κάνουν. 

Ο Γιώργος Κουβαράς τότε ρώτησε: « Τι θα συμβεί με ζευγάρια που έχουν αποκτήσει τεκνό με αυτόν τον τρόπο (παρένθετη μητέρα) στο εξωτερικό;» και ο Κυριάκος Μητσοτάκης απάντησε πως «αυτά τα παιδιά υπάρχουν ήδη, οπότε τα έχουν πλήρη δικαιώματα».

Είναι λοιπόν τεράστια έκπληξη (επιτρέψτε μου να πω και συνενοχή - συμμετοχή σε έναν προπαγανδιστικό μηχανισμό) που ο κ. Κουβαράς δεν έκανε την προφανή ερώτηση: «Δηλαδή κ. Πρωθυπουργέ, προτρέπετε να ζευγάρια Ελλήνων ανδρών που θέλουν να τεκνοποιήσουν, να πάνε στο εξωτερικό να το κάνουν και εκ των υστέρων να έρθουν στην Ελλάδα για να ‘νομιμοποιήσουν’ τα τέκνα τους;».

Η ερώτηση αυτή όμως δεν έγινε ποτέ. 

Θα έλεγα πως είναι ντροπή του κ. Μητσοτακη να εκφράζει τέτοιες θέσεις. Πολύ περισσότερο όμως είναι ντροπή του κ. Κουβαρά που δεν επιτέλεσε το δημοσιογραφικό καθήκον του ελέγχου αλλά προτίμησε εκείνο της ‘πληρωμένης πένας’, δηλαδή του συμβούλου δημοσίων σχέσεων.