Χρειάζεται και ο Κυριάκος κάποιο μνημόνιο για να σκίσει

Τις απόψεις μου για το λεγόμενο "μακεδονικό" ζήτημα τις είχα εκφράσει στο βήμα αυτό με απόλυτη σαφήνεια. Η θέση μου ήταν πως η Ελλάδα δεν έπρεπε να δεχτεί τη χρήση του όρου "Μακεδονία" στη ονομασία του κρατιδίου στα βόρεια συνορά μας, με το σκεπτικό ότι η συμφιλίωση των λαών πρέπει να γίνεται στη βάση της αλήθειας και ότι η διαιώνιση μιας παραχάραξης της ιστορίας προσφέρει ιδιαίτερα εύφορο έδαφος για την στρατηγική του "διαίρει και βασίλευε" που τόσο αποτελεσματικά εφαρμόζουν οι μεγάλες δυνάμεις.

Μια προσεκτική ματιά στο κείμενο της συμφωνίας στην οποία πρόσφατα κατέληξαν οι δυο πρωθυπουργοί καταλήγει στο εξής: Παρότι η λέξη "μακεδονία" παραμένει, καθίσταται απολύτως σαφές ότι αφενός μεν έχει γεωγραφικό προσδιορισμό και μόνο, αφετέρου δε το κρατίδιο αναγνωρίζει σε όλους τους τόνους ότι κατοικείται κυρίως από μια σλαβική εθνότητα (κυρίως, καθώς υπάρχει και το αλβανικό στοιχείο) η οποία απολύτως καμία σχέση δεν διεκδικεί να έχει με την αρχαία μακεδονία, την ιστορία και τον πολιτισμό της.

Ως εκ τούτου θεωρώ πως η προτεινόμενη συμφωνία εξασφαλίζει την Ελλάδα ως προς τη σημαντικότερη ανησυχία της που είναι εκείνη του αλυτρωτισμού. Τι συμβαίνει όμως στη χώρα μας μετά την ανακοίνωση της συμφωνίας αυτής; Με μεγάλη έκπληξη βλέπουμε όλοι το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης με κορυφαίο τον πρόεδρό τουνα αντιτίθεται σφόδρα.
 
Η εκτίμησή μου είναι πως ο Κυριάκος Μητσοτάκης μην υποστηρίζοντας τη συμφωνία μεταξύ Ελληνικής Δημοκρατίας και Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας διαπράττει ένα απόλυτα τραγικό σφάλμα. Εκτός της γελοιοποίησής του, αφού εδώ και πολλά χρόνια η "εθνική θέση" μιλούσε για σύνθετη ονομασία με γεωγραφικό προσδιορισμό και απαλοιφή των αλυτρωτισμών, μετατρέπει τον εαυτό και την παράταξή του σε απόλυτο αβανταδόρο της Χρυσής Αυγής.

Εξηγούμαι:

Πανευρωπαϊκά παρατηρείται το φαινόμενο ενίσχυσης της άκρας δεξιάς. Πολλοί το αποδίδουν στο συνδυασμό της οικονομικής κρίσης και στην πασίδηλη παρατήρηση του διαρκούς ανοίγματος της ψαλίδας στην ποιότητα ζωής μεταξύ της μεσαίας τάξης και του 1% των πλουσιοτέρων στρωμάτων της κοινωνίας - διαφορά που γίνεται όλο και περισσότερο αισθητή ακόμα και λόγω των κοινωνικών δικτύων.

Αυτό σίγουρα έχει βάση αλήθειας. Πολύ περισσότερο όμως φοβάμαι πως ισχύει το εξής: Στα περισσότερα των ευρωπαϊκών κρατών λειτουργούσε κάποιας μορφής δικομματισμός. Στην Ελλάδα για παράδειγμα είχαμε το δίπολο Νέα Δημοκρατία - ΠαΣοΚ που τα τελευταία έξι χρόνια έχει αντικατασταθεί από το δίπολο Νέα Δημοκρατία - ΣύΡιζΑ.

Ένα βασικό χαρακτηριστικό αυτών των διπόλων είναι ότι ποτέ και για κανένα λόγο τα αντίπαλα κόμματα δεν θα συμφωνήσουν σε οτιδήποτε. Η Νέα Δημοκρατία το 2010-12 ήταν φανατικά αντιμνημονιακή. Όμως το 2012-2015 υλοποίησε το μνημόνιο. Ομοίως ο ΣυΡιζΑ ήταν ακόμα φαντικότερα αντιμνημονιακός το 2010-2015 και από το 2015 μέχρι σήμερα υλοποιεί κανονικότατα το μνημόνιο. Ακόμα και το ΠαΣοΚ που έφερε το μνημόνιο το 2010 έγινε αντιμνημονιακό μόλις βρέθηκε εκτός κυβέρνησης το 2015. Μιλάμε για απολύτως τραγελαφικές καταστάσεις σε όλο το φάσμα του λεγόμενου "συνταγματικού τόξου".

Γίνεται λοιπόν σαφές στον μέσο ψηφοφόρο ότι τα "κόμματα εξουσίας" δεν ενδιαφέρονται για τίποτα άλλο παρά για την εξουσία και είναι πολύ εύκολο για αυτά να κάνουν τη μέρα - νύχτα για να το πετύχουν.

Ας έρθουμε στο ζήτημα της ονομασίας του κρατιδίου στα βόρεια σύνορά μας. Ο αείμνηστος Κωνσταντίνος Μητσοτάκης είχε κρατήσει μια συνεπή γραμμή στο ζήτημα σαν πρωθυπουργός και σαν πολιτικός πρώτης γραμμής στη συνέχεια. Η κόρη του, Ντόρα Μπακογιάννη, ακολούθησε ορθά τα βήματά του ως υπουργός εξωτερικών. Το ίδιο έκανε και ο υιός του, Κυριάκος Μητσοτάκης, μέχρι πρότινος. Έλεγε σε όλους τους τόνους πως στο ζήτημα αυτό πρέπει να έχουμε ρεαλισμό και μετριοπάθεια.

Τώρα όμως ο Κυριάκος Μητσοτάκης είναι πρωθυπουργός εν αναμονή. Η μετριοπάθεια και ο ρεαλισμός "δεν πουλάνε" όταν είσαι έτοιμος να ανεβείς στην εξουσία. Πρέπει λοιπόν και ο Κυριάκος να πει ότι "λεφτά υπάρχουν", πρέπει και αυτός να "καταργήσει μνημόνια και εφαρμοστικούς με έναν νόμο, σε ένα άρθρο". Διάλεξε να το κάνει αυτό σε ένα θέμα ιδιαίτερα προσφιλές στις ακραίες πτέρυγες της δεξιάς παράταξης, το μακεδονικό.

Τα μέσα του εξωτερικού έδωσαν για ακόμα μια φορά σαφή εικόνα: "Η Δημοκρατία της Μακεδονίας δέχτηκε να μετονομαστεί για να τερματίσει την 27-ετή διένεξή της με την Ελλάδα". Αυτό έγραψαν όλοι, σε όλο τον κόσμο.

Ο πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας φαίνεται πως τα διάβασε αυτά και το πρώτο που σκέφτηκε ήταν να καταθέσει πρόταση μομφής. Μιλάμε για μια πραγματικά τεράστια απογοήτευση. Λυπάμαι τόσο πολύ που επιβεβαιώθηκα που δεν ήμουν #metonKyriako, αφού πράγματι είναι δέσμιος των συμφερόντων νομής της εξουσίας στη δεξιά παράταξη.

Θερμά συγχαρητήρια λοιπόν, Κύριε Πρόεδρε της Νέας Δημοκρατίας. Βρήκατε το μνημόνιο που θα σκίσετε, που θα το καταργήσετε κι εσείς με έναν νόμο, σε  ένα άρθρο. Βεβαίως, όταν γίνετε κυβέρνηση, όλα αυτά μικρή σημασία θα έχουν. Ενδεχομένως να υποχρεωθείτε "από τις καταστάσεις" και κυρίως "από τους τραγικά εσφαλμένουν χειρισμούς των προηγουμένων" να υπογράψετε μια μάλλον χειρότερη συμφωνία - Ναι, ακριβώς, κάτι σαν την "επαναδιαπραγμάτευση των μνημονίων".

Όσο τα μεγάλα πολιτικά κόμματα δεν ανταποκρίνονται στο όνομά τους, δεν έχουν όραμα, άποψη, στρατηγική για το μέλλον του τόπου αλλά αντίθετα είναι συμφεροντολογικές ομάδες με αυτοσκοπό την κατάκτηση της εξουσίας, τόσο μεγάλος αριθμός πολιτών, αηδιασμένος από την απύθμενη υποκρισία και πιεσμένος από την άσχημη καθημερινότητά του, θα κάνει το βήμα προς το κενό υποστηρίζοντας την άκρα δεξιά και εκθέτοντας ολόκληρη την κοινωνία στους κινδύνους που μας παρουσιάζει η ιστορία του 20ού αιώνα.

Αποτελεί κοινό τόπο σε όσους έχουν αποπειραθεί να συζητήσουν το θέμα στο εξωτερικό ότι οι ελληνικές θέσεις αντιμετωπίζονται με κάτι ανάμεσα σε χλευασμό και απαξίωση. Φαινόμαστε ως μια ισχυρή χώρα, συγκριτικά με το εν λόγω κρατίδιο, που έχουμε κάποιου είδους νεύρωση με την αρχαία ιστορία μας και βγάζουμε τα απωθημένα μας στον πρώτο αδύναμο που βρήκαμε.

Η Νέα Δημοκρατία στο πλαίσιο αυτό είχε μια τεράστια ευκαιρία επίδειξης ηγετικής συμπεριφοράς. Η υποστήριξη της συμφωνίας, που είναι μια από τις ελάχιστες ελληνικές διπλωματικές επιτυχίες μεταπολεμικά, ήταν αυτό που χρειάζεται η χώρα. Ακόμα και αν βραχυπρόθεσμα ήταν επιζήμια δημοσκοπικά, μέσο- και μακροπρόθεσμα θα απογείωνε το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης.

Δυστυχώς όμως η ηγεσία, ειδικά δε η πολιτική εκδοχή της, μόνο εύκολη υπόθεση δεν είναι.

Έχουν δίκιο οι Ιταλοί!

Είναι γενικά γνωστό πως η επιχειρηματικότητα είναι πολύ ανεπτυγμένη στην Ιταλία, ιδιαίτερα στον Βορρά της χώρας. Πολύ βοηθά σε αυτό ένας εκπληκτικός οργανισμός που ονομάζεται Confindustria.

Πρόκειται για κάτι σαν τον "Ιταλικό ΣΕΒ", φοβάμαι όμως πως οι ομοιότητες σταματούν στην ονομασία, καθώς η Confindustria έχει πολλές δεκάδες χιλιάδες μέλη, ανοιχτή, διαφανή και δημοκρατική λειτουργία, ισχυρό τμήμα νέων και πολλές άλλες δραστηριότητες με ισχυρά θετικό πρόσημο στην Ιταλική κοινωνία.

Τα χρόνια που ήμουν Πρόεδρος του Yes for Europe — Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Νέων Επιχειρηματιών, είχα τη μεγάλη χαρά να συνεργαστώ στενά με τρεις διαδοχικούς Προέδρους των νέων επιχειρηματιών της Confindustria και να γνωρίσω δεκάδες Ιταλούς συναδέλφους. Έχω πολύ μεγάλο σεβασμό για την κοινότητα τους.

Οι άνθρωποι αυτοί είναι βαθιά ευρωπαϊστές. Είναι θα έλεγα Ευρωπαίοι με την αυθεντική έννοια του όρου. Βιώνουν όμως μια παράλογη κατάσταση που πολύ απλά συνοψίζεται στο εξής: Αν πάρει κανείς δύο πανομοιότυπες, απολύτως ισοδύναμες εταιρείες, τη μια με έδρα στη Λομβαρδία και την άλλη με έδρα στη Βαυαρία, με έκπληξη θα δει ότι η ιταλική επιχείρηση έχει να αντιμετωπίσει ένα εντυπωσιακά υψηλότερο κόστος δανεισμού σε σχέση με τη γερμανική ανταγωνίστρια της.

Στο σημερινό επιχειρηματικό περιβάλλον μια τόσο μεγάλη διαφορά των κόστος δανειοδότησης πολύ συχνά έχει καθοριστική σημασία, με αποτελέσματα που έχουν αρχίσει να γίνονται προφανή. Εξ ου και ο θυμός των Ιταλών.

Αναρωτιέται κάνεις, είναι δίκαιο αυτό; Για ποια ευρωπαϊκή ενοποίηση μιλάμε όταν καταστρατηγείται απόλυτα ο ελεύθερος ανταγωνισμός; Γιατί οι ιταλικές (και όχι μόνο αυτές , προφανώς) επιχειρήσεις πρέπει να πληρώνουν τέτοιο βαρύ τίμημα απλώς και μόνο εξ αιτίας της χώρας μέλους στην οποία έτυχε να ιδρυθούν;

Ο θυμός των Ιταλών είναι απολύτως δικαιολογημένος. Η ευρωπαϊκή ενοποίηση είναι στην καλύτερη περίπτωση ημιτελής. Όσο δεν προχωράει, τα προβλήματα θα οξύνονται και η έκρηξη αργά ή γρήγορα θα καταστεί αναπόφευκτη.

Εάν είχαμε μια πραγματικά ενοποιημένη ευρωπαϊκή τραπεζική αγορά, εάν η εταιρεία της Λομβαρδίας μπορούσε εύκολα να δανειοδοτηθεί από μια βαυαρική τράπεζα, ακριβώς όπως και οι βαυαρικές επιχειρήσεις, τότε η αξία της ένωσης θα ήταν σε όλους απολύτως προφανής.

Φοβάμαι πως υπάρχει μια ισχυρή τάση στην ΕΕ, ή ακριβέστερα σε συγκεκριμένους κύκλους της, να απαιτείται και η πίτα ολόκληρη και ο σκύλος χορτάτος. Η λαϊκή σοφία όμως μας βεβαιώνει πως αυτό είναι αδύνατο. Δεν μπορούν τα ισχυρά κράτη μέλη να υποτίθεται πως προωθούν την ένωση όπου βολεύει και στα κρίσιμα ζητήματα να διατηρούν δεσπόζουσα θέση και προνόμια. Το μοντέλο αυτό δεν θα δουλέψει ποτέ.

Οι Ιταλοί είναι μάλλον ο περισσότερο ευρωπαϊκός λαός. Είναι η καρδιά και το θεμέλιο της Ευρώπης. Η ΕΕ δεν μπορεί ούτε σαν σκέψη να υπάρξει χωρίς την Ιταλία.

Η μεγάλη αυτή χώρα είχε για δεκαετίες κάνει μεγάλα λάθη, οδηγούμενη από ηγεσίες σαφώς κατώτερες των περιστάσεων. Υπάρχει πλήθος μεγάλων προβλημάτων που πρέπει να διορθωθούν άμεσα.

Θεμελιωδώς όμως οι Ιταλοί έχουν απόλυτο δίκιο να είναι θυμωμένοι. Όσο δεν αποκαθίσταται μια αίσθηση στοιχειώδους δικαιοσύνης και ισονομίας στην ευρωπαϊκή οικονομία, όχι μόνο η πολιτική ένωση θα παραμένει ένα μακρινό όνειρο αλλά η ίδια η οικονομική & νομισματική ένωση θα κινδυνεύσει σοβαρότατα να διαλυθεί, με τραγικές πιθανές συνέπειες για όλη την Ευρώπη.

«Έχω έναν φίλο που πληρώνει τη Visa με την Diners»

Η δεκαετία του '80 ήταν η χρυσή περίοδος του Χάρρυ Κλυνν. Θυμάμαι τους συμμαθητές μου να συζητάνε συχνά για αυτόν, επαναλαμβάνοντας διαρκώς ατάκες τους που κυκλοφορούσαν με κάθε τρόπο - από κασέτες ήχου μέχρι οτιδήποτε άλλο. Για κάποιο λόγο εμένα δεν μου άρεσε πολύ, ούτε στο σπίτι συζητούσαμε για αυτόν. Σε κάθε περίπτωση όμως ήταν πολύ, πάρα πολύ δημοφιλής.

Εκεί, στα τέλη της δεκαετίας του '80 η ελληνική κοινωνία μπήκε στον αστερισμό των πιστωτικών καρτών. Μπήκαν δηλαδή τα θεμέλια της οικονομικής κρίσης που 'έσκασε' 25 χρόνια μετά με εκκωφαντικό θόρυβο, όπως ακριβώς έγινε και σε τόσες άλλες χώρες που δόθηκε πρόσβαση σε φτηνό δανεισμό ενώ η κοινωνία δεν ήταν καθόλου εκπαιδευμένη για αυτό.

Κάποια στιγμή ένας καλός μου φίλος και συμμαθητής είχε μια καινούργια κασέττα του Χάρρυ Κλυνν που ήθελε να ακούσουμε. Εκεί άκουσα τον σπουδαίο κωμικό να λέει το αμίμητο "έχω έναν φίλο που πληρώνει τη Visa με την Diners". Ήταν πράγματι πολλά χρόνια μπροστά. Αυτό που περιέγραψε ο Χάρρυ Κλυνν τότε σε μια φράση ήταν εκείνο που έκανε όλη η χώρα λίγα χρόνια μετά.

Νομίζω πως στο τέλος της ζωής του ο Χάρρυ Κλυνν βασανίστηκε από ανείπωτη θλίψη. Η οικογενειακή του τραγωδία με την ασθένεια και τελικά απώλεια του γιου του ήταν μάλλον αδύνατο να τη διαχειριστεί. Αυτή η θλίψη, η απογοήτευσή του, ήταν μάλλον προφανής στις τελευταίες του δημόσιες τοποθετήσεις - με τις οποίες προσωπικά διαφωνούσα κάθετα.

Κανείς όμως δεν μπορεί να αμφισβητήσει την προσφορά του και το λαμπρό μυαλό του. Στην Ελλάδα χρειαζόμαστε περισσότερους Χάρρυ Κλυνν. Χρειαζόμαστε περισσότερους οξυδερκείς ανθρώπους. Πάνω απ' όλα, χρειαζόμαστε περισσότερους καλλιτέχνες που δεν είναι αποκομμένοι από την κοινωνία, που δεν είναι μαριονέττες του συστήματος αλλά αντιλαμβάνονται και τον ιστορικό ρόλο που πάντοτε είχε και θα έχει η τέχνη οποιασήποτε μορφής - Να είναι δηλαδή στη πρωτοπορία της προόδου, με όλες τις πολιτικές διαστάσεις που έχει η θέση αυτή.

Πρόγραμμα EquiFund: Δυο κίνδυνοι και μια μεγάλη ευκαιρία

Τους τελευταίους μήνες η καρδιά της ελληνικής επιχειρηματικότητας χτυπά στους ρυθμούς του προγράμματος EquiFund. Πρόκειται για ένα πραγματικά εντυπωσιακό πρόγραμμα που δημιουργεί μια πρωτόγνωρη κατάσταση στην αγορά της νεοφυούς – και όχι μόνο – επιχειρηματικότητας καθώς προσφέρει πόρους της τάξης των πολλών εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ για κεφαλαιακές ενισχύσεις με όχημα επαγγελματίες διαχειριστές επιχειρηματικών κεφαλαίων.

Από μόνη της η εξέλιξη αυτή είναι ριζοσπαστική και ανατρεπτική, αξίζοντας τη θερμή υποστήριξη όλων των παιχτών του οικοσυστήματος!

Όπως οποιαδήποτε νέα εξέλιξη γενικώς, από τη φωτιά και την ατομική ενέργεια μέχρι την έννοια της κεφαλαιακής  επιχείρησης και της τραπεζικής πίστης, έτσι και η υλοποίηση του προγράμματος EquiFund διατρέχει τον κίνδυνο να έχει μερικές αρνητικές συνέπειες, κυρίως εάν οι διαχειριστές τον κεφαλαίων, αλλά και η επιχειρηματική κοινότητα γενικότερα, δεν έχουν πλήρη επίγνωση των δυο παρακάτω κινδύνων που ενδέχεται να παρουσιαστούν:

(α) Πληθωρισμός αποτιμήσεων

Με βάση τις δημόσιες πληροφορίες για το πρόγραμμα, θα πρέπει να γίνουν επενδύσεις σε έναν αριθμό που μπορεί και να υπερβαίνει τις 400 διαφορετικές επιχειρήσεις. Αυτό που είναι ακόμα πιο εντυπωσιακό είναι πως περίπου 300 από αυτές θα πρέπει να είναι νέες επιχειρήσεις «μεγάλων οριζόντων» - αυτές δηλαδή που ονομάζουμε νεοφυείς ή απλά startups.

Το πρόβλημα είναι πως σύμφωνα με τη διεθνή πρακτική, ένας επαγγελματίας διαχειριστής θα πρέπει να επενδύσει περίπου στο 2% των επιχειρήσεων που τον προσεγγίζουν αναζητώντας επιχειρηματικά κεφάλαια. Αυτό σημαίνει πως στα τέσσερα (4) accelerators που υποστηρίζει το EquiFund θα πρέπει να απευθυνθούν πάνω από 15,000 διαφορετικές νέες επιχειρήσεις με ελπιδοφόρα επιχειρηματικά σχέδια.

Δεν πρέπει να είναι ειδικός κανείς για να αντιληφθεί πως αυτό είναι απολύτως αδύνατον, εκτός και αν συμβούν ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα πράγματα:

-Να «ανοίξει» το πρόγραμμα και σε επιχειρήσεις του εξωτερικού
-Να διευρυνθεί χρονικά η επενδυτική περίοδος σε 5 ή και περισσότερα χρόνια
-Να διευρυνθεί η στόχευση του προγράμματος περιλαμβάνοντας και υφιστάμενες επιχειρήσεις που κάνουν αλλαγή στρατηγικής – pivot
-Να προσαρμοστούν τα κριτήρια της «investable» επιχείρησης στη νεο-ελληνική πραγματικότητα

Κάποια από τα παραπάνω, όπως το τελευταίο, είναι τραγικά και μόνο να τα σκεφτόμαστε. Κάποια άλλα, όπως το πρώτο, είναι μια ιστορικού μεγέθους ευκαιρία για την Ελλάδα – σε αυτό όμως θα επεκταθούμε αργότερα.

Το ζήτημα πάντως του ανεπαρκούς deal-flow είναι προφανές και θα πρέπει να αντιμετωπιστεί, διαφορετικά θα δούμε κωμικοτραγικά φαινόμενα όπου ανεπαρκείς ή ανεπαρκέστατες επιχειρήσεις θα έχουν να διαλέξουν μεταξύ πολλών διαφορετικών προσφερομένων term-sheets και μάλιστα σε παρανοϊκά υψηλά valuations, απλώς και μόνο επειδή θα πλησιάζουμε στο τέλος του προγράμματος.

(β) Αύξηση κόστους εργασίας

Αν κάποιος μελετήσει τα παραδείγματα επιτυχημένων νεοφυών επιχειρήσεων με ελληνικό ενδιαφέρον, εύκολα θα καταλήξει στο συμπέρασμα πως το value-for-money του ανθρώπινου δυναμικού τους ήταν ένα από τα βασικά τους ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα. Τι σημαίνει αυτό σε πολύ απλά λόγια: Ότι το μέλος ενός product development team, είτε μηχανικός ή marketer, που μένει στην Ελλάδα και αμοίβεται με κάτι μεταξύ €1.500 με €2.000 ευρώ/μήνα (μισθωτός, «καθαρά στην τσέπη», 14 μισθοί/έτος) από τη μια καταφέρνει να έχει μια αρκετά ικανοποιητική ποιότητα ζωής, αφετέρου εξακολουθεί να στοιχίζει λιγότερο από το μισό (ή και από το 1/3) του αντιστοίχου στελέχους στο Λονδίνο, τη Νέα Υόρκη ή το Σαν Φρανσίσκο.

Παρακαλώ να δοθεί έμφαση στο value for money, όχι στο κόστος μόνο του. Κάποιος μπορεί αν βρει πολύ φθηνότερο προσωπικό στη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, την Ουκρανία, τη Λευκορωσία και αλλού. Όμως δεν μπορεί να βρει προσωπικό με τα χαρακτηριστικά που έχει ένα σύγχρονο, lean & agile product development team. Αυτό ήταν και είναι ένα τεράστιον ανταγωνιστικό πλεονέκτημα της ελληνικής νεοφυούς επιχειρηματικότητας.

Εάν όμως ξαφνικά χρηματοδοτηθούν 400+ εταιρείες, οι οποίες μάλιστα θα πιέζονται από τους επενδυτές να έχουνε επιθετική στρατηγική όσον αφορά τις προσλήψεις, είναι ιδιαίτερα πιθανό πως ο μισθός που περιγράφουμε παραπάνω σύντομα θα αυξηθεί κατά 50% ή και περισσότερο, λόγω της περιορισμένης προσφοράς και της μεγάλης ζήτησης.

Που είναι το κακό με αυτό, θα αναρωτηθεί κανείς; Πολύ απλά στο ότι έτσι οι εν λόγω επιχειρήσεις θα χάσουν ένα σημαντικότατο ανταγωνιστικό τους πλεονέκτημα και πολύ απλά δεν θα ανταπεξέλθουν στον διεθνή ανταγωνισμό (λόγω της τεχνητής στρέβλωσης από την εισορή δημοσίων κεφαλαίων στην αγορά), με αποτέλεσμα οι θέσεις εργασίας που θα δημιουργηθούν να είναι καλοπληρωμένες μεν, να εξαφανιστούν δε με την εξάντληση των εν λόγω δημοσίων κεφαλαίων.

H μεγάλη ευκαιρία

Όπως παρουσιάστηκε παραπάνω, οι δυο μεγάλοι κίνδυνοι που φέρνει το πρόγραμμα EquiFund με την εφαρμογή του είναι από τη μια η τεχνητή αύξηση των αποτιμήσεων (που καθιστά από δύσκολους έως αδύνατους τους επόμενους κύκλους χρηματοδοτήσεων από διεθνείς επενδυτές, όπως φυσικά και των εξαγορών) καθώς επίσης από την άλλη η τεχνητή αύξηση των αμοιβών εξειδικευμένου προσωπικού (που αναιρεί ένα από τα λίγα εναπομείναντα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα των ελληνικών νεοφυών επιχειρήσεων).

Μια προσεκτική σκέψη στο πως μπορούν να αντιμετωπιστούν οι δυο αυτοί κίνδυνοι, μας οδηγεί στη πραγματικά μεγάλη ευκαιρία που δημιουργεί το πρόγραμμα EquiFund, όχι μόνο για τη νεοφυή επιχειρηματικότητα αλλά για την ελληνική οικονομία στο συνολό της: Το πέρασμα από την εσωστρέφεια προς την εξωστρέφεια, σε όλα τα επίπεδα.

Το πρόγραμμα EquiFund προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία να ανακτήσει η Ελλάδα την κεντρικότητά της στην Ανατολική Μεσόγειο καθώς και μια ιδιαίτερα αξιοπρεπή θέση στην Ευρωπαϊκή σκηνή των νεοφυών επιχειρήσεων. Πως; Με δυο πολύ απλά βήματα:

1.Προωθώντας τις επενδύσεις όχι μόνο σε ελληνικές νεοφυείς επιχειρήσεις αλλά σε αξιόλογα startups από όλη την Ανατολική Μεσόγειο – υπό τον απαράβατο όρο βεβαίως της λειτουργίας ουσιαστικής εγκατάστασής τους στην Ελλάδα

2.Ενθαρρύνοντας και ενισχύοντας με κάθε τρόπο τις ελληνικές επιχειρήσεις, ιδιαίτερα όσες λάβουν επενδύσεις από το EquiFund, όχι μόνο να προχωρήσουν σε επαναπατρισμό ελλήνων επιστημόνων και μηχανικών που έφυγαν λόγω της κρίσης, αλλά να καταστήσουν την ελλάδα σε επαγγελματικό προορισμό ταλαντούχων νέων από την Ανατολική Μεσόγειο και την ηπειρωτική Ευρώπη. Εξάλλου, αν κάποιος είναι νέος (είτε στην ηλικία ή στο πνεύμα), εργάζεται σε μια εταιρεία που απευθύνεται στην παγκόσμια αγορά με αξιοπρεπείς αποδοχές, γιατί να μην θέλει να ζήσει 3 έως 5 χρόνια στην Ελλάδα; Μπορούν κάλλιστα να είναι από τα καλύτερα της ζωής του!

Συμπέρασμα

Προσπάθησα παραπάνω να περιγράψω δυο σημαντικούς κινδύνους που ενδέχεται να προκύψουν από την υλοποίηση του προγράμματος EquiFund – για το οποίο είναι αλήθεια πως δύσκολα μπορώ να συγκρατήσω τον ενθουσιασμό μου. Οι κίνδυνοι αυτοί είναι απολύτως υπαρκτοί και σοβαροί, ευελπιστώ δε πως οι ομάδες διαχείρισης ήδη έχουν σχέδια αντιμετώπισής τους.

Αυτό που βρίσκω ιδιαιτέρως ενδιαφέρον είναι πως αμφότεροι οι κίνδυνοι αυτοί αντιμετωπίζονται με μια αλλαγή φιλοσοφίας την οποία η χώρα μας έχει μεγάλη ανάγκη ούτως ή άλλως: Το πέρασμα από την εσωστρέφεια προς την εξωστρέφεια.

Με λίγη τύχη και πολλή δουλειά σύντομα μπορούμε να βλέπουμε τα καλύτερα μυαλά της Ανατολικής Μεσογείου να εργάζονται στην Αθήνα και τα υπόλοιπα επιχειρηματικά κέντρα της χώρας μας, δίνοντας ποιοτική εργασία σε ταλαντούχους νέους από την Ελλάδα, την Ανατολική Μεσόγειο και άλλες Ευρωπαϊκές χώρες.

Αυτός είναι ο μόνος ουσιαστικός δρόμος για αληθινή ανάκαμψη – Αν θέλευτε, η πολυσυζητημένη έξοδος που πραγματικά επείγει είναι εκείνη που οδηγεί με αυτοπεποίθηση στην εξωστρέφεια.

Το πρόσωπο της Ευρώπης που θέλουμε να ξεχάσουμε

Το ελληνικό χρέος είναι μη-βιώσιμο. Όλοι το γνωρίζουν, όλοι το γνώριζαν πάντοτε, τουλάχιστον από τα τέλη του 2009 οπότε η "ελληνική κρίση" απασχολεί την παγκόσμια επικαιρότητα. Το πρόβλημα όμως είναι ότι ενώ όλοι το γνώριζαν, ελάχιστοι είχαν το θάρρος να το πουν. Μια πραγματικότητα που δεν έχει αλλάξει μέχρι σήμερα.

Ας προσπαθήσουμε να κοιτάξουμε πως ξεκίνησε το ζήτημα, θα δούμε πως ήταν ένα πρόβλημα κυρίως για τη Γερμανία και τη Γαλλία, τις δυο μεγαλύτερες δηλαδή οικονομίες της ευρωζώνης. Αυτό ισχύει διότι ήταν οι επενδυτικές τράπεζες των δυο αυτών χωρών που είχαν "επενδύσει" μαζικά στο ελληνικό χρέος, το οποίο αξίζει να σημειωθεί πως άλλοι παίχτες του ιδίου οικοσυστήματος αξιολογούσαν με "ΑΑΑ" - την ανώτατη βαθμίδα δηλαδή - ως προς το αξιόχρεό του, οπότε εκείνα τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα θα έρχοντας αντιμέτωπα με μια πολύ δυσάρεστη κατάσταση στην περίπτωση που το ελληνικό δημόσιο χρεοκοπούσε.

Μην ξεχνάμε πως όλα αυτά έγινα το 2009 και το 2010. Έναν χρόνο πριν η κατάρρευση της Lehman Brothers είχε ταρακουνήσει συθέμελα την παγκόσμια οικονομία. Στην Ευρώπη πολλές τράπεζες βρέθηκαν στο χείλος της καταστροφής και οι κυβερνήσεις αναγκάστηκαν να παρέμβουν με μεγάλα "πακέτα διάσωσης", τα οποία τελικά βεβαίως επωμίστηκαν οι φορολογούμενοι. Την στιγμή λοιπόν που ευελπιστούσαν ότι ο εφιάλτης τελείωσε, το τελευταίο που ήθελαν ήταν να απαιτηθεί να δώσουν μεγάλα πακέτα διάσωσης και σε επενδυτικές τράπεζες που είχαν έκθεση στο ελληνικό χρέος και μετά να έχουν να απαντήσουν σε κάποια προφανή ερωτήματα, όπως π.χ. με ποια κριτήρια το ελληνικό χρέος είχε αξιολόγηση "ΑΑΑ".

Η παραπάνω ανάλυση σε καμία περίπτωση δεν επιχειρεί να υποβαθμίσει τις εγκληματικές ευθύνες όλων των ελληνικών κυβερνήσεων μετά τη μεταπολίτευση που έχτισαν ένα σαθρό, πελατειακό κράτος με μια αδύναμη, ευρέως διεφθαρμένη, κρατικοδίαιτη και εσωστρεφή οικονομία. Πριν κατηγορήσουμε "τους ξένους" πρέπει πρώτα να τακτοποιήσουμε τα του οίκου μας. Ακόμα και έτσι όμως δεν πρέπει να ξεχνάμε πως σε κάθε δανειακή σύμβαση υφίστανται τρία μέρη: Ο δανειζόμενος, ο δανειστής και ο εγγυητής (που εδώ σε κάποιο βαθμό, κατά μια διασταλτική ερμηνεία βεβαίως, ήταν ο αξιολογητής του χρέους). Ευθύνεται βαρύτατα λοιπόν ο δανειζόμενος, αλλά ομοίως ευθύνονται και τα άλλα δυο μέρη.

Εν πάση περιπτώσει, τα παραπάνω δεν φιλοδοξούν να παρουσιάσουν μια λεπτομερή ανάλυση της ελληνικής οικονομικής κρίσης αλλά να συνηγορήσουν σε ένα μάλλον προφανές συμπέρασμα: Η πολιτική των ευρωπαϊκών κρατών και συγκεκριμένα της Γερμανίας και της Γαλλίας έπαιξαν και παίζουν έναν πολύ σοβαρό ρόλο στις σχετικές εξελίξεις. Μάλιστα σημαντικότατο ρόλο στη διαδικασία αυτή έχει το λεγόμενο "πολιτικό κόστος", ο φόβος δηλαδή της εκλογικής φθοράς των κυβερνώντων στις χώρες αυτές από την αποκάλυψη της αλήθειας προς τους ψυφοφόρους τους.

Ήρθαμε τελικά μετά κόπων και βασάνων στην άνοιξη του 2018. Μια πορεία που απαίτησε ασύλλυπτες θυσίες από τους Έλληνες πολίτες και εντυπωσιακή αλληλεγγύη από τους ευρωπαϊκούς λαούς. Η αλήθεια είναι λοιπόν ότι σήμερα η ελληνική οικονομία παρουσιάζει εντυπωσιακά πρωτογενή πλεονάσματα και επανέρχεται δειλά στην ανάπτυξη. Είναι επίσης αλήθεια όμως πως η ανάπτυξη είναι ασθενική, τα πλεονάσματα αποτέλεσμα βαρυτάτης φορολογίας, οριζοντίων περικοπών και καθυστερήσεως πληρωμών και ότι το τραπεζικό σύστημα δεν μπορεί να πάρει ανάσα πιεζόμενο από το ασύλληπτο βάρος των μη εξυπηρετούμενων δανείων που πολλοί λένε πως υπερβαίνουν τα 100 δισεκατομμύρια ευρώ. Το κυριότερο όμως είναι ότι οι κύριες παράμετροι της ελληνικής οικονομίας μαζί με τις δεσπόζουσες αντιλήψεις και συμπεριφορές που οδήγησαν στην κατάρρευση του 2010 δεν φαίνονται να έχουν τροποποιηθεί σημαντικά. Με λίγα λόγια, υπάρχει μικρό περιθώριο αισιοδοξίας.

Καθώς τελειώνει το κοινοτικό πρόγραμμα υποστήριξης της ελληνικής οικονομίας, είναι πολύ σημαντικό η Ελλάδα να μπορέσει να δανειστεί μόνη της από τις αγορές. Μια τέτοια εξέλιξη θα έδινε άλλο ειδικό βάρος στις θετικές εξελίξεις που περιγράφησαν παραπάνω και θα έδινε επίσης ελπίδα πως τα αρνητικά που επίσης παρατέθηκαν θα μπορέσουν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά. Στο πλαίσιο αυτό η Ελλάδα έχει μεγάλη ανάγκη ενός ισχυρού σήματος προς τις αγορές ότι οι Ευρωπαίοι εταίροι, που τόσο πολύ την στήριξαν για 8 χρόνια, κάνουν ένα τελευταίο μα απολύτως απαραίτητο βήμα για την ουσιαστική της στήριξη με επίσημη απομείωση του χρέους.

Εδώ λοιπόν αρχίζει μια παράσταση με έντονα κωμικοτραγικά χαρακτηριστικά. Εδώ αρχίζουμε να βλέπουμε το πρόσωπο της Ευρώπης του χθες, το πρόσωπο της Ευρώπης που δεν θέλουμε.

1. Η Γερμανική κυβέρνηση υπέστη φθορά στις τελευταίες εκλογές. Για κάποιο λόγο νιώθει την ανάγκη να γίνει πιο συντηρητική. Είναι ένα εύκολο θέμα στη δημόσια συζήτηση να μιλάς για τους τεμπέληδες Έλληνες που πρέπει να τους κρατάμε συνεχώς σε εγρήγορση για να μην αρχίσουν να ξοδεύουν πάλι σαν να μην υπάρχει αύριο. Έτσι λοιπόν η Γερμανική οδός είναι αρχικώς αρνητική για την απομείωση του χρέους.

2. Η Γαλλική κυβέρνηση εδώ και καιρό κάνει μια, απέλπιδα μεν - ενδιαφέρουσα δε, προσπάθεια να αναβιώσει το ευρωπαϊκό όραμα. Να μιλήσει για την ουσιαστική, ομοσπονδιακή ένωση της Ευρώπης (παρότι βεβαίως υπάρχουν σοβαρότατες αμφιβολίες εάν το γαλλικό κατεστημένο τα εννοεί αυτά ή μένει στη συνθηματολογία). Μετά από πολλά χρόνια απόλυτης γερμανικής κυριαρχίας στην ευρωπαϊκή πολιτική, η Γαλλία προσπαθεί να παίξει έναν σημαντικό ρόλο, όπως έκανε στο παρελθόν. Η Γαλλική οδός λοιπόν δείχνει πιο βατή για την Ελλάδα όσον αφορά τη μείωση του χρέους.

3. Εδώ όμως ξεκινούν τα απολύτως τραγελαφικά. Η Ελλάδα για να δελεάσει τη Γαλλία, ή για να το πει κανείς πιο ωμά, για να εξαγοράσει την υποστήριξή της στο θέμα του χρέους και των γεωπολιτικών εξελίξεων στην Ανατολική Μεσόγειο, ανακοινώνει ένα μεγάλο πρόγραμμα αναβάθμισης του ελληνικού πολεμικού ναυτικού με αγορά πολλών, νέων και υπερσύγχρονων γαλλικών φρεγατών.

4. Ποια είναι η γερμανική αντίδραση σε αυτό; Αφενός δημιουργείται μια μεγάλη συζήτηση για το πως μπορεί η καταχρεωμένη Ελλάδα να ξοδεύει τα λιγοστά χρήματά της για αγορά όπλων από τη Γαλλία (φαντάζεται κανείς πως για τα γερμαντικά όπλα δεν υφίσταται τέτοιο ζήτημα) και στη συνέχεια, άκουσον - άκουσον, αποφασίζει να αναβιώσει ένα πρόγραμμα πώλησης έξι υπερσύγχρονων υποβρυχίων στην Τουρκία!

5. Το τελευταίο βήμα είναι πραγματικά άνω ποταμών. Πρώτα απ΄όλα είναι μια εχθρική κίνηση προς την Ελλάδα αφού τα τέσσερα παρόμοια υποβρύχια που έχει ήδη προμηθευτεί η χώρα μας συνιστούν ένα από τα ελάχιστα εναπομείναντα ποιοτικά της πλεονεκτήματα στην ισορροπία δυνάμεων στο Αιγαίο. Στη συνέχεια, την στιγμή που αποκαλύπτονται οι σχέσεις του Τουρκικού καθεστώτως με το Ισλαμικό Κράτος, την στιγμή που ο άξονάς του με τη Μόσχα αντιτίθεται ευθέως στα ευρωπαϊκά συμφέροντα και την στιγμή που κάθε έννοια κράτους δικαίου καταπατάται στην Ανατολία με αποκορύφωμα την παράνομη κράτηση δυο ευρωπαίων στρατιωτικών για σχεδόν τρεις μήνες δίχως καν την απαγγελία κατηγοριών, δεν είναι εύλογο να αναρωτηθεί κανείς "πως γίνεται η ισχυρότερη Ευρωπαϊκή χώρα να ενισχύει με αυτό τον τρόπο ένα δικτατορικό καθεστώς που στρέφεται εναντίον χωρών μελών της ΕΕ, των οποίων την ακεραιότητα απειλεί καθημερινά;".

Αυτό είναι πράγματι το πρόσωπο της Ευρώπης του χθες. Αυτές είναι οι συμπεριφορές του διαίρει και βασίλευε που οδήγησαν σε δυο παγκοσμίους πολέμους, δεκάδες εκατομμύρια νεκρούς και την ανθρωπότητα στο χείλος της καταστροφής. Αυτό είναι το πρόσωπο της Ευρώπης που θέλουμε όλοι να ξεχάσουμε.

Αν κάποιος δει τα πράγματα από απόσταση, η λύση είναι εντυπωσιακά προφανής: Κοινός ευρωπαϊκός προϋπολογισμός με δομές ομοσπονδιακού ελέγχου, κοινή ευρωπαϊκή άμυνα και κοινή εξωτερική πολιτική.

Είναι δύσκολο; Ταυτόχρονα καθόλου και πάρα πολύ. Απαιτεί να ξεπεραστεί ο εθνικιστικός εγωισμός όλων των χωρών - μελών της ΕΕ που λίγο πολύ λέει ότι είμαστε όλοι ισότιμοι αλλά ο καθένας για τον εαυτό του νομίζει ότι είναι λίγο πιο ίσος από τους άλλους.

Τα παραπάνω βήματα φαίνονται να αφορούν μόνο την Ελλάδα ή ίσως την Ελλάδα σε σχέση με δυο μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες, είναι όμως φοβάμαι απολύτως σχετικά με όλη την Ευρώπη. Από τις Βαλτικές χώρες μέχρι το Γιβραλτάρ και από τη Γροιλανδία μέχρι την Κύπρο υφίστανται σειρά ζητημάτων που απαιτούν ενοποίηση των εξωτερικών και αμυντικών πολιτικών, το έδαφος μιας ουσιαστικής οικονομικής και εν τέλει πολιτικής ενοποίησης.

Δεν είναι ακόμα πολύ αργά. Ίσως όμως σε κάποια όχι πολύ μακρινή στιγμή να είναι. Δεν υπάρχει κανείς λόγος να περιμένουμε. Έχει σημάνει η ώρα της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας. Η ώρα της δράσης είναι τώρα.

«Να είχαμε έναν Έλληνα Ερντογάν»

Φαντάζομαι δεν είμαι ο μόνος Έλληνας που έχει ακούσει από συμπολίτες τους την απίστευτη φράση «μακάρι να είχαμε έναν Έλληνα Ερντογάν».

Ας μην μιλήσουμε για τη δημοκρατία, για το κράτος δικαίου. Ας μην μιλήσουμε για το εμπόριο των προσφύγων. Ας μην μιλήσουμε για τη Συρία και τη ξεδιάντροπη σχέση με το Ισλαμικό Κράτος. Ας μην μιλήσουμε για το δήθεν «πραξικόπημα» που χρησιμοποιείται για την επιβολή μιας στυγνής δικτατορίας.

Όχι. Ας μείνουμε μόνο στο παρακάτω γράφημα.

To γράφημα λέει κάτι απλό: Πριν πέντε χρόνια, με ένα ευρώ κάποιος έπαιρνε λιγότερες από 2,5 τουρκικές λίρες. Σήμερα, με το ίδιο ευρώ, παίρνει περισσότερες από 5.

Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι ο Τούρκος εργαζόμενος που το 2013 έπαιρνε το ισοδύναμο των €1.000, σήμερα ο ίδιος μισθός σε τουρκικές λίρες αναλογεί σε λιγότερα από €500.

Είναι πράγματι εντυπωσιακά επιτυχημένος για την ίδια του την χώρα ο Ερντογάν... 

Επιστροφή στην Στοκχόλμη

Οι πρώτοι μήνες στο πανεπιστήμιο είχαν κυλήσει γεμάτοι ενέργεια και ενθουσιασμό. Πρώτη φορά μένω μόνος σε μια άλλη πόλη. Γνωριμία με ένα εντελώς νέο γνωστικό αντικείμενο σε ένα πολύ διαφορετικό εκπαιδευτικό περιβάλλον.

Πολλά νέα πρόσωπα — κάποιοι έγιναν οι καλύτεροι μου φίλοι. Διασκέδαση, έρωτες, αλκοόλ, επιστήμη και βεβαίως πολιτική. Ομηρικές μάχες στα αμφιθέατρα για την κατάληψη και την αναγνώριση της πληροφορικής, όραμα για μια καλύτερη Ελλάδα (που με κάποιο μαγικό τρόπο νομίζαμε πως ήταν υπόθεση δική μας).

Κάπου εκεί, μόλις στο δεύτερο εξάμηνο ήρθε το Erasmus. O Καθηγητής, νομίζω επίκουρος τότε, Πάνος Τραχανιάς και η εξαίρετη Εύα Μιχελιδάκη από το γραφείο διασύνδεσης. Δηλώνω συμμετοχή, στις αρχές του 3ου εξαμήνου. Αίτηση για υποτροφία στο ΙΚΥ, γίνεται δεκτή. Ενημερώνω τους γονείς μου, ενθουσιάζονται. Ήταν επίσημο: Το 4ο εξάμηνο των σπουδών μου θα το έκανα στο "Βασικό Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Στοκχόλμης" (ναι, αυτό που ο υπόλοιπος πλανήτης γνωρίζει ως "ΚΤΗ").

Βεβαίως, δεν ήθελα να πάω μόνος. Αρχικά ήταν να έρθει μαζί μου η Μαρία. Μετά άλλαξε γνώμη (ή, όπως θα σκέφτηκαν πολλοί, ξανάρθε στα λογικά της). Έπρεπε να βρω έναν επαρκώς τρελό, απευθύνθηκα στον Χρήστο (ναι, αυτόν τον "πολύ αυστηρό καθηγητή" που μου έλεγαν πρόσφατα κάποιοι φοιτητές του). Φυσικά πείστηκε εύκολα. Δυστυχώς όμως ο πατέρας του αρρωσταίνει σοβαρά λίγες μέρες πριν φύγουμε και αναγκάζεται να ακυρώσει τη συμμετοχή του.

Έτσι, αρχές Φλεβάρη του 1998 είμαι στο Ανατολικό Αεροδρόμιο Ελληνικού και ξεκινώ για την Στοκχόλμη, όπου πέρασα 6 υπέροχους μήνες, στους οποίους επισκέφτηκα 7 χώρες και δημιούργησα φιλίες που κρατούν ακόμα.

Το σημαντικότερο είναι ότι χάρη στο Erasmus γνώρισα τα start-ups και την επιχειρηματικότητα. Με λίγα λόγια οι έξι αυτοί μήνες καθόρισαν τη ζωή μου και το αποτύπωμα που θα αφήσω στον κόσμο.

Για όλα αυτά όμως θα επεκταθώ σε επόμενη δημοσίευση.

Τώρα είμαι στο αεροπλάνο. Πετάω από Αθήνα απευθείας για Στοκχόλμη ώστε να πάρω μέρος στο 20ετές reunion. Δυστυχώς ο Αντώνης αναγκάστηκε να ακυρώσει την τελευταία στιγμή. Στην ίδια πτήση όμως είναι ο Δήμος με τη γυναίκα του. Εκεί θα συναντήσουμε την Ισπανική Αρμάδα: Τον Alvaro και τον Javi. Τον Pancho, τον Iker, τον Jaime και τον Angel. Θα είναι ακόμα η Vanessa με τον Σουηδό σύζυγο της, που έμειναν στην Στοκχόλμη, καθώς και η Maria με τον Philippe, τον Γαλλο-Ιάπωνα που πλέον λογίζεται κι αυτός για Ισπανός.

Είναι 20 χρόνια από την άνοιξη του 1998. Όταν γυρίσουμε θα βρω τις φωτογραφίες που έχω από τότε. Αρκετές εκατοντάδες, τυπωμένες σε μια βαλίτσα. Να που ήμαστε εθισμένοι στις φωτογραφίες και πριν τα smartphones!

Θα βρω και τα 6 μεγάλα άσπρα χαρτόνια που είχα κολλήσει στον τοίχο σε έναν πάρτυ τον Μάιο του 1998, ώστε όλοι να γράψουν το όνομα και το e.mail τους για να βρεθούμε μετά από χρόνια. Τα μόνα που θυμάμαι από αυτό το πάρτυ ήταν τα χαρτόνια που γρήγορα γέμισαν, το γεγονός ότι οι συγκάτοικοι στο corridor δεν εκτίμησαν το ότι τους έσπασα όλα τα πιάτα και τα ποτήρια (παρότι την επόμενη μέρα τα είχα όλα αντικαταστήσει με καινούργια), καθώς και μια πανέμορφη φοιτήτρια που έμενε στο Lappis και τελικά... δεν ήρθε. Ναι ρε φίλε, αυτό μου έχει μείνει, ότι δεν ήρθε σε εκείνο το πάρτυ.

Είκοσι χρόνια από το Erasmus λοιπόν. Είκοσι χρόνια που έχουν περάσει σαν νερό. Οι έξι εκείνοι μήνες από τη μια μοιάζουν σαν μια άλλη ζωή, από την άλλη σαν χθες.

Γράφω αυτές τις γραμμές και καταλαβαίνω πως το κυριότερο που θέλω να κάνω είναι να εκφράσω ευγνωμοσύνη. Ευγνωμοσύνη για όλα όσα έχουμε ζήσει και για όλους τους ανθρώπους με τους οποίους τα ζήσαμε μαζί.

Σε λίγα λεπτά προσγειωνόμαστε. Θα είναι τρεις μέρες με μεγάλο ενδιαφέρον. Θα επανέλθω στο ιστολόγιο αυτό με νέα από την παρέα του Erasmus και φυσικά με φωτορεπορτάζ!

20 χρόνια μετά: Ελληνο-ισπανική συνάντηση στην Στοκχόλμη