Διδάσκεται η επιχειρηματικότητα;

Πρόσφατα δημοσίευσα ένα άρθρο για τα σεμινάρια παρακμής, την δραματική εκείνη στρέβλωση που προσπαθούν να εισαγάγουν στην κοινότητα της επιχειρηματικότητας. Πωλούν ελπίδα ψεύτικη σε νέους απελπισμένους από την ανεργία λέγοντας τους ότι "θα γίνουν επιχειρηματίες σε δέκα μέρες". Πρόκειται δυστυχώς για πραγματικό έγκλημα.

Από τα διάφορα σχόλια που πήρα ξεχώρισα ένα, ανώνυμο δυστυχώς, που ρωτούσε αν και πως διδάσκεται η επιχειρηματικότητα. Απαντώ λοιπόν: Ναι, διδάσκεται!

Διδάσκεται κυρίως από την μητέρα και τον πατέρα στην βρεφική & προνηπιακή ηλικία. Τότε που διαμορφώνονται τα βασικά στοιχεία του χαρακτήρα, της συμπεριφοράς, της προσωπικότητας συνολικά. Τότε που δεν έχει σημασία τι λέμε στο παιδί, αλλά τι βλέπει το παιδί να κάνουμε. Διότι απλά εκείνο μιμείται, μαθαίνει, διαμορφώνεται.

Αν λοιπόν θέλουμε να διδάξουμε την επιχειρηματικότητα ας προσέξουμε πρώτα και κύρια το προσωπικό μας παράδειγμα. Γονείς κλέφτες και τεμπέληδες δύσκολα θα δημιουργήσουν ένα δημιουργικό άτομο που θα προσφέρει στην κοινωνία, που θα είναι φορέας της οικονομίας της συνεργασίας και της δημιουργικότητας. Είναι δυστυχώς επειδή οι επιτυχημένοι της εποχής μας έχουν κατά κανόνα βασιστεί στην κουλτούρα της αρπαχτής, στην κλοπή δηλαδή, που συνήθως οι γόνοι τους επιλέγουν δρόμους παρακμής. 

Στην οικογένεια λοιπόν. Εκεί διδάσκεται η επιχειρηματικότητα. Άντε και στον παιδικό σταθμό και το νηπιαγωγείο. Εκεί μαθαίνει κάνεις να απολαμβάνει της χαρά της δημιουργίας, την ευτυχία της προσφοράς, την αξία της ομάδας. Αν δεν το κάνει εκεί, αργότερα είναι μάλλον αδύνατον. 

Απαξιώνουμε λοιπόν την πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση σε μια στρατηγική για την επιχειρηματικότητα; Τίποτα δεν μπορεί να γίνει εκεί;

Σαφώς και μπορούν πολλά να γίνουν! Μπορεί και πρέπει να υπάρχει ένα πλαίσιο προώθησης της δημιουργικότητας και της αποτελεσματικότητας σε όλα τα επίπεδα. Μια νέα λύση να επιβραβεύεται επιπλέον της σωστής που λέει το βιβλίο. Έτσι θα έχουμε καινοτομία. Οι ομαδικές εργασίες να επιβραβεύονται επιπλέον των ατομικών. Έτσι θα δημιουργήσουμε κουλτούρα συνεργασίας.

Η επιχειρηματικότητα λοιπόν δεν μπορεί να είναι "ένα μάθημα" αλλά οφείλει να είναι μια ευρύτερη αντίληψη, μια φιλοσοφία που θα διέπει όλα τα διδασκόμενα μαθήματα σε όλες τις βαθμίδες. Τα παιδιά πρέπει να μάθουν μαθηματικά και φιλολογία. Αυτές είναι οι αρχές, αυτά είναι τα θεμέλια, χωρίς αυτά πάμε ολοταχώς στην παρακμή. Στα μαθηματικά και την φιλολογία όμως, όπως και σε όλα τα άλλα βασικά μαθήματα, πρέπει να εφαρμοστούν μέθοδοι που θα οδηγούν σε δράσεις δημιουργικότητας και συνεργασίας. Έτσι θα δημιουργήσουμε αληθινή επιχειρηματική παιδεία και όχι με κάθε λογής "σεμινάρια" και "ειδικούς".

Αν το κάνουμε τα παραπάνω θα έχουμε προχωρήσει πολύ πέρα από την "εκμάθηση της επιχειρηματικότητας". Θα έχουμε θέσεις τα θεμέλια της οικονομίας της δημιουργικότητας και της συνεργασίας. Του μοναδικού δρόμου δηλαδή προς την ευημερία και την κοινωνική δικαιοσύνη.

Tα παραπάνω ισχύου διότι, όπως πολλές φορές έχουμε πει, η επιχειρηματικότητα είναι κάτι πάρα πολύ διαφορετικό από το "κάνω εταιρεία", όπως δυστυχώς το αντιλαμβάνεται η δημόσια συζήτηση στην εποχή μας. Η επιχειρηματικότητα τελικά είναι μια αντίληψη, μια στάση ζωής. Η ετοιμότητα και η αποφασιστικότητα για ανάληψη δράσης προς υλοποίηση συγκεκριμένων στόχων. Είτε είναι κανείς αυτοαπασχολούμενος, ή ιδιωτικός ή και δημόσιος υπάλληλος - Ο τύπος της εργοδοσίας είναι απολύτως αδιάφορος ως προς την επιχειρηματικότητα η οποία ευαγγελίζεται μια νέα σχέση με την εργασία που θα έχει στο επίκεντρό της τη δημιουργία.

Για όλους αυτούς τους λόγους είναι απολύτως αδύνατον να διδάξεις την επιχειρηματικότητα με σεμινάρια, με ειδικούς και με "μαθήματα επιχειρηματικότητας".

Όσοι αδιαφορώντας κατάφορα για τον ορθό λόγο & το δέον γενέσθαι κερδοσκοπώντας προωθούν "σεμινάρια επιχειρηματικότητας" απλώς επαναφέρουν θλιβερά την αντίληψη του "νερού του Καματερού". Ευτυχώς, θα έχουν και την ίδια κατάληξη. Η κοινωνία όμως θα προχωρήσει μπροστά.

Καθένας από εμάς είναι δυνητικός φορέας της αλλαγής. Καθένας από εμάς είναι δυνητικός εκπαιδευτής της επιχειρηματικότητας. Ας αναλάβουμε τώρα τις ευθύνες μας.

Σεμινάρια Παρακμής

Η "μεταπολίτευση" είναι αναμφίβολα μια περίοδος παρακμής της Ελληνικής Δημοκρατίας. Παρακμής πολυεπίπεδης σε όλα τα τμήματα της κοινωνίας. Ειδικά η περίοδος από το 1996 και μετά, με αποκορύφωμα το "πάρτι" των Ολυμπιακών Αγώνων ΑΘΗΝΑ 2004, η παρακμή αυτή έλαβε τεράστιες διαστάσεις.

Ένα από τα πιο εμβληματικά προϊόντα της παρακμής ήταν το σεμινάριο. Σεμινάρια για τα πάντα. ΚΕΚ, ΙΕΚ, οτιδήποτε. Η απόλυτη διασπάθιση του δημοσίου χρήματος με πραγματικά μηδενικό αποτέλεσμα. Αντί να αξιοποιήσουν τα Ευρωπαϊκά κεφάλαια για επενδύσεις, τα έκαναν σεμινάρια. Ήταν ο ιδιότυπος ελληνικός "εκσυγχρονισμός" - η πιο αισχρή στρέβλωση λέξης στη σύγχρονη ιστορία.

Πώς δούλευε αυτή η "μπίζνα";

Πάρα πολύ απλά. Οι μεν, οι "εκπαιδευτές", ελάμβαναν αμοιβή αδρή για αμφιβόλου ποιότητας εκπαιδεύσεις και καταρτίσεις. Δεν αναφέρομαι τόσο στους εκπαιδευτές καθαυτούς, όσο στους κάθε λογής "διαχειριστές". Οι δε, οι "εκπαιδευόμενοι", στην περίπτωση που δεν πληρώνονταν και εκείνοι (!!!) [ποιος θα ξεχάσει τα "αμοιβόμενα σεμινάρια;], αγόραζαν μια ψεύτικη ελπίδα. Στις "καλές" περιπτώσεις έπαιρναν μόρια για τον ΑΣΕΠ! (βλέπε πιστοποιητικά δεξιοτήτων πληροφορικής που πολλές φορές έφτασαν να θεωρούνται ανώτερα του πτυχίου!!!), στις λιγότερο καλές έπαιρναν ένα "πιστοποιητικό παρακολούθησης" και γέμιζαν ανούσια το βιογραφικό τους... Μιλάμε δηλαδή για "εμπόριο ελπίδας" που είχαμε να δούμε από τα συγχωροχάρτια του μεσαίωνα της Καθολικής Εκκλησίας.

Αυτήν ακριβώς την πρακτική οι κύκλοι της παρακμής προσπαθούν τώρα να επαναλάβουν και με την "επιχειρηματικότητα".

Κάθε λογής άσχετος ξεκινά να κάνει "σεμινάρια επιχειρηματικότητας". Έφτασαν να λένε πως θα διδάξουν τους άτυχους νέους "πως να γίνουν επιχειρηματίες σε 10 μέρες"... Απορώ που θα φτάσουν.

Τα σεμινάρια όπως έγιναν στην Ελλάδα ήταν μια ξεκάθαρη ύβρις. Η νέμεσις που ακολούθησε ήταν νομοτέλεια. Δεν θα ξεχάσω ποτέ ότι περίπου το 2008 αντί να δώσουν 100 εκ. ευρώ σε δημιουργία ταμείων χρηματοδότησης υψηλού ρίσκου (το έργο "Digital Leap") το ακύρωσαν για να κάνουν με τα ίδια χρήματα ...σεμινάρια σε "γονείς" και "μηχανικούς" τα οποία εύγλωττα ονόμασαν "e-Γονείς" και "e-Μηχανικοί". Ήταν λοιπόν "e-Παρακμή" τους που μας οδήγησε εδώ που φτάσαμε.

Τώρα ευελπιστούν να μεταφέρουν τον καρκίνο των "σεμιναρίων" και στην επιχειρηματικότητα. Να εκμεταλλευτούν τα αδιέξοδα, την απελπισία των νέων και να πλουτίσουν μια ακόμα φορά πουλώντας ελπίδες.

Ελπίζω πως η κοινωνία πλέον έχει πάθει, έχει μάθει και θα τους αντιμετωπίσει όπως τους αρμόζει.

Η μεταμφίεση της παρακμής σε νεανική επιχειρηματικότητα

Τελικά στην Ελλάδα είσαι ότι δηλώσεις.

Με το ζόρι νέος. Με το ζόρι επιχειρηματίας. Με το ζόρι Πρόεδρος. Τι να πει κανείς... Δεν έφτασε τυχαία η χώρα μας στην κατάσταση που είναι σήμερα.

Ευτυχώς όμως, παράλληλα με την παρακμή και τις διάφορες μεταμφιέσεις της σε "νεανική επιχειρηματικότητα", ένα νέο δυναμικό κίνημα δημιουργίας νεοφυών επιχειρήσεων και ποιοτικών θέσεων εργασίας γεννιέται!

Έχουμε πει πολλές φορές ότι η ελληνική επιχειρηματικότητα είναι ένοχη και φέρει μεγάλο μερίδιο ευθύνης για την κατάρρευση της οικονομίας της χώρας μας. Ένα τμήμα της "νεανικής" εκδοχή της δυστυχώς δεν έμεινε ανεπηρέαστο.

Αυτό που όλοι περιμένουμε είναι από την επίσημη έκφραση της ελληνικής επιχειρηματικότητας είναι πρώτα και κύρια να αναλάβει τις ευθύνες της και στη συνέχεια να προχωρήσει στην υλοποίηση ενός συγκεκριμένου σχεδίου δράσης για την ανάπτυξη της οικονομίας της δημιουργικότητας & της συνεργασίας την οποία τόσο πολύ έχει ανάγκη η χώρα μας και η Ευρώπη συνολικά.

Οι νέοι και οι νεοφυείς επιχειρηματίες θα είμαστε στην πρώτη γραμμή οποιασδήποτε τέτοιας προσπάθειας.

Η λύση είναι στα χέρια μας

Αν υπήρχε σοβαρό λαϊκό κίνημα στη χώρα, όπως και σε όλη τη Νότια Ευρώπη, η απάντηση στην κρίση θα ήταν ένα μαζικό, αποδοτικό, παραγωγικό συνεταιριστικό κίνημα.

Έχουμε όμως πήξει στους πολεμούντες εκ του ασφαλούς, βάλλοντες εκ του μακρώθεν.

Έχουμε πήξει δηλαδή στην στείρα άρνηση, στο "όχι σε όλα", στην αντιμετώπιση της οπισθοδρόμησης ως προόδου.

Αρκετά πια με τους κάθε λογής σωτήρες. Μόνο εμείς, οι ίδοι οι ευρωπαίοι, μπορούμε να αλλάξουμε την ευρωπαϊκή οικονομία και να πετύχουμε τη βιώσιμη ανάπτυξη μαζί με την κοινωνική δικαιοσύνη. 

Πώς; Όπως είπαμε παραπάνω: Υλοποιώντας στην πράξη την οικονομία της συνεργασίας & της δημιουργικότητας.

Όποιος "αντιπολιτεύεται" το (όντως οικτρά αποτυχημένο) σύστημα δίχως να προτείνει ένα βιώσιμο οικονομικό μοντέλο, απλά λαϊκίζει - πράγμα που υπό τις παρούσες συνθήκες είναι τουλάχιστον εγκληματικό.

Challenge Accepted - The European Union Nobel Peace Prize

We all know that Europe is a rising superpower.

There are centers of influence trying to make us forget it, however in terms of financial, human and symbolic capital the European Union is today way the strongest entity in the global landscape.

It's up to us, every single European, to make this rising superpower a superpower of democracy, justice, equality and culture.

We must be proud of what our parents and grandparents have created: Europe is today the best society ever created by the mankind. It's up to us to make it even better.

The Nobel Peace Prize is a call for action for every European.  A call for action to turn this society of democracy, justice, equality and culture from a vision to a reality. The Nobel Peace Prize for the European Union actually brings a challenge ahead of every European. As far as I'm concerned, I accept the challenge. I'm confident that Generation Ten across Europe will accept the challenge. The Youth of Europe wilk accept the challenge.

We European, working together and putting European interest above the short-sighted national interest, will make the World, a better place.

For every European, the Nobel Peace Prize it's a duty, not an award. For every European, the Nobel Peace Prize is a call for deeper integration in Europe. A call for moving forward with establishing the European Federation.

Europe has paid the price of nationalism. It was a very high price, from any point of view. None of us will allow nationalism to rise again in Europe. The Nobel Peace Prize has been an alarm bell to all of us.

No, the nightmare of nationalism will stay away. The European project will continue, it will successfully respond to any challenge and the society of of democracy, justice, equality and culture will be our future.

Warmest congratulations to the Norwegian Nobel Committee for this inspiring, eye-opening, change-making decision!

Συνάντηση στον Ισθμό της Κορίνθου, 7 Οκτωβρίου 2012

Εχθές στο ξενοδοχείο Ίσθμια, σε έναν τόπο με πολύ ισχυρούς συμβολισμούς, πραγματοποιήθηκε συνάντηση ανθρώπων που έχουν ως κύριο μέλημά τους την ανάκτηση της ιδιότητας του Πολίτη, την επιστροφή του αυθεντικού νοήματος στις λέξεις Πόλις, Πολιτισμός, τη μεγάλη επιστροφή της Πολιτικής.

Κοινή πεποίθηση και στόχος όλων είναι η προσπάθεια δημιουργίας ενός Πανελλαδικού Δικτύου Πολιτών, με κοινές αφετηρίες και σκέψεις, για το παρόν και το μέλλον της πατρίδας μας.

Συζητήσαμε για τον συντονισμό της νέας αυτής προσπαθείας και το πως μπορούμε να έχουμε συμβολή θετική στις εξελίξεις, ανακτώντας την ιδιότητα του Πολίτη.

Συζητήσαμε για τις ενέργειες, δράσεις μας και τον συντονισμό μας σε αυτό το κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό τοπίο που διαμόρφωσαν και συνεχίζουν να διαμορφώνουν με ξένα προς εμάς συμφέροντα και στρατηγική.

Το νέο πρέπει να ενσωματώνει την ιστορία μας, τον πολιτισμό μας, τις αξίες μας.

Το νέο μπορεί να δημιουργηθεί από ανθρώπους που δεν συμβιβάζονται και δεν ενσωματώνονται σε αδιαφανείς μηχανισμούς και λόμπι συμφερόντων.

Επιβάλλεται οι Πολίτες σε αυτές τις δύσκολες ώρες για την πατρίδα μας να έχουν τον πρώτο λόγο, ξεκάθαρο προσανατολισμό, σχέδιο για το μέλλον και αποφασιστικότητα για την εφαρμογή του.

Η αισιοδοξία μας είναι μεγάλη ότι στην πορεία αυτοί θα συνταντηθούμε πολλοί, ικανοί και αποφασισμένοι να πετύχουμε.

Νεοφυείς επιχειρήσεις: Μύθοι και πραγματικότητα

Κείμενο που δημοσιεύτηκε στο INFO-COM
http://www.slideshare.net/tsigos/infocomhellenicstartups

Είναι βέβαιο πως κάτι αλλάζει στην Ελλάδα, με αποτελέσματα που είναι πια εύκολα ορατά. Όχι, δεν αναφέρομαι στην κρίση που μαστίζει τη χώρα μας αλλά στη νεοφυή επιχειρηματικότητα. Παράλληλα με το «παραγωγικό μοντέλο» (ο Θεός να το κάνει…) που καταρρέει, ένα νέο, υγιές παραγωγικό μοντέλο γεννιέται! Σίγουρα είναι μικρό ακόμα, δεν έχει την κρίσιμη μάζα για να αλλάξει την πορεία της ελληνικής οικονομίας, είναι όμως πολύ δυναμικό και ταχέως αναπτυσσόμενο. Είναι τελικά η μοναδική μας ελπίδα. 

Τι σημαίνει πραγματικά ο όρος «νεοφυής» επιχειρηματικότητα – ή απλά start-up; 

 Εδώ υπάρχει η μεγαλύτερη των παρανοήσεων! Έχει επικρατήσει ένα – μάλλον ξένο προς την ελληνική πραγματικότητα – μοντέλο του garage software start-up όπου μια ομάδα νεαρών, αξύριστων geeks αναπτύσσει το υπερ-software, πιθανότητα μια cloud- ή mobile-υπηρεσία στην εποχή μας, αποκλεισμένη από τον έξω κόσμο και θρεφόμενη με πίτσα, καφέ και μπύρα μέχρι να βγει το πρωτότυπο.

 Όχι, δεν είναι έτσι.

 Νεοφυής είναι οποιαδήποτε επιχειρηματική δραστηριότητα η οποία βασικά έχει τρία χαρακτηριστικά:
- Είναι νέα
- Είναι καινοτόμος
- Έχει ταχεία ανάπτυξη – Ή έχει προοπτικές ταχείας ανάπτυξης

Χαρακτηριστικότερο όλων είναι το παράδειγμα του φούρνου. Ας πούμε ότι ξεκινά κάποιος ένα συνοικιακό αρτοποιείο. Είναι start-up; Μάλλον όχι. Αν όμως ξεκινήσει αυτό το αρτοποιείο παράγοντας ένα εξαιρετικής ποιότητας ψωμί με αγνά, παραδοσιακά υλικά, αν φροντίσει να επικοινωνήσει την ανάπτυξη του προϊόντος αυτού στην αγορά με έναν έξυπνο, αποτελεσματικό τρόπο και αν έχει μελετήσει ένα επιχειρηματικό μοντέλο ώστε σιγά-σιγά από τον ένα φούρνο να κάνει ένα δίκτυο αρτοποιείων με σύγχρονα μέσα διανομής και προώθησης του προϊόντος, τότε ναι, είναι start-up. 

Με άλλα λόγια λοιπόν, το αντικείμενο μιας επιχείρησης δεν έχει σχέση με το αν εκείνη είναι start-up, αντίθετα αυτό το καθορίζει η φιλοσοφία της. Νεοφυής λοιπόν είναι η επιχείρηση που ο λόγος ύπαρξής της είναι να προσφέρει μια καινοτόμο λύση σε ένα πρόβλημα ή μια επιθυμία των πελατών της και που στοχεύει να αναπτυχθεί δημιουργώντας αξία για τους πελάτες, τους μετόχους και τους εργαζομένους της.

Στην Ελλάδα όμως; Αφού δεν έχουμε επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα!

Αυτή είναι μια άλλη πολύ μεγάλη & πολύ διαδεδομένη παρανόηση. Δεν έχουμε επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα! Μάλλον δεν έχουν ακούσει όσοι εκφέρουν την άποψη αυτή ότι στη χώρα μας έχουμε πολλές εκατοντάδες χιλιάδες – μερικοί τα ανεβάζουν μέχρι και στο εκατομμύριο – επαγγελματικά ΑΦΜ. Στην Ελλάδα λοιπόν είχαμε και έχουμε πολύ ανεπτυγμένη την επιχειρηματικότητα! Δυστυχώς όμως, δεν είχαμε το σωστό μοντέλο επιχειρηματικότητας. Αυτό είναι που πρέπει να αλλάξει.

Ο κλάδος της Πληροφορικής αποτυπώνει καλύτερα από καθένα το τεράστιο αυτό πρόβλημα. Οι επιχειρήσεις που μεσουράνησαν στην Ελλάδα των 90s και των 00s ήταν εκείνες των box movers, ή για να το πούμε πιο απλά, των μπακάληδων της πληροφορικής. Με μηδενική εγχώρια προστιθέμενη αξία, νόμιζαν πως μπορούν να επιβιώνουν πουλώντας καθρεφτάκια σε ιθαγενείς με ένα ισχνό περιθώριο κέρδους 500%. Οποία έκπληξη, χρεοκόπησαν άπαντες – πλην λίγων που ταλαιπωρούνται και ταλαιπωρούν ακόμα.

Οι «μπακάληδες» άνθισαν σε μια χώρα που στο γνωστικό αυτό αντικείμενο έχει πληθώρα ιδιαίτερα υψηλού επιπέδου στελεχών τα οποία τελικά είτε αναγκάζονταν στη μετανάστευση ή ανελάμβαναν εργασίες που καμία σχέση δεν είχαν με τις γνώσεις, τις επιθυμίες και τις δυνατότητές τους. Αποτέλεσμα; Μια χαμένη γενιά επιχειρήσεων και μια χαμένη γενιά στελεχών.

Παρόμοιες ιστορίες μπορεί να βρει κανείς σε όλους τους κλάδους, τόσο στην υψηλή τεχνολογία (π.χ. φάρμακο) όσο και στην ενέργεια, στον τουρισμό, στη γαστρονομία. Η λογική του «μπακάλη», η αποθέωση του «εισαγόμενου» διέλυσε την παραγωγική ικανότητα της χώρας και μας έφερε στη σημερινή κατάσταση.

Το κίνημα της νεοφυούς επιχειρηματικότητας είναι μια ισχυρή, υγιής απάντηση στην παραπάνω κατάσταση. 

Αποδεικνύεται μάλιστα από οικονομικές μελέτες πως είναι απολύτως αδιάφορο το πόσες επιχειρήσεις υπάρχουν σε μια οικονομία σε σχέση με την πορεία της οικονομίας εκείνης. Αυτό που κάνει τελικά τη διαφορά είναι το πόσες επιχειρήσεις δημιουργούνται οι οποίες εντός μιας πενταετίας από την ίδρυσή τους έχουν δημιουργήσει πολλές δεκάδες νέες θέσεις εργασίας.

Τέτοιες επιχειρήσεις είναι οι νεοφυείς. Τα start-ups. 

Η προώθηση της νεοφυούς επιχειρηματικότητας μπορεί λοιπόν να δώσει λύση σε δυο βασικότατα προβλήματα:
- Τη δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας για το υψηλού μορφωτικού επιπέδου ανθρώπινο δυναμικό της χώρας
- Την αναγέννηση της υπαίθρου, αφού οι δημιουργία νεοφυών επιχειρήσεων στην περιφέρεια νομοτελειακά θα οδηγήσει στην επιστροφή της νέας γενιάς για να καλύψει τις δημιουργούμενες θέσεις εργασίας καθώς και στη δημιουργία δορυφορικών επιχειρήσεων στους τόπους εγκατάστασης των start-ups

Ακόμα και στην ίδια την ελληνική κοινότητα της νεοφυούς επιχειρηματικότητας, τα πράγματα απέχουν πολύ από το να είναι ρόδινα. Παρατηρούμε ότι οι νέοι (όχι μόνο σε ηλικία αλλά σε δραστηριότητα) πρώτα και κύρια δεν μπορούν & δεν θέλουν να συνεργάζονται. Πληρώνουμε βαρύ τίμημα για το λάθος δομημένο εκπαιδευτικό μας σύστημα. Όλοι θέλουν να γίνουν πρωταθλητές κανείς όμως δεν ενδιαφέρεται να είναι συναθλητής. Είναι αναγκαία και ικανή συνθήκη για την επιτυχή ανάπτυξη της νεοφυούς επιχειρηματικότητας να ξεπεραστεί το πρόβλημα αυτό.

Επιπλέον κάτι που φαίνεται να μην έχουν κατανοήσει σε βάθος τα ελληνικά start-ups είναι ότι για να μπορείς να είσαι ανταγωνιστικός σε μια παγκόσμια αγορά πρέπει να αναδείξεις, να αξιοποιήσεις στο μέγιστο βαθμό το στοιχείο της τοπικότητας, το μοναδικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα που μπορεί να σου δώσει η παρουσία σε ένα συγκεκριμένο τόπο. Ευτυχώς πρόσφατα παρατηρούμε μια σειρά από νέα start-ups που κινούνται στην κατεύθυνση αυτή.

Το Σεπτέμβρη συμπληρώθηκαν12 χρόνια από τη δημιουργία του πρώτου φοιτητικού start-up στην Ελλάδα. Όλοι οι λόγοι που το δημιουργήσαμε, αποδείχτηκαν λανθασμένοι. Λέγαμε πως θα βγάλουμε χρήματα, τα στελέχη στις πολυεθνικές όμως έβγαλαν περισσότερα και με λιγότερες ευθύνες. Λέγαμε πως δεν θα έχουμε αφεντικά, όμως ο πελάτης είναι το πιο απαιτητικό αφεντικό. Λέγαμε πως θα έχουμε ευέλικτο ωράριο και τελικά καταλήξαμε να δουλεύουμε άπειρες ώρες, ξεχνώντας διακοπές και σαββατοκύριακα. Τελικά όμως κανείς δεν το μετάνιωσε. Γιατί είναι τεράστια η χαρά της δημιουργίας, τεράστια η πολυτέλεια να μπορείς να μαθαίνεις από τα λάθη σου.