"Mαθήματα" Επιχειρηματικότητας

Είναι θλιβερό, βαρετό και μίζερο αυτό που συμβαίνει εδώ και λίγα χρόνια στα ελληνικά πανεπιστήμια: Πολλών ειδών δημόσιοι υπάλληλοι πληρώνονται για να πείσουν τους φοιτητές να γίνουν επιχειρηματίες!

Φτάνει πια με τους εκ του ασφαλούς θεωρητικολογούντες επί του επιχειρείν!

Η επιχειρηματικότητα μπορεί να αναπτυχθεί εάν διατεθεί στην αγορά κεφάλαιο υψηλού ρίσκου, ώστε ο νέος επιχειρηματίας να μην διακινδυνεύει την οικονομική και κοινωνική του υπόσταση σε ένα νέο εγχείρημα, καθώς και με την εισαγωγή μαθημάτων διοίκησης επιχειρήσεων & marketing στη δευτεροβάθμια και σε όλο το φάσμα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

Πάνω απ' όλα βέβαια, η επιχειρηματικότητα διδάσκεται μέσα από τα παραδείγματα. Και εκεί είναι που πάσχουμε περισσότερο από οτιδήποτε άλλο: Η ελληνική αγορά έχει να επιδείξει πάμπολλων ειδών παραδείγματα, πλην της υγιούς επιχειρηματικότητας, με εξωστρέφεια και προϊοντικό προσανατολισμό!

Θα έλεγε κανείς λοιπόν πως το κενό αυτό τελικά πρέπει να παίξει το ρόλο του οδηγού για τους επιδόξους νέους επιχειρηματίες!

H Ελλάδα μπορεί να γίνει περιφερειακή δύναμη στις ΤΠΕ

Η ανάπτυξη της αγοράς των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών [ΤΠΕ] στην Ελλάδα έχει ακολουθήσει στρεβλή πορεία η οποία κατέληξε στις πρόσφατες, ιδιαίτερα αρνητικές, εξελίξεις με της αλεπάλληλες πτωχεύσεις εταιρειών με πολυετή παρουσία και, θεωρητικά ως αποδείχτηκε, εδραιωμένη θέση στην αγορά.

Πολύς λόγος είχε γίνει ακόμα και σε έγκριτα –δυστυχώς– φύλλα για την επιτυχία των «Μπακάληδων της Πληροφορικής», οι οποίοι κυριαρχούσαν με τις εμπορικές επιχειρήσεις τους στην Ελληνική αγορά για περισσότερες από δυο δεκαετίες, λειτουργώντας ως επί το πλείστον επιχειρήσεις τύπου «Box Moving» με εισαγόμενα προϊόντα και χαμηλή εγχώρια τεχνογνωσία.

Η βασική αρετή των «Μπακάληδων» ήταν η γνώση του τρόπου ανάληψης μεγάλων δημοσίων έργων. Προβλήματα υπήρχαν πολλά, κάποιοι τα ψέλλιζαν σιγανόφωνα, όμως οι αριθμοί ευημερούσαν και η κριτική δεν γινόταν πιστευτή. Ήρθε λοιπόν η αναπάντεχη (?) πτώχευση των «Μπακάλικων» και η τεράστια κρίση στην αγορά για να καταδείξει το μέγεθος του προβλήματος που είχε δημιουργηθεί.

Η ελληνική αγορά ΤΠΕ βασανίζεται από την εσωστρέφεια και την τεράστια διαφορά μεγέθους δημοσίου – ιδιωτικού τομέα. Αυτή μάλιστα η υστέρηση του ιδιωτικού τομέα σε επενδύσεις στις ΤΠΕ έχει σοβαρότατες, αλυσιδωτές επιπτώσεις σχεδόν στο σύνολο της οικονομίας καθώς οι «παραδοσιακές» ελληνικές επιχειρήσεις έχουν χάσει το τρένο της εξέλιξης και δεν είναι καθόλου ανταγωνιστικές στο παγκοσιμοποιημένο περιβάλλον.

Αν κοιτάξουμε επιτυχημένα παραδείγματα, όπως της Ιρλανδίας και των Σκανδιναβικών χωρών, θα δούμε πως δόθηκε μεγάλη έμφαση στην ανάπτυξη υψηλής εγχώριας τεχνολογίας και στην εξωστρέφεια των επιχειρήσεων. Για να το πούμε απλά: Οι μεγάλες ελληνικές επιχειρήσεις ΤΠΕ θα έπρεπε να ήταν κατασκευαστές λύσεων υψηλής τεχνολογίας που θα διένεμαν τα προϊόντα τους στην παγκόσμια αγορά και όχι μεταπωλητές λύσεων του εξωτερικού σε διαρκή αγώνα για μεγαλύτερο μερίδιο στην «πίττα» του δημοσίου τομέα.

Δυστυχώς και στον ακαδημαϊκό χώρο τα πράγματα δεν είναι πολύ καλύτερα. Εφαρμόζοντας παράλογες, κοντόφθαλμες πολιτικές καταντήσαμε να έχουμε δεκάδες πανεπιστημιακά τμήματα ΤΠΕ –μερικά, δυστυχώς, αμφισβητούμενης ποιότητας & πληρότητας– τα οποία παράγουν στρατιές ανέργων υψηλής τεχνολογίας. Την τελευταία πενταετία είχε δοθεί μια πρόσκαιρη λύση με τη στροφή των πτυχιούχων ΤΠΕ στη β’βάθμια εκπαίδευση. Με τον κορεσμό όμως των σχολείων –χαρακτηριστικό πως φέτος στον ΑΣΕΠ δεν προκηρύχθηκαν παρά ελάχιστες θέσεις καθηγητών ΤΠΕ– και με μια αγορά η οποία όχι μόνο δεν παράγει νέες θέσεις εργασίας αλλά κινείται σε λογική απολύσεων και συρρίκνωσης, το πρόβλημα της ανεργίας στις ΤΠΕ θα είναι οξύτατο τα επόμενα χρόνια καθώς κάθε χρόνο ο αριθμός των Πληροφορικών (πτυχιούχων / διπλωματούχων σχολών ΤΠΕ) αυξάνεται κατά περίπου 5.000!

Στον ερευνητικό τέλος τομέα, με ελάχιστες φωτεινές εξαιρέσεις, κυριαρχεί η μιζέρια και το τέλμα. Πολλοί έλληνες ερευνητές, ή μάλλον καλύτερα «ερευνητές», δεν είναι παρά «φτωχοί συγγενείς» των ευρωπαίων συναδέλφων τους, για να μην συγκρίνουμε με τους Αμερικανούς ή τους Ισραηλινούς, καθώς είναι δύσκολο να βρούμε εκφράσεις που θα αποδίδουν σωστά το χάσμα που υφίσταται. Το ελληνικό ερευνητικό σύστημα είναι εγκλωβισμένο στη χαμηλή και με παράλογα κριτήρια χρηματοδότηση, στην κακώς-νούμενη «δημοσιοϋπαλληλική νοοτροπία» των ερευνητών, στην έλλειψη σοβαρής συνεργασίας με τη βιομηχανία. Δεν είναι παρά ελάχιστα τα παραδείγματα ελληνικών ερευνητικών αποτελεσμάτων στις ΤΠΕ που διακρίθηκαν σε παγκόσμιο επίπεδο. Θα λέγαμε πως πρόκειται για ένα τριτοκοσμικό τοπίο.

Είναι ιδιαίτερα λυπηρό πως όλα αυτά συμβαίνουν στη χώρα μας ενώ αναμφισβήτητα διαθέτουμε επιστημονικό δυναμικό υψηλής ποιότητας το οποίο διαπρέπει σαν βρεθεί σε παραγωγικό περιβάλλον, όπως εκείνο των Η.Π.Α., όπου κάνουν λαμπρή καριέρα δεκάδες έλληνες ερευνητές σε κορυφαία ιδρύματα.

Περιγράψαμε με χρώματα μελανά την παρούσα κατάσταση στην ελληνική αγορά των ΤΠΕ, καθώς επίσης και στον ακαδημαϊκό και ερευνητικό χώρο. Παρά ταύτα, υπάρχουν συγκεκριμένα δεδομένα τα οποία καθιστούν δυνατό να μετατρέψουμε το πρόβλημα σε ευκαιρία και η Ελλάδα να καταστεί μια αξιόλογη περιφερειακή δύναμη στις ΤΠΕ, έχοντας σημαντική παρουσία στο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον.

Για να επιτευχθεί αυτό απαιτούνται κινήσεις στους ακόλουθους τρεις άξονες:

1. Ενίσχυση της επιχειρηματικότητας έντασης γνώσης. Τα δίκτυα επιχειρήσεων υψηλής τεχνολογίας μικρού με μέσου μεγέθους μπορούν να είναι ιδιαίτερα παραγωγικά και πολύ ευέλικτα. Αυτή είναι η επιχειρηματική μονάδα που έχει τη δυνατότητα να αναπτυχθεί και να επιβιώσει στην οικονομία της γνώσης. Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί στην ανάπτυξη προϊόντων ΤΠΕ τα οποία απευθύνονται στη διεθνή αγορά, καθώς και στη σύνδεση της έρευνας με τη βιομηχανία μέσα από την ίδρυση επιχειρήσεων τύπου Spin-Off.

2. Οριοθέτηση κλάδου ΤΠΕ, διασφάλιση ποιότητας. Είναι καθήκον της Ελληνικής Πολιτείας να προχωρήσει στη θεσμική οριοθέτηση του κλάδου Επαγγελμάτων των ΤΠΕ. Ο έλληνας πληροφορικός πρέπει να πάρει στην κοινωνία τη θέση που του αξίζει, ώστε να προσφέρει στην κοινωνία αυτά που οφείλει και μπορεί. Η πληροφορική δεν είναι δεξιότητα(!), η γνώση της δεν «πιστοποιείται» με «άδειες οδήγησης» που πουλάνε τα περίπτερα αλλά αντίθετα κατακτάται και χτίζεται με απαιτητικές σπουδές σε πολυτεχνεία και πανεπιστήμια! Η διασφάλιση υψηλότατης ποιότητας είναι όρος απαραίτητος για την επιτυχία των ελληνικών προϊόντων ΤΠΕ στην παγκόσμια αγορά. Δεν υπάρχει κανείς, μα κανείς άλλος τρόπος να επιτευχθεί αυτό παρά με τη δημιουργία του Εθνικού Επιμελητηρίου Επικοινωνιών και Πληροφορικής, με βάση την τεκμηριωμένη και κοινά αποδεκτή πρόταση νόμου της Ένωσης Πληροφορικών Ελλάδας [http://www.epe.org.gr/various/EThEEP.zip].

3. Αναδιάρθρωση της εκπαίδευσης ΤΠΕ. Η Ελληνική Πολιτεία οφείλει να αναδιαρθρώσει τις σπουδές στις ΤΠΕ στη β’βάθμια και στη γ’βάθμια εκπαίδευση, αφενός μεν για να πετύχει αύξηση της ποιότητας σπουδών, αφετέρου δε για να δημιουργήσει κλαδική επαγγελματική συνείδηση στους έλληνες Πληροφορικούς. Στη β’βάθμια εκπαίδευση πρέπει επιτέλους να διδάσκουν την Πληροφορική οι Επιστήμονες Πληροφορικής, και όχι άσχετοι καθηγητές άλλων ειδικοτήτων. Στην γ’βάθμια εκπαίδευση πρέπει να γίνει μια ριζική αλλαγή: Για λόγους ιστορικούς – μην ξεχνάμε ότι οι ΤΠΕ είναι νέο επιστημονικό αντικείμενο – τα πανεπιστημιακά τμήματα ΤΠΕ υπάρχουν σε τριών ειδών σχολές: (α) Πολυτεχνικές Σχολές, (β) Σχολές Θετικών Επιστημονές, και, (γ) Σχολές Οικονομίας & Διοίκησης. Ο κατακερματισμός αυτός οδηγεί σε ανούσιες εσωτερικές αντιπαραθέσεις και σε ελιτισμό. Το Υπουργείο Παιδείας οφείλει να αντιληφθεί ότι το επιστημονικό φάσμα των ΤΠΕ είναι ήδη ιδιαίτερα ευρύ και συνεχώς διευρύνεται κι άλλο. Ως εκ τούτου, είναι αδύνατον πια το επιστημονικό αυτό αντικείμενο να θεραπεύεται σε επίπεδο τμήματος και οφείλουμε να πάμε σε επίπεδο σχολής. Οι Σχολές ΤΠΕ θα περιλαμβάνουν τόσο τα πολυτεχνικά τμήματ όσο και τα τμήματα σχολών θετικών επιστημών και οικονομίας & διοίκησης. Η κίνηση αυτή θα δημιουργήσει οικονομίες κλίμακας οι οποίες θα επιτρέψουν την αύξηση του επιπέδου σπουδών και την περεταίρω αναβάθμιση του ελληνικού ανθρωπίνου δυναμικού στις ΤΠΕ.

Με τις παραπάνω κινήσεις θα δημιουργηθούν ιδιαίτερα ευνοϊκές συνθήκες για τη δημιουργία ιδιαίτερα ανταγωνιστικών επιχειρήσεων υψηλής τεχνολογίας στις ΤΠΕ, που μπορούν να σταθούν στην παγκόσμια αγορά.

Κλείνοντας παραθέτουμε ένα στοιχείο που καθιστά σαφές το εφικτό της ισχυρής τοποθέτησης των ελληνικών επιχειρήσεων ΤΠΕ στο παγκοσμιοποιημένο επιχειρηματικό περιβάλλον:

Όπως είναι γνωστό πολυεθνικές εταιρείες ΤΠΕ αναθέτουν τμήματα ανάπτυξης λογισμικού σε εταιρείες σε χώρες όπως η Ινδία,η Ρουμανίά και η Τουρκία. Οι τιμές που χρεώνουν οι εταιρείες στις χώρες αυτές – που πολλοί αναφέρουν ως τριτοκοσμικές – ανέρχονται στην τάξη των $5,000 / ανθρωπομήνα. Κι αυτό, πέρα από το πολύ μεγάλο έμμεσο κόστος που επιφέρει η μεγάλη γεωγραφική απόσταση και η τελείως διαφορετική κουλτούρα.
Εάν κάποιος δει προσφορές δημοσίων έργων, θα παρατηρήσει ότι οι υπό πτώχευση μπακάληδες χρεώνουν παρόμοια κόστη το ελληνικό δημόσιο, και με μια βαθύτερη ανάλυση θα δει ότι αναθέτουν τις εργασίας σε μικρές εταιρείες με κόστος της τάξης των $3,500 / ανθρωπομήνα.

Είναι μάλλον εντυπωσιακό πως ακόμα και σήμερα, οι ελληνικές επιχειρήσεις ανάπτυξης λογισμικού θα μπορούσαν να είναι ανταγωνιστικές στο διεθνές περιβάλλον – ακόμα και σε σύγκριση με χώρες όπως η Ινδία – καθώς πέρα από το χαμηλό κόστος υπάρχει παρόμοια κουλτούρα με τους συνεργάτες από Ε.Ε. και Η.Π.Α. ενώ είναι πολύ μικρότερες και οι γεωγραφικές αποστάσεις. Λείπει όμως η εξωστρέφεια και αυτή είναι που είμαστε όλοι υπεύθυνοι να αναπτύξουμε σε συνδυασμό με τις δράσεις που παρουσιάσαμε παραπάνω και οφείλει να αναλάβει η Ελληνική Πολιτεία.

Ελεύθερο Λογισμικό & Επιχειρηματικότητα στις ΤΠΕ

Το Ελεύθερο Λογισμικό / Λογισμικό Ανοιχτού Κώδικα (ΕΛ/ΛΑΚ) αποτελεί σχεδόν μονόδρομο για την ανάπτυξη επιχειρηματικότητας έντασης γνώσης, η οποία και κατά την ταπεινή μου γνώμη δίνει τη λύση στα ζητήματα που αναφέρθηκαν μόλις παραπάνω. Οι λόγοι για αυτό είναι απλοί:

- Η επιχειρηματικότητα έντασης γνώσης οφείλει να είναι εξωστρεφής, να απευθύνεται δηλαδή στη διεθνή αγορά, καθώς το μέγεθος και οι ανάγκες της ελληνικής αγοράς δεν επαρκούν για να επιβιώσουν επιχειρήσεις υψηλής τεχνολογίας
- Η εξωστρέφει αναγκαστικά οδηγεί σε προϊοντική λογική, υπό την έννοια ότι οι επιχειρήσεις υψηλής τεχνολογίας αναπτύσσουν πλατφόρμες λογισμικού και υλικού, εν αντιθέσει με την παροχή υπηρεσιών όπου αφορά την ανάπτυξη custom συστημάτων για τις ανάγκες της τοπικής αγοράς
- Η εξωστρέφεια και η προϊοντική λογική εξ ορισμού αίρουν την ανάγκη φυσικής παρουσίας της ομάδας ανάπτυξης στα μεγάλα αστικά κέντρα, η οποία είναι αυτονόητη προϋπόθεση για την παροχή υπηρεσίας
- Στη συνέχεια, η διείσδυση στις αγορές του εξωτερικού μπορεί να γίνει με δυο τρόπους. Είτε, (α) με την οργάνωση και υλοποίηση πολυδάπανων ενεργειών marketing και promotion στις αγορές του εξωτερικού, ή, (β) με τη διάθεση των συστημάτων μέσα από το διαδίκτυο, χρησιμοποιώντας κοινότητες χρηστών και προσφέροντας δωρεάν το λογισμικό
- Στη 2η περίπτωση, η ποιότητα του ίδου του συστήματος είναι αυτή που θα το κάνει δημοφιλές. Το γεγονός αυτό ανατροφοδοτεί εξ' ανάγκης τη διαδικασία ποιοτικής παραγωγής και βελτιώνει την ανταγωνιστικότητα του προϊόντος
- Τέλος, όπως αποδεικνύουν δεκάδες success stories, αφού επιτευχθεί η διάδοση του προϊόντος, όντως ΕΛ/ΛΑΚ, οι επιχειρήσεις και οργανισμοί που θέλουν να το χρησιμοποιήσουν επαγγελματικά θα απευθυνθούν στους κατασκευαστές του, οι οποίοι θα διαθέτουν commercial extensions αλλά και, κυρίως, professional services ώστε να καλύψουν συγκεκριμένα business needs.

Έτσι, εφαρμόζοντας την παραπάνω λογική, ελληνικές περιφερειακές επιχειρήσεις έντασης γνώσης μπορούν να δραστηριοποιηθούν με επιτυχία στη διεθνή αγορά έχοντας σαν βασικά εργαλεία την υψηλή ποιότητα των παραγομένων προϊόντων τους και την εφαρμογή της φιλοσοφίας και των τακτικών του ΕΛ/ΛΑΚ.

Το κοινωνικό και οικονομικό πρότυπο του Μάστορα ταιριάζει απόλυτα με τον επιχειρηματία πληροφορικό που περιγράψαμε παραπάνω. Οι Έλληνες Πληροφορικοί επιθυμούμε να γίνουμε Μάστορες της εποχής μας, να εξασκήσουμε την τεχνική επιστήμη μας προς όφελος της οικονομίας, της κοινωνίας και ημών των ιδίων.

Δυστυχώς όμως, για όσο διάστημα απουσιάζει η δυνατότητα διάθεσης "κεφαλαίου υψηλού ρίσκου" στην Ελλάδα, το όραμα μας για τους Πληροφορικούς - Μάστορες, που με εργαλείο το ΕΛ/ΛΑΚ και την ποιότητα διαθέτουν συστήματα πληροφορικής στη διεθνή αγορά, θα είναι από δύσκολο έως αδύνατον να υλοποιηθεί.

Είναι απολύτως παράλογο να ζητάμε από τους Πληροφορικούς να παίξουν "κορώνα - γράμματα" την κοινωνική και οικονομική τους υπόσταση αναλαμβάνοντας εξ' ολοκλήρου το ρίσκο επιχειρηματικής δραστηριότητας. Είναι μια παθογένεια της οικονομίας που απαιτείται να λάβει τέλος. Στην Ελλάδα σήμερα υποτίθεται πως υπάρχουν εταιρείες Επιχειρηματικών Συμμετοχών (VCs). Η εμπειρία αυτή δείχνει πως τα VCs αυτά αναγκάζονται και λειτουργούν ως παραδοσιακές τράπεζες, πιθανότατα διότι έχουν πλήρη επίγνωση της αδυναμίας τους να βοηθήσουν έναν τεχνοβλαστό να μπει στη διεθνή αγορά, προτιμώντας έτσι επενδύσεις "παραδοσιακές" επιχειρήσεις για τις οποίες η εγχώρια αγορά είναι αρκετή.

Οι Έλληνες Πληροφορικοί ενθέρμως προτείνουμε στις αρμόδιες αρχές να μελετήσουν πολύ σοβαρά το ενδεχόμενο λειτουργίας μικρών, ευέλικτων, περιφερειακών εταιρειών επιχειρηματικών συμμετοχών, προσανατολισμένες στην ενίσχυση νέων επιχειρήσεων υψηλής τεχνολογίας με προϊοντική αντίληψη και κατεύθυνση στη διεθνή αγορά. Η Ένωση Πληροφορικών Ελλάδας έχει θέσει το συγκεκριμένο θέμα σε κορυφαία θέση στην ατζέντα της και σύντομα θα αναλάβει συγκεκριμένες πρωτοβουλίες ευρείας κλίμακας στην κατεύθυνση αυτή.

Διαδίκτυο, ψηφιακή ελευθερία και άμεση δημοκρατία

Το Δημοκρατικό Πολίτευμα στις πρώτες του μορφές είχε το φαινόμενο της αμεσότητας. Ολοι οι πολίτες μπορούσαν να συμμετέχουν στις διαδικασίες της δημοκρατίας, ενώ η ενημέρωση και η ανταλλαγή απόψεων ελάμβαναν χώρα με τον απλούστερο δυνατό τρόπο: άμεση συνομιλία μεταξύ των ενδιαφερομένων.

Η εξέλιξη των κρατών και των κοινωνιών κατέστησε το μοντέλο της Αμεσης Δημοκρατίας μη λειτουργικό, για πολλούς λόγους. Κυριότερος, ίσως, εξ αυτών ήταν η αδυναμία ταυτόχρονης συνεύρεσης όλων των πολιτών, καθώς και η δυσκολία στην ανταλλαγή απόψεων μεταξύ τους, μόλις ο αριθμός των πολιτών ξεπέρασε τις δεκάδες χιλιάδες. Ετσι οδηγηθήκαμε στην έμμεσηή, όπως καθιερώθηκε, αντιπροσωπευτική δημοκρατία.

Η εμπειρία που βιώνει καθένας μας στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία -και εδώ πρέπει να σημειώσουμε πως το δημοκρατικό πολίτευμα στην Ελλάδα του 2006 δουλεύει γενικώς «καλά»- δεν είναι ιδιαίτερα ικανοποιητική. Οι πολίτες διαμορφώνουν γνώμη βάσει της πληροφόρησης που λαμβάνουν. Τα «παραδοσιακά» μέσα ενημέρωσης είναι λίγα και κεντρικά ελεγχόμενα. Απαιτούν επίσης μεγάλα κεφάλαια για να λειοτυργήσουν. Ετσι, η πληροφορία φτάνει στον τελικό αποδέκτη της «φιλτραρισμένη». Και πολλά μπορεί να πει κανείς -όχι απαραίτητα ιδιαιτέρως κολακευτικά- για την ποιότητα και τα κίνητρα των «φίλτρων». Πολύ περισσότερο, η ροή της πληροφορίας είναι μόνοδρομη. Ακούμε και βλέπουμε. Δεν μπορούμε όμως να απαντήσουμε. Στον τηλεοπτικό, ραδιοφωνικό ή και έντυπο λόγο δεν υφίσταται ουσιαστικός αντίλογος.

Η κατάσταση αυτή, πρώτη φορά έπειτα από εκατοντάδες -αν όχι χιλιάδες- χρόνια ενδέχεται να αλλάξει με την εκρητική εξέλιξη του Διαδικτύου και τη σύγκλιση των τεχνολογιών πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών. Οι «τεχνικές» και «πρακτικές» δυσκολίες που επέβαλαν -ή χρησιμοποιήθηκαν ως δικαιολογίες για το σκοπό αυτό- την επιβολή της έμμεσης δημοκρατίας, φαίνεται πως σύντομα θα αρθούν οριστικά. Με τη χρήση των νέων διαδικτυακών τεχνολογιών κάθε πολίτης μπορεί να έχει αμφίδρομη συμμετοχή στην ενημέρωση και την πληροφόρηση. Τα «φίλτρα» για τα οποία μιλήσαμε παραπάνω καθίστανται αναποτελεσματικά και παρέχεται πλέον η δυνατότητα ελεύθερης πρόσβασης στην πληροφορία.

Αυτή η κατάσταση όμως -πριν ακόμα συζητήσουμε για το αν θα αξιοποιηθεί προς όφελος της δημοκρατίας μας- θα συνεχίσει να υφίσταται στο μέλλον; Ή μήπως οι δυνάμεις εκείνες που επέβαλαν «φίλτρα» στην έντυπη και την αναλογική ενημέρωση επιχειρήσουν να θέσουν και «ψηφιακά φίλτρα»;

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονίσουμε ότι η κατάσταση που περιγράψαμε παραπάνω δεν είναι θεωρητική, αλλά αποτελεί σήμερα την αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα. Επί παραδείγματι, για τον πρόσφατο πόλεμο του Ιράκ μπορούσε κανείς να βρει ανεξάρτητες πηγές πληροφόρησης στο Διαδίκτυο που μετέφεραν μια πολύ διαφορετική εικόνα από εκείνη των τηλεοπτικών μέσων.

Το ερώτημα που τίθεται λοιπόν είναι εάν η κατάσταση αυτή θα ενισχυθεί ποιοτικά και ποσοτικά ή αν αποτελεί μια παροδική μεταβατική κατάσταση.Εχουν τεθεί από διαφόρους ζητήματα που αφορούν την αξιοπιστία των ανεξάρτητων διαδικτυακών πηγών ενημέρωσης. Ακόμα περισσότερο έχει υποστηριχθεί ότι πολλές φορές αναμεταδίδουν ανεξέλεγκτα πληροφορίες που βλάπτουν συμφέροντα, είτε εθνικά ή εμπορικά. Επιπλέον, γίνεται συχνά συσχέτιση με τα θέματα ευαίσθητου περιεχομένου για συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδας, όπως εκείνο της παιδικής πορνογραφίας.Με το σκεπτικό αυτό επιχειρείται η εισαγωγή «μέτρων περιορισμού» της πρόσβασης στο Διαδίκτυο, καθώς επίσης και η κατάργηση της ανωνυμίας, η οποία αποτέλεσε βασικό παράγοντα στην ανάπτυξη των ανεξάρτητων πηγών πληροφόρησης.

Καταλήγουμε λοιπόν σε διλήμματα του τύπου: «Προτιμώ να ζω με τον κίνδυνο της παιδικής πορνογραφίας ή να έχω τις ανεξέρτητες και αμφίδρομες διαδικτυακές πηγές πληροφόρησης;». Αναμφισβήτητα, κάποια από τα προβλήματα αυτά έχουν πραγματική βάση. Πράγματι, υπάρχουν πληθυσμιακές ομάδες -ιδιαίτερα τα παιδιά- για τα οποία η πλοήγηση στο Διαδίκτυο είναι ταυτόχρονα εκπαίδευση και ενημέρωση. Η προσπάθεια δημιουργίας τεχνοφοβίας και πανικού όμως είναι μάλλον ύποπτη και δεν έχει ξεκάθαρα κίνητρα.

Οι εξελίξεις στις τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών, κυρίως στον τομέα της Διαχείρισης Εμπιστοσύνης - Trust Management, θα δώσουν σύντομα τα απαιτούμενα εργαλεία για την αντιμετώπιση των ζητημάτων αυτών. Επιπλέον, με την προώθηση του ψηφιακού αλφαβητισμού εκλείπουν πολλά φαινόμενα κακής χρήσης των νέων μέσων.

Το ζήτημα λοιπόν καταλήγει να είναι πολιτικό και κοινωνικό, όχι τεχνολογικό. Οι νέες τεχνολογίες πληροφορικής επιτρέπουν, πρώτη φορά στη σύγχρονη εποχή, τη λειτουργία της άμεσης δημοκρατίας. Οι πολίτες μπορούν να ενημερώνονται από πολλές ανεξάρτητες πηγές, μπορούν να ενημερώνουν μεγάλες πληθυσμιακές ομάδες και μπορούν να ανταλλάσσουν απόψεις δίχως χρονικούς και γεωγραφικούς περιορισμούς.Ακόμα περισσότερο, η τεχνολογία των ΤΠΕ μπορεί και λύνει ένα μέχρι πρότινος άλυτο ζήτημα: εκείνο της υπερπληροφόρησης. Με το βομβαρδισμό τηλεοπτικών/ραδιοφωνικών προγραμμάτων και την πληθώρα εντύπων, καταλήγαμε όλοι εν τέλει να μη λαμβάναμε τις πληροφορίες και την ενημέρωση που επιθυμούσαμε. Αντίθετα, με τη χρήση των νέων μέσων πληροφόρησης και ενημέρωσης μπορούμε να έχουμε προσωποποιημένη και επιλεκτική αυτόματη πρόσβαση στο περιεχόμενο της επιλογής μας, διατηρώντας ταυτόχρονα την ευελιξία πρόσβασης και σε όλο το υπόλοιπο ενημερωτικό υλικό.

Η τεράστια επιτυχία του Διαδικτύου βασίστηκε στην κατανεμημένη, αποκεντρωμένη και ανεξάρτητη υποδομή και λειτουργία του. Η δυνατότητα της ανώνυμης πρόσβασης ήταν ένα ακόμα καθοριστικό στοιχείο επιτυχίας. Προσπάθειες για κεντρικό έλεγχο των Διαδικτυακών Υπηρεσιών μάλλον στοχεύουν στην κατάργηση των δυνατοτήτων ελεύθερης και αμφίδρομης πληροφόρησης παρά στην καταπολέμηση των -υπαρκτών- ζητημάτων ευαίσθητου περιεχομένου, για τα οποία εξάλλου η ίδια η τεχνολογία πρόκειται να προσφέρει αξιόπιστες λύσεις στο άμεσο μέλλον.

Με ένα κεντρικά ελεγχόμενο και υποχρεωτικώς επώνυμο Διαδίκτυο, η άμεση δημοκρατία θα παραμείνει ουτοπία.

Αντιμέτωποι με τις τριτοκοσμικές επιλογές μας

Η κατάσταση είναι τραγική. Είναι όμως, αρκετά τραγική??? Αν όχι, θα παραμείνουμε ασύμμετρα τριτοκοσμικοί.

Σοκαριστήκαμε από τις εικόνες της καταστροφής. Καταλάβαμε όμως, ή -και πάλι- μείναμε στις εικόνες? Πέντε εκατομμύρια έλληνες, στιβαγμένοι, στριμωγμένοι στο "κράτος των αθηνών", είδαμε μια Ελλάδα να καίγεται. Θα ξυπνήσουμε όμως, ή θα μείνουμε στο θέαμα? Θα πάρουμε την κατάσταση στα χέρια μας, ή θα μείνουμε στις τριτοκοσμικές επιλογές μας?

Έχουμε όλοι μάθει στην εύκολη λύση.

Το εθνικό ιδανικό είναι η ανεύρεση εργασίας στην οποία πληρώνεσαι χωρίς να δουλεύεις.

Όσο δεν αλλάζει το εθνικό αυτό ιδανικό, τόσο θα καίγονται τα δάση, τα χωριά, οι ελπίδες πως θα ξεφύγουμε από τη μιζέρια.

Η ασύμμετρη απειλή, ταυτίζεται με την ασύμμετρη ανοησία. Όσο δεν αποφασίζουμε πως δεν υπάρχουν για όλα εύκολε λύσεις, πως πρέπει επιτέλους να δουλέψουμε, να κουραστούμε, να δημιοργήσουμε, θα παραμένουμε ασύμμετρα τριτοκοσμικοί.