Περί νέας αριστεράς

"Νέα Αριστερά" θα ήταν, ήδη εδώ και 25 χρόνια, να φύγουμε από την αριστερά της διαμαρτυρίας και να πάμε σε αυτήν της δημιουργίας.

Δεν μπορούν όμως, δυστυχώς. 

Τους λείπει η θεωρία, τους λείπει η εμπειρία, τους λείπει ακόμα και το ίδιο το λεξιλόγιο. 

Αναρωτιέμαι, οι άνθρωποι αυτοί, που φαίνονται έξυπνοι και είναι ευγενείς & ευπαρουσίαστοι, δεν έχουν αντιληφθεί την ουσία των πραγμάτων; Ότι το ζητούμενο στην εποχή μας είναι "να σε χαρακτηρίζει ότι παράγεις και όχι ότι καταναλώνεις";

Από συνθήματα λοιπόν χορτάσαμε. Καιρός να μπούμε στην ουσία της πολιτικής: 

Ποιος και πως παράγει σε αυτήν τη χώρα, ποιος έχει πρόσβαση στο δικαίωμα της δημιουργίας.

Τι θα έλεγε ο Ρήγας στον Ταγίπ

Σήμερα που ο σφαγέας των Κούρδων και των Αρμενίων έρχεται στην Αθήνα, σήμερα που ο μελλοντικός υπόδικος του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου θα συναντηθεί με την ελληνική πολιτική και πολιτειακή ηγεσία, είναι καλή στιγμή να θυμηθούμε τα λόγια του φλογερού επαναστάτη του 18ου αιώνα, του Ρήγα του Βελεστινλή, που μέσα στη χειρότερη σκλαβιά οραματίστηκε ένα μεγάλο, πολυεθνικό, ομόσπονδο, λαϊκό και δημοκρατικό κράτος νότια από τον Δούναβη.

Το όραμα του ήταν το καύσιμο για τον μεγάλο ξεσηκωμό του 1821. Δυστυχώς υλοποιήθηκε μισό. Ο Ρήγας Φεραίος όμως εξακολουθεί να εμπνέει κάθε ελεύθερο άνθρωπο οπουδήποτε στη γη. 

Σ’ ανατολή και δύση, και νότον και βοριά,

για την πατρίδα όλοι, να `χωμεν μια καρδιά.

Στην πίστην του καθ’ ένας, ελεύθερος να ζει,

στην δόξαν του πολέμου, να τρέξωμεν μαζί.

Βουλγάροι κι Αρβανίτες, Αρμένιοι και Ρωμιοί,

Αράπηδες και άσπροι, με μια κοινήν ορμή,

Για την ελευθερίαν, να ζωσωμεν σπαθί,

πως είμαστ’ αντρειωμένοι, παντού να ξακουσθεί.

Μα όσοι θα τολμήσουν, αντίκρυ να σταθούν,

εκείνοι και δικοί μας, αν είναι, ας χαθούν.

Σουλιώτες και Μανιάτες, λιοντάρια ξακουστά

ως πότε στες σπηλιές σας, κοιμάστε σφαλιστά;

Μαυροβουνιού καπλάνια, Ολύμπου σταυραητοί,

κι Αγράφων τα ξεφτέρια, γεννήστε μια ψυχή.

Ανδρείοι Μακεδόνες, ορμήσετε για μια,

και αίμα των τυράννων, ρουφήξτε σαν θεριά.

Του Σάββα και Δουνάβου, αδέλφια Χριστιανοί,

με τα άρματα στο χέρι, καθ’ ένας ας φανεί,

Το αίμα σας ας βράσει, με δίκαιον θυμόν,

μικροί μεγάλοι ομώστε, τυράννου τον χαμόν.

Και συ που στο Χαλέπι, ελεύθερα φρονείς

πασιά καιρόν μη χάνεις, στον κάμπον να φανείς.

Με τα στρατεύματά σου, ευθύς να σηκωθείς,

στης Πόλης τα φερμάνια, ποτέ να μη δοθείς.

Κλείνω με το εξής: Πολλοί λένε "να τα βρούμε με την Τουρκία". Κάνουν ολέθριο λάθος. Δεν διαβάζουν σωστά την ιστορία. Το - λεγόμενο - σύγχρονο τουρκικό κράτος είναι το πρώτο φασιστικό κράτος της νεότερης ιστορίας. Ο Χίτλερ, ο Μουσολίνο, ο Φράνκο και άλλοι δεν ήταν παρά οι καλύτεροι μαθητές του Κεμάλ.

Ο κατευνασμός ποτέ δεν απέδωσε απέναντι στον φασισμό. Όπως λέει και το τραγούδι "τον φασισμό βαθιά κατάλαβέ τον, δεν θα πεθάνει μόνος, τσάκισέ τον". 

Η δημοκρατία πρέπει να επιστρέψει στη Μικρά Ασία και σε όλη την Ανατόλια.

Αθάνατο νεοελληνικό ινοβέσιον

Καλημέρα από την όμορφη Αράχωβα! Σας προβληματίζει το χάρτινο καλαμάκι που λιώνει ενώ πίνετε καφέ ή χυμό; Όχι πια! Βρέθηκε λύση: 

Παίρνουμε λοιπόν ένα κανονικό πλαστικό καλαμάκι. Του βάζουμε ένα ωραίο χάρτινο περιτύλιγμα και αναγράφουμε «επαναχρησιμοποιούμενο». 

Το πρόβλημα λύθηκε! 

Για να είμαστε δίκαιοι ακριβώς το ίδιο είχαν κάνει και τα super market με τις σακούλες: Εκτός από τις ‘κανονικές’ πλαστικές που χρεώνονται και τις χάρτινες που δεν ήταν πρακτικές, εμφανίστηκαν οι πλαστικές ‘επαναχρησιμοποιούμενες’, υψηλής αντοχής, και όλα τα προβλήματα λύθηκαν. 

Είναι κρίμα που τόση ευρηματικότητα, τόση δημιουργικότητα και καινοτομία διοχετεύονται στον απολύτως λάθος σκοπό. Ας μείνουμε όμως στα θετικά: Τα χαρακτηριστικά αυτά υπάρχουν έντονα στην ελληνική κοινωνία οπότε μια εμπνευσμένη ηγεσία, ένα αυθεντικό πολιτικό κίνημα, έχει την αναγκαία ‘πρώτη ύλη’ για να μας οδηγήσει στην άνοιξη της ελληνικής οικονομίας.

Αποφθέγματα του Charlie Munger

O Charlie Munger, συνιδρυτής του Warren Buffett στην Berkshire Hathaway απεβίωσε πριν λίγες μέρες στην Καλιφόρνια. Σε έναν μήνα θα γιόρταζε τα εκατοστά του γενέθλια.

Ο υπέρ-επιτυχημένος αυτός επενδυτής σε μεγάλο βαθμό ενσαρκώνει το αμερικανικό όνειρο. Ήταν συντηρητικός, ρεπουμπλικάνος, μην έχοντας όμως καμία σχέση με τους ακραίους της εποχής μας — επί παραδείγματι, ήταν ένθερμος υποστηρικτής της δωρεάν παροχής υπηρεσιών υγείας σε όλους.

Ο Munger, ο οποίος εργαζόταν κανονικά μέχρι πριν λίγες εβδομάδες (!),  έμεινε στην ιστορία για την εκπληκτική διορατικότητα και τον ορθολογισμό του. Συνήθιζε να λέει διάφορα αποφθέγματα τα οποία συμπυκνώνουν την εμπειρία της καριέρας του που διήρκεσε περισσότερες από επτά δεκαετίες. 

Ένας καλός φίλος από τις ΗΠΑ σταχυολόγησε μερικά, τα οποία και παραθέτω αυτούσια:

• “If I can be optimistic when I’m nearly dead, surely the rest of you can handle a little inflation.”
• “If you’re not willing to react with equanimity to a market price decline of 50% two or three times a century, you’re not fit to be a common shareholder and you deserve the mediocre result you’re going to get.
• “Forget what you know about buying fair businesses at wonderful prices; instead, buy wonderful businesses at fair prices.”
• “Lifelong learning is paramount to long-term success.”
• “The best thing a human being can do is to help another human being know more.”
• “The world is not driven by greed. It’s driven by envy.
• “The best armor of old age is a well spent life preceding it.”

Αιωνία η μνήμη του Charlie Munger. Ας ελπίσουμε όλοι να πάρουμε λίγη από τη μακροζωία, τη διορατικότητα, την εργατικότητα και τη σοφία του. 

Προς Δερματολόγους (και όχι μόνο) ερώτηση

Από μικρή ηλικία κατάλαβα πως έχω ευαίσθητο δέρμα και όσο μεγάλωνα το γεγονός αυτό γινόταν όλο και πιο ξεκάθαρο. Δυστυχώς όμως δεν ενημερώθηκα έγκαιρα για την ανάγκη καθημερινής εφαρμογής αντηλιακού στο πρόσωπο, με αποτέλεσμα στα 43 μου χρόνια να χρειαστεί να αφαιρέσω ένα - ευτυχώς, κατά τα φαινόμενα,  ακίνδυνο - δερματικό καρκίνωμα.

Στην πορεία αυτή και ερχόμενος αντιμέτωπος με μια τέτοια διάγνωση αφενός μεν έμαθα πως πρέπει να βάζω αντηλιακό καθημερινά, 365 μέρες τον χρόνο — ακόμα και στις βροχερές ή και τις συννεφιασμένες μέρες, αφετέρου δε εκ των πραγμάτων πέρασα πολύ χρόνο με δερματολόγους συζητώντας για το υπέροχο αυτό όργανο του ανθρώπινου σώματος (κατά ευτυχή συγκυρία στην Ελλάδα έχουμε πολλούς εξαίρετους επιστήμονες στον τομέα αυτό).

Κάτι που μου έκανε εντύπωση είναι ότι οι περισσότεροι άνθρωποι δεν θα απευθυνθούν στο δερματολόγο για κάποιες μορφής πάθηση αλλά γι’ αυτό που εγώ που η αγορά ονομάζει υπηρεσίες ομορφιάς ίσως αντί γήρανσης. Είναι τεράστια η πληθώρα των προϊόντων και παρασκευασμάτων που έχει αναπτύξει η σχετική βιομηχανία η οποία κάθε χρόνο μέτρα δεκάδες ίσως και εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ παγκοσμίως.

Νομίζω όμως πως χωρίς να ευθύνονται οι ιατρικοί λειτουργοί του χώρου, έχουν προκύψει μια σειρά από μεγάλες παρεξηγήσεις ως προς την επίδραση των διαφόρων παρασκευασμάτων και θεραπειών σε σχέση με τον τρόπο ζωής ενός ανθρώπου. 

Για να γίνω πιο συγκεκριμένος, ας πάρουμε για παράδειγμα δύο κύριες ηλικίας 47 ετών Της οποίας χάριν ευκολίας ας αποκαλέσουμε Τζοάνα και Φραντζέσκα.

Η Τζοάνα δεν έχει λάβει ποτέ υπηρεσίες ομορφιάς από δερματολόγο ή κάποιον άλλον δικό του χώρο. Όμως από την ηλικία των 20 ετών εφαρμόζει καθημερινά αντηλιακό το οποίο και ανανεώνει κάθε δύο με τρεις ώρες. Ελάχιστες είναι οι μέρες που θα πιει λιγότερο από οκτώ ποτήρια νερό ημερησίως ενώ προσέχει να έχει μια ισορροπημένη διατροφή πλούσια σε φρούτα και λαχανικά. Δεν την ενθουσίασε ποτέ το αλκοόλ και πίνει το πολύ ένα με δύο ποτήρια λευκό κρασί την εβδομάδα. Εννοείται πως δεν έχει καπνίσει ποτέ ενώ από μικρή της άρεσε γυμναστική και φροντίζει να γυμνάζεται τέσσερις με πέντε ώρες σε εβδομαδιαία βάση, κάνοντας τόσο αεροβική άσκηση όσο και ασκήσεις με βαράκια καλές αντιστάσεις.

Η Φραντζέσκα από την άλλη έχει ακολουθήσει μία εντελώς διαφορετική πορεία. Από μικρή ήταν party animal. Της άρεσε πολύ η βότκα και η τεκίλα αν και τα τελευταία χρόνια προσπαθεί να περιορίσεις το αλκοόλ πίνοντας κατάβαση ροζέ κρασί. Από τα 18 μέχρι τα 45 της κάπνιζε ένα με ενάμισι πακέτο την ημέρα. Πρόσφατα σταμάτησε τα παραδοσιακά τσιγάρα και καπνίζει IQOS, περίπου ένα πακέτο την ημέρα.

Η σχέση της με την άθληση δεν ήτανε ποτέ ιδιαίτερα στενή. Έχει κάνει πολλές εξαντλητικές δίαιτες για να διατηρεί τη σιλουέτα της και κατά κανόνα έκανε εντατική γυμναστική την άνοιξη πριν βγει στην παραλία. Τα τελευταία χρόνια μια - δυο φορές την εβδομάδα κάνει είτε γιόγκα ή πιλάτες. Η διατροφή της ποτέ δεν ήταν ιδιαίτερα προσεγμένη χωρίς όμως να τρώει υπερβολικές θερμίδες για να μην παχαίνει. Από τα 35 της επισκέπτεται τακτικά την δερματολόγο της.

Η Φραντζέσκα έκανε το πρώτο botox στα 40 το οποίο και έκτοτε επαναλαμβάνει κάθε έξι με εννέα μήνες. Ποτέ δε δίστασε να κάνει θεραπείες με νήματα, fillers και διάφορα lasers ενώ έχει δοκιμάσει αμέτρητα σκευάσματα κι άλλες κρέμες (τόσο ενυδατικές όσο και πολλών άλλων ειδών). Παρά ταύτα αντηλιακό βάζει μόνο τις ημέρες που βλέπει ότι έχει έντονη ηλιοφάνεια ενώ το solarium είναι η αγαπημένη την συνήθεια παρά την έντονη αντίδραση της δερματολόγου της.

Αναρωτιέμαι ειλικρινά αν συναντήσουμε την Τζοάνα και την Φραντζέσκα μαζί στον ίδιο χώρο, ποια θα μας δώσει καλύτερη εντύπωςη όσον αφορά την υγεία και την εμφάνιση της επιδερμίδας της; Πέρα από την εμφάνιση, ποια θα έχει όντως πιο υγιές δέρμα; 

Στον κύκλο μας, ιδιαίτερα όσον αφορά ηλικίες μεγαλύτερες από τα 45, πολλοί γνωρίζουμε γυναίκες που τους απασχολεί η υγεία και η εμφάνιση του δερματός τους. Θα λέγατε πως η πλειοψηφία τους μοιάζει περισσότερο στην Τζοάνα ή στην Φραντζέσκα; Επιπλέον, η πιθανή οικονομική ευμάρεια οδηγεί κατά κανόνα μία γυναίκα πιο κοντά στην πρώτη ή στην δεύτερη συμπεριφορά;

Προς θεού σε καμία απολύτως περίπτωση δεν θέλω να αμφισβητήσω, ούτε πολύ περισσότερο να ακυρώσω, την εγκυρότητα και την αποτελεσματικότητα των φαρμακευτικών σκευασμάτων και του διαθέσιμου θεραπειών αντιγήρανσης και γενικότερα βελτίωση της εμφάνισης του δέρματος. 

Η εντύπωση μου όμως είναι πως απλές συνήθειες χωρίς ιδιαίτερο οικονομικό κόστος όπως η καθημερινή εφαρμογή του αντηλιακού, η κατανάλωση επάρχους ποσότητας νερού, μία διατροφή πλούσια σε φρούτα και λαχανικά και ένα ικανοποιητικό επίπεδο άσκησης έχουν πολύ μεγαλύτερη επίδραση από τις σχετικές θεραπείες. Αυτές για να δώσουν το αποτέλεσμα τους —το extra mile όπως θα λέγαμε σε μία παρουσίαση — προϋποθέτουν ένα υπόβαθρο όπως εκείνο της Τζοάνας του παραδείγματος μας.

Πέρα από το θέμα της υγείας και της εμφάνισης του δέρματος, το οποίο κακώς πολλοί υποτιμούν, νομίζω ακριβώς η ίδια συλλογιστική ισχύει γενικότερα στο ζήτημα της προληπτικής ιατρικής και της μακροζωίας — ή longevity όπως είναι της μόδας να το λέμε. Οι απλές καθημερινές συνήθειες κάνουν την περισσότερη δουλειά και η επιστήμη έρχεται να μας βοηθήσει να κάνουμε ένα βηματάκι παραπέρα.

Καθότι βέβαια δεν είμαι ειδικός, αν τύχει και κάποιος δερματολόγος διάβασε το κείμενο μου θα χαρώ πολύ να είχα ένα σχόλιο του είτε προσωπικά είτε στο σχολείο στην ανάρτηση μου. 

Η αναγκαία απομυθοποίηση της ιδέας

Πριν μερικά χρόνια δραστηριοποιούμουν πολύ εντατικά στην κοινότητα των νέων επιχειρηματιών και των νεοφυών επιχειρήσεων σε Ελλάδα και Ευρώπη. Στο πλαίσιο αυτό ήμουν συχνά προσκεκλημένος σε ενημερωτικές τηλεοπτικές εκπομπές. Κάτι που έχει χαραχτεί στη μνήμη μου είναι να με καλούν δημοσιογράφοι που υποστήριζαν τις εκπομπές αυτές ζητώντας μου να τους φέρω σε επαφή με επιχειρηματίες οι οποίοι είχαν κάποια ‘πολύ ιδιαίτερη ακόμα και τρελή ιδέα’ ευελπιστώντας ότι αυτό θα κεντρίσει το ενδιαφέρον του τηλεοπτικού κοινού.

Όσο καλοπροαίρετοι και αν ήταν η προσέγγιση αυτή, δυστυχώς προωθούσε τη νεοφυή επιχειρηματικότητα ως κάποιας μορφής θέαμα, ας μου επιτραπεί ακόμα και ως τσίρκο. Η οικονομία της συνεργασίας, της γνώσης και της δημιουργικότητας όμως είναι κάτι πάρα πολύ σοβαρό που αφορά κυριολεκτικά όλη την κοινωνία. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται με όρους θεάματος αλλά μόνο με όρους παραγωγικότητας, αποτελεσματικότητας και οικονομικής ανάπτυξης.

Έχω την εντύπωση ότι από την κυρίαρχη αυτή η προσέγγιση των μέσων ενημέρωσης έχουμε φτάσει σε μία αποθέωση της ιδέας. Στίβει ο νεοέλληνάς το μυαλό του για να βρει αυτήν την εκπληκτική ιδέα η οποία θα τον κάνει πλούσιο σε μερικές εβδομάδες, άντε σε μερικούς μήνες το πολύ, δίχως να να χρειαστεί σε τελική ανάλυση να κοπιάσει και τόσο πολύ. Τίποτα μα απολύτως τίποτα δεν θα μπορούσε να είναι πιο μακριά από την πραγματικότητα της επιχειρηματικότητας.

Ας μείνουμε όμως στην ιδέα και ας προσπαθήσουμε να ξεκαθαρίσουμε κάποιες αυταπάτες: 

• Η μοναδικότητα της ιδέας: Οποιαδήποτε ιδέα μπορεί να έχει κανείς όσο μοναδική και αν αυτή φαίνεται πιθανότατα την έχουν ολόιδια πολλές εκατοντάδες άλλοι άνθρωποι κάπου στον πλανήτη. Απολύτως καμία ιδέα δεν είναι μοναδική.
• Η αξία της ιδέας: Όποια και αν είναι ιδέα πόσο ιδιαίτερη η ευρηματική και αν είναι η αξία της είναι ακριβώς μηδέν. Κυριολεκτικά και απολύτως ακριβώς μηδέν. 

Για να προκύψει κάποια αληθινή αξία πρέπει κατά βάση να βρεθεί μία ομάδα η οποία θα συγκροτηθεί και με αφοσίωση και επιμονή θα προσπαθήσει να δώσει σάρκα και οστά στην ιδέα, προσαρμόζοντάς την ανά τακτά χρονικά διαστήματα στα εμπειρικά δεδομένα που προκύπτουν στην διάρκεια της υλοποίησης. 

Μόνο τότε παράγεται αληθινή αξία.

Ακριβώς γι’ αυτό τον λόγο οι έμπειροι επενδυτές νεοφυών επιχειρήσεων δεν αξιολογούν τόσο πολύ ούτε το προϊόν, ούτε ακόμα και την αγορά στην οποία αυτό απευθύνεται. Αντίθετα η απόφαση τους βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά σε μία πολυδιάστατη αξιολόγηση της ομάδας που έχουν μπροστά τους: 

• Αν τα μέλη μιας ομάδας έχουν τα αναγκαία χαρακτηριστικά προσωπικότητας αλλά και την αντικειμενική δυνατότητα να αφοσιωθούν στην υλοποίηση μιας ιδέας, στη βάση ενός πραγματικού σχεδίου και κατά κανόνα πολυετούς διάρκειας, τότε πιθανότητες λήψης επενδύσεις υψηλού ρίσκου μεγιστοποιούνται. 
• Αν αντίθετα η ομάδα πάσχει, όσο καλή να είναι ιδέα, όσο καλό το προϊόν ή ακόμα και όσο μεγάλη και αναπτυσσόμενη αγορά-στόχος, η επένδυση ενέχει τεράστιο ρίσκο και κατά κανόνα απορρίπτεται.

Ας απομυθοποιήσουμε λοιπόν την ιδέα όσο είναι νωρίς. Η επιχειρηματικότητα μοιάζει πιο πολύ με μαραθωνίου δρόμο παρά με σπριντ. Η επιμονή, η υπομονή, η αφοσίωση και κυρίως η δυνατότητα διαρκούς μάθησης και προσαρμογής, όπως επίσης και η συνεργατικότητα, είναι οι παράγοντες που τελικά θα κρίνουν την επιτυχία ενός νέου εγχειρήματος. 

Ξεπερνώντας την εμμονή του exit

Το 2010 η Ελλάδα χρεοκόπησε και ταυτόχρονα το εσωστρεφές οικονομικό μοντέλο που κυριάρχησε στην λεγόμενη μεταπολίτευση έφτασε στο τέλος του. 

Ένα βασικό χαρακτηριστικό του χρεωκοπημένου αυτού μοντέλου είναι ότι ο μεγαλύτερος πελάτης στην εθνική οικονομία είναι το ελληνικό Δημόσιο και έτσι κάθε επιχειρηματική δραστηριότητα που επιθυμεί να μεγαλώσει οφείλει να πάρει ένα μερίδιο από την λεγόμενη «πίτα των δημοσίων δαπανών».

Το μοντέλο αυτό έκανε κυρίαρχη μία αντίληψη της επιχειρηματικότητας ως τίποτα άλλο παρά ως μία «ευνοιοκρατική εμπορική σχέση με το κράτος» οδηγώντας τα υγιή τμήματα της κοινωνίας, τις λεγόμενες δημιουργικές δυνάμεις, να έχουν μία αποστροφή προς την επιχειρηματικότητα. Κάτι βεβαίως που από μόνο του αποτελεί ακραία αντίφαση. 

Τότε λοιπόν,  την περίοδο της χρεοκοπίας του 2010, σε μία ιδιαίτερα εμπνευσμένη αντίδραση του οι δημιουργικές δυνάμεις της χώρας άρχισαν να κινητοποιούνται προχωρώντας βήμα βήμα στην υλοποίηση ενός νέου οικονομικού μοντέλου: Εκείνου της οικονομίας της γνώσης, της συνεργασίας και της δημιουργικότητας. 

Το μοντέλο αυτό έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά που το διαφοροποιούν με το προηγούμενο: Πρώτα απ’ όλα είναι αξιοκρατικό και κατά δεύτερο λόγο είναι εξωστρεφές.

Στα νηπιακά βήματα της εφαρμογής του οικονομικού αυτού μοντέλου αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα η εξαγορά μίας εταιρείας κατά κανόνα από ανταγωνίστρια η άλλη μεγάλη εταιρεία του εξωτερικού — το γνωστό και ως ‘exit’.

Με τον τρόπο αυτό καταγράφονται υπεραξίες οι οποίες αποδίδονται στους ιδρυτές των εταιρειών, δίνοντας τους την δυνατότητα με τη σειρά τους είτε να ενισχύσουν άλλες νέες προσπάθειες από τρίτους επιχειρηματίες ή να κάνουν οι ίδιοι ένα νέο επιχειρηματικό βήμα με πολύ καλύτερες προϋποθέσεις.

Είναι εύκολο να αποδειχθεί πλέον ότι το ελληνικό επιχειρηματικό οικοσύστημα έχει περάσει το νηπιακό στάδιο και βρίσκεται ίσως την εφηβεία του. Αποκτά λοιπόν μεγάλη σημασία να ξεπεραστεί η εμμονή με τις εξαγορές ως κυρίαρχο στόχο των νέων επιχειρήσεων. Αντίθετα οι νεοφυείς επιχειρήσεις πρέπει να στοχεύουν στην υγιή, μακροπρόθεσμη μεγέθυνση τους και, αντί να είναι στόχοι εξαγοράς, να εξαγοράζουν εκείνες ενδιαφέρουσες μικρότερες επιχειρήσεις οπουδήποτε στον κόσμο. Εταιρείες που ταιριάζουν στην στρατηγική τους και τους επιτρέπουν μία ακόμα πιο ισχυρή μακροπρόθεσμη ανάπτυξη. 

Η καθιέρωση αυτής της συμπεριφοράς θα σημάνει την ενηλικίωση του ελληνικού οικοσυστήματος νεοφυούς επιχειρηματικότητας. Ταυτόχρονα η νέα αυτή κουλτούρα θα οδηγήσει σε μία πολύ πιο ενδιαφέρουσα σελίδα της ιστορίας του ελληνικού επιχειρείν. 

Είναι σημαντικό τέλος να σημειωθεί ότι η εμπέδωση της αξιοκρατίας και της κουλτούρας της συνεργασίας ως των δύο βασικών πυλώνων για την επιχειρηματική επιτυχία μεσοπρόθεσμα θα βοηθήσουν την κοινωνία να εξελιχθεί και τη χώρα να έχει ένα πολύ καλύτερο μέλλον.