Η αναγκαία απομυθοποίηση της ιδέας

Πριν μερικά χρόνια δραστηριοποιούμουν πολύ εντατικά στην κοινότητα των νέων επιχειρηματιών και των νεοφυών επιχειρήσεων σε Ελλάδα και Ευρώπη. Στο πλαίσιο αυτό ήμουν συχνά προσκεκλημένος σε ενημερωτικές τηλεοπτικές εκπομπές. Κάτι που έχει χαραχτεί στη μνήμη μου είναι να με καλούν δημοσιογράφοι που υποστήριζαν τις εκπομπές αυτές ζητώντας μου να τους φέρω σε επαφή με επιχειρηματίες οι οποίοι είχαν κάποια ‘πολύ ιδιαίτερη ακόμα και τρελή ιδέα’ ευελπιστώντας ότι αυτό θα κεντρίσει το ενδιαφέρον του τηλεοπτικού κοινού.

Όσο καλοπροαίρετοι και αν ήταν η προσέγγιση αυτή, δυστυχώς προωθούσε τη νεοφυή επιχειρηματικότητα ως κάποιας μορφής θέαμα, ας μου επιτραπεί ακόμα και ως τσίρκο. Η οικονομία της συνεργασίας, της γνώσης και της δημιουργικότητας όμως είναι κάτι πάρα πολύ σοβαρό που αφορά κυριολεκτικά όλη την κοινωνία. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται με όρους θεάματος αλλά μόνο με όρους παραγωγικότητας, αποτελεσματικότητας και οικονομικής ανάπτυξης.

Έχω την εντύπωση ότι από την κυρίαρχη αυτή η προσέγγιση των μέσων ενημέρωσης έχουμε φτάσει σε μία αποθέωση της ιδέας. Στίβει ο νεοέλληνάς το μυαλό του για να βρει αυτήν την εκπληκτική ιδέα η οποία θα τον κάνει πλούσιο σε μερικές εβδομάδες, άντε σε μερικούς μήνες το πολύ, δίχως να να χρειαστεί σε τελική ανάλυση να κοπιάσει και τόσο πολύ. Τίποτα μα απολύτως τίποτα δεν θα μπορούσε να είναι πιο μακριά από την πραγματικότητα της επιχειρηματικότητας.

Ας μείνουμε όμως στην ιδέα και ας προσπαθήσουμε να ξεκαθαρίσουμε κάποιες αυταπάτες: 

• Η μοναδικότητα της ιδέας: Οποιαδήποτε ιδέα μπορεί να έχει κανείς όσο μοναδική και αν αυτή φαίνεται πιθανότατα την έχουν ολόιδια πολλές εκατοντάδες άλλοι άνθρωποι κάπου στον πλανήτη. Απολύτως καμία ιδέα δεν είναι μοναδική.
• Η αξία της ιδέας: Όποια και αν είναι ιδέα πόσο ιδιαίτερη η ευρηματική και αν είναι η αξία της είναι ακριβώς μηδέν. Κυριολεκτικά και απολύτως ακριβώς μηδέν. 

Για να προκύψει κάποια αληθινή αξία πρέπει κατά βάση να βρεθεί μία ομάδα η οποία θα συγκροτηθεί και με αφοσίωση και επιμονή θα προσπαθήσει να δώσει σάρκα και οστά στην ιδέα, προσαρμόζοντάς την ανά τακτά χρονικά διαστήματα στα εμπειρικά δεδομένα που προκύπτουν στην διάρκεια της υλοποίησης. 

Μόνο τότε παράγεται αληθινή αξία.

Ακριβώς γι’ αυτό τον λόγο οι έμπειροι επενδυτές νεοφυών επιχειρήσεων δεν αξιολογούν τόσο πολύ ούτε το προϊόν, ούτε ακόμα και την αγορά στην οποία αυτό απευθύνεται. Αντίθετα η απόφαση τους βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά σε μία πολυδιάστατη αξιολόγηση της ομάδας που έχουν μπροστά τους: 

• Αν τα μέλη μιας ομάδας έχουν τα αναγκαία χαρακτηριστικά προσωπικότητας αλλά και την αντικειμενική δυνατότητα να αφοσιωθούν στην υλοποίηση μιας ιδέας, στη βάση ενός πραγματικού σχεδίου και κατά κανόνα πολυετούς διάρκειας, τότε πιθανότητες λήψης επενδύσεις υψηλού ρίσκου μεγιστοποιούνται. 
• Αν αντίθετα η ομάδα πάσχει, όσο καλή να είναι ιδέα, όσο καλό το προϊόν ή ακόμα και όσο μεγάλη και αναπτυσσόμενη αγορά-στόχος, η επένδυση ενέχει τεράστιο ρίσκο και κατά κανόνα απορρίπτεται.

Ας απομυθοποιήσουμε λοιπόν την ιδέα όσο είναι νωρίς. Η επιχειρηματικότητα μοιάζει πιο πολύ με μαραθωνίου δρόμο παρά με σπριντ. Η επιμονή, η υπομονή, η αφοσίωση και κυρίως η δυνατότητα διαρκούς μάθησης και προσαρμογής, όπως επίσης και η συνεργατικότητα, είναι οι παράγοντες που τελικά θα κρίνουν την επιτυχία ενός νέου εγχειρήματος. 

Ξεπερνώντας την εμμονή του exit

Το 2010 η Ελλάδα χρεοκόπησε και ταυτόχρονα το εσωστρεφές οικονομικό μοντέλο που κυριάρχησε στην λεγόμενη μεταπολίτευση έφτασε στο τέλος του. 

Ένα βασικό χαρακτηριστικό του χρεωκοπημένου αυτού μοντέλου είναι ότι ο μεγαλύτερος πελάτης στην εθνική οικονομία είναι το ελληνικό Δημόσιο και έτσι κάθε επιχειρηματική δραστηριότητα που επιθυμεί να μεγαλώσει οφείλει να πάρει ένα μερίδιο από την λεγόμενη «πίτα των δημοσίων δαπανών».

Το μοντέλο αυτό έκανε κυρίαρχη μία αντίληψη της επιχειρηματικότητας ως τίποτα άλλο παρά ως μία «ευνοιοκρατική εμπορική σχέση με το κράτος» οδηγώντας τα υγιή τμήματα της κοινωνίας, τις λεγόμενες δημιουργικές δυνάμεις, να έχουν μία αποστροφή προς την επιχειρηματικότητα. Κάτι βεβαίως που από μόνο του αποτελεί ακραία αντίφαση. 

Τότε λοιπόν,  την περίοδο της χρεοκοπίας του 2010, σε μία ιδιαίτερα εμπνευσμένη αντίδραση του οι δημιουργικές δυνάμεις της χώρας άρχισαν να κινητοποιούνται προχωρώντας βήμα βήμα στην υλοποίηση ενός νέου οικονομικού μοντέλου: Εκείνου της οικονομίας της γνώσης, της συνεργασίας και της δημιουργικότητας. 

Το μοντέλο αυτό έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά που το διαφοροποιούν με το προηγούμενο: Πρώτα απ’ όλα είναι αξιοκρατικό και κατά δεύτερο λόγο είναι εξωστρεφές.

Στα νηπιακά βήματα της εφαρμογής του οικονομικού αυτού μοντέλου αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα η εξαγορά μίας εταιρείας κατά κανόνα από ανταγωνίστρια η άλλη μεγάλη εταιρεία του εξωτερικού — το γνωστό και ως ‘exit’.

Με τον τρόπο αυτό καταγράφονται υπεραξίες οι οποίες αποδίδονται στους ιδρυτές των εταιρειών, δίνοντας τους την δυνατότητα με τη σειρά τους είτε να ενισχύσουν άλλες νέες προσπάθειες από τρίτους επιχειρηματίες ή να κάνουν οι ίδιοι ένα νέο επιχειρηματικό βήμα με πολύ καλύτερες προϋποθέσεις.

Είναι εύκολο να αποδειχθεί πλέον ότι το ελληνικό επιχειρηματικό οικοσύστημα έχει περάσει το νηπιακό στάδιο και βρίσκεται ίσως την εφηβεία του. Αποκτά λοιπόν μεγάλη σημασία να ξεπεραστεί η εμμονή με τις εξαγορές ως κυρίαρχο στόχο των νέων επιχειρήσεων. Αντίθετα οι νεοφυείς επιχειρήσεις πρέπει να στοχεύουν στην υγιή, μακροπρόθεσμη μεγέθυνση τους και, αντί να είναι στόχοι εξαγοράς, να εξαγοράζουν εκείνες ενδιαφέρουσες μικρότερες επιχειρήσεις οπουδήποτε στον κόσμο. Εταιρείες που ταιριάζουν στην στρατηγική τους και τους επιτρέπουν μία ακόμα πιο ισχυρή μακροπρόθεσμη ανάπτυξη. 

Η καθιέρωση αυτής της συμπεριφοράς θα σημάνει την ενηλικίωση του ελληνικού οικοσυστήματος νεοφυούς επιχειρηματικότητας. Ταυτόχρονα η νέα αυτή κουλτούρα θα οδηγήσει σε μία πολύ πιο ενδιαφέρουσα σελίδα της ιστορίας του ελληνικού επιχειρείν. 

Είναι σημαντικό τέλος να σημειωθεί ότι η εμπέδωση της αξιοκρατίας και της κουλτούρας της συνεργασίας ως των δύο βασικών πυλώνων για την επιχειρηματική επιτυχία μεσοπρόθεσμα θα βοηθήσουν την κοινωνία να εξελιχθεί και τη χώρα να έχει ένα πολύ καλύτερο μέλλον.

Η γλώσσα της αλήθειας τους δίνει άλλο όνομα

Για να μιλάμε την γλώσσα της αλήθειας, αυτό που έγινε πριν λίγες μέρες στον ΣΥΡΙΖΑ όντως λέγεται αποστασία. 

Κρίμα που κατά τεκμήριο σοβαροί άνθρωποι όπως η Έφη Αχτσιόγλου, ο Αλέξης Χαρίτσης και ο Νάσος Ηλιόπουλος δεν μπορούν να δεχτούν την ήττα τους. Τα λέω όλα αυτά ως μη συμπαθών τον Στέφανο Κασσελάκη και ως κάθετα διαφωνών με τη λεγόμενη «εκλογή από τη βάση». 

Ο νέος πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ όμως εξελέγη με μια διαδικασία αδιάβλητη που την είχαν εγκρίνει όλοι τους και που, πάνω απ’ όλα τη νομιμοποίησαν με τη συμμετοχή τους. Δεν φαίνεται όμως πως η ομάδα αυτή μπόρεσε να επεξεργαστεί την εξέλιξη των πραγμάτων: Του επιτέθηκαν από το πρώτο βράδυ, ουδέποτε αναγνώρισαν τη νίκη του. 

Νέα Αποστασία

Εάν σε τελικη ανάλυση όντως δεν μπορούσαν με τίποτα να συνυπάρξουν μαζί του, το λιγότερο που είχαν να κάνουν ήταν να σεβαστούν τον κώδικα δεοντολογίας που είχαν υπογράψει και να παραδώσουν την έδρα τους φεύγοντας. Τα υπόλοιπα είναι φτηνές δικαιολογίες και υπεκφυγές που δεν ταιριάζουν με την πορεία των ανθρώπων αυτών.

Το σοσιαλιστικό πρόσωπο του Steve Jobs

Τις τελευταίες μέρες κυκλοφορεί αυτό το κείμενο που - υποτίθεται πως (?) - είναι ένα σημείωμα του Steve Jobs («email στον εαυτό του») που έγραψε έναν χρόνο πριν πεθάνει:

Ανεξάρτητα του αν είναι αυθεντικό ή όχι, ανεξάρτητα της οπτικής γωνίας από την οποία διαβάζει κανείς αυτό το κείμενο, δύσκολα θα διαφωνήσει κάποιος πως είναι ένα ‘σοσιαλιστικό μανιφέστο’. 

Πράγματι, η πρόταση του συνανθρώπου (της κοινωνίας, δηλαδή) έναντι του εαυτού, η συνειδητοποίηση ότι μπορούμε να υπάρχουμε αποκλειστικά και μόνο ‘μαζί με τους άλλους’, είναι για μένα η καρδιά του σοσιαλισμού. 

Όλα αυτά στον αντίποδα του ατομικισμού τον όποιον το κείμενο αυτό - υποτίθεται του Steve Jobs - ξεκάθαρα αποκηρύσσει.

Υπό την έννοια αυτή το βρίσκω ιδιαίτερα ενδιαφέρον και, εκτός όλων των άλλων, μου θύμισε ένα ντοκιμαντέρ που είχαμε συζητήσει παλιότερα (“The Swedish Theory of Love”) το οποίο κατέληγε στο συμπέρασμα ότι η πραγματική ευτυχία, το νόημα της ζωής, μπορεί μόνο να βρεθεί στην «απολαυστική αλληλεξάρτηση» των ανθρώπων (‘pleasurable interdependency’). 

Ένας ύμνος στην Αγάπη: Rosalyn και Jimmy Carter

O Jimmy Carter, πιθανότατα ο καλύτερος και σίγουρα ο προοδευτικότερος Πρόεδρος στην ιστορία των ΗΠΑ, σήμερα 99 ετών, ασθενής τελικού σταδίου σε παρηγορητική φροντίδα από τον 2/2023, βρήκε τη δύναμη να παραστεί στην κηδεία της επί 77 έτη συζύγου του, σημαντικότατης ακτιβίστριας του γυναικείου κινήματος, Rosalynn, που μας άφησε πρόσφατα σε ηλικία 96 ετών. 

Είναι μια βαθιά συγκινητική και πολύ διδακτική στιγμή. Πράγματι η αγάπη τελικά τα νικά όλα. 

Αναμέτρηση της Αθήνας με το βαρύ της παρελθόν

Η δημοκρατία γεννήθηκε ως ιδέα και ως πράξη στην Πόλη των Αθηνών. Βασικό επίτευγμα της δημοκρατίας δεν είναι άλλο από το ξεπέρασμα του ‘κληρονομικού δικαιώματος’. Η αξία ενός άρχοντα, η εξουσία του σε τελική ανάλυση, πλέον καθορίζεται από την γνώμη των συμπολιτών του και όχι από την οικογένεια στην οποία έτυχε να γεννηθεί. 

Αυτό ήταν το σημαντικότερο μέχρι σήμερα βήμα του ανθρώπου στην ιστορική προσπάθεια του να ‘γίνει άνθρωπος’. Σε ορολογία Καζαντζάκη, θα λέγαμε πως ήταν η σημαντικότερη μέχρι στιγμής νίκη του πνεύματος επί της σάρκας. 

Στην Αθήνα του 2023 δίνεται αύριο μια παρόμοια μάχη. Συγκρούονται δυο άνθρωποι. Ο ένας είναι πολιτικός από τα γεννοφάσκια του, δίχως να μπορεί να επιδείξει τίποτα ιδιαίτερα σημαντικό στην σχεδόν δεκαπενταετή «καριέρα» του στην τοπική αυτοδιοίκηση (και απολύτως τίποτα πέραν αυτής).

Απέναντι του είναι ένας άγνωστος στο ευρύ κοινό ακαδημαϊκός, άσημο μέλος ενός κόμματος υπό κατάρρευση, που όμως έχει εντυπωσιακό ερευνητικό και εκπαιδευτικό έργο αναγνωρισμένο σε όλο τον κόσμο. Μέσα σε μόλις δυο μήνες ο άνθρωπος αυτός δημιούργησε μια παράταξη με σαφή κινηματικά χαρακτηριστικά που συνδυάζει την επιστημονική γνώση με μια βαθιά δημοκρατική προσέγγιση. 

Αν ο Κώστας Μπακογιάννης είναι η ύλη της ‘υπαρκτής πολιτικής’, ο Χάρης Δούκας δεν είναι παρά η αντιύλη της. Είναι αντιδιαμετρικά τοποθετημένοι υποψήφιοι ως λόγος, φιλοσοφία και πράξη. Η υπαρκτή πολιτική στην Ελλάδα του 2023 κατά βάση αφορά την αναξιοκρατία, τη συναλλαγή και τελικά την παρακμή. Αν αυτή είναι η ύλη, χρειαζόμαστε την αντιύλη.

Σε μια συνέντευξη του πριν πολλές δεκαετίες, ο Κορνήλιος Καστοριάδης έλεγε πως δεν γίνεται κάποιος να είναι ταυτόχρονα με τον Επιτάφιο του Περικλή και με τους Βυζαντινούς Αυτοκράτορες. Απλά αυτά τα δυο δεν πάνε μαζί. Είτε υπάρχει κληρονομικό δικαίωμα ή αξιοκρατία. 

Η Αθήνα πρέπει να δείξει τον δρόμο σε όλη την Ελλάδα. Η μικρή μας χώρα έχει τεράστια ανάγκη την αξιοκρατία. Ας προσπαθήσουμε όλοι αύριο να γίνει ένα μικρό αλλά σημαντικό βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση.  

Για τη ‘δεύτερη Κυριακή’ στις δημοτικές εκλογές Ασπροπύργου

Θα ήθελα να ξεκινήσω το άρθρο αυτό με μια δόση αυτοκριτικής. Όπως είπα δημόσια, στις εκλογές της 8ης Οκτωβρίου στήριξα το ψηφοδέλτιο της Λαϊκής Συσπείρωσης στον Ασπρόπυργο με επικεφαλής τον υποψήφιο δήμαρχο Αλέξη Τσοκάνη. Όπως έγραφα αμφιταλαντεύτηκα μέχρι την τελευταία στιγμή, καθώς έκρινα ως πολύ αξιόλογη και την πρόταση του συνδυασμού Ασπρόπυργος Μπροστά με επικεφαλής τον Αλέκο Μυλωνά. Η επιλογή μου βασίστηκε στη θέση ότι η πολιτική αλλαγή είναι σημαντικότερη της τεχνοκρατικής ικανότητας. Είναι κάτι που εξακολουθώ να το πιστεύω ακράδαντα. 

Οφείλω να σημειώσω όμως πως το 13.4% που πέτυχε η Λαϊκή Συσπείρωση στον πολύπαθο δήμο μας είναι απογοητευτικό, πολύ περισσότερο επειδή στις πρόσφατες εθνικές εκλογές, στο ίδιο εκλογικό σώμα, το ΚΚΕ πέτυχε 19.6% (το μεγαλύτερο ποσοστό του σε δήμο της χώρας, αν δεν κάνω λάθος), ενώ η Λαϊκή Συσπείρωση απευθύνεται σε (πολύ) ευρύτερο ακροατήριο. 

Γιατί συνέβη αυτό;

Κατά την γνώμη μου για δυο βασικούς λόγους:

- Τα τελευταία 29 χρόνια που κυβερνά η ίδια παράταξη στον Δήμο Ασπροπύργου (12 ο Γ. Λιάκος και 17 ο Ν. Μελετίου), η τοπική κοινωνία συχνά ένιωσε ότι η αντιπολίτευση από τη Λαϊκή Συσπείρωση είχε διαφορετικό ύφος, ένταση και ουσία από τα δεδομένα αυτής της παράταξης, 

- Έλλειψαν ίσως οι προτάσεις στο ‘πρακτικό’ επίπεδο για τις κινήσεις που θα έκανε η νέα δημοτική αρχή υπό τον Αλέξη Τσοκάνη σε περίπτωση εκλογής της (ή αν δεν έλλειψαν, σίγουρα δεν έπεισαν). Αν κοιτάξουμε το παράδειγμα Πελετίδη όμως, στο πρακτικό επίπεδο είναι που κερδίζονται οι μάζες της τοπικής αυτοδιοίκησης. 

Θέλω σε κάθε περίπτωση να πιστεύω ότι η Λαϊκή Συσπείρωση θα είναι μια δυναμική, οπότε και χρήσιμη αντιπολίτευση, ευελπιστώντας το ίδιο και για την παράταξη του Αλέκου Μυλωνά — που επίσης θα πρέπει να νιώθει απογοητευμένη και αδικημένη από το ποσοστό της. 

Για ποιο λόγο ο Αλέκος Μυλωνάς έμεινε στο 20.5%, σχεδόν τρεις ποσοστιαίες μονάδες πίσω από τη Σοφία Μαυρίδου, ενώ είχε έναν εξαίρετο συνδυασμό; Η απάντηση απαιτεί μια πολυσέλιδη ανάλυση, θα περιοριστώ να πω όμως πως το σύνολο των ακραίων παθογενειών που ταλανίζουν τον Ασπρόπυργο συνετέλεσαν σε αυτό το αποτέλεσμα (που από μόνο του είναι ενδεικτικό του προβλήματος). 

Θα μπορούσε να έχει κάνει κάτι διαφορετικό ο κ. Μυλωνάς; Ειλικρινά δεν γνωρίζω. Ενδεχομένως να είχε βρει ακόμα περισσότερους αξιόλογους, νέους και μορφωμένους συμπολίτες μας από την κοινότητα των παλιννοστούντων. Βέβαια, όπως λέει ο λαός, ‘όποιος είναι έξω απ’ τον χορό, πολλά τραγούδια ξέρει’, οπότε δεν θα επιχειρήσω περαιτέρω ανάλυση. 

Η δική μου επιλογή για τις 15/10 είναι ήδη δεδηλωμένη στο άρθρο με τις σκέψεις μου για αυτές τις δημοτικές εκλογές: Θα στηρίξω τον συνδυασμό Ασπρόπυργος ΑλλάΖΟΥΜΕ με υποψήφιο Δήμαρχο τον Γιάννη Ηλία.

Θέλω να πιστεύω πως ετούτη τη φορά ο κ. Ηλίας θα καταφέρει να επιτύχει τον στόχο που κυνηγά από το 2014. Η επιμονή και η υπομονή του αξίζουν τον σεβασμό μας και ο συνδυασμός του περιλαμβάνει εξαίρετους συμπολίτες μας. Αρκεί, όπως του το έγραφα ως αίτημα και παράκληση, να είναι αποφασισμένος να κάνει τη ρήξη με το παρελθόν. 

Ας μη γελιόμαστε: Η κοινωνία του Ασπροπύργου βιώνει ακραίες καταστάσεις και η αλλαγή σελίδας είναι όρος επιβίωσης της. 

Ευελπιστώ ο Γιάννης Ηλίας να είναι αποφασισμένος να κάνει τις δέουσες αλλαγές, τόσο σε επίπεδο πρακτικών και φιλοσοφίας (το κυριότερο), όσο και (αναπόφευκτα) σε επίπεδο προσώπων. 

Ίδωμεν.