Πέμπτη 30 Ιουνίου 2022

Για τον μικρό πρόσφυγα που πέτυχε στις πανελλήνιες

Σήμερα στα δελτία ειδήσεων μαθαίνουμε για έναν μικρό πρόσφυγα, τον Κούρο Ντουρμοχαμαντί Μπαγκί με καταγωγή από το Ιράν, που ήρθε μόλις πριν τρία χρόνια στην Ελλάδα, παράτυπα φυσικά, και παρά ταύτα πέτυχε μια εκπληκτική επίδοση στις πανελλήνιες εξετάσεις. 

Το άμεσο συναίσθημα είναι η χαρά για αυτό το παιδί!

Κούρο Ντουρμοχαμαντί Μπαγκί

Δεν μπορώ να χαρώ πολύ όμως.  Δεν μπορώ να χαρώ βλέποντας να πανηγυρίζουν οι εκφέροντες δημόσιο λόγο και να συγχαίρουν τον μικρό αυτόν πρόσφυγα ενώ λίγο πριν, ακριβώς οι ίδιοι άνθρωποι, πανηγύριζαν για την «επιτυχημένη πολιτική των push-backs» και τα «αδιαπέραστα (από τους πρόσφυγες) σύνορα στον Έβρο και στο Αιγαίο».

Τελικά η θάλασσα έχει όντως σύνορα. Στα οποία πνίγονται πολλά παιδιά σαν κι αυτόν τον εκπληκτικό μαθητή στην προσπάθεια τους να βρουν μια νέα πατρίδα. 

Πόση υποκρισία να αντέξει κανείς πια;

Ας ελπίσουμε ότι τουλάχιστον ο Επίκουρος είχε δίκιο και εν τέλει θα τιμωρηθούν όλοι αυτοί από τις ίδιες τους τις τύψεις και την ανησυχία. 

υγ. Για να μην ξεχνιόμαστε, ανοίξτε τα σύνορα, θελουμε κι άλλους Γιάννηδες. Τώρα θέλουμε κι άλλους Κούρο.

Κυριακή 29 Μαΐου 2022

Ελληνικό Πανεπιστήμιο: Money talks, bullshit walks

Την περασμένη εβδομάδα γίναμε όλοι μάρτυρες μιας νέας σειράς εκτρόπων στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, τα οποία θα έλεγε κανείς ήταν "μάννα εξ ουρανού" τόσο για την κυβέρνηση όσο και για κάποιους υποτιθέμενους αντιπολιτευόμενους κύκλους.

Σε μια δημόσια τοποθέτησή του ο κ. Πρωθυπουργός μας κάλεσε να τοποθετηθούμε "εάν είμαστε με τις βιβλιοθήκες ή με τις βαριοπούλες". Κάθε νοήμων άνθρωπος είναι βεβαίως με τις βιβλιοθήκες. Το πασίδηλο της απάντησης μάλλον μηδενίζει την αξία του ερωτήματος που έθεσε ο Κυριάκος Μητσοτάκης.

Πρόσφατα ο κ. Πρωθυπουργός επέστρεψε από ένα κατά γενική ομολογία επιτυχημένο ταξίδι στις ΗΠΑ (όσο επιτυχημένο μπορεί τέλος πάντων να είναι ένα συμβολικού περιεχομένου ταξίδι). Η ομιλία του ήταν εξαίρετη, αποδεικνύοντας ακόμα μια φορά τη σε βάθος γνώση του της αγγλικής γλώσσας. Μάλλον λοιπόν θα του είναι σαφές το περιεχόμενο της φράσης "money talks, bullshit walks".

Έκανα μια αναζήτηση στον ιστότοπο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για να βρω στοιχεία σχετικά με την επένδυση των κρατών-μελών της ΕΕ στην εκπαίδευση. Τα τελευταία δημοσιευμένα στοιχεία αφορούν το 2017 και με βάση τα οποία εμβρόντητος είδα ότι εδώ, στην "κοιτίδα του πολιτισμού", έχουμε τη χαμηλότερη ως ποσοστό των κρατικών δαπανών επένδυση στην εκπαίδευση σε όλη την ΕΕ!

Το επαναλαμβάνω για να γίνει σαφές: Η Ελλάδα επενδύει αναλογικά τα λιγότερα χρήματα στην εκπαίδευση από όλες τις χώρες της ΕΕ. Ή, για να το δούμε στουν ουσιαστική του βάση, αποδεικνύεται εκ των πραγμάτων πως η εκπαίδευση είναι για το ελληνικό κράτος μια χαμηλότερη προτεραιότητα σε σχέσει με τα άλλα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Επένδυση κρατών-μελών της ΕΕ στην εκπαίδευση. Η Ελλάδα στην τελευταία θέση με 7.2% ως ποσοστό επί των κρατικών δαπανών.


Η σε βάθος κατανόηση της πραγματικότητας αυτής οδηγεί τον αντικειμενικό παρατηρητή να δει μέσα από άλλο πρίσμα τα γεγονότα περί της Πανεπιστημιακής Αστυνομίας. Το ελληνικό δημόσιο πρόκειται να δαπανήσει δεκάδες εκατομμύρια ευρώ για να αστυνομεύσει τα τριτοβάθμια ιδρύματα την στιγμή που τους στερεί την απαραίτητη χρηματοδότηση για να έχουν μια αξιοπρεπή λειτουργία. Χρειάζονται υποδομές σε κτήρια, σοβαρή επένδυση στην αμοιβή των ερευνητών, πρόσληψη διδακτικού προσωπικού, αγορά εξοπλισμού και πολλά άλλα. Αυτά όμως, όπως μας λένε οι κυβερνήσεις διαχρονικά, φαίνεται πως μπορούν να περιμένουν. Σε αντίθεση με την 'πανεπιστημιακή χωροφυλακή' η οποία προτάσσεται ως απόλυτη προτεραιότητα.

Γιατί άραγε συμβαίνει αυτό;

Η γνώμη μου είναι πως το κλειστό αθηνοκεντρικό σύστημα που διαχειρίζεται τις τύχες της χώρας θέλει να ισοπεδώσει το δημόσιο πανεπιστήμιο, όμως πρώτα ισοπέδωσε τη βασική και τη μέση εκπαίδευση. Δεν είμαι σίγουρος αν αυτό είναι μια συνειδητή επιλογή ή ένα πολιτισμικό επακόλουθο, μια συνέπεια της κυρίαρχης κουλτούρας. Είναι όμως σε παγκόσμιο επιπεδο χαρακτηριστικό ενός καταρρέοντος συστήματος πως όλοι ψάχνουν τρόπο να φύγουν για να γλυτώσουν. Αυτό συμβαίνει και στην Ελλάδα: Έχουμε εκπαιδευτικά "gated communities", που πίσω από ψηλά τείχη και κλειστές πόρτες δημιουργούν ένα περιβάλλον εικονικής πραγματικότητας για τους ανθούς του έθνους, οι οποίοι φυσικά "θα σπουδάσουν έξω" αφού εδώ "είναι χάλια". 

Γιατί είναι χάλια λοιπόν εδώ; Είναι χάλια (όχι δεν είναι ακριβώς, όπως θα εξηγήσω παρακάτω) διότι είναι αισχρά υποχρηματοδοτημένα και οι άμοιροι ερευνητές προσπαθούν με φραγκοδίφραγκα να επιβιώσουν σε ένα διεθνές συν- αντ-αγωνιστικό παιχνίδι έναντι άλλων παικτών που έχουν πολλαπλάσιους πόρους (και εδώ αποδεικνύεται η αξία του ανθρωπίνου κεφαλαίου).

Ποιος αποφασίζει όμως για αυτήν την τόσο χαμηλή χρηματοδότηση; Το ίδιο σύστημα εξουσίας που στέλνει τα παιδιά του αρχικώς να σπουδάσουν και εν συνεχεία να περάσουν σχεδόν το σύνολο του επαγγελματικού τους βίου στο εξωτερικό, ερχόμενα στην 'πιο όμορφη χώρα του κόσμου' για τις διακοπές τους.

Δεν πρέπει λοιπόν να διστάσουμε να πούμε την αλήθεια: Η υποχρηματοδότηση της έρευνας και της εκπαίδευσης στην ελλάδα είναι ένα διαρκές, διαχρονικό έγκλημα όλων των μεταπολιτευτικών κυβερνήσεων εναντίον του ελληνικού λαού. Ή αν θέλετε, το σύνθημα της δεκαετίας του '60 για "15% για την παιδεία" παραμάνει έξι δεκαετίες αργότερα απολύτως επίκαιρο - αυτό κι αν είναι μια παταγωδέστατη αποτυχία του συστήματος εξουσίας των Αθηνών.

Χρειάζονται φύλαξη τα ελληνικά ακαδημαϊκά και ερευνητικά ιδρύματα; Προφανώς και χρειάζονται. Με μια καλά εκπαιδευμένη, πλήρως στελεχωμένη υπηρεσία που λαμβάνει εντολές από τη διοίκηση των πανεπιστημίων και αποτελεί καθ' ολοκληρία ένα αληθινό κύτταρο του εκπαιδευτικού οργανισμού. Τα χαρακτηριστικά ακριβώς που δεν έχει η δήθεν 'Πανεπιστημιακή Αστυνομία'. 

Από εκεί και πέρα, κανείς καλόπιστος παρατηρητής δεν μπορεί να ξεπεράσει το ζήτημα της εκκωφαντικής απουσίας χρηματοδότησης των ελληνικών ΑΕΙ. Αν θέλετε λοιπόν κ. Πρωθυπουργέ να γίνει μια σοβαρή συζήτηση για την παιδεία, δείτε παρακαλώ πως θα πάμε από τον πάτο της ΕΕ, από το ντροπιαστικό 7.2% αρχικά στο 10%, μετά στο 12% και τελικά στο 15% ώστε να δικαιωθεί επιτέλους το διαχρονικό αίτημα της ελληνικής κοινωνίας.

Όταν γίνει αυτό, η Ελλάδα από 'καθαρός εξαγωγέας φοιτητών και ερευνητών' θα καταστεί 'καθαρός εισαγωγέας', με σημαντικότατες θετικές επιπτώσεις στην κοινωνία και την οικονομία μας. Το μέλλον ανήκει στην οικονομία της γνώσης, της συνεργασίας και της δημιουργικότητας. Για να πραγματωθεί αυτή η οικονομία όμως προϋποτίθεται μια σημαντικότατη επένδυση στην εκπαίδευση και στην έρευνα. Όσοι αποφασίζουν να μην κάνουν την εκπαίδευση αυτή, πολύ χειρότερα προωθώντας πανεπιστημιακές χωροφυλακές και επενδύοντας στη βία και στην πόλωση, φέρουν ακέραια την ευθύνη για το δυσοίωνο μέλλον που επιφυλάσσεται στη χώρα.


Τρίτη 17 Μαΐου 2022

Για τον δημοσιογράφο των startups, τον Κώστα Τσαούση

Είναι Νοέμβριος του 2010 και η κρίση έχει ήδη κάνει την εμφάνισή της στην Ελλάδα. Μια νέα γενιά δημιουργών δεν το βάζει κάτω: Παρά τα μαύρα σύννεφα που έχουν σκεπάσει τον οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό ορίζοντα, ένα κίνημα γενιέται. Εκείνο της νεοφυούς επιχειρηματικότητας! Η αρχή είχε γίνει το 2009 με το πρώτο συνέδριο των ελληνικών νεοφυών επιχειρήσεων (Greek Startup Forum), εκείνη την χρονιά όμως γίνεται ένα μεγάλο βήμα με ένα συνέδριο ελληνικών startups, το τρίτο κατά σειρά, που αφιερώνεται στα νέα εγχειρήματα του αγροδιατροφικού κλάδου και διοργανώνεται στο ΣΕΦ.

Η προσπάθεια είναι μεγάλη, το αποτέλεσμα όμως είναι ιδιαίτερα ικανοποιητικό. Η Μαρία Βλάχου εντυπωσιάζει με τη Φερέοικος. Ο Ζαφείρης Τρικαλινός παραδίδει μαθήματα με το ομώνυμο αυγοτάραχο. Μηνύματα αισιοδοξίας βγαίνουν από τις ομιλίες του Θωμά Δούζη της Ergon και της Άννας Λαγού από τον Αριούσιο Οίνο. Το κοινό ενθουσιάζεται! Παρά ταύτα, υπάρχει ανησυχία. Γνωρίζουμε πως ζούμε σε έναν μικρόκοσμο. Θα καταφέρει το μήνυμά μας να φτάσει παρακάτω;

Σε λίγες μέρες μια μεγάλη έκπληξη: Το συνέδριό μας φτάνει στο πρωτοσέλιδο των μεγαλυτέρων εφημερίδων πανελλήνιας κυκλοφορίας. Ένας εμπνευσμένος τίτλος μιλά για τη "nouvelle vague της ελληνικής επιχειρηματικότητας". Ποιος είναι ο 'υπεύθυνος' για αυτό; Ο Κώστας Τσαούσης.

Με τον Κώστα γνωριστήκαμε το μακρινό 2006. Τότε κάναμε τα πρώτα μας βήματα στην αγορά των έργων πληροφορικής. Ο Κώστας ήταν υπεύθυνος του ένθετου Economist στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ. Θεωρήσαμε πως πολλοί από τους υποψηφίους πελάτες μας διάβαζαν το ένθετο αυτό και αποφασίσαμε να κάνουμε μια πολύ επιθετική κίνηση ενημέρωσης και προβολής, σίγουρα απρόσμενη για ένα startup όπως το δικό μας (ακόμα και αν ο όρος 'startup' ήταν ακόμα σχεδόν άγνωστος στην Ελλάδα). Ο Κώστας με την ομάδα του κατάφερε να μας βοηθήσει να κάνουμε το βήμα αυτό πραγματικότητα. Έτσι ξεκίνησε μια συνεργασία που συνεχίστηκε μέχρι πολύ πρόσφατα.

Στον Κώστα Τσαούση οφείλω πολλά για τη βοήθεια που έδωσε σαν άψογος επαγγελματίας. Πολύ περισσότερο όμως βοήθησε σαν φίλος. Μερικοί από τους στενότερούς μου συνεργάτες ήρθαν στον οργανισμό μας από συστάσεις του Κώστα και παραμένουν ακόμα μαζί μας, πυλώνες στα διάφορα επιχειρηματικά μας βήματα. Με πολύ απλά λόγια, ο Κώστας ήταν ένας εξαίρετος άνθρωπος.

Το 2011 ο πατέρας μου - στα 83 του χρόνια - τυχαία μου μιλά για έναν παλιό, καλό του φίλο. Τον Τσαούση από την Ελευσίνα - Βασίλη, αν θυμάμαι καλά - που αργότερα δούλευε εργάτης στη Χαλυβουργική. Τηλεφωνώ στον Κώστα να ρωτήσω. Η ζωή τελικά παίζει περίεργα παιχνίδια: Οι πατεράδες μας αποδεικνύονται παιδικοί φίλοι.

Θα μπορούσα να γράψω πολλά για την άριστη επαγγελματική συνεργασία με τον Κώστα, το σημαντικότερο όμως είναι αυτό με το οποίο ξεκίνησα το κείμενο αυτό: Ο Κώστας ήταν από τους πρώτους δημοσιογράφους - σίγουρα ο πρώτος της εμπειρίας και του βεληνεκούς του - που πραγματικά αγκάλιασε το κίνημα της νεοφυούς επιχειρηματικότητας που γεννήθηκε στη χώρα μας λίγο πριν το 2010, στη συνέχεια άνθισε και τώρα αποδίδει καρπούς. Δίχως καμία αμφιβολία, αν κάποιος δικαιούται να αποκαλείται "Ο Δημοσιογράφος των Ελληνικών Startups", αυτός είναι ο Κώστας Τσαούσης. Δεν είναι μόνο ότι έδωσε βήμα και προβολή σε αμέτρητες νεοφυείς επιχειρήσεις, σχεδόν με όρους κοινωνικής προσφοράς. Είναι πως ήταν πάντα ανοιχτός, συζητήσιμος, δίχως κανένα αποκλεισμό και με μια ειλικρινή προσπάθεια να ενισχύσει το επιχειρηματικό οικοσύστημα.

Ο Κώστας Τσαούσης δεν έκρυβε την ταυτότητα και τις επιλογές του. Αυτό όμως του έδινε μεγάλη αξιοπιστία: Ήξερες τι πρεσβεύει και, ακόμα και αν διαφωνούσες μαζί του, ήταν πάντα πρόθυμος να βοηθήσει. Άνθρωπος καλοπροαίρετος, μια ποιότητα που πλέον έχει γίνει εξαιρετικά σπάνια.

Του είχα πει ότι διαφωνούσα με τις πολιτικές απόψεις του των τελευταίων χρόνων. Προτιμούσα να κρατώ στο μυαλό μου τα πρώτα χρόνια της πορείας του. Σεβόμουν όμως απόλυτα τις θέσεις του, όπως έκανε και εκείνος. Η συνεργασία μας συνεχιζόταν όμορφα και απρόσκοπτα. 

Το τελευταίο διάστημα δεν είχαμε συχνή επαφή. Μια από τις τελευταίες φορές που μιλήσαμε ήταν το 2019 για να τον ευχαριστήσω για ένα άρθρο που έγραψε για την Επίγνωσις. Είχαν περάσει ήδη 13 χρόνια από τότε που μου έδωσε για πρώτη φορά βήμα στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ και ένιωσα σαν να μην πέρασε μια μέρα. Στη διάρκεια της πανδημίας 'χαθήκαμε'. Πρόσφατα άκουσα μια φήμη ότι ασθένησε και το βράδυ της Δευτέρας 16/5/2022 πληροφορήθηκα τα τραγικά νέα.

Η σκέψη μου πάει στην 87-χρονη μητέρα του. Στερεύουν τα λόγια παρηγοριάς στις περιπτώσεις αυτές. Εύχομαι μέσα της να βρει τη δύναμη να αποδεχτεί την τραγωδία αυτή δίχως να μισήσει τη ζωή - όσο κι αν αυτό φαντάζει δύσκολο σε τέτοιες καταστάσεις. Ελπίζω πάνω απ' όλα οι δικοί του άνθρωποι να τον θυμούνται πάντα με αγάπη.

Το σίγουρο είναι πως η ελληνική κοινότητα της νεοφυούς επιχειρηματικότητας δεν θα ξεχάσει ποτέ τον Κώστα Τσαούση. Ένα από τα σημαντικότερα μέλη της, έναν πυλώνα και μέντορα. 

Θέλω να πιστεύω πως οι νεότεροι δημοσιογράφοι θα ακολουθήσουν το παράδειγμα του Κώστα. Το σίγουρο είναι πως η μνήμη του θα είναι πάντα ζωντανή μέσα μας.

Κυριακή 15 Μαΐου 2022

Περί ανησυχίας

Από τον Βούδα έως τον Επίκουρο και από τον Ιησού Χριστό μέχρι τον Μωάμεθ και τον Κομφούκιο, προφήτες, θρησκευτικοί ηγέτες και φιλόσοφοι δίνουν κεντρική θέση στις διδασκαλίες τους στο ζήτημα της γαλήνης, της αταραξίας, της ηρεμίας ή ακόμα και της "ειρήνης της ψυχής". Το ίδιο ακριβώς κάνει και η σύγχρονη ψυχολογία και ψυχιατρική. Φαίνεται λοιπόν πως η γαλήνη, ή όπως αλλιώς επιλέξει να περιγράψει κάποιος αυτήν την ψυχοσωματική κατάσταση, αποτελούσε και αποτελεί κύριο στόχο της μεγάλης πλειοψηφίας των ανθρώπων. Στόχος που, υπονοείται σαφώς, είναι τόσο δύσκολος να επιτευχθεί ώστε συχνά να αποτελεί και αντικείμενο θεϊκής παρέμβασης.

Αυτό δυστυχώς συνάδει και με την εμπειρία των περισσοτέρων από εμάς. Θέλουμε την αταραξία, σχεδόν όλοι όμως βασανιζόμαστε από μια διαρκή ανησυχία. Ο μεγάλος συγγραφέας και δάσκαλος Eckhart Tolle μιλάει για έναν "θόρυβο από το παρασκήνιο" ("background noise") που υπάρχει συνεχώς στην σκέψη μας. Πράγματι, πολλοί μελετητές έχουν επιβεβαιώσει πως οι στιγμές που μπορεί ο μέσος άνθρωπος να ηρεμίσει πραγματικά είναι εντυπωσιακά λίγες. Ο εθισμός στα smartphones και στα (αντι-)κοινωνικά δίκτυα επιβεβαιώνει την παραπάνω υπόθεση: Κανείς δεν μπορεί να μείνει ήρεμος, μόνος με τον εαυτό του, ούτε για λίγα λεπτά.

Ανησυχία.

Αυτή είναι λοιπόν η μάστιγα της ανθρώπινης ύπαρξης. Μια κατάρα που φαίνεται να μας συντροφεύει παντού και πάντα. Λίγο πριν κοιμηθούμε και όταν ξυπνάμε. Στον δημόσιο και στον ιδιωτικό μας βίο. Στη χαρά και στη λύπη. Η ανησυχία είναι πάντοτε εκεί. Σκέψεις κάθε είδους, δημιουργούν προβλήματα επίσης κάθε είδους. Προβλήματα που κατά κανόνα έχουν μεν μια μικρή πραγματική βάση, διογκώνονται δε, μεγεθύνονται υπερβολικά και καθίστανται δυσβάσταχτα.

Πολλοί ισχυρίζονται πως ο πρωταρχικός φόβος είναι ο υπαρξιακός. Ο φόβος του θανάτου. Ίσως έχουν δίκιο. Ο φόβος αυτός όμως προβάλλεται τελικά σε αμέτρητες πτυχές της ζωής μας και συχνά την καθιστά αφόρητη. Καταλήγουμε συχνά να ανησυχούμε έντονα για προβλήματα που μικρή σχέση έχουν με την πραγματικότητα και, ακόμα χειρότερα, για ζητήματα που είναι έξω από την σφαίρα της επιρροής μας.

Πόσο συχνά δεν έχουμε ανησυχήσει έντονα για την εικόνα μας. Τι θα νομίσουν "οι άλλοι" για εμάς. Για την πορεία ενός έργου, για την επαγγελματική μας εξέλιξη. Για μια ασθένεια, τρέχουσα ή ως μελλοντική πιθανότητα. Για το τί θα γίνουν τα παιδιά, οι γονείς ή τα αδέρφια μας. Για κάθε πιθανό ενδεχόμενο. Έχει όμως οποιοδήποτε νόημα αυτή η κατάσταση; Πολύ περισσότερο όταν αυτή η ανησυχία ξεφεύγει από το επίπεδο του πραγματικού, εκείνο της λήψης αποφάσεων και της δράσης, και καλύπτει όλο τον ορίζοντα των σκέψεων και συναισθημάτων μας.

Ας σκεφτούμε τα εξής:

  • Ότι κι αν κάνουμε, τελικά όλοι θα υποταχτούμε στη νομοτέλεια της ζωής και κάποτε θα αποχωρήσουμε από τον μάταιο τούτο κόσμο.
  • Το ίδιο θα συμβεί στους γονείς, τα αδέρφια, τους συζύγους και συντρόφους μας, στα παιδιά μας και τα εγγόνια μας, στους φίλους και σε όλους τους γνωστούς μας.
  • Είναι θέμα μερικών δεκαετιών, ή έστω ενός αιώνα, ώστε να μην ζει πια κανείς που μας είχε γνωρίσει.
  • Λίγο καιρό αργότερα, δεν θα ζει κανείς που να είχε κάποτε ακούσει οτιδήποτε για εμάς και, οτιδήποτε κι αν είχαμε κάνει στη ζωή μας, όσο 'τεράστιας σημασίας' κι αν ήταν αυτό, δεν θα το θυμάται κανείς πια.
  • Είναι ενδεικτικό ότι από τα δισεκατομμύρια ανθρώπων που υπήρξαν ποτέ, εκείνοι που 'έχουν μείνει στην ιστορία' δεν είναι παρά ένα απειροελάχιστο ποσοστό ενώ, κατά βάση θυμόμαστε τους μύθους περί της ζωής τους παρά την ίδια τη ζωή τους.
  • Ακόμα, όπως μας διδάσκει η σύγχρονη φυσική, το τέλος της γης μας και του ηλιακού μας συστήματος είναι προδιαγεγραμμένο ενώ, με βάσει πολλές θεωρίας, μια "μεγάλη σύνθλιψη" θα σημάνει το τέλος της ιστορίας που ξεκίνησε πριν περίπου δεκατέσσερα δισεκατομμύρια χρόνια με τη "μεγάλη έκρηξη".
Ο παραπάνω συλλογισμός μπορεί εκ πρώτης όψεως να διαβαστεί ως μηδενιστικός. Δεν στοχεύει όμως εκεί σε καμία περίπτωση. Αυτό που θέλει να καταδείξει είναι ότι, πιθανότατα, κανένα έμψυχο ον ή άψυχο αντικείμενο, καμία πράξη ή γεγονός, δεν φέρει οποιοδήποτε νόημα αφεαυτού.

Απολύτως κανένα. 

Το νόημα σε όλα το δίνουμε μόνο εμείς, οι ίδιοι οι άνθρωποι, μέσα από το μοντέλο της πραγματικότητας που σταδιακά δημιουργεί ο εγκέφαλός μας. Το δε νόημα αυτό, πιθανότατα παύει να έχει οποιαδήποτε υπόσταση την στιγμή που ο εγκέφαλος παύει να λειτουργεί.

Μια ωραία αναλογία είναι ο τρόπος λειτουργίας των ψηφιακών συστημάτων. Η οθόνη στην οποία γράφω τώρα αυτό το κείμενο και μια άλλη στην οποία ένας αναγνώστης το διαβάζει, έχει νόημα μόνο χάρη στη μεγάλη σειρά συμβάσεων που έχουμε κάνει για τη νοηματοδότηση μιας ατέλειωτης σειράς δυαδικών ψηφίων. Ένας ολόκληρος κόσμος μπορεί να παρασταθεί από μια τέτοια σειρά, στη βάση πάντα κάποιων συμβάσεων απόδοσης νοήματος. 

Όλα όμως στηρίζονται στο γεγονός ότι ο υπολογιστής όντως λειτουργεί, τόσο στον πομπό όσο και στον δέκτη της πληροφορίας. Η λειτουργία αυτή αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση της νοηματοδότησης. Φανταστείτε να ζείτε λοιπόν σε έναν εικονικό κόσμο και κάποια στιγμή να κόβεται το ρεύμα (ή ίσως πιο απλά να παύει να λειτουργεί ένα σύνολο διεργασιών που αντιπροσωπεύουν έναν εικονικό χαρακτήρα). Όλα τελειώνουν κι αυτό φαίνεται απολύτως κατανοητό.

Κρίνω λοιπόν ως σημαντικότατο βήμα να υιοθετήσουμε την ίδια προσέγγιση και στην 'πραγματικότητα', σε αυτό που ονομάζουμε φυσικό κόσμο. Τα πάντα θα έχουν ένα τέλος, αυτό αφορά συνολικά το σύμπαν - όχι μόνο την ίδια μας την ύπαρξη, και ότι και να κάνουμε δεν υπάρχει ουδείς τρόπος να αλλάξουμε αυτήν την νομοτέλεια. Το σημαντικότερο όμως είναι πως δεν υπάρχει τίποτα περίεργο ή άδικο με αυτό.

Αν αντιμετωπίσουμε τη ζωή μέσα από αυτό το πρίσμα, πιθανότατα θα καταλάβουμε πως το να "είσαι καλός άνθρωπος" είναι μάλλον μονόδρομος διότι, όπως φαίνεται, είναι ο μοναδικός τρόπος ώστε η τραγικότητα της ύπαρξης να καταστεί λίγο λιγότερο αφόρητη.

Ας μην ανησυχούμε λοιπόν. 

Ούτως ή άλλως η νομοτέλεια της ζωής δεν αλλάζει με τίποτα ενώ, είτε αποτύχουμε ή επιτύχουμε στους στόχους μας, είτε τα χειρότερα ή τα καλύτερα όνειρά μας γίνουν πραγματικότητα, καμία ουσιώδης επίδραση δεν πρόκειται να υπάρξει στην πορεία των πραγμάτων. Ας απολαύσουμε λοιπόν την στιγμή, ας ευτυχίσουμε και ας βιώσουμε την τόσο ευχάριστη αλληλεξάρτηση με τους ανθρώπους που ζουν γύρω μας, με όποιον τρόπο κρίνουμε εμείς καλύτερα.

Ο άνθρωπος έχει την αδιανόητα μεγάλη δύναμη να μπορεί να νοηματοδοτήσει ο ίδιος τη ζωή του. Αυτό τον κάνει ένα μικρό (ή ίσως και μεγάλο) Θεό. Το τίμημα της δύναμης αυτής δεν είναι άλλο από το περιορισμένο της ύπαρξής μας. Η ζωή μας έχει ημερομηνία λήξεως. Πρέπει κάποιος να αποδεχτεί αυτό το δεδομένο, την ημερομηνία λήξης, δίχως να του προκαλείται ανησυχία, ούτως ώστε να μπορέσει να απολαύσει το θεϊκό δώρο της ζωής.

Μην ανησυχείς λοιπόν. Ούτως ή άλλως, δεν έχει καμία σημασία. 

Κυριακή 10 Απριλίου 2022

Tα δώδεκα συν δυο αγαπημένα μου μπαρ

Ένας φίλος μου είπε ότι είδε ένα post όπου κάποιος είχε κάνει μια λίστα με τα δώδεκα αγαπημένα του μπάρ, σε οποιοδήποτε μέρος και χρόνο είχε τύχει να επισκεφτεί. Μου φάνηκε πολύ ενδιαφέρον θέμα συζήτησης, οπότε αποφάσισα να κάνω και τη δική μου λίστα. 

Ιδού:

  1. ΧΙΤΖΑΖ, Ηράκλειο Κρήτης
  2. Galaxy Bar - Hilton, Αθήνα
  3. Exo Bar Restaurant, Αθήνα 
  4. Balthazar, Αθήνα
  5. "42", Athens
  6. Yacht Club, Σέριφος
  7. Άμυλο Bar Restaurant, Ασπρόπυργος
  8. Baba au Rum, Αθήνα
  9. Gordon’s Wine Bar, Λονδίνο 
  10. Bar Rouge, Shanghai
  11. TAO Downtown, New York
  12. Reina, Κωνσταντινούπολη
...συν δυο ακόμα:
  1. Loos American Bar, Βιέννη
  2. Sturecompagniet, Στοκχόλμη

Τη λίστα την έγραψα απόλυτα αυθόρμητα, θα έλεγα χωρίς καθόλου σκέψη. Τα πρώτα δώδεκα που μου ήρθαν στο μυαλό, που τελικά ήταν δεκατέσσερα! 

Δυστυχώς κάποια από τα παραπάνω μπαρ υπάρχουν πλέον μόνο στις αναμνήσεις μας, αυτό όμως δεν σημαίνει τίποτα. Είμαι βέβαιος πως κάθε μέρα σε όλο τον κόσμο ανοίγουν χιλιάδες, υπέροχα μέρη που οι συνάνθρωποι μας μπορούν να διασκεδάσουν, να γνωριστούν, να ερωτευτούν και σε τελική ανάλυση να βάλουν μια ευχάριστη νότα στη ζωή τους.

Κάποια στιγμή θα επανέλθω με ένα σύντομο σχόλιο για τα παραπάνω, αφού το καθένα είναι μια διαφορετική περίπτωση για μένα. Στο ΧΙΤΖΑΖ, για παράδειγμα, έζησα εκατοντάδες βράδια της φοιτητικής μου ζωής ενώ σε άλλα, όπως το Bar Rouge στη Shanghai, έχω πάει μόνο μια φορά αλλά και πάλι εντυπώθηκαν έντονα στις αναμνήσεις μου.

Το μήνυμα που έχω να δώσω είναι σαφές: Διασκεδάστε χωρίς καμία αναστολή και ενοχή! Η ζωή είναι ένα άθροισμα στιγμών, δεν είναι κάτι συνεχές. Πάντοτε όμως θα θυμάμαι μια συμβουλή που είχα ακούσει στο ΧΙΤΖΑΖ: Να το πίνεις και να μην σε πίνει. Προσοχή στο αλκοόλ λοιπόν, αρχικά είναι ευχάριστο όμως υπό συνθήκες γίνεται ιδιαιτέρως και ποικιλοτρόπως επικίνδυνο. 

Η διαφήμιση το έλεγε σωστά: Απολαύστε υπεύθυνα!

Τετάρτη 30 Μαρτίου 2022

Αναθεωρητισμός 2.0

Το έγκυρο διεθνές δημοσιογραφικό site POLITICO δημοσίευσε πρόσφατα ένα άρθρο που λίγο έως πολύ λέει ότι η ελευθερία του τύπου απειλείται στην Ελλάδα. Το εκπληκτικό της υπόθεσης δεν είναι αυτό που λέει το άρθρο. Εξάλλου, αποτελεί κοινό τόπο ότι καμία άλλη κυβέρνηση μεταπολιτευτικά δεν είχε τέτοιον πλήρη, ολοκληρωτικό έλεγχο των μέσων ενημέρωσης. Αυτό που προκαλεί την έκπληξη είναι πως εναπόκειται στα ξένα μέσα να πούνε την αλήθεια για το τι συμβαίνει με τη 'δημοκρατία' στην Ελλάδα, όπως περίπου γινόταν στη διάρκεια της επταετίας ή όπως γίνεται σήμερα για απολυταρχικά καθεστώτα όπως εκείνα της Άγκυρας, του Πεκίνου και της Μόσχας.

Ελπίζω ο κυρίαρχος ελληνικός λαός να συνειδητοποιεί την κρισιμότητα της κατάστασης.

Χθες έγινε στην Αθήνα μια αντιπολεμική συναυλία με τη συμμετοχή μεγάλου αριθμού γνωστών καλλιτεχνών. Η συναυλία είχε μεγάλη λαϊκή συμμετοχή και η αριστερά (εάν και εφόσον ο ΣΥΡΙΖΑ δικαιούται να αποκαλείται 'αριστερά') την υποστήριξε ανοιχτά.

Τα διάφορα παπαγαλάκια έπαιξαν τα ρέστα τους εναντίον αυτής της συναυλίας. Ναι, όλοι αυτοί που είναι οι φυσικοί αυτουργοί για την κατακρεουργημένη ελευθερία του τύπου, για την οποία μιλάει το POLITICO. Οι πληρωμένες πένες, οι επαγγελματίες προπαγανδιστές. 

Τι τους ενόχλησε, λένε; Το ότι η συναυλία δεν ήταν αρκούντως αντιρωσική. Ότι δεν στρεφόταν ξεκάθαρα εναντίον του Πούτιν, ότι δεν καταδίκαζε ονομαστικά τη ρωσική εισβολή. Ότι ήταν 'απλά' εναντίον του πολέμου και 'μόνο' υπέρ της ειρήνης.

Τι κι αν η πραγματικότητα τους διέψευδε; Τι κι αν ξεκάθαρα η μεγάλη πλειοψηφία των σχετικών ανακοινώσεων κατονόμαζε και καταδίκαζε τη ρώσικη επίθεση με απόλυτη σαφήνεια; Τόσο το χειρότερο για την πραγματικότητα. Πρέπει να υποστηριχτεί το προπαγανδιστικό αφήγημα. Στην εγχώρια πολιτική σκηνή βιώνουμε την επαναφορά της ρητορικής του '50, του '60 και του '70 ως κωμμωδία. "Ανήκομεν εις την Δύσιν" και πάντοτε με αισθητική βλαχομπαρόκ. 

Λες και δεν είναι λογικό και σωστό να δηλώνει κανείς ξεκάθαρα πως ο Πούτιν είναι ένας στυγνός δικτάτορας που έχει εγκαθιδρύσει ένα απολύτως ανελεύθερο καθεστώς, ότι μια εισβολή σε ένα κυρίαρχο κράτος είναι καταδικαστέα και εγκληματική σε κάθε περίπτωση και ότι όλοι συμπαραστεκόμαστε στον Ουκρανικό λαό, ταυτόχρονα όμως να μην ξεχνάμε πως ο πρώτος διδάξας σε στρατιωτικές 'παρεμβάσεις', σε εισβολές και κατοχές, σε πόνο, αίμα και καταστροφή, δεν είναι άλλος από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής αλλά και τους προκατόχους τους στη διεθνή πρωτοκαθεδρία, την Βρετανική Αυτοκρατορία. Ναι, αυτοί είναι πρώτα και κύρια οι φονιάδες των λαών, όπως το απέδειξαν στο Βιετνάμ, στο Ιράκ, στη Γιουγκολαβία, στο Αφγανιστάν, επί δεκαετίες στη Μέση Ανατολή με την ισραηλινή τους μαριονέτα και σε πλήθος άλλων περιπτώσεων.

Αποτελεί αυτή η ιστορική πραγματικότητα κάποια δικαιολογία για τον δικτάτορα Πούτιν; Απολύτως καμία! Αλλά όμως, ας μην τρελαθούμε τελείως. Οι τελευταίοι που έχουν δικαίωμα να ομιλούν είναι οι ιέρακες του ΝΑΤΟ, κυρίως στη Washington και στο Λονδίνο.

Βιώνουμε λοιπόν έναν ευρείας κλίμακας αναθεωρητισμό. Ξαφνικά οι Ρώσοι είναι εχθροί. Κακώς η εθνική συνείδηση τους θεωρούσε λίγο - πολύ ως αδελφό λαό. Όχι, δεν μας βοήθησαν στην επανάσταση. Όχι, η Οδησσός, όπου ξεκίνησε η Φιλική Εταιρεία, δεν ήταν σε ρωσικό έλεγχο. Όχι, ο Καποδίστριας δεν οφείλει τίποτα στους Ρώσους, κατ' επέκτασην κανένας από εμάς. Κακώς τους είχαμε καλέσει πέρσι στην επέτειο των διακοσίων ετών ενώ, ας μην κρυβόμαστε, είναι οι κύριοι υπαίτιοι της μικρασιατικής καταστροφής.

Αυτά λένε. Δεν είναι απλά ανιστόρητοι. Είναι απολύτως γραφικοί, είναι γελοίοι, γελάει όλος ο κόσμος μαζί τους και πρώτοι απ' όλους τα αφεντικά τους στις δυο άκρες του Ατλαντικού.

Κάποια στιγμή, όπως γράφει ο μεγάλος διανοητής Μιχάλης Χαραλαμπίδης, είναι καιρός να φύγουμε από την σφαίρα του μύθου και να πάμε στην σφαίρα της επιστήμης. Είναι ώρα να μιλήσουμε για το ελληνικό δόγμα εθνικής ασφαλείας. Στις μαύρες δεκαετίες που ακολούθησαν τον β' ΠΠ, δεν υπήρχε ελληνικό δόγμα. Ακολουθούσαμε τυφλά, ήμασταν προσκολλημένοι στο Αμερικανικό δόγμα ασφαλείας, όπως αποτυπώθηκε με τον πιο τραγικό τρόπο στην εισβολή και κατοχή της Βόρειας Κύπρου. Το ίδιο ακριβώς φάνηκε 22 χρόνια αργότερα στην τραγωδία των Ιμίων. Δεν υπάρχει εθνική ασφάλεια, υπάρχει μόνο ένα 'μεγάλο αφεντικό' που αποφασίζει μόνο του όταν τα πράγματα αγριέψουν.

Θα το αποδεχτούμε αυτό βαδίζοντας προς τα μέσα του 21ου αιώνα; Για αυτό αγωνίστηκαν οι πρόγονοί μας πριν διακόσια χρόνια; Θα έρθει ποτέ η ώρα της εθνικής ανεξαρτησίας;

Στο ιστολόγιο αυτό δεν έχω κουραστεί να γράφω πως ο μονόδρομος για την απόκτηση - επιτέλους - μιας εθνικής ανεξαρτησίας είναι εκείνος που περνάει από τον πρωταγωνιστικό μας ρόλο στην ουσιαστική ένωση της Ευρώπης σε μια ομοσπονδία. Τότε, με κοινή εξωτερική πολιτική και άμυνα θα καταφέρουμε, πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία, να είμαστε ανεξάρτητοι και αυτόνομοι. Αυτό είναι ένα φιλόδοξο αλλά υλοποιήσιμο δόγμα εθνικής ασφάλειας.

Διαφορετικά θα συνεχίσουμε να μιλάμε για τον 'απομονωμένο Ερντογάν' την ώρα που εκείνος παίζει τον διαιτητή στην Ουκρανία και ετοιμάζει το δικτατορικό του καθεστώς για τον ρόλο της εγγυήτριας δύναμης, με τις ευλογίες του ΝΑΤΟ και των μεγάλων μελών του.

Φτάνει πια με τα παπαγαλάκια, φτάνει με τον γελοίο αναθεωρητισμό (όσο κι αν ντύνεται με μοντέρνα ρούχα, βλαχομπαρόκ παραμένει). Ήρθε η ώρα των δεδομένων, ήρθε η ώρα της επιστήμης, ήρθε η ώρα της αληθινής πολιτικής.

Πέμπτη 3 Μαρτίου 2022

Μια υπόθεση για τον πόλεμο στην Ουκρανία

Δυσκολεύομαι πάρα πολύ να πιστέψω πως η Ρωσία και ο - δικτάτορας - πρόεδρός της Πούτιν τρελάθηκαν και θέλουν να ξεκινήσουν τον Γ' Παγκόσμιο Πόλεμο. Ακόμα περισσότερο δυσκολεύομαι να πιστέψω πως οι ΗΠΑ θα ρίσκαραν τελείως την αξιοπιστία τους, αφήνοντας μόνη μια χώρα να αντιμετωπίσει την τέως υπερδύναμη, δίχως φυσικά να έχει καμία ελπίδα. Τέλος, είμαι επιφυλακτικός προς όλες αυτές τις κατόπιν εορτής κυρώσεις που επέβαλε η ΕΕ, συνεπικουρούμενη φυσικά από ΗΠΑ, Μεγάλη Βρετανία και άλλες συμμαχικές χώρες.

Ενδιαφέρον έχει να κοιτάξουμε το status quo πριν την έναρξη του πολέμου: 

  • Η Κριμαία ανεξαρητοποιήθηκε μεν αναίμακτα, αργότερα δε εντάχθηκε στη Ρωσία, ουδείς όμως την έχει αναγνωρίσει. Η Ουκρανία διατηρεί πάντοτε το δικαίωμα να επιχειρήσει να την απελευθερώσει.
  • Οι περιοχές του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ ήταν de facto υπό ρωσικό έλεγχο, όμως:
    • Όχι στην πλήρη τους γεωγραφική έκταση
    • Με συνεχείς αψιμαχίες με τις Ουκρανικές δυνάμεις
Μπορεί να αναρωτηθεί κανείς εάν θα υπήρχε ποτέ Ουκρανική κυβέρνηση που θα αποδεχόταν την παραπάνω κατάσταση. Που θα αναγνώριζε δηλαδή πως εδάφη της αποσχίζονται και ενώνονται με τη Ρωσία. Η ερώτηση είναι ρητορική καθώς όχι, καμία Ουκρανική κυβέρνηση δεν θα μπορούσε να το κάνει αυτό δίχως να καταρρεύσει πάραυτα. Από την άλλη μεριά, η Ρωσία ήταν και αυτή εγκλωβισμένη. Ήλεγχε τις περιοχές αυτές, όμως με ένα 'grey status' που τη δυσχεραίνει από πολλές απόψεις, τόσο πολιτικές όσο και οικονομικές.

Στη συνέχεια μπορούμε να σκεφτούμε πως θα μπορούσε να λήξει η παρούσα εμπόλεμη κατάσταση. Ενδεχομένως μια αναγνώριση των αποσχισθεισών δημοκρατιών από την Ουκρανία, μαζί με τη θέση εκτός νόμου του περιβόητου Τάγματος Αζόφ και μια υπόσχεση περί μη ένταξης στο ΝΑΤΟ να αρκούσαν. 

Έτσι, η Ουκρανία θα απελευθερωνόταν μια για πάντα από τη ρώσικη επιρροή και θα μπορούσε ελεύθερη να μπει στην ΕΕ, ενδεχομένως και στο ΝΑΤΟ σε επόμενο χρόνο, ενώ η Ρωσία θα κέρδιζε κάποια κεκτημένα - ή μάλλον ακριβέστερα, θα περιόριζε την απώλεια στη έκτασης της σφαίρας επιρροής της.

Τα παραπάνω μπορεί να είναι απλά αποκυήματα φαντασίας. Μπορεί όμως και όχι, οι εξελίξεις θα το δείξουν. Το μεγαλύτερο πρόβλημα βέβαια ότι το κόστος των σεναρίων αυτών τελικά το πληρώνουν οι λαοί. 

Ο πόνος είναι η μόνη αλήθεια του πολέμου.

Ως τη Νίκη, Πάντοτε, Μιχάλη Χαραλαμπίδη

Αγαπημένε Δάσκαλε Μιχάλη Χαραλαμπίδη, Ήταν Ιούνιος του 1996, διάβαζα μαθηματικά για τις πανελλήνιες εξετάσεις της επόμενης μέρας. Στιγμή ιερ...