Περί ανησυχίας

Από τον Βούδα έως τον Επίκουρο και από τον Ιησού Χριστό μέχρι τον Μωάμεθ και τον Κομφούκιο, προφήτες, θρησκευτικοί ηγέτες και φιλόσοφοι δίνουν κεντρική θέση στις διδασκαλίες τους στο ζήτημα της γαλήνης, της αταραξίας, της ηρεμίας ή ακόμα και της "ειρήνης της ψυχής". Το ίδιο ακριβώς κάνει και η σύγχρονη ψυχολογία και ψυχιατρική. Φαίνεται λοιπόν πως η γαλήνη, ή όπως αλλιώς επιλέξει να περιγράψει κάποιος αυτήν την ψυχοσωματική κατάσταση, αποτελούσε και αποτελεί κύριο στόχο της μεγάλης πλειοψηφίας των ανθρώπων. Στόχος που, υπονοείται σαφώς, είναι τόσο δύσκολος να επιτευχθεί ώστε συχνά να αποτελεί και αντικείμενο θεϊκής παρέμβασης.

Αυτό δυστυχώς συνάδει και με την εμπειρία των περισσοτέρων από εμάς. Θέλουμε την αταραξία, σχεδόν όλοι όμως βασανιζόμαστε από μια διαρκή ανησυχία. Ο μεγάλος συγγραφέας και δάσκαλος Eckhart Tolle μιλάει για έναν "θόρυβο από το παρασκήνιο" ("background noise") που υπάρχει συνεχώς στην σκέψη μας. Πράγματι, πολλοί μελετητές έχουν επιβεβαιώσει πως οι στιγμές που μπορεί ο μέσος άνθρωπος να ηρεμίσει πραγματικά είναι εντυπωσιακά λίγες. Ο εθισμός στα smartphones και στα (αντι-)κοινωνικά δίκτυα επιβεβαιώνει την παραπάνω υπόθεση: Κανείς δεν μπορεί να μείνει ήρεμος, μόνος με τον εαυτό του, ούτε για λίγα λεπτά.

Ανησυχία.

Αυτή είναι λοιπόν η μάστιγα της ανθρώπινης ύπαρξης. Μια κατάρα που φαίνεται να μας συντροφεύει παντού και πάντα. Λίγο πριν κοιμηθούμε και όταν ξυπνάμε. Στον δημόσιο και στον ιδιωτικό μας βίο. Στη χαρά και στη λύπη. Η ανησυχία είναι πάντοτε εκεί. Σκέψεις κάθε είδους, δημιουργούν προβλήματα επίσης κάθε είδους. Προβλήματα που κατά κανόνα έχουν μεν μια μικρή πραγματική βάση, διογκώνονται δε, μεγεθύνονται υπερβολικά και καθίστανται δυσβάσταχτα.

Πολλοί ισχυρίζονται πως ο πρωταρχικός φόβος είναι ο υπαρξιακός. Ο φόβος του θανάτου. Ίσως έχουν δίκιο. Ο φόβος αυτός όμως προβάλλεται τελικά σε αμέτρητες πτυχές της ζωής μας και συχνά την καθιστά αφόρητη. Καταλήγουμε συχνά να ανησυχούμε έντονα για προβλήματα που μικρή σχέση έχουν με την πραγματικότητα και, ακόμα χειρότερα, για ζητήματα που είναι έξω από την σφαίρα της επιρροής μας.

Πόσο συχνά δεν έχουμε ανησυχήσει έντονα για την εικόνα μας. Τι θα νομίσουν "οι άλλοι" για εμάς. Για την πορεία ενός έργου, για την επαγγελματική μας εξέλιξη. Για μια ασθένεια, τρέχουσα ή ως μελλοντική πιθανότητα. Για το τί θα γίνουν τα παιδιά, οι γονείς ή τα αδέρφια μας. Για κάθε πιθανό ενδεχόμενο. Έχει όμως οποιοδήποτε νόημα αυτή η κατάσταση; Πολύ περισσότερο όταν αυτή η ανησυχία ξεφεύγει από το επίπεδο του πραγματικού, εκείνο της λήψης αποφάσεων και της δράσης, και καλύπτει όλο τον ορίζοντα των σκέψεων και συναισθημάτων μας.

Ας σκεφτούμε τα εξής:

• Ότι κι αν κάνουμε, τελικά όλοι θα υποταχτούμε στη νομοτέλεια της ζωής και κάποτε θα αποχωρήσουμε από τον μάταιο τούτο κόσμο.
• Το ίδιο θα συμβεί στους γονείς, τα αδέρφια, τους συζύγους και συντρόφους μας, στα παιδιά μας και τα εγγόνια μας, στους φίλους και σε όλους τους γνωστούς μας.
• Είναι θέμα μερικών δεκαετιών, ή έστω ενός αιώνα, ώστε να μην ζει πια κανείς που μας είχε γνωρίσει.
• Λίγο καιρό αργότερα, δεν θα ζει κανείς που να είχε κάποτε ακούσει οτιδήποτε για εμάς και, οτιδήποτε κι αν είχαμε κάνει στη ζωή μας, όσο 'τεράστιας σημασίας' κι αν ήταν αυτό, δεν θα το θυμάται κανείς πια.
• Είναι ενδεικτικό ότι από τα δισεκατομμύρια ανθρώπων που υπήρξαν ποτέ, εκείνοι που 'έχουν μείνει στην ιστορία' δεν είναι παρά ένα απειροελάχιστο ποσοστό ενώ, κατά βάση θυμόμαστε τους μύθους περί της ζωής τους παρά την ίδια τη ζωή τους.
• Ακόμα, όπως μας διδάσκει η σύγχρονη φυσική, το τέλος της γης μας και του ηλιακού μας συστήματος είναι προδιαγεγραμμένο ενώ, με βάσει πολλές θεωρίας, μια "μεγάλη σύνθλιψη" θα σημάνει το τέλος της ιστορίας που ξεκίνησε πριν περίπου δεκατέσσερα δισεκατομμύρια χρόνια με τη "μεγάλη έκρηξη".

Ο παραπάνω συλλογισμός μπορεί εκ πρώτης όψεως να διαβαστεί ως μηδενιστικός. Δεν στοχεύει όμως εκεί σε καμία περίπτωση. Αυτό που θέλει να καταδείξει είναι ότι, πιθανότατα, κανένα έμψυχο ον ή άψυχο αντικείμενο, καμία πράξη ή γεγονός, δεν φέρει οποιοδήποτε νόημα αφεαυτού.

Απολύτως κανένα. 

Το νόημα σε όλα το δίνουμε μόνο εμείς, οι ίδιοι οι άνθρωποι, μέσα από το μοντέλο της πραγματικότητας που σταδιακά δημιουργεί ο εγκέφαλός μας. Το δε νόημα αυτό, πιθανότατα παύει να έχει οποιαδήποτε υπόσταση την στιγμή που ο εγκέφαλος παύει να λειτουργεί.

Μια ωραία αναλογία είναι ο τρόπος λειτουργίας των ψηφιακών συστημάτων. Η οθόνη στην οποία γράφω τώρα αυτό το κείμενο και μια άλλη στην οποία ένας αναγνώστης το διαβάζει, έχει νόημα μόνο χάρη στη μεγάλη σειρά συμβάσεων που έχουμε κάνει για τη νοηματοδότηση μιας ατέλειωτης σειράς δυαδικών ψηφίων. Ένας ολόκληρος κόσμος μπορεί να παρασταθεί από μια τέτοια σειρά, στη βάση πάντα κάποιων συμβάσεων απόδοσης νοήματος. 

Όλα όμως στηρίζονται στο γεγονός ότι ο υπολογιστής όντως λειτουργεί, τόσο στον πομπό όσο και στον δέκτη της πληροφορίας. Η λειτουργία αυτή αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση της νοηματοδότησης. Φανταστείτε να ζείτε λοιπόν σε έναν εικονικό κόσμο και κάποια στιγμή να κόβεται το ρεύμα (ή ίσως πιο απλά να παύει να λειτουργεί ένα σύνολο διεργασιών που αντιπροσωπεύουν έναν εικονικό χαρακτήρα). Όλα τελειώνουν κι αυτό φαίνεται απολύτως κατανοητό.

Κρίνω λοιπόν ως σημαντικότατο βήμα να υιοθετήσουμε την ίδια προσέγγιση και στην 'πραγματικότητα', σε αυτό που ονομάζουμε φυσικό κόσμο. Τα πάντα θα έχουν ένα τέλος, αυτό αφορά συνολικά το σύμπαν - όχι μόνο την ίδια μας την ύπαρξη, και ότι και να κάνουμε δεν υπάρχει ουδείς τρόπος να αλλάξουμε αυτήν την νομοτέλεια. Το σημαντικότερο όμως είναι πως δεν υπάρχει τίποτα περίεργο ή άδικο με αυτό.

Αν αντιμετωπίσουμε τη ζωή μέσα από αυτό το πρίσμα, πιθανότατα θα καταλάβουμε πως το να "είσαι καλός άνθρωπος" είναι μάλλον μονόδρομος διότι, όπως φαίνεται, είναι ο μοναδικός τρόπος ώστε η τραγικότητα της ύπαρξης να καταστεί λίγο λιγότερο αφόρητη.

Ας μην ανησυχούμε λοιπόν. 

Ούτως ή άλλως η νομοτέλεια της ζωής δεν αλλάζει με τίποτα ενώ, είτε αποτύχουμε ή επιτύχουμε στους στόχους μας, είτε τα χειρότερα ή τα καλύτερα όνειρά μας γίνουν πραγματικότητα, καμία ουσιώδης επίδραση δεν πρόκειται να υπάρξει στην πορεία των πραγμάτων. Ας απολαύσουμε λοιπόν την στιγμή, ας ευτυχίσουμε και ας βιώσουμε την τόσο ευχάριστη αλληλεξάρτηση με τους ανθρώπους που ζουν γύρω μας, με όποιον τρόπο κρίνουμε εμείς καλύτερα.

Ο άνθρωπος έχει την αδιανόητα μεγάλη δύναμη να μπορεί να νοηματοδοτήσει ο ίδιος τη ζωή του. Αυτό τον κάνει ένα μικρό (ή ίσως και μεγάλο) Θεό. Το τίμημα της δύναμης αυτής δεν είναι άλλο από το περιορισμένο της ύπαρξής μας. Η ζωή μας έχει ημερομηνία λήξεως. Πρέπει κάποιος να αποδεχτεί αυτό το δεδομένο, την ημερομηνία λήξης, δίχως να του προκαλείται ανησυχία, ούτως ώστε να μπορέσει να απολαύσει το θεϊκό δώρο της ζωής.

Μην ανησυχείς λοιπόν. Ούτως ή άλλως, δεν έχει καμία σημασία. 

Tα δώδεκα συν δυο αγαπημένα μου μπαρ

Ένας φίλος μου είπε ότι είδε ένα post όπου κάποιος είχε κάνει μια λίστα με τα δώδεκα αγαπημένα του μπάρ, σε οποιοδήποτε μέρος και χρόνο είχε τύχει να επισκεφτεί. Μου φάνηκε πολύ ενδιαφέρον θέμα συζήτησης, οπότε αποφάσισα να κάνω και τη δική μου λίστα. 

Ιδού:

1. ΧΙΤΖΑΖ, Ηράκλειο Κρήτης
2. Galaxy Bar - Hilton, Αθήνα
3. Exo Bar Restaurant, Αθήνα 
4. Balthazar, Αθήνα
5. "42", Athens
6. Yacht Club, Σέριφος
7. Άμυλο Bar Restaurant, Ασπρόπυργος
8. Baba au Rum, Αθήνα
9. Gordon’s Wine Bar, Λονδίνο 
10. Bar Rouge, Shanghai
11. TAO Downtown, New York
12. Reina, Κωνσταντινούπολη

...συν δυο ακόμα:

1. Loos American Bar, Βιέννη
2. Sturecompagniet, Στοκχόλμη

Τη λίστα την έγραψα απόλυτα αυθόρμητα, θα έλεγα χωρίς καθόλου σκέψη. Τα πρώτα δώδεκα που μου ήρθαν στο μυαλό, που τελικά ήταν δεκατέσσερα! 

Δυστυχώς κάποια από τα παραπάνω μπαρ υπάρχουν πλέον μόνο στις αναμνήσεις μας, αυτό όμως δεν σημαίνει τίποτα. Είμαι βέβαιος πως κάθε μέρα σε όλο τον κόσμο ανοίγουν χιλιάδες, υπέροχα μέρη που οι συνάνθρωποι μας μπορούν να διασκεδάσουν, να γνωριστούν, να ερωτευτούν και σε τελική ανάλυση να βάλουν μια ευχάριστη νότα στη ζωή τους.

Κάποια στιγμή θα επανέλθω με ένα σύντομο σχόλιο για τα παραπάνω, αφού το καθένα είναι μια διαφορετική περίπτωση για μένα. Στο ΧΙΤΖΑΖ, για παράδειγμα, έζησα εκατοντάδες βράδια της φοιτητικής μου ζωής ενώ σε άλλα, όπως το Bar Rouge στη Shanghai, έχω πάει μόνο μια φορά αλλά και πάλι εντυπώθηκαν έντονα στις αναμνήσεις μου.

Το μήνυμα που έχω να δώσω είναι σαφές: Διασκεδάστε χωρίς καμία αναστολή και ενοχή! Η ζωή είναι ένα άθροισμα στιγμών, δεν είναι κάτι συνεχές. Πάντοτε όμως θα θυμάμαι μια συμβουλή που είχα ακούσει στο ΧΙΤΖΑΖ: Να το πίνεις και να μην σε πίνει. Προσοχή στο αλκοόλ λοιπόν, αρχικά είναι ευχάριστο όμως υπό συνθήκες γίνεται ιδιαιτέρως και ποικιλοτρόπως επικίνδυνο. 

Η διαφήμιση το έλεγε σωστά: Απολαύστε υπεύθυνα!

Αναθεωρητισμός 2.0

Το έγκυρο διεθνές δημοσιογραφικό site POLITICO δημοσίευσε πρόσφατα ένα άρθρο που λίγο έως πολύ λέει ότι η ελευθερία του τύπου απειλείται στην Ελλάδα. Το εκπληκτικό της υπόθεσης δεν είναι αυτό που λέει το άρθρο. Εξάλλου, αποτελεί κοινό τόπο ότι καμία άλλη κυβέρνηση μεταπολιτευτικά δεν είχε τέτοιον πλήρη, ολοκληρωτικό έλεγχο των μέσων ενημέρωσης. Αυτό που προκαλεί την έκπληξη είναι πως εναπόκειται στα ξένα μέσα να πούνε την αλήθεια για το τι συμβαίνει με τη 'δημοκρατία' στην Ελλάδα, όπως περίπου γινόταν στη διάρκεια της επταετίας ή όπως γίνεται σήμερα για απολυταρχικά καθεστώτα όπως εκείνα της Άγκυρας, του Πεκίνου και της Μόσχας.

Ελπίζω ο κυρίαρχος ελληνικός λαός να συνειδητοποιεί την κρισιμότητα της κατάστασης.

Χθες έγινε στην Αθήνα μια αντιπολεμική συναυλία με τη συμμετοχή μεγάλου αριθμού γνωστών καλλιτεχνών. Η συναυλία είχε μεγάλη λαϊκή συμμετοχή και η αριστερά (εάν και εφόσον ο ΣΥΡΙΖΑ δικαιούται να αποκαλείται 'αριστερά') την υποστήριξε ανοιχτά.

Τα διάφορα παπαγαλάκια έπαιξαν τα ρέστα τους εναντίον αυτής της συναυλίας. Ναι, όλοι αυτοί που είναι οι φυσικοί αυτουργοί για την κατακρεουργημένη ελευθερία του τύπου, για την οποία μιλάει το POLITICO. Οι πληρωμένες πένες, οι επαγγελματίες προπαγανδιστές. 

Τι τους ενόχλησε, λένε; Το ότι η συναυλία δεν ήταν αρκούντως αντιρωσική. Ότι δεν στρεφόταν ξεκάθαρα εναντίον του Πούτιν, ότι δεν καταδίκαζε ονομαστικά τη ρωσική εισβολή. Ότι ήταν 'απλά' εναντίον του πολέμου και 'μόνο' υπέρ της ειρήνης.

Τι κι αν η πραγματικότητα τους διέψευδε; Τι κι αν ξεκάθαρα η μεγάλη πλειοψηφία των σχετικών ανακοινώσεων κατονόμαζε και καταδίκαζε τη ρώσικη επίθεση με απόλυτη σαφήνεια; Τόσο το χειρότερο για την πραγματικότητα. Πρέπει να υποστηριχτεί το προπαγανδιστικό αφήγημα. Στην εγχώρια πολιτική σκηνή βιώνουμε την επαναφορά της ρητορικής του '50, του '60 και του '70 ως κωμμωδία. "Ανήκομεν εις την Δύσιν" και πάντοτε με αισθητική βλαχομπαρόκ. 

Λες και δεν είναι λογικό και σωστό να δηλώνει κανείς ξεκάθαρα πως ο Πούτιν είναι ένας στυγνός δικτάτορας που έχει εγκαθιδρύσει ένα απολύτως ανελεύθερο καθεστώς, ότι μια εισβολή σε ένα κυρίαρχο κράτος είναι καταδικαστέα και εγκληματική σε κάθε περίπτωση και ότι όλοι συμπαραστεκόμαστε στον Ουκρανικό λαό, ταυτόχρονα όμως να μην ξεχνάμε πως ο πρώτος διδάξας σε στρατιωτικές 'παρεμβάσεις', σε εισβολές και κατοχές, σε πόνο, αίμα και καταστροφή, δεν είναι άλλος από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής αλλά και τους προκατόχους τους στη διεθνή πρωτοκαθεδρία, την Βρετανική Αυτοκρατορία. Ναι, αυτοί είναι πρώτα και κύρια οι φονιάδες των λαών, όπως το απέδειξαν στο Βιετνάμ, στο Ιράκ, στη Γιουγκολαβία, στο Αφγανιστάν, επί δεκαετίες στη Μέση Ανατολή με την ισραηλινή τους μαριονέτα και σε πλήθος άλλων περιπτώσεων.

Αποτελεί αυτή η ιστορική πραγματικότητα κάποια δικαιολογία για τον δικτάτορα Πούτιν; Απολύτως καμία! Αλλά όμως, ας μην τρελαθούμε τελείως. Οι τελευταίοι που έχουν δικαίωμα να ομιλούν είναι οι ιέρακες του ΝΑΤΟ, κυρίως στη Washington και στο Λονδίνο.

Βιώνουμε λοιπόν έναν ευρείας κλίμακας αναθεωρητισμό. Ξαφνικά οι Ρώσοι είναι εχθροί. Κακώς η εθνική συνείδηση τους θεωρούσε λίγο - πολύ ως αδελφό λαό. Όχι, δεν μας βοήθησαν στην επανάσταση. Όχι, η Οδησσός, όπου ξεκίνησε η Φιλική Εταιρεία, δεν ήταν σε ρωσικό έλεγχο. Όχι, ο Καποδίστριας δεν οφείλει τίποτα στους Ρώσους, κατ' επέκτασην κανένας από εμάς. Κακώς τους είχαμε καλέσει πέρσι στην επέτειο των διακοσίων ετών ενώ, ας μην κρυβόμαστε, είναι οι κύριοι υπαίτιοι της μικρασιατικής καταστροφής.

Αυτά λένε. Δεν είναι απλά ανιστόρητοι. Είναι απολύτως γραφικοί, είναι γελοίοι, γελάει όλος ο κόσμος μαζί τους και πρώτοι απ' όλους τα αφεντικά τους στις δυο άκρες του Ατλαντικού.

Κάποια στιγμή, όπως γράφει ο μεγάλος διανοητής Μιχάλης Χαραλαμπίδης, είναι καιρός να φύγουμε από την σφαίρα του μύθου και να πάμε στην σφαίρα της επιστήμης. Είναι ώρα να μιλήσουμε για το ελληνικό δόγμα εθνικής ασφαλείας. Στις μαύρες δεκαετίες που ακολούθησαν τον β' ΠΠ, δεν υπήρχε ελληνικό δόγμα. Ακολουθούσαμε τυφλά, ήμασταν προσκολλημένοι στο Αμερικανικό δόγμα ασφαλείας, όπως αποτυπώθηκε με τον πιο τραγικό τρόπο στην εισβολή και κατοχή της Βόρειας Κύπρου. Το ίδιο ακριβώς φάνηκε 22 χρόνια αργότερα στην τραγωδία των Ιμίων. Δεν υπάρχει εθνική ασφάλεια, υπάρχει μόνο ένα 'μεγάλο αφεντικό' που αποφασίζει μόνο του όταν τα πράγματα αγριέψουν.

Θα το αποδεχτούμε αυτό βαδίζοντας προς τα μέσα του 21ου αιώνα; Για αυτό αγωνίστηκαν οι πρόγονοί μας πριν διακόσια χρόνια; Θα έρθει ποτέ η ώρα της εθνικής ανεξαρτησίας;

Στο ιστολόγιο αυτό δεν έχω κουραστεί να γράφω πως ο μονόδρομος για την απόκτηση - επιτέλους - μιας εθνικής ανεξαρτησίας είναι εκείνος που περνάει από τον πρωταγωνιστικό μας ρόλο στην ουσιαστική ένωση της Ευρώπης σε μια ομοσπονδία. Τότε, με κοινή εξωτερική πολιτική και άμυνα θα καταφέρουμε, πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία, να είμαστε ανεξάρτητοι και αυτόνομοι. Αυτό είναι ένα φιλόδοξο αλλά υλοποιήσιμο δόγμα εθνικής ασφάλειας.

Διαφορετικά θα συνεχίσουμε να μιλάμε για τον 'απομονωμένο Ερντογάν' την ώρα που εκείνος παίζει τον διαιτητή στην Ουκρανία και ετοιμάζει το δικτατορικό του καθεστώς για τον ρόλο της εγγυήτριας δύναμης, με τις ευλογίες του ΝΑΤΟ και των μεγάλων μελών του.

Φτάνει πια με τα παπαγαλάκια, φτάνει με τον γελοίο αναθεωρητισμό (όσο κι αν ντύνεται με μοντέρνα ρούχα, βλαχομπαρόκ παραμένει). Ήρθε η ώρα των δεδομένων, ήρθε η ώρα της επιστήμης, ήρθε η ώρα της αληθινής πολιτικής.

Μια υπόθεση για τον πόλεμο στην Ουκρανία

Δυσκολεύομαι πάρα πολύ να πιστέψω πως η Ρωσία και ο - δικτάτορας - πρόεδρός της Πούτιν τρελάθηκαν και θέλουν να ξεκινήσουν τον Γ' Παγκόσμιο Πόλεμο. Ακόμα περισσότερο δυσκολεύομαι να πιστέψω πως οι ΗΠΑ θα ρίσκαραν τελείως την αξιοπιστία τους, αφήνοντας μόνη μια χώρα να αντιμετωπίσει την τέως υπερδύναμη, δίχως φυσικά να έχει καμία ελπίδα. Τέλος, είμαι επιφυλακτικός προς όλες αυτές τις κατόπιν εορτής κυρώσεις που επέβαλε η ΕΕ, συνεπικουρούμενη φυσικά από ΗΠΑ, Μεγάλη Βρετανία και άλλες συμμαχικές χώρες.

Ενδιαφέρον έχει να κοιτάξουμε το status quo πριν την έναρξη του πολέμου: 

• Η Κριμαία ανεξαρητοποιήθηκε μεν αναίμακτα, αργότερα δε εντάχθηκε στη Ρωσία, ουδείς όμως την έχει αναγνωρίσει. Η Ουκρανία διατηρεί πάντοτε το δικαίωμα να επιχειρήσει να την απελευθερώσει.
• Οι περιοχές του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ ήταν de facto υπό ρωσικό έλεγχο, όμως:
  
• Όχι στην πλήρη τους γεωγραφική έκταση
• Με συνεχείς αψιμαχίες με τις Ουκρανικές δυνάμεις

Μπορεί να αναρωτηθεί κανείς εάν θα υπήρχε ποτέ Ουκρανική κυβέρνηση που θα αποδεχόταν την παραπάνω κατάσταση. Που θα αναγνώριζε δηλαδή πως εδάφη της αποσχίζονται και ενώνονται με τη Ρωσία. Η ερώτηση είναι ρητορική καθώς όχι, καμία Ουκρανική κυβέρνηση δεν θα μπορούσε να το κάνει αυτό δίχως να καταρρεύσει πάραυτα. Από την άλλη μεριά, η Ρωσία ήταν και αυτή εγκλωβισμένη. Ήλεγχε τις περιοχές αυτές, όμως με ένα 'grey status' που τη δυσχεραίνει από πολλές απόψεις, τόσο πολιτικές όσο και οικονομικές.

Στη συνέχεια μπορούμε να σκεφτούμε πως θα μπορούσε να λήξει η παρούσα εμπόλεμη κατάσταση. Ενδεχομένως μια αναγνώριση των αποσχισθεισών δημοκρατιών από την Ουκρανία, μαζί με τη θέση εκτός νόμου του περιβόητου Τάγματος Αζόφ και μια υπόσχεση περί μη ένταξης στο ΝΑΤΟ να αρκούσαν. 

Έτσι, η Ουκρανία θα απελευθερωνόταν μια για πάντα από τη ρώσικη επιρροή και θα μπορούσε ελεύθερη να μπει στην ΕΕ, ενδεχομένως και στο ΝΑΤΟ σε επόμενο χρόνο, ενώ η Ρωσία θα κέρδιζε κάποια κεκτημένα - ή μάλλον ακριβέστερα, θα περιόριζε την απώλεια στη έκτασης της σφαίρας επιρροής της.

Τα παραπάνω μπορεί να είναι απλά αποκυήματα φαντασίας. Μπορεί όμως και όχι, οι εξελίξεις θα το δείξουν. Το μεγαλύτερο πρόβλημα βέβαια ότι το κόστος των σεναρίων αυτών τελικά το πληρώνουν οι λαοί. 

Ο πόνος είναι η μόνη αλήθεια του πολέμου.

Γεωπολιτική: ΗΠΑ, ΕΕ, Ρωσία, Ουκρανία και στο βάθος Κίνα

Παρακολουθώ κι εγώ εμβρόντητος τις εξελίξεις των τελευταίων ημερών και προσπαθώ να καταλάβω τι συμβαίνει. Σχεδόν όλοι περίμεναν κάποιας μορφής στρατιωτική εμπλοκή της Ρωσίας με την Ουκρανία. Κυρίαρχο σενάριο ήταν η οριστική απόσχιση των δυο de facto ανεξαρτήτων περιφερειών (Ντονέτσκ και Λουγκάνσκ) και έμενε να διευκρινιστεί στο πεδίο ποιο θα ήταν το σχετικό γεωγραφικό όριο. Η κίνηση θα ήταν αναίμακτη εάν η επίσημη ανεξαρτητοποίηση γινόταν στα εδάφη που εκ των πραγμάτων έλεγχαν οι αυτονομιστές, ενώ σύγκρουση θα μπορούσε να γίνει εάν περιελάμβανε όλη τη γεωγραφική έκταση των περιφερειών αυτών (καθώς ένα σημαντικό τμήμα παρέμενε υπό τον έλεγχο της επίσημης Ουκρανικής κυβέρνησης).

Με λίγα λόγια περιμέναμε μια επανάληψη των γεγονότων που οδήγησαν στην προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσία, ενδεχομένως σε ένα λίγο πιο βίαιο μοντέλο. Αυτό που όμως δεν περίμενε κανείς ήταν μια ευρείας κλίμακας εισβολή των Ρωσικών δυνάμεων στην Ουκρανία με προφανή στόχο να καταλάβουν όλη τη χώρα και να εγκαταστήσουν μια κυβέρνηση - μαριονέτα, όπως για παράδειγμα εκείνη της Λευκορωσίας.

Αυτό που δεν περίμενε κανείς, είναι αυτό που δυστυχώς συμβαίνει. Μια εξέλιξη τραγική στην οποία πρώτα και κύρια την πληρώνει ο Ουκρανικός αλλά και ο Ρώσικος λαός. Άνθρωποι σκοτώνονται και τραυματίζονται. Οικογένειες διαλύονται. Υποδομές καταστρέφονται. Για ποιο λόγο όλα αυτά; Κάτι σπουδαίο πρέπει να διακυβεύεται.

Ένα πιθανό σενάριο ανάγνωσης των γεγονότων θα μπρούσε, πολύ συνοπτικά, να είναι περίπου το εξής:

• Σημερινός πλανητάρχης: ΗΠΑ
• Επίδοξος πλανητάρχης: Κίνα 
• Οι ΗΠΑ θέλουν να τραβήξουν υπέρ τους τη Ρωσία, ως ανάσχεση της Κίνας, για αυτό της δίνουν την Ουκρανία (πάντα σύμφωνα με το σενάριο)
• Κίνδυνος (για αυτήν την στρατηγική επιδίωξη): Αληθινή ενοποίηση και στρατηγική αυτονόμηση της Ευρώπης
• Διαχείριση του 'ευρωπαϊκού κινδύνου': Αναβίωση του «ρωσικού μπαμπούλα» και επανατοποθέτηση του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη ως κυρίου πυλώνα άμυνας 
• Στα παραπάνω βοηθούν αμερικανικά puppet states στην Ανατολική Ευρώπη εντός της ΕΕ (που δυστυχώς δεν είναι λίγα)

Ξαναλέω, το παραπάνω είναι απλώς ένα σενάριο. Δεν σημαίνει πως είναι αλήθεια, είναι μόνο μια από τις αναρίθμητες πιθανές εκδοχές. Ταυτόχρονα όμως είναι και μια πρώιμη απόπειρα λογικοφανούς ερμηνείας των γεγονότων, διότι όσα βρίσκει κανείς στα μέσα ενημέρωσης δεν βγάζουν ιδιαίτερα νόμιμο (πράγμα μάλλον λογικό, αφού αμφότερες οι αντιμαχόμενες πλευρές κάνουν την προπαγάνδα τους).

Το σίγουρο είναι ότι η αντίδραση της "Δύσης" είναι ιδιαιτέρως υποκριτική. Η Ρωσία δεν έκρυψε τις προθέσεις της. ΗΠΑ, ΕΕ και Μεγάλη Βρετανία είχαν στη διάθεσή τους μεγάλο αριθμό επιλογών για να αποτρέψουν (ή απλά να δυσχεράνουν πολύ) την εισβολή, δίχως να εμπλακούν στρατιωτικά. Δεν το έκαναν όμως. Αντίθετα, δεν έχαναν ευκαιρία να υπενθυμίζουν σε όλους τους τόνους ότι δεν πρόκειται να εμποδίσουν στρατιωτικά τη Ρωσία. Αυτό δεν είναι ιδιαίτερα περίεργο; Τα όπλα που στέλνουν τώρα στην Ουκρανία, κατόπιν εορτής, γιατί δεν τα έστελναν έναν μήνα νωρίτερα; Κάτι δεν ταιριάζει καλά στη δημόσια εκδοχή των γεγονότων.

Το γνωρίζω ότι επαναλαμβάνομαι, όμως το μόνο καλό σενάριο που μπορώ να φανταστώ είναι η αληθινή ένωση της Ευρώπης σε μια χώρα, στην Ευρωπαϊκή Ομοσπονδιακή Ένωση. Με μια ισχυρή ομοσπονδική κυβέρνηση, εκλεγμένη απευθείας από τον λαό της Ευρώπης, μια εξωτερική πολιτική και έναν στρατό. Μια τέτοια εξέλιξη θα έκανε ουσιαστική διαφορά στο παγκόσμιο γεωπολιτικό παιχνίδι.

Τότε, ίσως, να πάμε σε έναν κόσμο με τρεις 'γίγαντες' (ΗΠΑ, Κίνα, Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία), μια σειρά 'ισχυρών παιχτών' (Ινδία, Ρωσία, Βρετανία μαζί με Καναδά και Αυστραλία, Ιαπωνία) και έναν αριθμό αναδυόμενων μεγάλων δυνάμεων που θα έχουν έναν σημαντικό ρόλο να παίξουν (Βραζιλία, Νιγηρία, Ινδονησία, κ.α.).

Αυτό είναι στην πραγματικότητα ένα καλό σενάριο. Ένας πολυκεντρικός κόσμος μπορεί να φέρει δημοκρατία και πρόοδο παντού, σε αντίθεση με έναν νέο διπολισμό (ΗΠΑ εναντίον Κίνας, καθένας με τους δορυφόρους του) που το μόνο που μπορεί να να φέρει είναι πόνος, δυστυχία και καταστροφή. 

Σε κάθε περίπτωση, ας κάνουμε υπομονή έχοντας στο μυαλό μας τα λόγια του σπουδαίου Μενάνδρου: 

Ἄγει δὲ πρὸς φῶς τὴν ἀλήθειαν χρόνος.

Αποχαιρετισμός σε έναν καλό άνθρωπο, τον Iosebi "Soso" Ilariani

Η μητέρα μου μας άφησε ξαφνικά στις 27 Σεπτεμβρίου 2011. Η επαφή με το μη αναστρέψιμο, ειδικά όταν είναι απροσδόκητο, δημιουργεί μια πρωτόγνωρη συναισθηματική κατάσταση. Απέραντη θλίψη, απογοήτευση, θυμός. Ίσως η 'απόγνωση' είναι η λέξη που περιγράφει καλύτερα όσα βίωσα εκείνες τις μέρες.

Σύντομα όμως η πραγματικότητα ήρθε να μας υπενθυμίσει τις τρέχουσες ανάγκες. Η μητέρα, εκτός όλων των άλλων, ήταν εκείνη που φρόντιζε και τον πατέρα μου που μόλις είχε κλείσει τα 83 του χρόνια και αντιμετώπιζε πλήθος προβλημάτων υγείας. O γιατρός μου είχε πει να βρω κάποιον (για να είμαστε ειλικρινής, κάποια, αφού όλοι θεωρούν πως μόνο μια γυναίκα μπορεί να φροντίσει έναν ηλικιωμένο εργαζόμενη ως 'εσωτερική') που μιλά καλά ελληνικά, ώστε όσο γίνεται να μην επιταχυνθεί περαιτέρω η άνοια με την οποία ήδη πάλευε ο πατέρας. 

Μετά από μια δύσκολη και μακρόχρονη προσπάθεια, μια συγγενής με σύστησε σε 'μια πολύ καλή κοπέλα από τη Γεωργία, που είναι πολλά χρόνια στην Ελλάδα' και από τον Οκτώβρη του 2011 η Lia μπήκε στην καθημερινότητά μας, γινόμενη μέρα με την ημέρα ένα μέλος της οικογένειας.

Η Lia όντως ξεπέρασε κάθε προσδοκία στην φροντίδα που προσέφερε στον πατέρα. Άνθρωπος με πραγματικό ενδιαφέρον, ειλικρίνεια και αξίες. Ήταν πράγματι ένα δώρο Θεού για την οικογένειά μας. Σύντομα όμως μάθαμε πως ένας από τους λόγους που η Lia μπορούσε να είναι τόσο καλή ήταν πως είχε παντρευτεί, πρόσφατα μάλιστα, έναν άλλον υπέροχο άνθρωπο, τον Ιωσήφ. Έτσι μας τον σύστησε δηλαδή, όμως τον φώναζαν "Soso" ενώ το επίσημο όνομά του στη Γεωργία ήταν Iosebi.

Από τον Οκτώβρη του 2011 μέχρι τον Φεβρουάριο του 2017 που ο πατέρας μου έφυγε από τη ζωή, ο Soso ήταν ένα ακλόνητο στήριγμα για όλους μας. Ήταν πάντα εκεί όποτε τον χρειαζόμασταν, για οποιαδήποτε δουλειά έπρεπε να γίνει, όσο κουραστική ή δύσκολη κι αν ήταν. Όταν ο πατέρας μου έπαψε να μπορεί να περπατήσει, ο Soso δεν είχε κανένα πρόβλημα να τον πάρει στα χέρια του και να τον κουβαλήσει κυριολεκτικά, όπου χρειαζόταν. Είτε από την κρεβατοκάμαρα στο μπάνιο, ή στο σαλόνι για να δει τηλεόραση, ή και να τον κατεβάσει στο ισόγειο για να μπει στο αυτοκίνητο. Δεν ξέρω πόσοι από τους αναγνώστες αυτού του άρθρου έχουν επιχειρήσει να κουβαλήσουν έναν άλλον άνθρωπο, έστω και έναν ηλικιωμένο 65-70 κιλών, για να αντιληφθούν τι ακριβώς εννοώ. 

Μέσα σε όλα αυτά ο Soso απέδειξε πως είχε μια χρυσή καρδιά. Δεν θα ξεχάσω ποτέ που τον είδα σε μια γωνία να δακρύζει όταν χρειάστηκε να καλέσουμε γιατρό στο σπίτι, λόγω της διαρκώς επιδεινούμενης υγείας του πατέρα μου. Δεν θα ξεχάσω επίσης ποτέ πως ένιωθε αληθινό καθήκον να βοηθήσει αυτόν τον ηλικιωμένο συνάνθρωπό του ενώ, ας μην το ξεχνάμε, δεν ήταν η δουλειά του αυτή. Απλώς έτυχε να βρίσκεται στον ίδιο χώρο και βοηθούσε διότι έτσι έκρινε πως πρέπει να κάνει.

Όταν ο πατέρας μου έφυγε από τη ζωή, ο Soso ήταν ένας από αυτούς τους ανθρώπους που έβλεπες πως είχε στενοχωρηθεί πραγματικά. Βίωνε την απώλεια όπως τη βιώναμε και εμείς. Πενθούσε σαν να έχει χάσει έναν δικό του άνθρωπο. Κατά τον ίδιο ακριβώς τρόπο, είχε γίνει κι αυτός ένας πραγματικά δικός μας άνθρωπος.

Ο πατέρας μου με τον νεογέννητο Rezi τον Νοέμβριο του 2016

Ευτυχώς, η τύχη του χαμογέλασε το 2016. Τότε, στα μέσα Νοεμβρίου, η Lia και ο Soso απέκτησαν τον γιο τους, τον μικρό Rezi, μετά από μια μάλλον ανέλπιστη εγκυμοσύνη. Η ευτυχία ήταν μεγάλη, τη μοιραστήκαμε όλοι, μέσα σε αυτούς και ο πατέρας μου που τους τελευταίους μήνες της ζωής του μπόρεσε να βιώσει ξανά τη χαρά μέσα από τη συνύπαρξη με έναν νεογέννητο άνθρωπο.

Με τον Soso και τον μικρό Rezi τα Χριστούγεννα του 2017

Τα χρόνια περνούσαν. Οι δυσκολίες ήταν μεγάλες. Οι συνθήκες διαβίωσης του Soso, της Lia και του Rezi ήταν πολύ δύσκολες. Το ελληνικό κράτος φρόντιζε να δυσκολεύει με διάφορα γραφειοκρατικά τερτίπια τη ζωή αυτών των ανθρώπων που είχαν έρθει στη χωρα μας για ένα καλύτερο αύριο. Η επαγγελματική αποκατάσταση πολύ δύσκολη και η καθημερινότητα, ειδικά μετά την έλευση του παιδιού, απαιτητητική.

Από τα αριστερά ο Soso, εγώ και μετά ο Alvaro από τη Μαδρίτη, την 1η Φεβρουαρίου 2020 στο πατρικό μου σπίτι

Και όμως, μέσα από αυτές τις δυσκολίες, ο Soso και η Lia κατάφεραν να προχωρήσουν μπροστά. Η δουλειά στην οικοδομή ήταν μια εξαιρετική λύση. O Soso απέδειξε με την αξία του, με την εργατικότητα και τον χαρακτήρα του ότι άξιζε αυτήν την ευκαιρία. Οι εργάτες, οι μάστορες και ο εργολάβος στον οποίο δούλευε μιλούν για το 'καλύτερο παιδί'. Πάντα πρόθυμος και χαμογελαστός, έτοιμος να βοηθήσει.                  

Ο Rezi πήγε στον παιδικό σταθμό και αργότερα στο νηπιαγωγείο. Οι δάσκαλοι έχουν να λένε για μια πολύ καλή οικογένεια, για δυο γονείς που αγαπούσαν πολύ και πρόσεχαν το παιδί τους. Οι γείτονες μιλούν για ανθρώπους ευγενικούς και ευχάριστους. Ανθρώπους τους οποίους χαίρεσαι να συναντάς, που χαίρεσαι να είναι συμπολίτες σου.

Soso, Lia και ο Rezi, στη βάπτισή του στις 22 Σεπτεμβρίου 2019

Τον Σεπτέμβριο του 2019, σε μια πολύ ωραία τελετή, ο αδερφός μου Βασίλης έγινε νονός του Rezi, μαζί με έναν ακόμα καλό φίλο της οικογένειας. Ήταν μια όμορφη στιγμή, ένας συμβολισμός του ισχυρού δεσμού που αναπτύχθηκε ανάμεσα στις οικογένειές μας αλλά και μια δέσμευση για αλληλοβοήθεια. Μια δέσμευση που πρώτος ο Βασίλης αλλά και όλοι οι υπόλοιποι θα την τηρήσουμε στο ακέραιο, πρώτα και κύρια για τον μικρό Rezi.

Ο Βασίλης βαφτίζει τον Rezi στις 22/9/2019. Στο βάθος ο Soso.

Εδώ και αρκετούς μήνες μπορεί να πει κανείς ότι οι κόποι του Soso και της Lia είχαν αρχίσει να αποδίδουν καρπούς. Έμεναν πλέον σε ένα όμορφο, αξιοπρεπέστατο σπίτι. Είχαν σταθερή εργασία. Κατάφεραν να ρυθμίσουν όλα τα γραφειοκρατικά τους ζητήματα. Είχαν άριστη σχέση με τους φίλους και τους γείτονές τους. Πάνω απ' όλα, το παιδί τους τα πήγαινε πολύ καλά στο σχολείο, κάνοντας καλούς φίλους και τα πρώτα του βήματα στον κόσμο της εκπαίδευσης.

Δυστυχώς όμως η μοίρα έπαιξε ένα πολύ άσχημο παιχνίδι. Το πρωί της Τρίτης 8 Φεβρουαρίου ο Soso ήταν όπως πάντα ξύπνιος από νωρίς. Ξύπνησε τη Lia, έπαιξε με τον Rezi και τον βοήθησε να ετοιμαστεί. Ξεκίνησαν μαζί για το σχολείο. Λίγα μέτρα πριν φτάσουν, ένιωσε μια έντονη αδιαθεσία. Ευτυχώς ο μικρός πρόλαβε να πάει σχολείο. Με μια ηρωική προσπάθεια, αγκαλιά με τη Lia, κατάφερε να γυρίσει σπίτι. Ίσα - ίσα πρόλαβε να ξαπλώσει χάνοντας τις αισθήσεις του. Παρά την τεράστια προσπάθεια της συζύγου του, φίλων που έσπευσαν αμέσως και του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού που ήρθε στη συνέχεια - δυστυχώς με μεγάλη καθυστέρηση - ο Soso ήταν πια νεκρός. Η τελευταία προσπάθεια αναζωογόνησης έγινε στο τμήμα επειγόντων περιστατικών του Αττικού Νοσοκομείου, ήταν όμως πολύ αργά. Αιτία θανάτου είναι πιθανότατα κάποιο οξύ καρδιακό επεισόδιο, παρότι η σχετική έρευνα είναι ακόμη υπό εξέλιξη.

Κάθε θάνατος είναι μια τραγωδία. Ο ξαφνικός θάνατος ενός ανθρώπου που πριν λίγο έκλεισε τα 44 του χρόνια, είναι μια ανείπωτη τραγωδία. Τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο δύκολα αν αναλογιστεί κανείς ότι αφήνει πίσω τη σύζυγό του, τη μητέρα και την αδερφή του και, πάνω απ' όλα, τον πεντάχρονο γιο του. Είναι κάτι ασύλληπτα, αδιανόητα άδικο.

Δυστυχώς αυτή είναι η πραγματικότητα. Πραγματικότητα όμως είναι και πως ο Soso μέχρι την τελευταία μέρα της σύντομης ζωής του ήταν ενεργός και δραστήριος. Αντιμετώπισε εξαιρετικά μεγάλες δυσκολίες, που θα έκαναν τους περισσότερους από εμάς να λυγίσουμε, και τα κατάφερε. Έβαλε τη ζωή του σε τάξη, εξασφάλισε την οικογένειά του. Είχε πολλούς και καλούς φίλους. Τίμησε την οικογένειά του, τίμησε την πατρίδα του αλλά και τη χώρα που τον φιλοξενούσε. Την τελευταία μέρα της ζωής του, έπαιξε με το παιδί του, το πήγε στο σχολείο μαζί με τη γυναίκα του και λίγα λεπτά αργότερα άφησε την τελευταία του πνοή στα χέρια της. Ναι, είναι μια τραγωδία. Έφυγε νωρίς και άδικα. Έφυγε όμως έχοντας επιτύχει την πολύ δύσκολη αποστολή του και, κυριολεκτικά, στην αγκαλιά των πιο αγαπημένων του ανθρώπων. Αν μπορεί να υπάρξει ευτυχισμένος θάνατος, αυτός ήταν του Soso.

 

Όταν ήμουν περίπου πέντε ετών θυμάμαι τη μητέρα μου να με προτρέπει να γίνω "ένας καλός και χρήσιμος άνθρωπος στην κοινωνία". Όπως περνάνε τα χρόνια αντιλαμβάνομαι πως αυτό είναι κάτι που καθένας μας πρέπει να το κατακτήσει. Κανείς δεν το έχει εκ των προτέρων. Δεν έχει να κάνει με τη φυλή, την εθνικότητα, το φύλο, την κοινωνική τάξη ή την οικονομική κατάσταση. Δεν έχει να κάνει ακόμα ούτε με τη μόρφωση και το επάγγελμα. Αντίθετα, είναι μια βαθύτερη ποιότητα που χαρακτηρίζει τον άνθρωπο.

Ο Iosebi Ilariani, ο αγαπημένος φίλος Soso, αυτό το δικαίωμα το κατέκτησε με την αξία του. Ήταν ένας καλός και χρήσιμος άνθρωπος στην κοινωνία. Η σύζυγός του Lia, ο γιος του Rezi, η μητέρα του Vera και όλοι οι συγγενείς του θα είναι πάντοτε πολύ υπερήφανοι για αυτόν. O Soso θα ζει μέσα τους. 

Εμείς, τέλος, όλοι όσοι είχαμε την τύχη να τον γνωρίσουμε, θα τον θυμόμαστε πάντα με εκτίμηση και αγάπη.

Αναζητώντας κάτι καλό σε μια τραγική απώλεια

Χθες το πρωί έχασα δυστυχώς έναν καλό μου φίλο μου, τον Ιωσήφ, σε ηλικία 45 ετών. Παρότι δεν έχουν βγει ακόμα τα αποτελέσματα της νεκροψίας που γίνεται σε αυτές τις περιπτώσεις, πιθανότατα η αιτία θανάτου ήταν κάποιο οξύ έμφραγμα. 

Στο άρθρο αυτό δεν θα επεκταθώ στην προσωπική - συναισθηματική διάσταση του θέματος, όσο έντονη κι αν είναι αυτή αφού ο Ιωσήφ είχε αποδείξει πως ήταν ένας πραγματικά καλός φίλος και μεταξύ όλων των άλλων αφήνει πίσω του ένα παιδάκι 5 ετών, αλλά αντίθετα να τονίσω κάποια πολύ πρακτικά πράγματα:

• Ζούμε στο 2022. Η προληπτική ιατρική έχει κάνει άλματα και οι σχετικές πληροφορίες είναι ελεύθερα διαθέσιμες στο διαδίκτυο από αξιόπιστες πηγές. Έχουμε ευθύνη να ακολουθούμε τις οδηγίες. Ευθύνη και για εμάς και για τους ανθρώπους γύρω μας. Για να δώσω δυο απλά παραδείγματα: 
• Δεν γίνεται να έχει περάσει τα 40 ένας άντρας και να μην έχει κάνει έναν πλήρη καρδιολογικό έλεγχο, όπως και ...
• ...δεν γίνεται μια γυναίκα να μην κάνει τακτικά μαστογραφία. 

        Απλά δεν γίνεται. Σίγουρα η τύχη εξακολουθεί να παίζει ρόλο, η επιστήμη όμως προχωρά. Πρέπει         να την ακολουθούμε και εμείς.

• Είναι καθοριστικής σημασίας να έχουμε λάβει όλοι μας βασική εκπαίδευση πρώτων βοηθειών. Δεν θα χρειαστεί πολλές φορές στη ζωή σου, όμως όταν θα χρειαστεί θα είναι, κυριοελτικά, θέμα ζωής ή θανάτου. Χθες έτυχε να υπάρχει μαζί μας μια νοσηλεύτρια που έκανε την καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση, παρότι τελικά δεν τα κατάφερε ο ασθενής. Σε πολλές άλλες περιπτώσεις όμως άνθρωποι χάνονται ενώ θα μπορούσαν να έχουν σωθεί αν οι γύρω τους γνώριζαν. Μην περιμένεις λοιπόν, φίλε αναγνώστη. Κανόνισε σήμερα να εκπαιδευτείς στις πρώτες βοήθειες. Μια καλή αρχή είναι εδώ.

• Τέλος, σε μια πολύ προσωπική παρατήρηση, επειδή όπως είπα παραπάνω ζούμε στο 2022, είναι αδιανόητο σε ένα καρδιολογικό περιστατικό το ασθενοφόρο να έρχεται μετά από 54 λεπτά στο κέντρο μιας βιομηχανικής περιοχής (δηλαδή εκεί που συνήθως συμβαίνουν τα ατυχήματα). 

Προς Θεού, το τελευταίο σημείο παραπάνω δεν είναι αιχμή προς τους διασώστες και γενικά προς το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό. Κάθε άλλο. Είναι ήρωες, δίνουν μια άνιση μάχη. Είναι όμως αυτή η "καταπληκτική ποιότητα ζωής" που δεν ξέρω για πόσο ακόμα πρέπει να την ανεχόμαστε παθητικά.

Δυστυχώς έρχεται η ίδια η ζωή να σου υπενθυμίζει πως όσο κι αν έχεις τακτοποιήσει τον μικρόκοσμό σου, αν η κοινωνία δεν έχει τους μηχανισμούς πρόνοιας που χρειάζονται, σε μια κρίση δεν θα καταφέρεις να σωθείς. Η συμβουλή - αν θέλετε και παράκληση - προς όλους είναι να ξανασκεφτούμε τον ρόλο μας ως μέλη μιας κοινωνίας. Να αναλάβουμε ευθύνη, όπως νομίζει καθένας καλύτερα. Η πρότασή μου είναι να κάνουμε ότι χρειάζεται για να ανακτήσουμε την ιδιότητα του πολίτη. Από εκεί ξεκινούν όλα.

Η αλήθεια είναι πως παραμένω σοκαρισμένος από το περιστατικό. Στο "Δώρο του Θυμού" ο Arun Gandhi γράφει πως ο παππούς το, ο μεγάλο Μαχάτμα Γκάντι, προέτρεπε τον λαό του 'να μετουσιώσει τον θυμό του σε κάτι θετικό'. Αυτό προσπαθώ να κάνω κι εγώ με τις παραπάνω απλές παρατηρήσεις. Από μια τραγωδία να βγει, όσο είναι δυνατόν, κάτι θετικό. 

Έτσι λοιπόν, μέσα από την καρδιά μου μια προτροπή σε όλους, ως μια ελάχιστη τιμή στην μνήμη του καλού μου φίλου Ιωσήφ: 

Κανόνισε σήμερα τις προληπτικές εξετάσεις που ίσως καθυστερείς για ένα διάστημα αλλά το γνωρίζεις πως πρέπει να γίνουν.

Κανόνισέ τις σήμερα.