Περί των Rafale

Μια ακόμα εμετική προπανανδιστική φιέστα λαμβάνει χώρα σήμερα, πρώτα και κύρια στις οθόνες μας, είτε των κινητών/υπολογιστών ή των τηλεοράσεών μας. Πάνε χρόνια που είχε η Ελλάδα μια τόσο ξεδιάντροπα διχαστική κυβέρνηση η οποία έχει γίνει αληθινός maître στην απόλυτη αντιστροφή της πραγματικότητας.

Με αυτήν την αφορμή λοιπόν, θα ήθελα απλώς να παραθέσω τις παρακάτω σκέψεις:

• Aν κάποιος πιστεύει ότι η χώρα δεν χρειάζεται ισχυρές ένοπλες δυνάμεις, δεν ξέρει τι του γίνεται.
• Όποιος πιστεύει ότι όντως έχουμε ισχυρές ένοπλες δυνάμεις, επίσης δεν ξέρει τι του γίνεται. 
• Τα τελευταία 50 χρόνια, έναντι της φασιστικής δικτατορία στα ανατολικά μας, ηττηθήκαμε δυο φορές και υποχωρούμε διαρκώς.
• Δεν τολμάμε καν να εξασκήσουμε το απόλυτο δικαίωμά μας στην επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 Ν.Μ. όπως κάθε άλλη χώρα του κόσμου!
• Μας ενισχύουν ουσιωδώς τα αεροσκάφη Rafale, όσον αφορά την αποτρεπτική ισχύ μας; Είναι μάλλον ένας καλός συμβιβασμός.
• Η απόκτηση αυτού του αεροσκάφους είναι κάποια 'φιλευρωπαϊκή πολιτική', γιατί είναι γαλλικής κατασκευής; Δυστυχώς όχι, σε καμία περίπτωση. 
• Ευρωπαϊκή πολιτική θα ήταν στα ελληνικά αεροδρόμια να σταθμεύει η Ευρωπαϊκή Πολεμική Αεροπορία.
• Υπάρχει λόγος να πανηγυρίζουμε σήμερα; Δυστυχώς, ουδείς.
• Βιώνουμε, τέλος, μια ακόμα επαγγελματικά οργανωμένη επιχειρήση προπαγάνδας; Πασιφανώς, ναι.
• Την ίδια ώρα, είναι άραγε η Ελλάδα σε μια ξεκάθαρη διαδικασία 'ερντογανοποίησης' όσον αφορά την ελευθερία του τύπου αλλά και την ελευθερία γενικότερα; Αναμφίβολα και δυστυχέστατα, ναι.

Δεν ξέρω εάν ο πολυχρονεμένος μας ηγέτης Μητσοτάκης ο Β' εζήλεψε όντως τη δόξα του 'Σουλτάνου' Ερντογάν ή εάν θέλει να είναι ένα 'εξελιγμένο μοντέλο' του Ντόναλντ Τραμπ, το σίγουρο όμως είναι πως η χώρα συνολικά και η συντηρητική παράταξη συγκεκριμένα, αξίζουν κάτι καλύτερο από αυτήν τη φαρσοκωμωδία.

Αγωγός EastMed: Οδηγούμαστε σε μια τεράστια αποτυχία της εξωτερικής μας πολιτικής;

Όλα φαίνεται να ξεκινήσαν κατά το 2009-2010 με την κυβέρνηση του Παπανδρέου του Γ': Η προσέγγιση με το Ισραήλ, η διπλωματία των πετρελαίων, η τριμερής με Ισραήλ και Κύπρο και τέλος η είσοδος στο παιχνίδι και της Αιγύπτου.

Βάλαμε απέναντί μας τους Παλαιστίνιους και τον υπόλοιπο αραβικό κόσμο, με τους οποίους είχαμε αλληλοϋποστηριχτεί τις δύσκολες δεκαετίες του '70, '80 και '90. Πολύ περισσότερο, βάλαμε απέναντί μας τη Ρωσία, με την οποία ο ελληνισμός έχει μακραίωνη παράδοση στρατηγικής συνεργασίας. Παραχωρήσαμε στις ΗΠΑ λίγο - πολύ τα πάντα. 

Τα ντόπια παπαγαλάκια ασταμάτητα μιλούσαν για τη "διπλωματική απομόνωση της Τουρκίας".

Τι απέγινε τελικά;

Χθες μια ομοβροντία δημοσιευμάτων μας πληροφόρησε πως τελικά, άνθρακες ο θησαυρός. Για υδρογονάνθρακες πηγαίναμε, άνθρακες μας προέκυψαν.

Επιλέγω να αναπαράξω το άρθρο του αναντίρρητα φιλοκυβερνητικού Liberal.gr, που γράφει τα εξής:

"Η αμερικανική αναφορά είναι σημαντική, γιατί, όπως και για τον East Med, έτσι και για το συγκεκριμένο έργο, η Τουρκία εκφράζει αντιρρήσεις, υποστηρίζοντας ότι διέρχεται μέσα από τη θαλάσσια περιοχή που οριοθετεί η «Γαλάζια Πατρίδα»."

https://www.liberal.gr/world/ston-pago-bazoun-oi-ipa-ton-east-med-stirixi-stin-ilektrodotisi-elladas-kuprou-kai-israil/424934

Η αποτυχία αυτή, αν ισχύουν τα δημοσιεύματα και εάν όντως παγώσει ο EastMed (θα μπορούσε να υπάρξει ελπίδα με στήριξη της ΕΕ; Απίθανο, αλλά ίδωμεν...) έχει αδιανόητα τραγικές διαστάσεις:

• 12 χρόνια
• 5 διαφορετικοί πρωθυπουργοί και αντίστοιχες κυβερνήσεις
• ένας σταθερός, διακομματικός πυλώνας εξωτερικής πολιτικής

...όλα "πηγαίνουν στον κουβά" κατά το κοινώς λεγόμενο. Πολύ χειρότερα, δεν τηρήθηκαν καν τα προσχήματα ώστε να προταχθεί το (μάλλον προφανές) γεγονός της ιδιαιτέρως αμφίβολης οικονομικής βιωσιμότητας του έργου.

Όχι.

Απλά σταματάμε για να μην παραβιάζουμε την "γαλάζια πατρίδα" και να μην ενοχλούμε τη δικτατορική κλίκα της Άγκυρας.

Είναι μια πραγματική τραγωδία. Τόσο για το (κατ' όνομα) ελληνικό κατεστημένο, την ψευδεπίγραφη ελίτ που κάνει πως κυβερνά τη χώρα, όσο βεβαίως και για την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Ας ελπίσουμε, έστω και την τελευταία στιγμή, οι εξελίξεις να ανατραπούν.

Ο εξευτελισμός μιας επιστημονικής επιτροπής

Τρίτη στην εθνική οδό, κατεύθυνση προς Αθήνα, λίγο μετά το μεσημέρι. Στη 1:00 το ραδιόφωνο παίζει το δελτίο ειδήσεων γνωστού σταθμού πανελλήνιας εμβέλειας. Η εκφωνήτρια λέει κάτι μαγικό: "Στις 2:00 αναμένεται να ξεκινήσει η συνεδρίαση της επιστημονικής επιτροπής για να αποφασίσει ....". 

Αφού τελειώνει την φράση της, δίνει τον λόγο σε έναν συναδελφό της, ο οποίος χωρίς καμία συστολή λέει τα εξής: "Σύμφωνα με πληροφορίες η επιτροπή σήμερα θα αποφασίσει τα εξής..." και συνεχίζει απαριθμώντας όλες τις (προφανώς, προειλημμένες) αποφάσεις.

Ω του θαύματος, η επιτροπή εν τέλει αυτά όντως αποφάσισε.

Αναρωτιέμαι: Μπορεί να υπάρξει περισσότερος εξευτελισμός των, υποτίθεται, κορυφαίων επιστημόνων της χώρας; Έχει χαθεί κάθε έννοια αυτοσεβασμού; Αν δεν σέβονται τον εαυτό τους, δεν σέβονται καν την επιστήμη που θεραπεύουν;

Πριν μήνες είχε γίνει μια μεγάλη δημόσια συζήτηση περί του εάν η επιτροπή αποφασίζει ή εισηγείται στην κυβέρνηση. Τότε είχαμε μάθει πως πράγματι, η επιτροπή απλώς εισηγείται και η κυβέρνηση της χώρας έχει την ευθύνη των αποφάσεων. Το διαρκές γραφείο τύπου που κυβερνά αυτήν τη χώρα προφανώς αποφάσισε πως στη φάση αυτή είναι προτιμότερο να εμφανίζεται να αποφασίζει η επιτροπή.

Οι επιστήμονες που συμμετέχουν σε αυτήν περιέργως (ή μήπως όχι;) δεν έχουν κανένα πρόβλημα να παρέχουν απλόχερα την 'επιστημονική ευλογία' τους σε αποφάσεις που ήδη έχουν ληφθεί. Εδώ θα μου πείτε, η Κυρία Μίνα Γκάγκα δεν έχει πρόβλημα να έχει πολιτικό προϊστάμενο τον Κύριο Θάνο Πλεύρη, στην παροχή επιστημονικής επιβεβαίωσης θα κολλούσαν;

Το αστείο είναι πως μιλάμε για μια επιτροπή που έχει δεκάδες μέλη (ασαφές βέβαια ποια είναι η ακριβής της σύνθεση και τα κριτήρια επιλογής των ειδικών). Όποιος έχει βρεθεί σε συνεδρίαση τέτοιου πολυάριθμου σώματος γνωρίζει πολύ καλά πως το μόνο που δεν μπορεί να κάνει είναι όντως να συσκεφτεί και να λάβει ουσιώδεις αποφάσεις.

Ζούμε μια πλήρη αντιστροφή της πραγματικότητας. Η Ελληνική Κυβέρνηση είναι αυτή που, υποτίθεται πως, ευαγγελίζεται τον σεβασμό της επιστήμης, εκείνη η ίδια όμως εξευτελίζει βάναυσα την επιστημονική κοινότητα με τις παραπάνω πρακτικές.

Η επιστήμη στηρίζεται στη μεθοδολογία, στο πείραμα και βεβαίως στην αέναη έρευνα. Πολλές φορές κάνει λάθη και τα αναγνωρίζει προχωρώντας μπριστά. Αυτοί που τον Μάιο του 2020 έλεγαν πως νίκησαν τον κορωνοϊό και τον Οκτώβριο του 2021 μιλούσαν για πανδημία των ανεμβολίαστων, θα αναγνωρίσουν τα λάθη τους ως οφείλουν σαν επιστήμονες;

Στην αρχή αυτής της πανδημίας είχα απευθύνει έκκληση να τερματιστούν οι "επικοινωνιακές στρατηγικές" ώστε η πανδημία να αντιμετωπιστεί ορθολογικά, επιστημονικά. Είμαι βέβαιος πως το ίδιο ζητούσε η συντριπτική πλειοψηφία των συμπολιτών μας. Μιλούσαμε όπως φάνηκε "εις ώτα μη ακουόντων". 

Από τον μεγαλειότατο Μητσοτάκη τον Β' δεν περιμέναμε κάτι καλύτερο. Είχαμε όμως, δικαίως και βασίμως, προσδοκίες από την επιστημονική κοινότητα της χώρας, προσδοκίες που δυστυχώς διαψεύσθηκαν απογοητευτικά.

Ποτέ δεν είναι αργά. Ας ελπίσουμε πως οι επιστήμονες αυτής της χώρας την ύστατη στιγμή θα σταθούν στο ύψος των περιστάσεων. Εκτός αν νομίζουν πως έφτασαν εκεί που έφτασαν για να νομιμοποιούν με το "κύρος" τους προειλημμένες αποφάσεις του διαρκούς γραφείου τύπου. 

Στην περίπτωση αυτή ο ελληνικός λαός ας τους προσφέρει τον οίκτο που αρμόζει.

Το αποτύπωμα μιας καταρρέουσας χώρας

Ο Αχιλλέας Χεκίμογλου δημοσίευσε πρόσφατα ένα άρθρο για τα Eίκοσι χρόνια στο Ευρώ στο οποίο περιελάμβανε και ένα ιδιαίτερα αξιόλογο & χρήσιμο infographic.

Από τα πολλά και πολύ ενδιαφέροντα δεδομένα, ένα σημαντικότατο στοιχείο σχεδόν μονοπώλησε την προσοχή μου:

2001:

• Γεννήσεις:102.282
  
• Θάνατοι: 102.559
• Μεταβολή πληθυσμού: - 277

2020:

• Γεννήσεις: 84.767
• Θάνατοι: 131.084
• Μεταβολή πληθυσμού: -46.317

Ναι, κάθε χρόνο μια πόλη με μέγεθος που μοιάζει στα Χανιά, την Καλαμάτη ή την Ρόδο εξαφανίζεται από την Ελλάδα! Όποιος δεν αντιλαμβάνεται πως αντιμετωπίζουμε μια ακραία δημογραφική κρίση, φοβάμαι δεν έχει απολύτως καμία επαφή με την πραγματικότητα.

Δεν είναι μόνο ότι η μείωση του πληθυσμού πολύ σύντομα θα έχει ραγδαία επιτάχυνση. Η συνεπακόλουθη γήρανση θα έχει τραγικές οικονομικές συνέπειες, όπως για παράδειγμα στα συστήματα ασφάλισης, υγείας και πρόνοιας, ενώ παράλληλα ο φόβος και η συντήρηση θα κυριαρχήσουν στην κοινωνία.

Η Ελλάδα με λίγα λόγια θα γίνει μια χώρα που κανείς δεν θα θέλει να ζήσει.

Ποια είναι η λύση; Δεν υπάρχει καμία μαγική λύση. Η χώρα πρέπει να ανακαλύψει εκ νέου την πολιτική, να αντιμετωπίσει την ουσία του brain drain, να ενσωματώσει τους νέους πληθυσμούς που έχουμε την τύχη να έρχονται σ'αυτήν και, πάνω απ' όλα, να καταστρώσει ένα μακροπρόθεσμο αναπτυξιακό σχέδιο βάθους πολλών δεκαετιών που θα αγκαλιαστεί από τη μεγάλη πλειοψηφία της κοινωνίας.

Τότε, ίσως, υπάρξει ελπίδα ξανά. 

Παράλληλα βέβαια, το σημαντικότερο ίσως, πρέπει να μάθουμε από τα λάθη μας. Στη χώρα υπάρχει μια μικρή ομάδα που έχει την εξουσία μετά τη μεταπολίτευση και, παρότι εναλλάχθηκαν δυόμισι κόμματα στη διακυβέρνηση, λίγο - πολύ όλα ακολούθησαν παρόμοιες πολιτικές. Υπάρχουν ευθύνες, που οφείλουν να αποδοθούν. Όχι εκδικητικά αλλά παραγωγικά. Ας κάνουν στην άκρη τουλάχιστον. Ας πάνε σπίτι τους ή, ακόμα καλύτερα, σε κάποια από τις μητροπόλεις του εξωτερικού που τόσο πολύ αγαπούν. 

Η χώρα έχει ιστορική υποχρέωση να ξαναβρεί το βηματισμό της και για να το κάνει πρέπει πρώτα και κύρια, όπως ειπώθηκε παραπάνω, να ανακαλύψει εκ νέου την πολιτική ως την ύψιστη των τεχνών. Τα υπόλοιπα θα ακολουθήσουν φυσιολογικά.

Επίκουρος και πνευμονογαστρικό νεύρο

Μια από τις ρήσεις που αποδίδονται στον Επίκουρο η οποία εξακολουθεί να προκαλεί θύελλα αντιδράσεων περίπου 2.300 χρόνια μετά τον θάνατο του κορυφαίου φιλοσόφου είναι η εξής: 

ἀρχὴ καὶ ῥίζα παντὸς ἀγαθοῦ ἡ τῆς γαστρὸς ἡδονή

Η φράση αυτή, που διασώθηκε από τον Αθήναιο στους Δειπνοσοφιστές (ο οποιος ήταν ορκισμένος εχθρός του Επικουρισμού), χρησιμοποιήθηκε για να χαρακτηρίσει τον Επίκουρο ως κοιλιόδουλο, έρμαιο των απολαύσεων, άνθρωπο χωρίς βαθύτερο περιεχόμενο και πνευματική υπόσταση.

Οι υπερασπιστές του Επίκουρου ανά τους αιώνες αναφέρουν, πολύ πειστικά κατά την γνώμη μου, πως πολύ απλά η γαλήνη, η αταραξία στην επικούρεια διάλεκτο, δεν μπορεί να επιτευχθεί εάν πρώτα δεν έχουν καλυφθεί οι ουσιώδεις σωματικές ανάγκες, όπως η πείνα και η δίψα, η προστασία από τα στοιχεία της φύσης και η ασφάλεια. 

Παρατίθενται μάλιστα δεκάδες σχετικές αναφορές λόγων του Επίκουρου που έλεγε πως αν έχει υγεία, ασφάλεια, ψωμί και νερό, είναι έτοιμος να παραβγεί με τον ίδιο τον Δία στην ευδαιμονία, ενώ σε άλλη περίπτωση έλεγε σε μαθητή του πως, αν του στείλει και λίγο τυρί (επιπλέον του ψωμιού και του νερού) θα μπορέσει να απολαύσει ένα πολυτελές γεύμα.

Παρότι το debate αυτό συνεχίζεται ανά τους αιώνες, νομίζω πως πια αποτελεί κοινό τόπο πως ο Επίκουρος με το ίδιο του το παράδειγμα δίδαξε το μέτρο και τον ρεαλισμό, όποτε η ηθική διάσταση του ζητήματος έχει, κατ’ εμέ, οριστικά λυθεί. 

Το θέμα γίνεται όμως πολύ πιο ενδιαφέρον αν κοιτάξουμε τις τελευταίες εξελίξεις στη σύνδεση του εντέρου με τον εγκέφαλο και συνολικά στη λειτουργία του πεπτικού μας συστήματος με την ψυχολογία. Παρότι οι σχετικές έρευνες βρίσκονται εν εξελίξει, όπως γλαφυρά προυσιάζει η Giulia Enders στο καταπληκτικό της βιβλίο «Η Κρυφή Γοητεία του Εντέρου», φαίνεται πως τα τεκταινόμενα στον πεπτικό μας σωλήνα επηρεάζουν κομβικότατα το πνεύμα μας, ίσως δε η λεωφόρος που συνδέει αυτούς τους δυο κόσμους να μην είναι άλλη από το πνευμονογαστρικό νεύρο.

Να λοιπόν που η σύγχρονη επιστήμη ακόμα μια φορά φαίνεται να δικαιώνει τον γιο του Νεοκλή και της Χαιρεστράτης. Ελάχιστοι είχαν αντιληφθεί το ήταν η «παρέγκλιση» των ατόμων μέχρι να έρθει η κβαντική φυσική και ενδεχομένως να τον δικαιώσει τον εικοστό αιώνα, όπως ήδη είχε κάνει η αστρονομία με την ταξινόμηση των γαλαξιών και πλήθος άλλων περιπτώσεων.

Όχι, σε καμία περίπτωση δεν θέλω να θεοποιήσω τον Επίκουρο - αυτό εξάλλου θα ήταν πράξη προδοσίας προς τη φιλοσοφία του. Θέλω όμως να ενώσω την φωνή μου με όλους αυτούς που ζητούν να ξαναδούμε πολύ προσεκτικά το έργο αυτού του κορυφαίου Έλληνα, το οποίο παραμένει εκπληκτικά επίκαιρο και που η σύγχρονη επιστήμη το επιβεβαιώνει διαρκώς. 

Ο Επίκουρος, ένας υλιστής, που όχι μόνο δεν πιστεύει στην αιώνια ζωή αλλά τη θεωρεί και ανούσια (ίσως και μια μορφή τιμωρίας!), μπορεί να μας βοηθήσει σήμερα να ανακαλύψουμε εκ νέου το νόημα που τόσο λείπει στη ζωή μας. 

Ίσως το πρώτο βήμα να είναι στην αναζήτηση και στην επίτευξη της «γαστρός ηδονής». Μια βαθιά αρμονία μεταξύ σώματος και πνεύματος. Αν το πετύχουμε αυτό, ίσως βρεθούμε ένα βήμα πιο κοντά στην ευδαιμονία.

"Το ημερολόγιο μιας μαθητευόμενης αστροναύτισσας" της Samantha Cristoforetti

Αγαπητοί φίλοι,

Με πολύ μεγάλη χαρά θα ήθελα να σας πληροφορήσω ότι ολοκληρώθηκε η έκδοση στα ελληνικά του παρακάτω βιβλίου: 

Το ημερολόγιο μιας μαθητευόμενης αστροναύτισσας - Cristoforetti Samantha | Εκδόσεις Πατάκη

Όπως κάποιοι γνωρίζετε, η υποστήριξη της έκδοσης του βιβλίου αυτού στα ελληνικά είναι η πρώτη δράση του Ιδρύματος Βασιλείου Τσίγκου (το site μας είναι ακόμα υπό κατασκευή), που αποτελεί και το πρώτο μου βήμα στο πεδίο της μη κερδοσκοπικής & κοινωφελούς επιχειρηματικότητας.

Στις αρχές του νέου έτους θα κάνω μια πιο αναλυτική σχετική ενημέρωση και με πολύ μεγάλη χαρά θα ακούσω ιδέες και προτάσεις ως προς το πως το ίδρυμα αυτό θα μπορούσε να έχει πραγματικά θετική συνεισφορά στους τομείς της έρευνας, της εκπαίδευσης και του συνεργατισμού, όπως είναι η ιδρυτική του αποστολή. 

Μαζί με τα ευχάριστα αυτά νέα στέλνω και τις θερμότερες ευχές μου για έτος 2022 γεμάτο υγεία, ευτυχία και ευημερία για εσάς και τα αγαπημένα σας πρόσωπα! 

Νεοφυής επιχειρηματικότητα: Είναι χάρισμα ή γνώση;

Μια συζήτηση που γίνεται πολύ συχνά έχει να κάνει με το αν διδιάσκεται ή όχι η επιχειρηματικότητα. Παλιότερα πίστευα πως η επιτυχία στο επιχειρείν στηρίζεται περισσότερο στο χάρισμα που έχει κάποιος και λιγότερο στην γνώση. Ειλικρινά, έκανα ένα τεράστιο λάθος! Προφανώς το χάρισμα μπορεί να βοηθάει, σε καμία περίπτωση όμως δεν αποτελεί ικανή συνθήκη επιτυχίας. Πιθανότατα, ούτε καν αναγκαία.

Απευθυνόμενος λοιπόν σε οποιονδήποτε αναγνώστη, ηλικίας από 18 έως 88 ετών, σκέφτεται να εκκινήσει μια νέα επιχειρηματική δραστηριότητα, θα ήθελα να του/της προτείνω να ρίξει μια ματιά στα εξής:

Α. Μια σειρά από σύντομα video που εξηγούν βασικές έννοιες γύρω από το Lean Startup.

B. Μια ακόμα σειρά από σύντομα video στα αγγλικά που εξηγούν τι είναι η Starttech Ventures και πιο συγκεκριμένα η δραστηριότητα ''Venture Building" (που επίσης θα τη συναντήσεις και σαν ''Venture Studio", με - σχεδόν - όμοιο περιεχόμενο).

Γ. Μια σειρά άρθρων από το blog της Starttech Ventures που νομίζω είναι χρήσιμα να διαβαστούν αφού παρέχουν το περίγραμμα και τη σύνοψη της επιχειρηματικής και επενδυτικής μας φιλοσοφίας:

• Startups and the delicate issue of dedication
• Why ‘skin in the game’ is a major criterion for investors
• 9 steps to becoming a profitable B2B SaaS startup
• The lost art of capital efficiency
• Consider your business model first
• Why business model beats product, every time
• Why breaking even should come before high startup salaries

Δ. Μάλλον το σημαντικότερο: Παραθέτω το "Starttech Curriculum", μια βιβλιογραφία που έχω επιλέξει προσωπικά για έναν σύγχρονο επιχειρηματία τεχνολογίας (διευκρινίζω πως είναι μια καθαρά υποκειμενικά επιλογή) και είναι πυρήνας του προγράμματος εκπαίδευσης συνιδρυτών μας στην Starttech Ventures.

Αν θέλετε ακούστε τη συμβουλή μου και διαβάστε προσεκτικά τα βιβλία αυτά! Το σημαντικότερο όμως είναι ότι, αφού διαβαστούν πρώτα μια-δυο φορές, πρέπει να παραμένουν στην άμεση διάθεση του νέου επιχειρηματία και εκείνος/η να επανέρχεται σε αυτά σε τακτά χρονικά διαστήματα, ξαναδιαβάζοντας και εμβαθύνοντας στα θέματα που συναντά στην πράξη.

Η υιοθέτηση αυτής της πειραματικής λογικής συνοπτικά οδηγεί στο εξής μοτίβο:

• Διάβασμα και κατανόηση 'γενικής' θεωρίας
• Αντιμετώπιση συγκεκριμένου προβλήματος
• Απόκτηση εμπειρίας αντιμετώπισης του προβλήματος
• Επιστροφή στη θεωρία, επανάληψη και εμβάθυνση
• Νέα προσπάθεια αντιμετώπισης προβλήματος
• Καταγραφή αποτελεσμάτων και δημιουργία νέας (εξειδικευμένης) γνώσης

Με λίγα λόγια, το Lean Startup ή το The Four Steps To The Epiphany δίνουν έναν πολύ καλό μπούσουλα, πρέπει όμως οι αποκτηθείσες πληροφορίες να δοκιμαστούν και να εφαρμοστούν στην πράξη ώστε τελικά (μετά από κάποιους κύκλους μάθησης-εφαρμογής-ανάλυσης) να καταστούν πραγματική γνώση.

Επιτρέψτε μου μου τέλος να κλείσω το άρθρο αυτό με μια συμβουλή, την οποία στηρίζω σε εμπειρία που απέκτησα με σκληρό τρόπο: 

Ο δρόμος της επιχειρηματικότητας δεν είναι ποτέ μοναχικός. Η μεγαλύτερη ικανότητα για έναν επιχειρηματία είναι να μπορεί να συνεργάζεται και να βγάζει στην επιφάνεια τον καλύτερο εαυτό κάθε συνεργάτη του. 

Σχεδόν όλοι μπορούν να μάθουν και πολλοί μπορούν να πειραματιστούν ώστε να δημιουργήσουν και νέα, πρωτότυπη και εξειδικευμένη γνώση. Εκείνοι όμως που θα μπορέσουν να συνεργαστούν και να εμπνεύσουν τις ομάδες τους, αυτοί είναι που θα κάνουν τελικά τη διαφορά.