Για ποιαν Ελλάδα;

Υπήρχε από τη μια η Ελλάδα της Οδησσού, της Αλεξάνδρειας, της Σμύρνης και της Πόλης. Από την άλλη η Ελλάδα των Κοτζαμπάσηδων — με κορυφαίους εκφραστές τους μαφιόζους Μαυρομιχάληδες, πληρωμένους δολοφόνους του Καποδίστρια.

Μετά την απελευθέρωση, οι δυο αυτές Ελλάδες συγκρούστηκαν. Ποια λέτε να επικράτησε;

Πρώτο hint: ο στίχος των Social Waste ‘κι όμως τα σόγια τους μας κυβερνάνε ακόμα’ ίσως και να έχει κάποια σχέση με τα παραπάνω.

Δεύτερο hint: Έχετε επισκεφτεί την Ακαδημία Πλάτωνος; Το Λύκειο του Αριστοτέλη; Τον Κήπο του Επίκουρου ίσως; Όχι; Μα, πως είναι δυνατόν; Δεν υπάρχουν μνημεία στην Αθήνα στους χώρους που για οκτακόσια και πλέον χρόνια μεγαλούργησε το ελληνικό πνεύμα αφήνοντας μια τεράστια κληρονομιά στην Ανθρωπότητα;

— Τι εννοείς, θα ρώταγε κάποιος, «εκεί που ήταν η Ακαδημία Πλάτωνος τώρα θέλουν να γίνει γήπεδο»;

Για να τελειώνουμε (προσωρινά), τον Ιουστινιανό τον μαθαίνουμε σαν ένα μεγάλο αυτοκράτορα που μεγάλωσε το Βυζάντιο και έχτισε την Αγιά-Σοφιά. Για τα εγκλήματα του κατά της ανθρωπότητας όμως, για το κλείσιμο των σχολών των Αθηνών, γιατί δεν μαθαίνουμε τίποτα;

Ποτέ δεν είναι αργά να ανακτήσουμε τον ελληνικό τρόπο, να γίνουμε μια πραγματική Ελλάδα. Για την ώρα όμως φοβάμαι πως το όνομα μας είναι εν πολλοίς ψευδεπίγραφο. 

Το διεθνές ρεζίλι και η ποσοτικοποίηση της σπιθαμής

Αν σε κάτι διακρίνεται η τρέχουσα κυβέρνηση της Ελληνικής Δημοκρατίας είναι η επικοινωνιακή δεινότητά της, η οποία φαντάζει ακόμα μεγαλύτερη εν συγκρίσει με τις ανύπαρκτες επιδόσεις της προηγουμένης κυβερνήσεως στο εν λόγω πεδίο.

Πρόσφατα όμως, σε ένα ιδιαίτερα κρίσιμο πεδίο όπως εκείνο της διπλωματία. Μάθαμε λοιπόν από βρετανικά μέσα ότι ''Τούρκοι στρατιώτες έχουν καταλάβει μια περιοχή 16 στρεμμάτων στον Έβρο, από την ανατολική μεριά του ποταμου, η οποία έχει έρθει στην επιφάνεια λόγω υποχώρησης των υδάτων - ή κάτι τέτοιο''.

Κάπου εκεί ξεκίνησε η επικοινωνιακή - ενδεχομένως και ουσιαστική - τραγωδία. Το Υπουργείο Εξωτερικών έκανε ανακοίνωση ότι ''δεν θέλει να χαλάσει τις σχέσεις με την Τουρκία για μια τόση μικρή έκταση''. Μια έκφραση απόλυτα ανήκουστη. Στη συνέχεια είπε πως έκανε διάβημα προς το Τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών.

Όπως ήταν φυσικό την επομένη η κριτική στον δημόσιο διάλογο ήταν βαρύτατη. Που πήγαν όλοι αυτοί οι παλληκαράδες που ''προστάτευαν τα σύνορα'' από τους μετανάστες - όπως αρέσκονται να αποκαλούν τους πρόσφυγες; Που πήγαν τα ρεπορτάζ από την ''πρώτη γραμμή''; Για μία ακόμα φορά η Ελλάδα ήταν ο ''τζάμπα μάγκας'' της γεωπολιτικής σκακιέρας.

Με τεράστια έκπληξη λοιπόν ακούσαμε μια μέρα αργότερα τον Πρωθυπουργό της χώρας να λέει ανερυθρίαστα ότι το διάβημα για τον Έβρο έγινε επειδή ..."υπήρξε συγκέντρωση δυνάμεων από την άλλη πλευρά".

Μάλιστα. Γίναμε διεθνώς ρεζίλι σε ένα ζήτημα που αφορά τα ελληνικά και τα ευρωπαϊκά σύνορα.

Είναι πράγματι να αναρωτιέται κανείς: Τόσοι storytellers, τόσοι creative writers, τόσοι communication artists, αυτό βρήκαν να πουν; Ακόμα και ένα γραφείο PR απ' το Φάρσαλα (no offense για τα Φάρσαλα), κάτι καλύτερο θα σκεφτόταν, όχι όλοι οι άριστοι της επικοινωνίας.

Να λοιπόν που είχαμε τόσο σύντομα μια τεράστια επιβεβαίωσει ότι το ''επικοινωνείν'' πολύ απέχει δυστυχώς από το ''κυβερνείν''.

Βεβαίως, τη λύση με την κατάσταση που διαμορφώθηκε στον Έβρο μπορεί πολύ εύκολα να τη δώσει ο κ. Μπαμπινιώτης, έγκριτος Καθηγητής Γλωσσολογίας: Μετά από παράκληση της κυβερνήσεως θα μπορούσε ενδεχομένως στην επόμενη έκδοση του λεξικού του να ποσοτικοποιήσει την έννοια της «σπιθαμής» ως μιας «έκτασης περίπου 20 στρεμμάτων».

Έτσι θα μπορούσαμε να εξακολουθήσουμε να λέμε ότι «δεν παραχωρούμε ούτε σπιθαμή ελληνικού εδάφους».

Η μάχη ενάντια στον σεξισμό βρίσκεται ακόμα στην αρχή της

Στο ιστολόγιο αυτό έχω πολλές φορές αναφερθεί στο ζήτημα του σεξισμού που είναι διάχυτο στην ελληνική κοινωνία ως ακραία μορφή συντηρητισμού και αντίδρασης. Το βλέπουμε όλο πιο συχνά τα τελευταία χρόνια τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο βίο.

Τις τελευταίες μέρες έχει υπάρξει αναστάτωση με μια επίθεση με βιτριόλι που δέχτηκε μια νέα γυναίκα. Δυστυχώς δεν είναι πρώτη φορά που συμβαίνει τέτοια επίθεση - Θυμόμαστε όλοι την περίπτωση της Κωνσταντίνας Κούνεβα που παρ'όλίγον να χάσει τη ζωή της και που ποτέ δεν κατάφερε να αναρρώσει πλήρως από μια άνανδρη επίθεση της οποίας οι ηθικοί και φυσικοί αυτουργοί παραμένουν ασύλληπτοι.

Στο υπό συζήτηση περιστατικό όμως αναδείχτηκε όλος ο συντηρητισμός της κοινωνίας, όλη η αντίδραση που εν τέλει αυτή είναι που οπλίζει το χέρι του εκάστοτε δράστη σε τέτοια εγκλήματα. Ακούσαμε τους δημοσιογράφους να λένε "ήταν πολύ κρίμα",  η επίθεση με το βιτριόλι γιατί ήταν μια "νέα, ψηλή και όμορφη κοπέλα".

Υπονοείται δηλαδή ότι αν ήταν μεγαλύτερη, κοντή, χοντρή και ''άσχημη'' δεν θα ήταν και τόσο κρίμα... Έλεος!

Το επαναλαμβάνω: Ο σεξισμός, ο βαθύς, ο κακός συντηρητισμός, είναι βαθιά ριζωμένος στην ελληνική κοινωνία, με στερεότυπα που επηρεάζουν τους πάντες.

Η δουλειά που μένει να γίνει για να φτιάξουμε μια καλύτερη κοινωνία είναι πολλή και δύσκολη. Θα την κάνουμε όμως.

Μέσα Κοινωνική Δικτύωσης ή Αντικοινωνικά Μέσα Απομόνωσης;

Η παρακάτω φωτογραφία είναι από τη δημόσια ανακοίνωση οικονομικών στοιχείων του Facebook για το έτος 2019. Έσοδα της τάξης των 70 δισεκατομμυρίων δολαρίων (αναλυτικά στο: https://investor.fb.com/investor-news/press-release-details/2020/Facebook-Reports-Fourth-Quarter-and-Full-Year-2019-Results/default.aspx)

Οικονομικά αποτελέσματα Facebook 2019

Αναρωτιέμαι πόσοι από εσάς που διαβάζετε αυτές τις γραμμές, αγαπητοί φίλοι, αντιλαμβάνεστε ότι, αφού δεν πληρώνετε, τότε μάλλον το προϊόν είστε εσείς.

Ναι, κάτι σε σπρώχνει να μπαίνεις στο Facebook όλο και πιο συχνά. Εσένα, και πολλές εκατοντάδες εκατομμύρια άλλους ανθρώπους. Έχει σχεδιαστεί για να είναι εθιστικό (το λένε πιο ευγενικά: “increased user engagement”). Αυτό βεβαίως, οδηγεί οποιονδήποτε θέλει να διαφημίσει οτιδήποτε, να το κάνει εδώ (και πιστέψτε με, είναι πολύ αποτελεσματικό). Το παραπάνω ασύλληπτο ποσό εσόδων έρχεται σχεδόν εξ ολοκλήρου από τη διαφήμιση.

Το γεγονός λοιπόν ότι καθένας μας κάνει ότι μπορεί για να τραβήξει την προσοχή των άλλων, είναι το νερό που κινεί τον μύλο αυτής της μηχανής, η οποία παράγει 70.000.000.000 δολάρια ετησίως.

Τα πράγματα όμως είναι πολύ χειρότερα. Το Facebook ξέρει τα πάντα για σένα. Ξέρει που είσαι οποιαδήποτε στιγμή. Ξέρει τι σκέφτεσαι. Ξέρει τι σου αρέσει, τι σε ενθουσιάζει και τι σε εκνευρίζει. Ξέρει την ιδεολογία σου, τόσο την πραγματική όσο και αυτήν που θέλεις οι άλλοι να νομίζουν για σένα. Ξέρει με ποιαν ή με ποιον είσαι ερωτευμένος/η. Ξέρει την προσωπική ζωή σου, όπως κανένας άλλος. Το πλέον τρομακτικό είναι ότι σε ξέρει (πολύ) καλύτερα απ´ όσο εσύ ξέρεις τον ίδιο σου τον εαυτό - και αυτή η φράση δεν έχει το παραμικρό στοιχείο υπερβολής.

«Και που είναι το κακό;», ίσως αναρωτηθεί κάποιος. Το κακό είναι πως το Facebook (όπως και οι υπόλοιποι «GAFAM» - Google, Apple, Facebook, Amazon, Microsoft) μας ξέρει τόσο καλά που μπορεί όχι μόνο να μας κατευθύνει απολύτως σε οποιαδήποτε απόφαση κληθούμε να πάρουμε αλλά να έχουμε επιπλέον την ψευδαίσθηση της ελεύθερης βούλησης.

Ελπίζω η κυβέρνηση των ΗΠΑ ή η ΕΕ να διασπάσουν τις GAFAM ή να θεσπίσουν ένα αυστηρότατο κανονιστικό πλαίσιο για τη λειτουργία τους ή ακόμα και να τις εθνικοποιήσουν. Το μόνο βέβαιο είναι πως η παρούσα κατάσταση είναι απολύτως μη βιώσιμη. Το δικαίωμα της ελεύθερης βούλησης (δηλαδή ότι πιο θεμελιώδες) είναι ήδη βάναυσα καταπατημένο. Δεν χωρά καμία αμφιβολία πως το διακύβευμα υπερβαίνει κατά πολύ τις δυνατότητες διαχείρισης οποιουδήποτε πλαισίου εταιρικής διακυβέρνησης.

Ξέρω ότι σε πολλούς τα παραπάνω θα φανούν υπερβολικά. Πιστέψτε όμως, δεν είναι καθόλου. Ο συνδυασμός των (λεγόμενων) κοινωνικών δικτύων με τα smartphones και την τεχνητή νοημοσύνη έχουν δημιουργήσει μια πανίσχυρη δύναμη η οποία είναι αδιανόητο να μην βρίσκεται υπό κρατικό / κοινωνικό έλεγχο. Φοβάμαι πως το τίμημα που θα πληρώσουμε όλοι θα είναι βαρύτατο.

Τι μπορεί να κάνει κάποιος λοιπόν; Πρώτα και κύρια να ξαναβρεί την ανθρώπινη διάσταση του. Να προτιμήσει έναν διάλογο από κοντά σε σχέση με έναν ηλεκτρονικό διάλογο. Να δώσει έμφαση στη μάθηση και στην τεχνογνωσία και όχι στην χρήση τυποποιημένων υπηρεσιών.

Αν δεν κάνουμε τα παραπάνω, τελικά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης θα εξελιχθούν σε αντικοινωνικά μέσα απομόνωσης, κάτι που ήδη έχει αρχίσει να διαφαίνεται.

Παλιότερα λέγαμε κάποιοι «να μας χαρακτηρίζει αυτό που παράγουμε, όχι αυτό που καταναλώνουμε». Η αρχή αυτή ισχύει αυτούσια και στον ψηφιακό κόσμο. Ας σκεφτεί καθένας πως μπορεί να παράξει ψηφιακές υπηρεσίες και περιεχόμενο που θα εξυπηρετεί πρώτα τον ίδιο, τους φίλους του και την κοινωνία - όχι να είναι πρώτη ύλη για την παραγωγική μηχανή των GAFAM.

Σε οποιαδήποτε στιγμή στην ιστορία όταν κανείς ήταν μπερδεμένος την καλύτερη απάντηση την έβρισκε στις πηγές της γνώσης. Η βιβλιογραφία στα παραπάνω ζητήματα είναι τεράστια. Αναζητήστε την. Πολλοί θα εκπλαγείτε.

Επιχειρηματικότητα στη χώρα της φαιδράς πορτοκαλέας

Στην ΕΡΤ απόψε το βράδυ για επιχειρηματικότητα, καινοτομία και το νέο παραγωγικό μοντέλο. Τα ίδια ακούμε εδώ και 20+ χρόνια. Εννοείται πως δεν έχει γίνει τίποτα ουσιαστικό από κανέναν. 

Γιατί; 

Διότι αν αλλάξει ουσιωδώς το παραγωγικό μοντέλο της χώρας, θα καταστραφεί το πολιτικό της μοντέλο που στηρίζεται στην εξαγορά ψήφων δια μέσου των προσλήψεων για τους πολλούς ενώ ταυτόχρονα γίνεται πάρτι στις προμήθειες για τους λίγους - - και έτσι είναι όλοι ευχαριστημένοι.

Ο Ραφαηλίδης τα εξηγεί ωραία στην κωμικοτραγική ιστορία του νεοελληνικού κράτους: Αυτοσκοπός της εξουσίας στην Ελλάδα είναι η διασπάθιση των δανείων από το εξωτερικό.

Δεν είναι τυχαίο που είμαστε το Ιράν της Ευρώπης.

Δεν είναι τυχαίο που είμαστε η Βόρεια Κορέα της Δύσης.

Αἰδώς, Ἀργεῖοι. 

Ή μάλλον, για να είμαι στο κλίμα των ημερών,

Οὐαὶ ὑμῖν, γραμματεῖς καὶ Φαρισαῖοι ὑποκριταί.

Συνταγματικά δικαιώματα και κορωνοϊός

Έγραψα πρόσφατα στο ιστολόγιο αυτό πως τα μέτρα προστασίας που ελήφθησαν για τον κορωνοϊό, αν και αμαφίβολα αναγκαία και αποτελεσματικά, ήταν ταυτόχρονα και μια πολύ κακή αρχή όσον αφορά την καταπάτηση των συνταγματικά καρτοχυρωμένων δικαιωμάτων των πολιτών της Ελληνικής Δημοκρατίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Αναφέρομαι πρώτα και κύρια στον περιορισμό της ελεύθερης μετακίνησης, που είναι κορυφαίο συνταγματικό δικαίωμα αλλά και δικαίωμα που απορρέει από τη συμμετοχή της χώρας μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Αν κατάλαβα καλά, το συνταγματικό αυτό δικαίωμα ανεστάλη με κάποια υπουργική απόφαση ή πράξη νομοθετικού περιεχομένου. Σκεπτόμενος το ζήτημα αυτό εκ νέου, αναρωτιέμαι κατά πόσον η σοβαρότητα του ζητήματος συμβαδίζει με τον τρόπο λήψης της εν λόγω απόφασης.

Επί παραδείγματι, που έχουν δημιουργηθεί τα ακόλουθα ερωτήματα:

• Δεν θα έπρεπε ο κ. Πρωθυπουργός να ενημερώσει την εθνική αντιπροσωπεία για το κρίσιμο ζήτημα που επέβαλλε την αναστολή διατάξεων του Συντάγματος;
• Δεν θα έρεπε να διεξαχθεί συζήτηση στην εθνική αντιπροσωπεία και η εν λόγω απόφαση να υπερψηφιστεί από αυξημένη πλειοψηφία δυο τρίτων ή τριών πέμπτων;
• Δεν θα έπρεπε η κα Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ως επιβλέπουσα της λειτουργίας του πολιτεύματος να δώσει τη σύμφωνη γνώμη της;
• Αν μη τι άλλο, δεν θα έπρεπε να ερωτηθεί και να δώσει τη σύμφωνη γνώμη της η ηγεσία της δικαστικής εξουσίας, ο κ. Πρόεδρος του Αρείου Πάγου και ο κ. Πρόεδρους του Συμβουλίου της Επικρατείας;

Δηλαδή, είναι δυνατόν η αναστολή ενός συνταγματικού δικαιώματος να γίνεται απλώς και μόνο με απόφαση της εκτελεστικής εξουσίας; 

Δεν είμαι ειδικός, οπότε απευθύνομαι στους ειδικούς νομικούς ρωτώντας τους για την πολιτική διάσταση του θέματος. Ως πολίτης όμως είμαι πολύ, πάρα πολύ ανήσυχος που μια τέτοιας βαρύτητας απόφαση ελήφθη από την εκτελεστική εξουσία δίχως μια διαδικασία σαν την παραπάνω. Εύλογα αυτό κάνει τους πολίτες να ανησυχούν ότι ενδεχομένως σε μελλοντική περίσταση μια κακοπροαίρετη εκτελεστική εξουσία δύναται να πράξει το ίδιο χωρίς να συντρέχουν πραγματικοί λόγοι όπως σήμερα και βασιζόμενη στο προηγούμενο να μην εφαρμόσει και τότε την πρέπουσα διαδικασία.

Υπενθυμίζω πως κάτι αντίστοιχο συνέβη το 2010 όταν η χώρα  βρέθηκε σε ένα νέο de facto καθεστώς με το μνημόνιο δίχως να συμβούν τα παραπάνω. Τι ακολούθησε; Ένας τραγικός διχασμός που έχει δηλητηριάσει τον λαό μας ανεπανόρθωτα. Η σχετική ευθύνη του Γ. Α. Παπανδρέου είναι βαρύτατη. Ομοίως βαρύτατη φαίνεται να είναι και η ευθύνη του Κυρ. Κ. Μητσοτάκη που επί δικής του προεδρίας της κυβερνήσεως ανεστάλησαν συνταγματικά δικαιώματα με μια απλή υπουργική απόφαση.

Τους δημοκρατικούς πολιτειακούς θεσμούς πρέπει να τους προσέχουμε ως κόρη οφθαλμού. Η Τρίτη Ελληνική Δημοκρατία δεν τα έχει πάει πολύ καλά με τη διάκριση των εξουσιών - το λέω με τον πιο ευγενικό δυνατό τρόπο. Ελπίζω ο ελληνικός λαός να αντιληφθεί την κρισιμότητα του ζητήματος και να πράξει αναλόγως.

Για τις θρησκείες και τη συγκέντρωση της πρωτομαγιάς υπό το πρίσμα του Yuval Noah Harari

Η πρωτομαγιά του 2020 γιορτάστηκε εν μέσω της πανδημίας του κορωνοϊού, δηλαδή υπό συνθήκες πρωτόγνωρες. Το σύνθημα "δεν είναι αργία, είναι απεργία", όσο και αληθινό κι αν είναι στην ουσία του, έμοιαζε να μην έχει ιδιαίτερο περιεχόμενο την στιγμή που ένα μεγάλο ποσοστό της οικονομικής δραστηριότητας έχει εκ των πραγμάτων σταματήσει λόγω των μέτρων προστασίας που ορθώς έχουν ληφθεί.

Εν τούτοις το ΚΚΕ αποφάσισε να κινηθεί στα όρια του νόμου και να διοργανώσει μια συγκέντρωση τηρώντας αυστηρά τα μέτρα προστασίας. Δεν θα κρύψω πως χάρηκα μόλις είδα τις συγκεκριμένες φωτογραφίες καθώς είχα - εύλογα δυστυχώς - μεγάλη ανησυχία για τα ατομικά δικαιώματα που τόσο πολύ έχουν αμφισβητηθεί επ' αφορμή της πανδημίας, κάνοντας όπως είπα σε προηγούμενο άρθρο μια πολύ κακή αρχή.

Γρήγορα βέβαια κατάλαβα το υποκριτικό του θέματος. Η λήψη στο Σύνταγμα ήταν εμφανώς σκηνοθετημένη. Οι παριστάμενοι ήταν κάπως σαν ηθοποιοί σε παράσταση. Κατά την προσέλευση και αποχώτηση, όπως ήταν φυσικό, η απόσταση των δυο μέτρων πήγε περίπατο, όπως πήγε και κατά την κατάθεση στεφάνου στο μνημείο της Καισαριανής.

Επίσης, ήρθαν στο μυαλό μου για όσα έκανε - ή για την ακρίβεια - όσα δεν έκανε το ΚΚΕ στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης που μαστίζει τη χώρα μας από το 2009 μέχρι σήμερα. Εξακολουθεί να μιλάμε για τη λαϊκή κυριαρχή με όρους θεολογικούς, κάτι σαν τη μετά θάνατον ζωή, δίχως να λέει τι πρέπει να κάνουμε οι εργαζόμενοι σήμερα (άλλο από το να αγοράζουμε κουπόνια, Ριζοσπάστη και να πηγαίνουμε όπου μας ζητά το ΠΑΜΕ). Αυτό όμως είναι άλλο ζήτημα.

Το ΚΚΕ είναι αυτό που είναι. Στην πραγματικότητα το τεράστιο αυτό λαϊκό κίνημα εξέπνευσε κατά το ήμισυ μαζί με τον Μπελογιάννη και κατά το ήμισυ μαζί με τον Πλουμπίδη, ότι είχε μείνει από αυτό δηλαδή μετά την προδοσία που υπέστη ο Άρης. Αυτά όμως ας τα αφήσουμε στους ιστορικούς.

Εκεί που θέλω να επικεντρωθώ είναι στο σήμερα. Διάβασα με μεγάλο ενδιαφέρον απόψεις συμπολιτών μας που έδειξαν ιδιαίτερα ενοχλημένοι από την πορεία αυτή. Ένας έλεγε τα εξής:

"Δεν μας άφησαν να πάμε στις παρελάσεις για την ΕΘΝΙΚΗ ΕΟΡΤΗ της 25ης Μαρτίου. Δεν έγιναν καθόλου παρελάσεις. Μετά μας έκλεισαν τις εκκλησίες. Δεν μας άφησαν να πάμε ούτε τη Μεγάλη Εβδομάδα, ούτε καν λιγους από εμάς να πάρουμε το ΑΓΙΟ ΦΩΣ να το πάμε στις γειτονιές μας. Άφησαν όμως το ΚΚΕ και το ΠΑΜΕ να κάνουν συγκέντρωση στο Σύνταγμα. Ως πότε το κράτος μας θα είναι κομμουνιστοφοβικό και κομμουνιστόφιλο; Ως πότε οι άνθρωποι αυτοί θα απολαμβάνουν ειδικού καθεστώτος;".

Η άποψη αυτή, που έγινε ιδιαίτερα δημοφιλής ως παρατήρησα, εμπίπτει στα γνωστικά αντικείμενα ενός ευρέως πλήθους γνωστικών αντικειμένων. Ίσως ο συγγραφέας της να μην μπορεί να ξεπεράσει το ιστορικό γεγονός ότι παρά τις χιλιάδες δολοφονίες, τραμπουκισμούς, εκτοπισμούς και φυλακίσεις, εν τέλει κάποιοι κομμουνιστές όντως επέζησαν της περιόδου 1946-1974 και οι απόγονοί τους, βιολογικοί ή ιδεολογικοί, μπορούν ελεύθερα να διαδηλώνουν στο Σύνταγμα. Να τελικά που η ελληνική εκδοχή της "Endlösung" δεν ήταν και τόσο αποτελεσματική - όπως δεν ήταν ούτε η αυθεντική, καθώς τελικά κάποιοι Εβραίοι επέζησαν.

Ένας Εβραίος που ευτυχώς επέζησε του Endlösung, οι πρόγονοί του δηλαδή, είναι ο μεγάλος ιστορικός και διανοητής Yuval Noah Harari. Στη διάσημη τριλογία που έχει γράψει (Sapiens, Homo Deus, 21 Lessons for the 21st Century) αναπτύσσει την άποψη ότι έννοιες όπως ο εθνικισμός, οι ιδεολογίες και οι θρησκείες είναι στην πραγματικότητα ταυτόσημες και εν τέλει τις ονομάζει όλες "θρησκείες". Mε απλά λόγια, ο εθνικισμός, ο χριστιανισμός και ο κομμουνισμός δεν είναι παρά τρεις διαφορετικές θρησκείες.

Ο συμπολίτης μας που έγραφε την παραπάνω χαριτωμένη άποψη, μάλλον θα στενοχωρηθεί αν καταλάβει τι πραγματικά εννοεί ο Harari:

• Οι πιστοί της θρησκείας του εθνικισμού, μπορούσαν να κάνουν παρελάσεις την 25η Μαρτίου, αλλά δεν το έκαναν.
• Οι πιστοί της θρησκείας του χριστιανισμού, μπορούσαν να κάνουν περιφορές επιταφίων και να μαζευτούν για την ανάσταση, αλλά δεν το έκαναν.
• Αντίθετα, οι πιστοί της θρησκείας του κομμουνισμού, μπορούσαν να διαδηλώσουν για την πρωτομαγιά και όντως το έκαναν.

Δεν τίθεται λοιπόν ερώτημα ως προς ποια από τις θρησκείες αυτές είναι "καλή" ή "κακή". Εξάλλου, αν ζούσαμε σε κανονική ευρωπαϊκή χώρα θα είχαμε αληθινή ανεξιθρησκία (επειδή όμως ζούμε μάλλον στην Ευρωπαϊκή εκδοχή του Ιράν, έχουμε "επικρατούσα θρησκεία" στο Σύνταγμά μας). 

Αυτό που όμως αποδεικνύεται από τα γεγονότα είναι πως οι πιστοί της θρησκείας του κομμουνισμού πιστεύουν πιο ειλικρινά στην θρησκεία τους, ενώ αντίστοιχα οι πιστοί του εθνικισμού και του χριστιανισμού ξέχασαν την πίστη τους πριν αλέκτορα φωνήσαι. 

Πολύ απλά δηλαδή, οι εθνικιστές και οι χριστιανοί αυτής της χώρας, σε αντίθεση με τους κομμουνιστές της, δεν πιστεύουν πραγματικά αυτά που λένε ότι πιστεύουν - χωρίς να είμαι βέβαιος πως είναι κακό αυτό, μάλλον το αντίθετο θα έλεγα.

Εκτός αν πιστεύουν πως εάν πήγαιναν στο Σύνταγμα ή στον επιτάφιο με δυο μέτρα απόσταση, θα τους συνελάμβανε κανείς... Αν ναι, τότε όντως ανήκουν σε πεδία άλλων επιστημών.