Η βαθιά συντήρηση βασιλεύει στην Ελλάδα

Θλίψη και οργή προκαλεί κατάντια στον λεγόμενο δημόσιο διάλογο στη χώρα μας τις τελευταίες μέρες σχετικά με την ανάληψη της ευθύνης διοίκησης ενός υπουργείου από μια νεαρή Ελληνίδα πολιτικό.

Ένας αισχρός, βαθύς συντηρητισμός κατέκλυσε τα διάφορα μέσα επικοινωνίας, εκφραζόμενος συχνά από ανθρώπους που διεκδικούν τον τίτλο του προοδευτικού.

Βέβαια, η στρέβλωση των λέξεων και των εννοιών έχει αναδειχθεί πολλές φορές (και) σε αυτό το ιστολόγιο ως ένα από τα κύρια συμπτώματα της παρακμής μας.

Λυπάμαι που θα στενοχωρήσω πολλούς, όμως η κριτική που γίνεται στην Κατερίνα Νοτοπούλου το μόνο που φανερώνει είναι την αδιαμφισβήτητη κυριαρχία μιας βαθιάς συντήρησης αλλά και μια τεράστια πολιτική ανεπάρκεια, διάχυτη στην κοινωνία.

Οι συγκρίσεις είναι τραγικές. Αν μιλούσαμε για τριαντάρη υπουργό, θα χρησιμοποιούσαμε εκφράσεις όπως "ελπιδοφόρος", "δυναμικός", "χαρισματικός" κλπ. Αντίθετα, για μια γυναίκα αυτής της ηλικίας λέμε ότι είναι όμορφη και σέξυ και αφήνουμε να εννοηθεί ότι, δεν μπορεί, η ερωτική της ζωή κάποιο ρόλο θα έπαιξε στην εξέλιξη της.

Πρόκειται αίσχος και ντροπή. Η νέα γενιά πρέπει να αποφασίσει αν θέλει να ζει σε μια σύγχρονη χώρα ή στην ψωροκώσταινα. Η αποδοχή του σεξισμού ως μέσου πολιτικής αντιπαράθεσης μας θέτει κοινωνικά και πολιτισμικά στα σκοτεινότερα βάθη του τρίτου κόσμου.

Κλείνω κάνοντας μια διευκρίνιση που δεν θα έπρεπε να ήταν αναγκαία:  Ιδέα δεν έχω για την Νοτοπούλου, τις σπουδές και την προσωπικότητα της. Δεν την έχω γνωρίσει, δεν την έχω δει ποτέ. Θα την κρίνω όμως ακριβώς με τα ίδια κριτήρια που θα κρίνω κάθε άλλον πολιτικό που αναλαμβάνει θέση ευθύνης και στον χρόνο που αυτό πρέπει να γίνει.

————
Διάβαζα σήμερα (1/9/2018) δημοσιεύματα ότι η εν λόγω περίπτωση έχει χαρακτηριστικά νεποτισμού. Αν τα δημοσιεύματα ευσταθούν, κάνουν την περίπτωση αυτή ακόμα πιο ενδεικτική της πολιτικής και κοινωνικής παθογένειας μας, έστω και με αντίθετα βάρη όσον αφορά το συγκεκριμένο πρόσωπο. Νεποτισμός και σεξισμός πάνε χέρι χέρι στην αντίδραση. 

Γάμος, βάπτιση και κράτος

Είχα τη μεγάλη χαρά και τιμή να είμαι πρόσφατα παρών στον γάμο του εκλεκτού φίλου και συνεργάτη Γιώργου Κρυπωτού με την ομοίως εξαίρετη συνεργάτιδα Αγγλική Σολτάτου.

Για τις υπέροχες στιγμές που περάσαμε αρκετές δεκάδες άτομα σε έναν υπέροχο τόπο ανάμεσα στη Μονεμβασία και τους Μολάους, θα μιλήσω μια άλλη στιγμή — Θα αρκεστώ μόνο να ευχαριστήσω από καρδιάς τον Γιώργο και την Αγγελική και να τους ευχηθώ τα καλύτερα για το μέλλον.

Στη διάρκεια λοιπόν του γάμου, λίγο πριν το εκπληκτικό φαγητό που μας είχαν ετοιμάσει και για το οποίο όλοι ανυπομονούσαμε, πρώτη φορά άκουσα με προσοχή το κείμενο που διαβάζεται σε έναν πολιτικό γάμο. Ομολογώ πως εντυπωσιάστηκα θετικά. Ψάχνοντας online βρήκα το κείμενο αναλυτικά, το οποίο έχει ως εξής:

«Από τη στιγμή αυτή, που ενωθήκατε, με την ελεύθερη συναίνεση σας σε γάμο, οφείλετε αμοιβαία ο ένας στον άλλο, αγά­πη, πίστη και σεβασμό για όλη σας τη ζωή.

Ο γάμος που σας ενώνει, σας επιβάλλει την ταύτιση των τυχών σας και την κοινή αντι­μετώπιση σε βάση ισότητας όλων των ζητημάτων που θα προκύπτουν από τη συμβίωση σας σαν συζύγων και γενικότερα, όλων των δυσκολιών της ζωής. Από κοινού θα πρέπει επίσης να συμβάλλετε ο καθένας ανάλογα με τις δυνάμεις του, στα βάρη που συνεπάγονται η έγγαμη συμβίωση και η συντήρηση και προαγωγή της οικογένειας που θα δημιουργήσετε

Κοινό είναι, τέλος, και το καθήκον και δικαίωμα και των δυο σας να μεριμνάτε για την ανατροφή και διαπαιδαγώγηση των παιδιών σας, ώ­στε να γίνουν χρήσιμοι και χρηστοί πολί­τες και ελεύθερες προσωπικότητες.»

Δεν ξέρω ποιος είναι ο συγγραφέας του κειμένου αυτού, αξίζει όμως τα συγχαρητήρια και την αναγνώριση όλων μας. Πρόκειται περί λόγου αναμφισβήτητα προοδευτικού, θα έλεγα αυθεντικά προοδευτικού, που τόσο πολύ έχει λείψει τα τελευταία χρόνια.

Διαβάζοντας το κείμενο αυτό και ανακαλώντας στην μνήμη μου τους δεκάδες θρησκευτικούς γάμους στους οποίους έχω βρεθεί (όχι ακόμα ως άμεσα ενδιαφερόμενος βέβαια — κουμπάρος ήταν το κοντινότερο), σκέφτηκα πως είναι αδιανόητο που ακόμα και σήμερα, εν έτει 2018, το ελληνικό κράτος εξακολουθεί να δίνει νομικό περιεχόμενο σε μια θρησκευτική τελετή.

Είναι πραγματικά αδιανόητο και, ας μου επιτραπεί, προσβλητικό για την ίδια την ουσία του θρησκευτικού μυστηρίου, όταν εκείνο εκφυλίζεται σε μια νομική (ή ίσως και απλά γραφειοκρατική, διαδικαστική) υποχρέωση.

Χωρίς να θέλω να επεκταθώ παραπάνω, θα ήθελα να πω ότι η γνώμη μου διαμορφώθηκε ξεκάθαρη: Ο πολιτικός γάμος και η πολιτική ονοματοδοσία πρέπει να είναι υποχρεωτικές διοικητικές διαδικασίες για κάθε πολίτη της Ελληνικής Δημοκρατίας που έχει την επιθυμία να παντρευτεί ή που έχει κάνει παιδιά. Τόσο απλά. Υποχρεωτική για όλους, ανεξαρτήτως των θρησκευτικών τους πεποιθήσεων.

Από εκεί και πέρα οποίος πολίτης επιθυμεί για τα θρησκευτικά του πιστεύω να κάνει και θρησκευτική τελετή, είναι φυσικά ελεύθερος να το κάνει. Εκείνη όμως δεν μπορεί να αποκτά νομικό περιεχόμενο!

Επαναλαμβάνω πως μια τέτοια ρύθμιση, όσο κι αν αυτό αρχικά ακουστεί αντιφατικό, στην πραγματικότητα φανερώνει βαθύ σεβασμό για την θρησκεία.

Η μεν πίστη πρέπει να είναι μια ελεύθερη επιλογή, όχι μία τυπική, γραφειοκρατική διαδικασία. Αυτή εξάλλου αντιλαμβάνομαι πως είναι και η ουσία της χριστιανικής διδασκαλίας: «Ἀπόδοτε οὖν τὰ Καίσαρος Καίσαρι καὶ τὰ τοῦ θεοῦ τῷ θεῷ» (από το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο κβ':21). Το δε συντεταγμένο κράτος πρέπει να λειτουργεί με τρόπο ομοιόμορφο προς όλους τους πολίτες, ανεξαρτήτως των όποιων θρησκευτικών πεποιθήσεων τους.

Μνήμη

Μια πολύ γνώριμη, υπέροχη αύρα γέμισε το δωμάτιο σήμερα. 

Μια αστείρευτη πηγή ενέργειας και αισιοδοξίας εμφανίστηκε και πάλι. 

Μια όμορφη μέρα. 

Ένα μεγάλο ευχαριστώ στον δημιουργό Ηλία Παπαηλιάκη.

Χρειάζεται και ο Κυριάκος κάποιο μνημόνιο για να σκίσει

Τις απόψεις μου για το λεγόμενο "μακεδονικό" ζήτημα τις είχα εκφράσει στο βήμα αυτό με απόλυτη σαφήνεια. Η θέση μου ήταν πως η Ελλάδα δεν έπρεπε να δεχτεί τη χρήση του όρου "Μακεδονία" στη ονομασία του κρατιδίου στα βόρεια συνορά μας, με το σκεπτικό ότι η συμφιλίωση των λαών πρέπει να γίνεται στη βάση της αλήθειας και ότι η διαιώνιση μιας παραχάραξης της ιστορίας προσφέρει ιδιαίτερα εύφορο έδαφος για την στρατηγική του "διαίρει και βασίλευε" που τόσο αποτελεσματικά εφαρμόζουν οι μεγάλες δυνάμεις.

Μια προσεκτική ματιά στο κείμενο της συμφωνίας στην οποία πρόσφατα κατέληξαν οι δυο πρωθυπουργοί καταλήγει στο εξής: Παρότι η λέξη "μακεδονία" παραμένει, καθίσταται απολύτως σαφές ότι αφενός μεν έχει γεωγραφικό προσδιορισμό και μόνο, αφετέρου δε το κρατίδιο αναγνωρίζει σε όλους τους τόνους ότι κατοικείται κυρίως από μια σλαβική εθνότητα (κυρίως, καθώς υπάρχει και το αλβανικό στοιχείο) η οποία απολύτως καμία σχέση δεν διεκδικεί να έχει με την αρχαία μακεδονία, την ιστορία και τον πολιτισμό της.

Ως εκ τούτου θεωρώ πως η προτεινόμενη συμφωνία εξασφαλίζει την Ελλάδα ως προς τη σημαντικότερη ανησυχία της που είναι εκείνη του αλυτρωτισμού. Τι συμβαίνει όμως στη χώρα μας μετά την ανακοίνωση της συμφωνίας αυτής; Με μεγάλη έκπληξη βλέπουμε όλοι το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης με κορυφαίο τον πρόεδρό τουνα αντιτίθεται σφόδρα.
 
Η εκτίμησή μου είναι πως ο Κυριάκος Μητσοτάκης μην υποστηρίζοντας τη συμφωνία μεταξύ Ελληνικής Δημοκρατίας και Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας διαπράττει ένα απόλυτα τραγικό σφάλμα. Εκτός της γελοιοποίησής του, αφού εδώ και πολλά χρόνια η "εθνική θέση" μιλούσε για σύνθετη ονομασία με γεωγραφικό προσδιορισμό και απαλοιφή των αλυτρωτισμών, μετατρέπει τον εαυτό και την παράταξή του σε απόλυτο αβανταδόρο της Χρυσής Αυγής.

Εξηγούμαι:

Πανευρωπαϊκά παρατηρείται το φαινόμενο ενίσχυσης της άκρας δεξιάς. Πολλοί το αποδίδουν στο συνδυασμό της οικονομικής κρίσης και στην πασίδηλη παρατήρηση του διαρκούς ανοίγματος της ψαλίδας στην ποιότητα ζωής μεταξύ της μεσαίας τάξης και του 1% των πλουσιοτέρων στρωμάτων της κοινωνίας - διαφορά που γίνεται όλο και περισσότερο αισθητή ακόμα και λόγω των κοινωνικών δικτύων.

Αυτό σίγουρα έχει βάση αλήθειας. Πολύ περισσότερο όμως φοβάμαι πως ισχύει το εξής: Στα περισσότερα των ευρωπαϊκών κρατών λειτουργούσε κάποιας μορφής δικομματισμός. Στην Ελλάδα για παράδειγμα είχαμε το δίπολο Νέα Δημοκρατία - ΠαΣοΚ που τα τελευταία έξι χρόνια έχει αντικατασταθεί από το δίπολο Νέα Δημοκρατία - ΣύΡιζΑ.

Ένα βασικό χαρακτηριστικό αυτών των διπόλων είναι ότι ποτέ και για κανένα λόγο τα αντίπαλα κόμματα δεν θα συμφωνήσουν σε οτιδήποτε. Η Νέα Δημοκρατία το 2010-12 ήταν φανατικά αντιμνημονιακή. Όμως το 2012-2015 υλοποίησε το μνημόνιο. Ομοίως ο ΣυΡιζΑ ήταν ακόμα φαντικότερα αντιμνημονιακός το 2010-2015 και από το 2015 μέχρι σήμερα υλοποιεί κανονικότατα το μνημόνιο. Ακόμα και το ΠαΣοΚ που έφερε το μνημόνιο το 2010 έγινε αντιμνημονιακό μόλις βρέθηκε εκτός κυβέρνησης το 2015. Μιλάμε για απολύτως τραγελαφικές καταστάσεις σε όλο το φάσμα του λεγόμενου "συνταγματικού τόξου".

Γίνεται λοιπόν σαφές στον μέσο ψηφοφόρο ότι τα "κόμματα εξουσίας" δεν ενδιαφέρονται για τίποτα άλλο παρά για την εξουσία και είναι πολύ εύκολο για αυτά να κάνουν τη μέρα - νύχτα για να το πετύχουν.

Ας έρθουμε στο ζήτημα της ονομασίας του κρατιδίου στα βόρεια σύνορά μας. Ο αείμνηστος Κωνσταντίνος Μητσοτάκης είχε κρατήσει μια συνεπή γραμμή στο ζήτημα σαν πρωθυπουργός και σαν πολιτικός πρώτης γραμμής στη συνέχεια. Η κόρη του, Ντόρα Μπακογιάννη, ακολούθησε ορθά τα βήματά του ως υπουργός εξωτερικών. Το ίδιο έκανε και ο υιός του, Κυριάκος Μητσοτάκης, μέχρι πρότινος. Έλεγε σε όλους τους τόνους πως στο ζήτημα αυτό πρέπει να έχουμε ρεαλισμό και μετριοπάθεια.

Τώρα όμως ο Κυριάκος Μητσοτάκης είναι πρωθυπουργός εν αναμονή. Η μετριοπάθεια και ο ρεαλισμός "δεν πουλάνε" όταν είσαι έτοιμος να ανεβείς στην εξουσία. Πρέπει λοιπόν και ο Κυριάκος να πει ότι "λεφτά υπάρχουν", πρέπει και αυτός να "καταργήσει μνημόνια και εφαρμοστικούς με έναν νόμο, σε ένα άρθρο". Διάλεξε να το κάνει αυτό σε ένα θέμα ιδιαίτερα προσφιλές στις ακραίες πτέρυγες της δεξιάς παράταξης, το μακεδονικό.

Τα μέσα του εξωτερικού έδωσαν για ακόμα μια φορά σαφή εικόνα: "Η Δημοκρατία της Μακεδονίας δέχτηκε να μετονομαστεί για να τερματίσει την 27-ετή διένεξή της με την Ελλάδα". Αυτό έγραψαν όλοι, σε όλο τον κόσμο.

Ο πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας φαίνεται πως τα διάβασε αυτά και το πρώτο που σκέφτηκε ήταν να καταθέσει πρόταση μομφής. Μιλάμε για μια πραγματικά τεράστια απογοήτευση. Λυπάμαι τόσο πολύ που επιβεβαιώθηκα που δεν ήμουν #metonKyriako, αφού πράγματι είναι δέσμιος των συμφερόντων νομής της εξουσίας στη δεξιά παράταξη.

Θερμά συγχαρητήρια λοιπόν, Κύριε Πρόεδρε της Νέας Δημοκρατίας. Βρήκατε το μνημόνιο που θα σκίσετε, που θα το καταργήσετε κι εσείς με έναν νόμο, σε  ένα άρθρο. Βεβαίως, όταν γίνετε κυβέρνηση, όλα αυτά μικρή σημασία θα έχουν. Ενδεχομένως να υποχρεωθείτε "από τις καταστάσεις" και κυρίως "από τους τραγικά εσφαλμένουν χειρισμούς των προηγουμένων" να υπογράψετε μια μάλλον χειρότερη συμφωνία - Ναι, ακριβώς, κάτι σαν την "επαναδιαπραγμάτευση των μνημονίων".

Όσο τα μεγάλα πολιτικά κόμματα δεν ανταποκρίνονται στο όνομά τους, δεν έχουν όραμα, άποψη, στρατηγική για το μέλλον του τόπου αλλά αντίθετα είναι συμφεροντολογικές ομάδες με αυτοσκοπό την κατάκτηση της εξουσίας, τόσο μεγάλος αριθμός πολιτών, αηδιασμένος από την απύθμενη υποκρισία και πιεσμένος από την άσχημη καθημερινότητά του, θα κάνει το βήμα προς το κενό υποστηρίζοντας την άκρα δεξιά και εκθέτοντας ολόκληρη την κοινωνία στους κινδύνους που μας παρουσιάζει η ιστορία του 20ού αιώνα.

Αποτελεί κοινό τόπο σε όσους έχουν αποπειραθεί να συζητήσουν το θέμα στο εξωτερικό ότι οι ελληνικές θέσεις αντιμετωπίζονται με κάτι ανάμεσα σε χλευασμό και απαξίωση. Φαινόμαστε ως μια ισχυρή χώρα, συγκριτικά με το εν λόγω κρατίδιο, που έχουμε κάποιου είδους νεύρωση με την αρχαία ιστορία μας και βγάζουμε τα απωθημένα μας στον πρώτο αδύναμο που βρήκαμε.

Η Νέα Δημοκρατία στο πλαίσιο αυτό είχε μια τεράστια ευκαιρία επίδειξης ηγετικής συμπεριφοράς. Η υποστήριξη της συμφωνίας, που είναι μια από τις ελάχιστες ελληνικές διπλωματικές επιτυχίες μεταπολεμικά, ήταν αυτό που χρειάζεται η χώρα. Ακόμα και αν βραχυπρόθεσμα ήταν επιζήμια δημοσκοπικά, μέσο- και μακροπρόθεσμα θα απογείωνε το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης.

Δυστυχώς όμως η ηγεσία, ειδικά δε η πολιτική εκδοχή της, μόνο εύκολη υπόθεση δεν είναι.

Έχουν δίκιο οι Ιταλοί!

Είναι γενικά γνωστό πως η επιχειρηματικότητα είναι πολύ ανεπτυγμένη στην Ιταλία, ιδιαίτερα στον Βορρά της χώρας. Πολύ βοηθά σε αυτό ένας εκπληκτικός οργανισμός που ονομάζεται Confindustria.

Πρόκειται για κάτι σαν τον "Ιταλικό ΣΕΒ", φοβάμαι όμως πως οι ομοιότητες σταματούν στην ονομασία, καθώς η Confindustria έχει πολλές δεκάδες χιλιάδες μέλη, ανοιχτή, διαφανή και δημοκρατική λειτουργία, ισχυρό τμήμα νέων και πολλές άλλες δραστηριότητες με ισχυρά θετικό πρόσημο στην Ιταλική κοινωνία.

Τα χρόνια που ήμουν Πρόεδρος του Yes for Europe — Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Νέων Επιχειρηματιών, είχα τη μεγάλη χαρά να συνεργαστώ στενά με τρεις διαδοχικούς Προέδρους των νέων επιχειρηματιών της Confindustria και να γνωρίσω δεκάδες Ιταλούς συναδέλφους. Έχω πολύ μεγάλο σεβασμό για την κοινότητα τους.

Οι άνθρωποι αυτοί είναι βαθιά ευρωπαϊστές. Είναι θα έλεγα Ευρωπαίοι με την αυθεντική έννοια του όρου. Βιώνουν όμως μια παράλογη κατάσταση που πολύ απλά συνοψίζεται στο εξής: Αν πάρει κανείς δύο πανομοιότυπες, απολύτως ισοδύναμες εταιρείες, τη μια με έδρα στη Λομβαρδία και την άλλη με έδρα στη Βαυαρία, με έκπληξη θα δει ότι η ιταλική επιχείρηση έχει να αντιμετωπίσει ένα εντυπωσιακά υψηλότερο κόστος δανεισμού σε σχέση με τη γερμανική ανταγωνίστρια της.

Στο σημερινό επιχειρηματικό περιβάλλον μια τόσο μεγάλη διαφορά των κόστος δανειοδότησης πολύ συχνά έχει καθοριστική σημασία, με αποτελέσματα που έχουν αρχίσει να γίνονται προφανή. Εξ ου και ο θυμός των Ιταλών.

Αναρωτιέται κάνεις, είναι δίκαιο αυτό; Για ποια ευρωπαϊκή ενοποίηση μιλάμε όταν καταστρατηγείται απόλυτα ο ελεύθερος ανταγωνισμός; Γιατί οι ιταλικές (και όχι μόνο αυτές , προφανώς) επιχειρήσεις πρέπει να πληρώνουν τέτοιο βαρύ τίμημα απλώς και μόνο εξ αιτίας της χώρας μέλους στην οποία έτυχε να ιδρυθούν;

Ο θυμός των Ιταλών είναι απολύτως δικαιολογημένος. Η ευρωπαϊκή ενοποίηση είναι στην καλύτερη περίπτωση ημιτελής. Όσο δεν προχωράει, τα προβλήματα θα οξύνονται και η έκρηξη αργά ή γρήγορα θα καταστεί αναπόφευκτη.

Εάν είχαμε μια πραγματικά ενοποιημένη ευρωπαϊκή τραπεζική αγορά, εάν η εταιρεία της Λομβαρδίας μπορούσε εύκολα να δανειοδοτηθεί από μια βαυαρική τράπεζα, ακριβώς όπως και οι βαυαρικές επιχειρήσεις, τότε η αξία της ένωσης θα ήταν σε όλους απολύτως προφανής.

Φοβάμαι πως υπάρχει μια ισχυρή τάση στην ΕΕ, ή ακριβέστερα σε συγκεκριμένους κύκλους της, να απαιτείται και η πίτα ολόκληρη και ο σκύλος χορτάτος. Η λαϊκή σοφία όμως μας βεβαιώνει πως αυτό είναι αδύνατο. Δεν μπορούν τα ισχυρά κράτη μέλη να υποτίθεται πως προωθούν την ένωση όπου βολεύει και στα κρίσιμα ζητήματα να διατηρούν δεσπόζουσα θέση και προνόμια. Το μοντέλο αυτό δεν θα δουλέψει ποτέ.

Οι Ιταλοί είναι μάλλον ο περισσότερο ευρωπαϊκός λαός. Είναι η καρδιά και το θεμέλιο της Ευρώπης. Η ΕΕ δεν μπορεί ούτε σαν σκέψη να υπάρξει χωρίς την Ιταλία.

Η μεγάλη αυτή χώρα είχε για δεκαετίες κάνει μεγάλα λάθη, οδηγούμενη από ηγεσίες σαφώς κατώτερες των περιστάσεων. Υπάρχει πλήθος μεγάλων προβλημάτων που πρέπει να διορθωθούν άμεσα.

Θεμελιωδώς όμως οι Ιταλοί έχουν απόλυτο δίκιο να είναι θυμωμένοι. Όσο δεν αποκαθίσταται μια αίσθηση στοιχειώδους δικαιοσύνης και ισονομίας στην ευρωπαϊκή οικονομία, όχι μόνο η πολιτική ένωση θα παραμένει ένα μακρινό όνειρο αλλά η ίδια η οικονομική & νομισματική ένωση θα κινδυνεύσει σοβαρότατα να διαλυθεί, με τραγικές πιθανές συνέπειες για όλη την Ευρώπη.

«Έχω έναν φίλο που πληρώνει τη Visa με την Diners»

Η δεκαετία του '80 ήταν η χρυσή περίοδος του Χάρρυ Κλυνν. Θυμάμαι τους συμμαθητές μου να συζητάνε συχνά για αυτόν, επαναλαμβάνοντας διαρκώς ατάκες τους που κυκλοφορούσαν με κάθε τρόπο - από κασέτες ήχου μέχρι οτιδήποτε άλλο. Για κάποιο λόγο εμένα δεν μου άρεσε πολύ, ούτε στο σπίτι συζητούσαμε για αυτόν. Σε κάθε περίπτωση όμως ήταν πολύ, πάρα πολύ δημοφιλής.

Εκεί, στα τέλη της δεκαετίας του '80 η ελληνική κοινωνία μπήκε στον αστερισμό των πιστωτικών καρτών. Μπήκαν δηλαδή τα θεμέλια της οικονομικής κρίσης που 'έσκασε' 25 χρόνια μετά με εκκωφαντικό θόρυβο, όπως ακριβώς έγινε και σε τόσες άλλες χώρες που δόθηκε πρόσβαση σε φτηνό δανεισμό ενώ η κοινωνία δεν ήταν καθόλου εκπαιδευμένη για αυτό.

Κάποια στιγμή ένας καλός μου φίλος και συμμαθητής είχε μια καινούργια κασέττα του Χάρρυ Κλυνν που ήθελε να ακούσουμε. Εκεί άκουσα τον σπουδαίο κωμικό να λέει το αμίμητο "έχω έναν φίλο που πληρώνει τη Visa με την Diners". Ήταν πράγματι πολλά χρόνια μπροστά. Αυτό που περιέγραψε ο Χάρρυ Κλυνν τότε σε μια φράση ήταν εκείνο που έκανε όλη η χώρα λίγα χρόνια μετά.

Νομίζω πως στο τέλος της ζωής του ο Χάρρυ Κλυνν βασανίστηκε από ανείπωτη θλίψη. Η οικογενειακή του τραγωδία με την ασθένεια και τελικά απώλεια του γιου του ήταν μάλλον αδύνατο να τη διαχειριστεί. Αυτή η θλίψη, η απογοήτευσή του, ήταν μάλλον προφανής στις τελευταίες του δημόσιες τοποθετήσεις - με τις οποίες προσωπικά διαφωνούσα κάθετα.

Κανείς όμως δεν μπορεί να αμφισβητήσει την προσφορά του και το λαμπρό μυαλό του. Στην Ελλάδα χρειαζόμαστε περισσότερους Χάρρυ Κλυνν. Χρειαζόμαστε περισσότερους οξυδερκείς ανθρώπους. Πάνω απ' όλα, χρειαζόμαστε περισσότερους καλλιτέχνες που δεν είναι αποκομμένοι από την κοινωνία, που δεν είναι μαριονέττες του συστήματος αλλά αντιλαμβάνονται και τον ιστορικό ρόλο που πάντοτε είχε και θα έχει η τέχνη οποιασήποτε μορφής - Να είναι δηλαδή στη πρωτοπορία της προόδου, με όλες τις πολιτικές διαστάσεις που έχει η θέση αυτή.

Πρόγραμμα EquiFund: Δυο κίνδυνοι και μια μεγάλη ευκαιρία

Τους τελευταίους μήνες η καρδιά της ελληνικής επιχειρηματικότητας χτυπά στους ρυθμούς του προγράμματος EquiFund. Πρόκειται για ένα πραγματικά εντυπωσιακό πρόγραμμα που δημιουργεί μια πρωτόγνωρη κατάσταση στην αγορά της νεοφυούς – και όχι μόνο – επιχειρηματικότητας καθώς προσφέρει πόρους της τάξης των πολλών εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ για κεφαλαιακές ενισχύσεις με όχημα επαγγελματίες διαχειριστές επιχειρηματικών κεφαλαίων.

Από μόνη της η εξέλιξη αυτή είναι ριζοσπαστική και ανατρεπτική, αξίζοντας τη θερμή υποστήριξη όλων των παιχτών του οικοσυστήματος!

Όπως οποιαδήποτε νέα εξέλιξη γενικώς, από τη φωτιά και την ατομική ενέργεια μέχρι την έννοια της κεφαλαιακής  επιχείρησης και της τραπεζικής πίστης, έτσι και η υλοποίηση του προγράμματος EquiFund διατρέχει τον κίνδυνο να έχει μερικές αρνητικές συνέπειες, κυρίως εάν οι διαχειριστές τον κεφαλαίων, αλλά και η επιχειρηματική κοινότητα γενικότερα, δεν έχουν πλήρη επίγνωση των δυο παρακάτω κινδύνων που ενδέχεται να παρουσιαστούν:

(α) Πληθωρισμός αποτιμήσεων

Με βάση τις δημόσιες πληροφορίες για το πρόγραμμα, θα πρέπει να γίνουν επενδύσεις σε έναν αριθμό που μπορεί και να υπερβαίνει τις 400 διαφορετικές επιχειρήσεις. Αυτό που είναι ακόμα πιο εντυπωσιακό είναι πως περίπου 300 από αυτές θα πρέπει να είναι νέες επιχειρήσεις «μεγάλων οριζόντων» - αυτές δηλαδή που ονομάζουμε νεοφυείς ή απλά startups.

Το πρόβλημα είναι πως σύμφωνα με τη διεθνή πρακτική, ένας επαγγελματίας διαχειριστής θα πρέπει να επενδύσει περίπου στο 2% των επιχειρήσεων που τον προσεγγίζουν αναζητώντας επιχειρηματικά κεφάλαια. Αυτό σημαίνει πως στα τέσσερα (4) accelerators που υποστηρίζει το EquiFund θα πρέπει να απευθυνθούν πάνω από 15,000 διαφορετικές νέες επιχειρήσεις με ελπιδοφόρα επιχειρηματικά σχέδια.

Δεν πρέπει να είναι ειδικός κανείς για να αντιληφθεί πως αυτό είναι απολύτως αδύνατον, εκτός και αν συμβούν ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα πράγματα:

-Να «ανοίξει» το πρόγραμμα και σε επιχειρήσεις του εξωτερικού
-Να διευρυνθεί χρονικά η επενδυτική περίοδος σε 5 ή και περισσότερα χρόνια
-Να διευρυνθεί η στόχευση του προγράμματος περιλαμβάνοντας και υφιστάμενες επιχειρήσεις που κάνουν αλλαγή στρατηγικής – pivot
-Να προσαρμοστούν τα κριτήρια της «investable» επιχείρησης στη νεο-ελληνική πραγματικότητα

Κάποια από τα παραπάνω, όπως το τελευταίο, είναι τραγικά και μόνο να τα σκεφτόμαστε. Κάποια άλλα, όπως το πρώτο, είναι μια ιστορικού μεγέθους ευκαιρία για την Ελλάδα – σε αυτό όμως θα επεκταθούμε αργότερα.

Το ζήτημα πάντως του ανεπαρκούς deal-flow είναι προφανές και θα πρέπει να αντιμετωπιστεί, διαφορετικά θα δούμε κωμικοτραγικά φαινόμενα όπου ανεπαρκείς ή ανεπαρκέστατες επιχειρήσεις θα έχουν να διαλέξουν μεταξύ πολλών διαφορετικών προσφερομένων term-sheets και μάλιστα σε παρανοϊκά υψηλά valuations, απλώς και μόνο επειδή θα πλησιάζουμε στο τέλος του προγράμματος.

(β) Αύξηση κόστους εργασίας

Αν κάποιος μελετήσει τα παραδείγματα επιτυχημένων νεοφυών επιχειρήσεων με ελληνικό ενδιαφέρον, εύκολα θα καταλήξει στο συμπέρασμα πως το value-for-money του ανθρώπινου δυναμικού τους ήταν ένα από τα βασικά τους ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα. Τι σημαίνει αυτό σε πολύ απλά λόγια: Ότι το μέλος ενός product development team, είτε μηχανικός ή marketer, που μένει στην Ελλάδα και αμοίβεται με κάτι μεταξύ €1.500 με €2.000 ευρώ/μήνα (μισθωτός, «καθαρά στην τσέπη», 14 μισθοί/έτος) από τη μια καταφέρνει να έχει μια αρκετά ικανοποιητική ποιότητα ζωής, αφετέρου εξακολουθεί να στοιχίζει λιγότερο από το μισό (ή και από το 1/3) του αντιστοίχου στελέχους στο Λονδίνο, τη Νέα Υόρκη ή το Σαν Φρανσίσκο.

Παρακαλώ να δοθεί έμφαση στο value for money, όχι στο κόστος μόνο του. Κάποιος μπορεί αν βρει πολύ φθηνότερο προσωπικό στη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, την Ουκρανία, τη Λευκορωσία και αλλού. Όμως δεν μπορεί να βρει προσωπικό με τα χαρακτηριστικά που έχει ένα σύγχρονο, lean & agile product development team. Αυτό ήταν και είναι ένα τεράστιον ανταγωνιστικό πλεονέκτημα της ελληνικής νεοφυούς επιχειρηματικότητας.

Εάν όμως ξαφνικά χρηματοδοτηθούν 400+ εταιρείες, οι οποίες μάλιστα θα πιέζονται από τους επενδυτές να έχουνε επιθετική στρατηγική όσον αφορά τις προσλήψεις, είναι ιδιαίτερα πιθανό πως ο μισθός που περιγράφουμε παραπάνω σύντομα θα αυξηθεί κατά 50% ή και περισσότερο, λόγω της περιορισμένης προσφοράς και της μεγάλης ζήτησης.

Που είναι το κακό με αυτό, θα αναρωτηθεί κανείς; Πολύ απλά στο ότι έτσι οι εν λόγω επιχειρήσεις θα χάσουν ένα σημαντικότατο ανταγωνιστικό τους πλεονέκτημα και πολύ απλά δεν θα ανταπεξέλθουν στον διεθνή ανταγωνισμό (λόγω της τεχνητής στρέβλωσης από την εισορή δημοσίων κεφαλαίων στην αγορά), με αποτέλεσμα οι θέσεις εργασίας που θα δημιουργηθούν να είναι καλοπληρωμένες μεν, να εξαφανιστούν δε με την εξάντληση των εν λόγω δημοσίων κεφαλαίων.

H μεγάλη ευκαιρία

Όπως παρουσιάστηκε παραπάνω, οι δυο μεγάλοι κίνδυνοι που φέρνει το πρόγραμμα EquiFund με την εφαρμογή του είναι από τη μια η τεχνητή αύξηση των αποτιμήσεων (που καθιστά από δύσκολους έως αδύνατους τους επόμενους κύκλους χρηματοδοτήσεων από διεθνείς επενδυτές, όπως φυσικά και των εξαγορών) καθώς επίσης από την άλλη η τεχνητή αύξηση των αμοιβών εξειδικευμένου προσωπικού (που αναιρεί ένα από τα λίγα εναπομείναντα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα των ελληνικών νεοφυών επιχειρήσεων).

Μια προσεκτική σκέψη στο πως μπορούν να αντιμετωπιστούν οι δυο αυτοί κίνδυνοι, μας οδηγεί στη πραγματικά μεγάλη ευκαιρία που δημιουργεί το πρόγραμμα EquiFund, όχι μόνο για τη νεοφυή επιχειρηματικότητα αλλά για την ελληνική οικονομία στο συνολό της: Το πέρασμα από την εσωστρέφεια προς την εξωστρέφεια, σε όλα τα επίπεδα.

Το πρόγραμμα EquiFund προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία να ανακτήσει η Ελλάδα την κεντρικότητά της στην Ανατολική Μεσόγειο καθώς και μια ιδιαίτερα αξιοπρεπή θέση στην Ευρωπαϊκή σκηνή των νεοφυών επιχειρήσεων. Πως; Με δυο πολύ απλά βήματα:

1.Προωθώντας τις επενδύσεις όχι μόνο σε ελληνικές νεοφυείς επιχειρήσεις αλλά σε αξιόλογα startups από όλη την Ανατολική Μεσόγειο – υπό τον απαράβατο όρο βεβαίως της λειτουργίας ουσιαστικής εγκατάστασής τους στην Ελλάδα

2.Ενθαρρύνοντας και ενισχύοντας με κάθε τρόπο τις ελληνικές επιχειρήσεις, ιδιαίτερα όσες λάβουν επενδύσεις από το EquiFund, όχι μόνο να προχωρήσουν σε επαναπατρισμό ελλήνων επιστημόνων και μηχανικών που έφυγαν λόγω της κρίσης, αλλά να καταστήσουν την ελλάδα σε επαγγελματικό προορισμό ταλαντούχων νέων από την Ανατολική Μεσόγειο και την ηπειρωτική Ευρώπη. Εξάλλου, αν κάποιος είναι νέος (είτε στην ηλικία ή στο πνεύμα), εργάζεται σε μια εταιρεία που απευθύνεται στην παγκόσμια αγορά με αξιοπρεπείς αποδοχές, γιατί να μην θέλει να ζήσει 3 έως 5 χρόνια στην Ελλάδα; Μπορούν κάλλιστα να είναι από τα καλύτερα της ζωής του!

Συμπέρασμα

Προσπάθησα παραπάνω να περιγράψω δυο σημαντικούς κινδύνους που ενδέχεται να προκύψουν από την υλοποίηση του προγράμματος EquiFund – για το οποίο είναι αλήθεια πως δύσκολα μπορώ να συγκρατήσω τον ενθουσιασμό μου. Οι κίνδυνοι αυτοί είναι απολύτως υπαρκτοί και σοβαροί, ευελπιστώ δε πως οι ομάδες διαχείρισης ήδη έχουν σχέδια αντιμετώπισής τους.

Αυτό που βρίσκω ιδιαιτέρως ενδιαφέρον είναι πως αμφότεροι οι κίνδυνοι αυτοί αντιμετωπίζονται με μια αλλαγή φιλοσοφίας την οποία η χώρα μας έχει μεγάλη ανάγκη ούτως ή άλλως: Το πέρασμα από την εσωστρέφεια προς την εξωστρέφεια.

Με λίγη τύχη και πολλή δουλειά σύντομα μπορούμε να βλέπουμε τα καλύτερα μυαλά της Ανατολικής Μεσογείου να εργάζονται στην Αθήνα και τα υπόλοιπα επιχειρηματικά κέντρα της χώρας μας, δίνοντας ποιοτική εργασία σε ταλαντούχους νέους από την Ελλάδα, την Ανατολική Μεσόγειο και άλλες Ευρωπαϊκές χώρες.

Αυτός είναι ο μόνος ουσιαστικός δρόμος για αληθινή ανάκαμψη – Αν θέλευτε, η πολυσυζητημένη έξοδος που πραγματικά επείγει είναι εκείνη που οδηγεί με αυτοπεποίθηση στην εξωστρέφεια.