Τα Κόκκινα Δάνεια σαν Ευκαιρία Μετασχηματισμού της Ελληνικής Οικονομίας

Δημοσίευσα πρόσφατα τις σκέψεις μου σχετικά με τη λεγόμενη "ρύθμιση των 100 δόσεων", όπου στην πραγματικότητα οι δόσεις είναι 72, εξηγώντας γιατί κατά την γνώμη μου είναι καταδικασμένη σε αποτυχία. Τα βασικά σημεία της πρότασής μου για μια ρύθμιση που θα μπορούσε να επανεκκινήσει την οικονομία ήταν τα ακόλουθα:

• Ενοποίηση οφειλών των επιχειρήσεων προς τράπεζες, εφορία και ασφαλιστικά ταμεία σε μια οφειλή προς ένα νέο, δημόσιο πιστωτικό οργανισμό ειδικού σκοπού
• Κεφαλαιοποίηση του συνόλου των παραπάνω οφειλών σε μια συγκεκριμένη ημερομηνία (για παράδειγμα, 1/2/2015) και απομείωση κατά ένα σημαντικό της μέρος όπως 30% ή και περισσότερο.
• Ο πιστωτικός οργανισμός ειδικού σκοπού καταβάλλει στις τράπεζες, τις εφορίες και τα ασφαλιστικά ταμεία ένα ποσό μεταξύ 10% και 15% επί της εκχωρούμενης απαίτησης.
• Ο πιστωτικός οργανισμός ειδικού σκοπού προχωρά στον διακανονισμό των οφειλών των επιχειρήσεων αυτών με τον ακόλουθο τρόπο:

1. Χρεολυτική αποπληρωμή της οφειλής σε 180 ισόποσες μηνιαίες δόσεις κεφαλαίου (15 έτη)
2. Καταβολή τόκων ανά εξάμηνο, αρχής γενομένης από 31/5/2015, με επιτόκιο 6%
3. Περίοδο χάριτος δόσεων κεφαλαίου διάρκειας ενός έτους, δηλαδή η πρώτη δόση θα είναι καταβλητέα στις 31/12/2015

• Οι επιχειρήσεις που θα ενταχτούν στο ειδικό αυτό πρόγραμμα, υποχρεωτικά θα εντάσσονται σε ειδικό πλαίσιο επίβλεψης, επιτήρησης και διοικητικής υποστήριξης (mentoring), με στόχο τον μετασχηματισμό τους και την αύξηση της ανταγωνιστικότητάς τους – όπου δε είναι εφικτό, της εξωστρέφειάς τους.
• Διάφορες υφιστάμενες εμπράγματες εξασφαλίσεις παλαιοτέρων δανείων θα συνεχίσουν να καλύπτουν το δάνειο από τον νέο πιστωτικό οργανισμό ειδικού σκοπού

Στο άρθρο αυτό δε φιλοδοξώ απλώς να επαναλάβω τα παραπάνω, αλλά θέλω να δώσω μεγάλη έμφαση στο ότι δεν πρέπει να χαθεί η τεράστια ευκαιρία μετασχηματισμού της ελληνικής οικονομίας η οποία προσφέρεται από τη δυνατότητα ρύθμισης των "κόκκινων δανείων".

Η κρίση αποκάλυψε μια δυσάρεστη πραγματικότητα: Δεν είχαμε καλές επιχειρήσεις. Οι περισσότερες επιχειρήσεις της χώρας δεν ήταν καθόλου ανταγωνιστικές. Πουλούσαν λίγο αλλά με μεγάλα περιθώρια. Οι διαδικασίες τους ήταν μακράν του βέλτιστου. Αυτή η κατάσταση τελικά επιβάρυνε τον καταναλωτή. Για να το πούμε απλά, οι επιχειρήσεις πωλούσαν λίγα τεμάχια με μεγάλο περιθώριο. Μόλις αναγκάστηκαν να πουλήσουν κάποια τεμάχια λιγότερα, αμέσως παρουσίασαν τεράστια προβλήματα.

Αυτήν την στιγμή η χώρα έχει μπροστά της μια ανεπανάληπτη ευκαιρία μετασχηματισμού της οικονομίας της. Ο μεγάλος αριθμός των επιχειρήσεων - οφειλετών κόκκινων δανείων μπορεί να μπει σε ένα πρόγραμμα εθελοντικού μετασχηματισμού, συγχωνεύσεων δηλαδή και αλλαγής κυρίου αντικειμένου. Εθελοντικού βεβαίως για εκείνους που επιθυμούν να κρατήσουν τις επιχειρήσεις εν ζωή. Οι υπόλοιποι, είτε θα βρουν άμεση πρόσβαση σε κεφάλαιο, πράγμα μάλλον δύσκολο, ή θα πρέπει να έρθουν αντιμέτωποι με το φάσμα της χρεοκοπίας.

Υπάρχει διεθνώς πλήθος παραδειγμάτων επιτυχούς συνδυασμού τραπεζικών χρηματοδοτήσεων με mentoring. Καλύτερο όλων ίσως είναι εκείνο του Futurpreneur Canada. Είμαι βέβαιος πως ο οργανισμός αυτός, όπως και πολλοί άλλοι, με χαρά θα προσέφεραν τεχνογνωσία σε ένα τέτοιο πρόγραμμα η διαφοροποίηση του οποίου θα ήταν στο ότι οι υπό χρηματοδότηση επιχειρήσεις δεν θα ήταν πρωτογενώς νέες αλλά νέες που έχουν προκύψει κατά κύριο λόγο από συγχωνεύσεις υφισταμένων.

Είμαι πεπεισμένος πως ένα τέτοιο πρόγραμμα μπορεί κάλλιστα να εφαρμοστεί επιτυχώς. Πιθανότατα ξεκινώντας πιλοτικά με 100 ή 200 περιπτώσεις επιχειρήσεων και μια Τράπεζα και στη συνέχεια αυξάνοντας μαζικά τον αριθμό των επιχειρήσεων και δημιουργώντας το δημόσιο αυτό πιστωτικό οργανισμό ειδικού σκοπού.

Δεν μπορώ τέλος να μην εκφράσω την απογοήτευση και την θλίψη μου που η συζήτηση αυτή, όπως και κάθε άλλη ουσιαστική συζήτηση για την οικονομία, απουσιάζει από τον προεκλογικό δημόσιο διάλογο του 2015.

Βεβαίως, ακόμα χειρότερα, από τις εκλογές αυτές απουσιάζει τελικά η ίδια η πολιτική.

Χρέος και ηθική

Την περίοδο που ο Γιώργος Α. Παπανδρέου είχε αρχίσει να υλοποιεί τις απειλές του ("Γιώργο προχώρα, άλλαξέ τα όλα"), είχα γράψει για τον Γιάννη και τη Μαρία, ένα ζευγάρι νέων στο Περιστέρι που δυσκολευόταν να πληρώσει το στεγαστικό του δάνειο για το νέο διαμέρισμα "κοντά στο μετρό" που είχε πάρει στην περιοχή του Αγίου Αντωνίου στο Περιστέρι.

Τα χρόνια πέρασαν και, όπως ξέρουμε όλοι, η κατάσταση χειροτέρεψε σημαντικά. Στην αρχή τα πεθερικά βοηθούσαν, σιγά σιγά όμως οι συντάξεις τους μειώθηκαν σημαντικά και κάποια προβλήματα υγείας που φυσιολογικά ήρθαν με τα χρόνια κατέστησαν τη βοήθεια στον Γιάννη και τη Μαρία πρακτικά ανέφικτη.

Ο Γιάννης και η Μαρία είναι μια από τις δεκάδες χιλιάδες οικογένειες - θύματα της ελληνικής κρίσης. Έχουν ευθύνες; Αναμφίβολα ναι και μάλιστα μεγάλες. Είχαν βολευτεί και εκείνοι στο ψεύτικο όνειρο. Τους είχε βολέψει θα θεωρούν τον Σημίτη "εκσυγχρονιστή", τον Καραμανλή "φιλελεύθερο του μεσαίου χώρου" και τον Γιωργάκη "νεωτεριστή". Για να καταλάβουμε το εύρος της σύγχυσής τους, στις εκλογές του 2015 σκέφτονται να ψηφίσουν "Ποτάμι"...

Παρά τα μεγάλα τους λάθη όμως, δεν παύουν να είναι δυο συνάνθρωποί μας που αντιμετωπίζουν ανυπέρβλητα αδιέξοδα. Η ευθύνη τους όπως είπαμε είναι μεγάλη, είναι όμως πολύ μικρότερη των ηγεσιών. Η πολιτική έχει την ευθύνη της καθοδήγησης της  κοινωνίας και κρίνεται για αυτό. Η πολιτική, ή μάλλον ή αυτοαποκαλούμενη πολιτική, τάξη της χώρας έχει φέρει τον Γιάννη και τη Μαρία αντιμέτωπους με την εξής κατάσταση:

Να χρωστούν ένα δάνειο ύψους 200.000 € το οποίο αν καταφέρουν να αποπληρώσουν θα περάσει στην κατοχή τους ένα ακίνητο του οποίου η αξία σήμερα μετά βίας φτάνει τις 50.000 €.

Είναι μια κατάσταση στην οποία κανένας μας δεν θα ήθελε να βρεθεί. Τα χέρια της Τράπεζας είναι δεμένα. Ενδεχομένως θα μπορούσε να κάνει ένα κούρεμα της οφειλής, κατά 20%, ίσως ακόμα και κατά 30% ή και 35%. Ακόμα και έτσι όμως, θα μιλάμε για δανειακή οφειλή ύψους περισσότερο του τριπλασίου από την εμπορική αξία του ακινήτου. Επίσης, ο Γιάννης και η Μαρία, αν δεχτούν το κούρεμα και την αναπόφευκτη επιμήκυνση του δανείου τους σημαίνει πως για την υπόλοιπη παραγωγική ζωή τους επί της ουσίας θα εργάζονται για την εξυπηρέτηση του δανείου αυτού.

Τι πρέπει να κάνουν λοιπόν; Ποιο είναι το νόμιμο και ποιο το ηθικό;

Το ενδιαφέρον είναι πως η Τράπεζα που έχει δανειοδοτήσει το ζευγάρι της ιστορίας μας πιθανότατα θα πουλήσει την απαίτηση αυτή σε ένα ύψος πολύ μικρότερο της ονομαστικής της αξίας. Η αγορά λέει πως οι κινήσεις αυτές γίνονται με εκπτώσεις που ξεκινούν από 40% και έχουν φτάσει μέχρι και σε 94% για "κατακόκκινα" δάνεια. Για προφανείς (;) λόγους όμως η τράπεζα δεν μπορεί (;;;) να προσφέρει τις εκπτώσεις αυτές στους δανειολήπτες.

Αφού παραπάνω περιγράψαμε τις ευθύνες του Γιάννη και της Μαρίας, πρέπει να πούμε κάτι και για τις ευθύνες του άλλου μέρους της δανειακής σύμβασης. Της Τράπεζας, δηλαδή των στελεχών, των διοικήσεων και των εποπτικών αρχών. Οι ευθύνες αυτές είναι τεράστιες και διαχρονικές. Ήξεραν καλά τι συνέβαινε και δεν έκαναν τίποτα! Οι κερδοφορίες και οι αποδόσεις ήταν απολύτως πλαστές, κανείς όμως δεν βρήκε το θάρρος να κάνει τίποτα. Σε μια ευνομούμενη χώρα οι διοικήσεις των τραπεζών και των εποπτικών αρχών θα είχαν ήδη βρεθεί αντιμέτωπες με βαρύτατες συνέπειες. Στην Ελλάδα που ποτέ δεν πεθαίνει όμως, όχι μόνο δεν έχει συμβεί τίποτα, αλλά οι ίδιες διοικήσεις παραμένουν στη θέση τους να διαχειρίζονται τα χρήματα του Ελληνικού και του Ευρωπαϊκού Λαού που έσωσαν (τουλάχιστον μέχρι στιγμής) το τραπεζικό μας σύστημα.

Ποιο είναι λοιπόν το νόμιμο και ποιο το ηθικό; Είναι ηθικό να καταδικαστεί μια νέα οικογένεια να δουλέψει μια ζωή για να πληρώσει ένα ακίνητο στο τριπλάσιο της εμπορικής του αξίας; Την στιγμή που ο αντισυμβαλλόμενός τους στη συναλλαγή αυτή ανακεφαλαιοποιήθηκε κατά περισσότερο από 90% από το ελληνικό δημόσιο; Το παραπάνω σε μένα δεν φαίνεται καθόλου μα καθόλου ηθικό. Επανεκκίνηση σημαίνει επανεκκίνηση για όλους, με τους ίδιους όρους. Μεγάλους και μικρούς. Τράπεζες και οικογένειες.

Αναγνωρίζω βέβαια πως η λύση δεν είναι ούτε εύκολη ούτε πολύ περισσότερο προφανής. Αν δεχτούμε πως ένα μεγάλο πλήθος στεγαστικών (και όχι μόνο) δανείων θα πρέπει να κουρευτεί κατά 70% ή και περισσότερο, η τρύπα στο τραπεζικό σύστημα είναι τεράστια. Αναγκαστικά θα πρέπει να απομείνουμε μόνο με μια, κρατική επί της ουσίας, Τράπεζα ή οποία θα μειώσει δραματικά τις δαπάνες της και πάλι θα πρέπει να λάβει πολύ γενναία, νέα βοήθεια για να επιβιώσει.

Υπάρχει όμως δυνατότητα να κάνουμε κάποια διαφορετική παραδοχή, εφόσον αυτή είναι η πραγματικότητα; Φοβάμαι πως κοινωνίες που συνειδητά επέλεξαν να αγνοήσουν την πραγματικότητα τιμωρήθηκαν σκληρά από την ιστορία.

Μια ρύθμιση ικανή για την επανεκκίνηση της οικονομίας

Στην περίοδο που συνηθίσαμε να αποκαλούμε «ελληνική κρίση», τότε δηλαδή που οι επιλογές των κυβερνήσεων της μεταπολίτευσης έδειξαν το πραγματικό τους αποτέλεσμα, το ακαθάριστο εθνικό προϊόν έχει κατρακυλήσει χάνοντας περίπου το 1/3 της αξίας του.

Επακόλουθο φυσιολογικό αυτής της κατάρρευσης είναι οι επιχειρήσεις, κάθε μεγέθους – αλλά πολύ περισσότερο οι μεσαίες και οι μικρές, να έχουν αντίστοιχα χάσει ένα ποσοστό του κύκλου εργασιών τους που στην καλύτερη περίπτωση είναι 1/3 ενώ μερικές φορές φτάνει στα 2/3 ή και περισσότερο.

Στις συνθήκες αυτές δυστυχώς οι επιχειρήσεις αδυνατούν να ανταποκριθούν σε υποχρεώσεις που είχαν αναλάβει παλιότερα , ακόμα και αν ο σχεδιασμός τους ήταν συντηρητικός – ούτε λόγος να γίνεται για επιχειρήσεις με επιθετικό σχεδιασμό, όπως αναμφίβολα πρέπει να γίνεται για να επιτευχθούν ικανοποιητικοί ρυθμοί ανάπτυξης και δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας.

Με λίγα λόγια πολλά, αν όχι όλα, από τα δάνεια που είχαν συνάψει επιχειρήσεις μέχρι και το 2009 / αρχές ίσως και του 2010, οπότε και οι τράπεζες πρακτικά σταμάτησαν, εκ των πραγμάτων, να δανείζουν τις επιχειρήσεις, είναι απολύτως αδύνατο να αποπληρωθούν βάσει του αρχικού τους σχεδίου. Το άρθρο αυτό υποστηρίζει πως η παραδοχή ότι τα δάνεια αυτά δεν μπορούν να αποπληρωθούν ούτε στο αρχικό τους κεφάλαιο, ούτε στην αρχική τους διάρκεια, ούτε ακόμα στο αρχικό τους επιτόκιο, είναι η βάση ενός βιώσιμου σχεδίου επανεκκίνησης της οικονομίας.

Εξάλλου, η πραγματικότητα των τελευταίων ετών είναι ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ελληνική Κυβέρνηση έχουν αναγνωρίσει την κατάσταση αυτή και έχουν προσφέρει στις Τράπεζες ειδικές ενισχύσεις και εγγυήσεις ούτως ώστε οι επιχειρήσεις αυτές (Τράπεζες) να συνεχίσουν να λειτουργούν παρά την μεγάλη απώλεια των εσόδων τους λόγω της παραπάνω κατάστασης. Το άρθρο αυτό υποστηρίζει πως η μέχρι τώρα βοήθεια στις Τράπεζες ούτε επαρκεί, ούτε έχει γίνει με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο ως προς τον στόχο της ουσιαστικής επανεκκίνησης της οικονομίας.

Εκτός από τις δανειακές υποχρεώσεις τους, η μεγάλη πλειοψηφία των επιχειρήσεων έχει ακόμα υποχρεώσεις προς την εφορία και τα ασφαλιστικά ταμεία. Θέση μου είναι πως οι υποχρεώσεις αυτές, οι οποίες προφανώς αναφέρονται σε δεδομένα προ της εμφάνισης της οικονομικής κρίσης, πρέπει να αντιμετωπιστούν ενιαία με τις τραπεζικέ υποχρεώσεις με τη δημιουργία ενός νέου πιστωτικού οργανισμού ειδικού σκοπού που θα αναλάβει να παίξει τον πλέον καθοριστικό ρόλο για την επανεκκίνηση και, κυρίως, τον μετασχηματισμό της ελληνικής οικονομίας.

Πρόσφατα δημοσιεύτηκε μια ρύθμιση που πρότεινε το ελληνικό δημόσιο στις επιχειρήσεις για τον διακανονισμό οφειλών σε ασφαλιστικά ταμεία και εφορία. Δυστυχώς, πλήθος παράλογων σημείων εμφανίζονται στην πρόταση αυτή. Αφενός, είναι παγκόσμια πρωτοτυπία σίγουρα, η μείωση του αριθμού των δόσεων σε ποσά μεγαλύτερα των 15.000 ευρώ. Αφετέρου, είναι επίσης εντυπωσιακό ότι δεν προβλέπεται καμία απομείωση του αρχικώς οφειλομένου κεφαλαίου, παρά μόνο των προστίμων και προσαυξήσεων. Τέλος, η ρύθμιση ισχύει για ποσά αποκλειστικά κατώτερα του ενός εκατομμυρίου ευρώ.

Φοβάμαι πως η ρύθμιση αυτή είναι καταδικασμένη σε πλήρη αποτυχία και απλά θα παρατείνει τον αργό μεν, σίγουρο δε, επιχειρησιακό θάνατο της ελληνικής οικονομίας.

Το άρθρο αυτό προτείνει μια πιο ριζοσπαστική ρύθμιση η οποία θα έχει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:

1. Ενοποιεί τις οφειλές των επιχειρήσεων προς τράπεζες, εφορία και ασφαλιστικά ταμεία σε μια οφειλή προς τον νέο, πιστωτικό οργανισμό ειδικού σκοπού
2. Κεφαλαιοποιεί το σύνολο των παραπάνω οφειλών σε μια συγκεκριμένη ημερομηνία (για παράδειγμα, 1/12/2014) και την απομειώνει κατά ένα σημαντικό της μέρος. Ίσως το λογικότερο είναι η απομείωση της οφειλής να είναι 30%.
3. Ο πιστωτικός οργανισμός ειδικού σκοπού καταβάλλει στις τράπεζες, τις εφορίες και τα ασφαλιστικά ταμεία ένα ποσό μεταξύ 10% και 15% επί της εκχωρούμενης απαίτησης.
4. Προχωρά στον διακανονισμό των οφειλών των επιχειρήσεων αυτών με τον ακόλουθο τρόπο:

Þ    Χρεολυτική αποπληρωμή της οφειλής σε 180 ισόποσες μηνιαίες δόσεις κεφαλαίου (15 έτη)

Þ    Καταβολή τόκων ανά εξάμηνο, αρχής γενομένης από 31/5/2015, με επιτόκιο 6%

Þ    Περίοδο χάριτος δόσεων κεφαλαίου διάρκειας ενός έτους, δηλαδή η πρώτη δόση θα είναι καταβλητέα στις 31/12/2015

5. Οι επιχειρήσεις που θα ενταχτούν στο ειδικό αυτό πρόγραμμα, υποχρεωτικά θα εντάσσονται σε ειδικό πλαίσιο επίβλεψης, επιτήρησης και διοικητικής υποστήριξης (mentoring), με στόχο τον μετασχηματισμό τους και την αύξηση της ανταγωνιστικότητάς τους – όπου δε είναι εφικτό, της εξωστρέφειάς τους.
6. Διάφορες υφιστάμενες εμπράγματες εξασφαλίσεις παλαιοτέρων δανείων θα συνεχίσουν να καλύπτουν το δάνειο από τον νέο πιστωτικό οργανισμό ειδικού σκοπού

Με το παραπάνω σχέδιο υπάρχουν πολλά και σημαντικά πλεονεκτήματα τόσο για τις εμπορικές τράπεζες όσο και για την εφορία και τα ασφαλιστικά ταμεία. Απαλλάσσονται από τη διαδικασία διεκδίκησης των οφειλών τους, η οποία έχει ούτως ή άλλων πολύ μικρές πιθανότητες επιτυχίας ενώ μπορούν επιτέλους να επικεντρωθούν στις υγιείς επιχειρήσεις οι οποίες σήμερα εάν και θα έπρεπε να δανειοδοτούνται αυτό είναι αδύνατον να συμβεί λόγω του υφισταμένου χαρτοφυλακίου των τραπεζών. Τέλος, οι εφορίες και τα ασφαλιστικά ταμεία επίσης αποκτούν μια πολύ υγιέστερη εικόνα των οικονομικών τους και απαλλάσσονται από τις αλλεπάλληλες ρυθμίσεις οφειλών και διεκδικήσεις ληξιπροθέσμων.

Το σημαντικότερο σημείο του παραπάνω σχεδίου και η βασικότερη λειτουργία του πιστωτικού οργανισμού ειδικού σκοπού είναι το mentoring των επιχειρήσεων. Η διεθνής εμπειρία, με τον Καναδά να αποτελεί ένα λαμπρό παράδειγμα, είναι ότι όπου η δανειοδότηση συνδυάστηκε με ενεργές δομές mentoring για τον μετασχηματισμό των επιχειρήσεων, την τόνωση της εξωστρέφειάς τους και γενικότερα την αύξηση της ανταγωνιστικότητάς τους, τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά! Το ενδιαφέρον είναι πως το mentoring μπορεί να γίνει με μηδενικό οικονομικό κόστος: Ο εκάστοτε μέντορας που θα υποστηρίζει κάθε επιχείρηση μπορεί να αμοίβεται μόνο με ένα μικρό ποσοστό μετοχών της (stock options), ώστε να έχει το ισχυρότερο κίνητρο οι συμβουλές που θα δίνει να «πιάσουν τόπο» μέσω της αύξησης της αξίας της επιχείρησης.

Τέλος, είναι αυτονόητο πως οι επιχειρήσεις που δεν θα δεχτούν να ενταχτούν στο ειδικό αυτό πρόγραμμα θα πρέπει να οδηγούνται σε οριστικό κλείσιμο με συνοπτικές διαδικασίες.

Το μόνο «πρόβλημα» σε μια τέτοια ρύθμιση είναι ότι απλώς πρέπει να αποκαλυφθεί η πραγματικότητα της οικονομικής κρίσης. Δυστυχώς όμως η αποκάλυψη αυτή θα συμβεί ούτως ή άλλως. Απομένει να φανεί αν υπάρχει το πολιτικό θάρρος η αποκάλυψη αυτή να έχει οικονομικά  & πολιτικά χαρακτηριστικά, όπως προτείνει το άρθρο αυτό, ή αν θα συμβεί απλώς λίγο αργότερα έχοντας όμως, δυστυχώς, πλέον βιβλικά χαρακτηριστικά και επιφέροντας την πλήρη κατάρρευση της οικονομίας.

Η τελευταία ευκαιρία

Δεν πρέπει να είσαι ειδικός για να αντιληφθείς την απόγνωση. Μιλάς με κόσμο και είναι το πρώτο που σου λένε. "Δηλαδή, τι μπορεί να γίνει;", ρωτούν. Την κυβέρνηση, καλώς ή κακώς, σοβαρά δεν την παίρνουν. Σοβαρά όμως δεν παίρνουν ούτε την αντιπολίτευση και κάπου εκεί αρχίζει η χώρα να κινείται μεταξύ κινδύνου και τραγωδίας.

Η αριστερά. Περιμένουν κάτι από την αριστερά. Τι είναι όμως αυτό που όντως μπορεί να γίνει;

Στη χώρα μας, η αριστερά ηττήθηκε σε έναν εμφύλιο πόλεμο που δεν έπρεπε να γίνει και η μισή Ελλάδα έμεινε με ένα "γιατί;" και ένα "αν". Μετά, ύστερα από περίπου 30 χρόνια, ήρθε ο Ανδρέας Παπανδρέου να φέρει τη δικαίωση. Τους ψήφους της δικαίωσης βεβαίως τους πήρε, δικαίωση όμως δεν έφερε. Αντίθετα, αυτός και οι επίγονοί του, έφεραν καταστροφή, οικονομική, κοινωνική και πολιτική. 


Κάπως έτσι φτάσαμε στο 2010. Από τότε η "αριστερά", μέσω του ΣΥΡΙΖΑ, είχε και έχει μια τελευταία ευκαιρία να απαντήσει στο ιστορικό "αν" και να δυναμώσει το ιστορικό "γιατί;". Να αναδείξει την οικονομία της συνεργασίας και της δημιουργικότητας. Μια νέα πολιτική και ηθική της εργασίας. Αυτή είναι η ευκαιρία, είναι απόλύτως ξεκάθαρο. 

Τι βλέπουμε να συμβαίνει όμως; Είναι τραγικό. Αντί να δούμε την εκκίνηση μιας μορφωτικής επανάστασης που θα δημιουργήσει το απαραίτητο υπόβαθρο για τη θεμελίωση της οικονομίας της συνεργασίας και της δημιουργικότητας, ακούγεται λόγος που έτη φωτός απέχει από αυτήν την προοπτική. Για όλα μαθαίνουμε πως φταίει το μνημόνιο.

Πριν το μνημόνιο βλέπετε ζούσαμε σε μια χώρα αγγελικά πλασμένη. Οι Έλληνες είχαν βρει την ευτυχία στη χαρά της δημιουργίας, όλοι προσέφεραν σύμφωνα με τις δυνατότητές τους και ελάμβαναν σύμφωνα με τις ανάγκες τους. Ζούσαμε στον παράδεισο και δεν το είχαμε καταλάβει! Ήρθε μετά η κακιά τρόικα σταλμένη από τον εωσφόρο με τη μορφή ανατολικογερμανίδας και το όνειρο κατέρρευσε.

Τι πρέπει να κάνεις εσύ Πολίτη; Είναι απλό! Να ψηφίσεις ΣΥΡΙΖΑ, να πάει ο Φωτόπουλος στη Βουλή, να σκίσει το μνημόνιο και έτσι ο εωσφόρος θα γυρίσει στην κόλαση και εμείς στον παράδεισο που ζούσαμε πριν το τραγικό μνημόνιο.

Υπερβάλλω, θα πείτε. Υπερβάλλω όμως; Φοβάμαι πως όχι. Το σχέδιο που έχει μοιραστεί ο ΣΥΡΙΖΑ με την ελληνική κοινωνία είναι αντιστοίχου επιπέδου με την παραπάνω παράγραφο.

Η Ελλάδα, όπως και κάθε χώρα, έχει ανάγκη την ΑΛΗΘΕΙΑ. Έχει ανάγκη δηλαδή να πει ένα όχι στη λήθη. Δεν πρέπει να ξεχάσουμε, δεν πρέπει να εκλογικεύσουμε. Όχι, το μνημόνιο δεν είναι η αιτία των δεινών μας. Αιτία των δεινών μας είναι οι πολιτικές (ο Θεός να τις κάνει) που ακολουθήσαμε για δεκαετίες και ζούσαμε με δανεικά και ψεύτικο πλούτο.

Που βρίσκεται η λύση; Η λύση βρίσκεται μόνο στην εργασία και πουθενά αλλού. Η λύση βρίσκεται στην παραγωγή. Την ανταγωνιστική παραγωγή με όρους 21ου αιώνα και πλήρη αξιοποίηση του συμβολικού, του ανθρωπίνου και του οικονομικού κεφαλαίου της χώρας μέσα σε μια δυναμική διαδικασία ολοένα και βαθύτερης Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Η αριστερά πάντα είχε να κάνει με τη σχέση του υποκειμένου με το αντικείμενο της εργασίας του. Με την αναζήτηση της πλήρωσης στη δημιουργία και όχι στην κατανάλωση. Η σημερινή συγκυρία είναι η καλύτερη δυνατή για την αριστερά ως ευκαιρία πρόταξης και πανευρωπαϊκής προώθησης ενός νέου οικονομικού και κοινωνικού μοντέλου που περιγράφεται από την οικονομία της συνεργασίας και της δημιουργικότητας. 

Μιας φιλοσοφίας της αυτονομίας, όπως θα έλεγε ένας μεγάλος διανοητής του 20ου αιώνα, που δεν έχει μελετηθεί όσο του αξίζει.

Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει μια τελευταία ευκαιρία να ξυπνήσει από το λήθαργο του λαϊκισμού και της βεβαιότητας της επερχόμενης νίκης. Υπάρχει τεράστια διαφορά μεταξύ του να κερδίσεις μια εκλογική αναμέτρηση και του να κυβερνήσεις μια χώρα. 

Αν δεν προταθεί ένα συγκεκριμένο σχέδιο οικονομικής ανασυγκρότησης και αν δεν υπάρχει μέριμνα το σχέδιο αυτό να είναι στην κορυφή της πολιτικής συζήτησης, αν όχι να τη μονοπωλεί, η τελευταία ευκαιρία της αριστεράς θα είναι δυστυχώς μια ακόμα χαμένη ευκαιρία για την Ελλάδα.

Δημοτικές εκλογές: Η επιστροφή στην πολιτική κάνει τα πρώτα της βήματα!

Θυμόμαστε όλοι το "κάθε οικογένεια και ένας εργαζόμενος" που είχε ακουστεί πριν λίγα χρόνια ως κακόγουστο αστείο δυστυχώς όμως έγινε η τραγική πραγματικότητα της ελληνικής κρίσης. Εδώ και λίγες εβδομάδες θα μπορούσε να γίνει ένας παραλληλισμός και να ειπωθεί η φράση "κάθε οικογένεια και ένας δημοτικός σύμβουλος". Οι απαιτήσεις του Καλλικράτη βλέπετε για τη συγκρότηση των ψηφοδελτίων μαζί με την αμεσότητα της πληροφόρησης από τα κοινωνικά δίκτυα έχουν όχι άδικα δημιουργήσει μια εντύπωση υψηλού αριθμού υποψηφίων.

Σίγουρα κανείς μπορεί να διακρίνει τόσο θετική όσο και αρνητική πτυχή στο γεγονός αυτό. Από τη μία, αρχίζοντας από τη θετική, οι Έλληνες επιστρέφουν στην πολιτική. Αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με τον αριθμό εκείνων που κατεβαίνουν ως υποψήφιοι δημοτικοί σύμβουλοι. Πολύ παραπάνω είναι κάτι που διακρίνει κανείς στους χώρους δουλειάς και οπουδήποτε αλλού μαζεύεται κόσμος: Συζητάει πια για την πολιτική. Το έχουμε ξεναπεί: Η διαδικασία επιστροφής στην πολιτική έχει μαθησιακά χαρακτηριστικά αλλά και χαρακτηριστικά χιονοστιβάδας. Είναι λογικό στην αρχή να γίνονται λάθη, παρανοήσεις και να παρατηρούνται αστείες καταστάσεις. Περίπου όπως όταν κανείς μαθαίνει οτιδήποτε νέο. Από ένα σημείο και μετά όμως έρχεται η ωριμότητα. Είμαστε νομίζω πια σε ένα σημείο που η στιγμή της ωριμότητας μπορεί να μην είναι ακόμα κοντά, είναι όμως πια ορατή.

Είναι ιδιαίτερα ελπιδοφόρο πως στο πλαίσιο της παραπάνω διαδικασίας οι περισσότεροι πια έχουν καταλάβει πως η κρίση που βιώνουμε είναι πρώτα και κύρια κρίση πολιτική οπότε η έξοδος από αυτή μόνο πολιτική μπορεί να είναι. Επίσης αρχίζει να γίνεται σαφές πως η πολιτική δεν είναι κάτι ξένο, κάτι που κάνουν κάποιοι άλλοι, αλλά αφορά τον κάθε έναν από εμάς ξεχωριστά. Η σημασία των γεγονότων αυτών είναι τεράστεια και σε μεσοπρόθεσμο χρόνο θα καθορίσει θετικά τις εξελίξεις στην Ελλάδα.

Παράλληλα βέβαια βλέπουμε τις τελευταίες προσπάθειες πολιτικού μεταμορφισμού να φτάνουν σε ακραίο σημείο έντασης. Το παλιό προσπαθεί απελπισμένα να επαναπροταθεί μεταμφιεσμένο ως νέο. Τέτοιες προσπάθειες σε κεντρικό επίπεδο έχουν τόσο μεγάλη επάρκεια επικοινωνιακών πόρων που πολύ συχνά καταφέρουν να μπερδέψουν και να αποπροσανατολίσουν - πρόσκαιρα - πολλούς από εμάς. Αντίθετα όμως σε τοπικό επίπεδο, όπου δεν υπάρχει ο ίδιος επαγγελματισμός στη μεταμφίεση ούτε η ίδια επάρκεια πόρων, σχεδόν πάντα είναι οικτρά αποτυχημένες και μόνο κλαυσίγελο επιτυγχάνουν να προκαλέσουν.

Ένα ακόμα πολύ αρνητικό στοιχείο είναι η πρακτική της συγκρότησης ομάδων - ψηφοδελτίων - που κατά κανένα απολύτως τρόπο δεν είναι ομάδες πολιτικές. Δεν έχουν συγκροτηθεί μέσα από την πολιτική ζύμωση και διάλογο, δεν τις ενώνουν κοινές αξίες, στόχοι και ιδανικά. Αντίθετα, είναι ένα συνονθύλευμα ανθρώπων χωρίς κοινές αναφορές για να "μαζέψουν ψήφους". Πρώτα βρίσκουν τους ανθρώπους και μετά επιχειρούν να περιγράψουν ένα - υποτιθέμενο, δυστυχώς - ιδεολογικό & πολιτικό πλαίσιο.

Είναι πραγματικά περίεργη η κατάσταση που ζούμε. Πλήθος ανθρώπων θέλει με απόλυτα υγιή τρόπο "κάτι να κάνει". Να τερματίσει την παθητική στάση. Δεν υπάρχει τίποτα καλύτερο από αυτό! Δυστυχώς όμως πολλές φορές πέφτει θύμα των απατεώνων της πολιτικής, των βασικών υπευθύνων για την κατάρρευση της χώρας. Έτσι δημιουργούνται ασύλληπτες θεωρίες περί "αυτοδιοικητικής εμπειρίας". Με απλά λόγια λένε κάτι σαν το ακόλουθο: "Ο τάδε υποψήφιος για χρόνια έκανε παιχνίδι με προσλήψεις και εργολαβίες, οπότε έχει αυτοδιοικητική εμπειρία, άρα αυτός πρέπει να εκλεγεί εκ νέου! Τι, κανέναν άπειρο θα βάλουμε; Αν δεν έχεις διορίσει και αν δεν έχει "δώσει" εργολαβίες, πως μπορείς ποτέ να διοικήσεις έναν Δήμο;".

Ας το θυμούνται καλά όμως όλοι εκείνοι οι "πολιτικοί" που κάνουν το νέο "παιδομάζωμα" νέων συμπολιτών μας που κατά κανόνα έχουν αγνές προθέσεις: Η μαθησιακή διαδικασία σύντομα περνά τα πρώτα της στάδια και μετά την αποτυχία έρχεται η γνώση. Θα σας πάρουν σύντομα χαμπάρι! Ευτυχώς, πόροι πια για να διαβάλλουν τόσους πολλούς δεν υπάρχουν, οπότε ο φαύλος κύκλος σύντομα θα σπάσει.

Σε πολλούς & πολύ αξιόλογους φίλους σε όλη την Ελλάδα που κατεβαίνουν υποψήφοι σε ψηφοδέλτια που ηγούνται πρωταγωνιστές της κατάρρευσης και της παρακμής διατύπωσα ένα νομίζω εύλογο ερώτημα: "Μπράβο σου που κάνεις το βήμα και κατεβαίνεις, μαζί μάλιστα με πολλούς επίσης αξιόλογους! Γιατί όμως δεν μπήκε μπροστά ένας από εσάς και δεχτήκατε να στελεχώσετε ένα ψηφοδέλτιο στην ηγεσία του οποίου βρίσκεται κάποιος με βαριές ευθύνες για τη σημερινή κατάσταση;".

Πειστική απάντηση βέβαια δεν πήρα, πέρα από τα χαριτωμένα περί "αυτοδιοικητικής εμπειρίας" που ανέφερα παραπάνω. Ας είναι. Όχι μόνο εξακολουθώ να αξιολογώ θετικά την επιστροφή των συμπολιτών μας στην πολιτική, αλλά είμαι περισσότερο βέβαιος από ποτέ ότι κανένας άλλος δρόμος δεν υπάρχει που να μας βγάζει από το αδιέξοδο. Ο μοναδικός δρόμος αυτός μάλιστα είναι μακρύς και δύσβατος, ευτυχώς όμως είναι υπαρκτός!

Για τους χιλιάδες υποψήφιους δημοτικούς συμβούλους το μήνυμα είναι σαφές: Αν δεν είστε γραφικές μαριονέτες, το παιχνίδι ξεκινάει στις 19 Μαΐου. Τότε είναι που πρέπει να αναλάβετε πρωτοβουλίες και να στείλετε επιτέλους τους γραφικούς "αυτοδιοικητικούς" τύπους στις μακρινές και κακές αναμνήσεις μας.

Η επιστροφή στην πολιτική έχει ξεκινήσει και τίποτα δεν θα την σταματήσει!

Για τη δικαίωση των αγωνιστών του '21

Το 2021 συμπληρώνονται 200 χρόνια από τότε που λίγοι άνθρωποι εμπνευσμένοι από το όραμα του Ρήγα ξεκίνησαν μια τιτάνια προσπάθεια για να δημιουργήσουν μια ευρωπαϊκή δημοκρατία στη ΝΑ Ευρώπη.

Δυστυχώς, απέτυχαν. Το Ναβαρίνο έδωσε σάρκα και οστά σε ένα μικρό προτεκτοράτο.

Αν σεβόμαστε έστω και λίγο εκείνους τους αγωνιστές πρέπει η επέτειος των 200 ετών από την έναρξη του αγώνα τους να τους βρει δικαιωμένους.

Πως;

Με μια πραγματικά ανεξάρτητη Ελλάδα μέσα σε μια ισχυρή, δημοκρατική Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία και με πλήρη ανθρώπινα δικαιώματα και ελευθερία στους αρχαίους, αυτόχθονους λαούς της Ανατολίας.

Είναι απλό και είναι στο χέρι μας.

Να βάλουμε τέλος στην ακαδημία του ρουσφετιού, του βύσματος & της διαφθοράς!

Ήταν καλοκαίρι του 2000 όταν πήραμε την απόφαση να ιδρύσουμε τη Virtual Trip. Δυο από τους συνιδρυτές «ήμασταν του ‘77», οπότε η αναβολή μας τελείωνε 31 Δεκεμβρίου 2003, δηλαδή τριάμισι χρόνια μετά. Φάνταζε ούτως ή άλλως πολύ μακριά για να το σκεφτούμε σοβαρά ενώ η γνώση ότι όλο και κάποιο μεταπτυχιακό θα κάναμε για να πάρουμε επιπλέον αναβολή καθιστούσε τη σημασία του θέματος ακόμα χαμηλότερη. Για την ιστορία, τότε η θητεία πρέπει να ήταν 18 μήνες στον Στρατό Ξηράς και περισσότερους από 20 σε Αεροπορία και Ναυτικό.

Πολλές φορές έχω αναρωτηθεί πως ήταν δυνατό να μην υπήρχαν πολλοί πριν από εμάς. Δεν ήταν δα και τόσο πρωτοποριακή η ιδέα να «κάνεις εταιρεία» στα 22 σου χρόνια. Συνήθως η εξήγηση που δίνεται αφορά την εμμονή στην εργασιακή ασφάλεια, στην προστασία από τον αόρατο εχθρό. Στην, τόσο ψεύτικη ως αποδείχτηκε, «εξασφάλιση». Δεν ήταν μόνο αυτό όμως. Η φράση «να ξεμπερδέψεις με τον στρατό» ήταν πέρα για πέρα αληθινή. Κανένα σοβαρό σχεδιασμό δεν μπορούσες να κάνεις σαν φοιτητής όταν ήξερες πως αργά ή γρήγορα θα πρέπει να γίνεις αγγαρειομάχος και σκοπάνθρωπος. Ευτυχώς, οι ιδρυτές της Virtual Trip απλά αγνοήσαμε την πραγματικότητα αυτή. Η μεγάλη όμως πλειοψηφία έκανε και κάνει εντελώς το αντίθετο.

Ο Δεκέμβρης του 2003 ήρθε πολύ πιο γρήγορα απ’ ότι περίμενα. Τα τριάμισι αυτά χρόνια πέρασαν «σαν μια στιγμή». Είχα δει εκείνο το μεταπτυχιακό πρόγραμμα του ΟΠΑ που λεγόταν «Επιστήμες των Αποφάσεων». Ωραίος τίτλος, σίγουρα, οπότε παράλληλα με την προσφορά part-time προγράμματος που μου επέτρεπε να μην χάνω πολύ χρόνο από τη Virtual Trip γινόταν ιδανική περίπτωση. Τα 10.000 € πού κόστιζε τότε αποτελούσαν ένα σοβαρό  πρόβλημα, ξεπεράστηκε όμως τελικά. Όπως μου είπε ένας φίλος χαρακτηριστικά, «ο τζάμπας στην αναβολή είχε πεθάνει προ πολλού».

Ξέρω ότι ακούγεται τραγικό να κάνει κάποιος μεταπτυχιακό για να πάρει την αναβολή. Ακούγεται τραγικό και είναι τραγικό. Είναι όμως η πραγματικότητα. Ευτυχώς ήμουν από τους τυχερούς: Είχαν μεσολαβήσει σχεδόν τέσσερα χρόνια εργασίας όταν ξεκίνησα το μεταπτυχιακό μου. Για τους περισσότερους όμως δεν είναι έτσι. Η αναβολή είναι ένα ισχυρότατο κίνητρο να κάνεις μεταπτυχιακό αμέσως μετά το πτυχίο, πολλές φορές στο ίδιο ακαδημαϊκό περιβάλλον, αναιρώντας δυστυχώς κάποιες από τις βασικές προϋποθέσεις επιτυχίας που είναι η ενδιάμεση επαγγελματική εμπειρία και η γνωριμία με ένα νέο ερευνητικό & ακαδημαϊκό οικοσύστημα.

Στη δική μου περίπτωση το πρόγραμμα σπουδών στο μεταπτυχιακό ήταν αντικειμενικά καλό και σύντομα κατάλαβα πως το να το κάνεις  αυτό «για την αναβολή» ήταν σαν να σκοτώνεις μύγα με μπαζούκας. Σε κάθε περίπτωση καθόλου δεν το μετάνιωσα,  το αντίθετο θα έλεγα. Έτσι, με την εξαιρετική εμπειρία ενός μεταπτυχιακού παράλληλα με τη διεύθυνση ενός startup στη φάση ανάπτυξής του, πήρα και δυο χρόνια αναβολή ακόμα. Η νέα μαγική ημερομηνία ήταν 31 Δεκεμβρίου 2005.

Όπως μάλλον μαντέψατε και αυτά τα δυο επιπλέον χρόνια πέρασαν πολύ  γρήγορα. Χάρη στο MBA International, όπως μετονομάστηκε στην πορεία των σπουδών μου το μεταπτυχιακό πρόγραμμα Decision Sciences, πρακτικά μετακόμισα στην Αθήνα (άσχετα αν τελικά ξενοίκιασα στο Ηράκλειο τον Αύγουστο του 2010…), βοηθώντας σημαντικά τη Virtual Trip που ήταν τότε σε μια φάση δυναμικής ανάπτυξης  – προσωπικού , κύκλου εργασιών αλλά και υποχρεώσεων.

Το σχέδιο «Δρ. Τσίγκος» προέβλεπε πως οι σπουδές για διδακτορικό δίπλωμα θα έδιναν μια νέα μαγική ημερομηνία: 31 Δεκεμβρίου 2008. Ήμουν άτυχος όμως καθώς, ευτυχώς για την επιστήμη και την αξιοπρέπεια μου, ο Γιάννος είχε αλλάξει τον νόμο. Για να μπορούσες πια να πάρεις αναβολή για διδακτορικό, θα έπρεπε να το έχεις τελειώσει μέχρι τα 30 σου, άρα για μένα μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2007. Δεδομένου ότι ήμασταν ήδη στις αρχές του 2006 και ότι τα «ΙΕΚ Τάπερμαν» δεν είχαν ξεκινήσει ακόμα να δίνουν διδακτορικά, σύντομα παραιτήθηκα των προσπαθειών να γίνω Διδάκτορας στο χρόνο ρεκόρ των 18 μηνών. Με τρεις απέλπιδες προσπάθειες σε Χανιά, Τρίπολη και …Τιμισοάρα, το σχέδιο «Δρ. Τσίγκος» μπήκε οριστικά (;) στο χρονοντούλαπο της ιστορίας.

Η 31^η Δεκεμβρίου 2005 ήταν λοιπόν η ημέρα που έληξε η αναβολή μου και λίγο αργότερα, αφού δεν ανταποκρίθηκα στις προσκλήσεις του Ελληνικού Στρατού, κηρύχθηκα ανυπότακτος.  Στη συνέχεια, τον Οκτώβρη του 2006, στο όνομα του Ελληνικού Λαού μου απαγορεύτηκε η έξοδος από τη χώρα, πράγμα που τελικά πληροφορήθηκα σε μια σχεδόν κινηματογραφική σκηνή το καλοκαίρι του 2007 στη Χίο.

Τότε, προσπαθώντας να περάσω με το καραβάκι απέναντι στον Τσεσμέ και αφού πρώτα οι ελεγκτές στα σύνορα μου είπαν ένα χαλαρό «περάστε», είδα έναν αστυνομικό με αγωνία να με ρωτά «αν είμαι του Γεωργίου & της Ελένης» και με την καταφατική απάντησή μου να μου λέει απλά «παρακαλώ περάστε σε εκείνο το δωμάτιο και περιμένετε».  Κάποια στιγμή στο μέλλον θα περιγράψω αναλυτικά το περιστατικό αυτό, αυτήν τη φορά θα περιοριστώ να πω ότι πέρασα 90 λεπτά αγωνίας – τόσο με άφησαν να περιμένω μόνος μου σε ένα δωμάτιο – μέχρι που ήρθε ένας χαμογελαστός αστυνομικός και μου είπε «δυστυχώς πρέπει να κάνετε διακοπές στην Ελλάδα, μόνο» και «θα πρέπει να αναφέρουμε ότι επιχειρήσατε να βγείτε από τη χώρα». Στην ερώτησή μου «και που είναι το κακό με αυτό;» μου απάντησε απλά «από τον Οκτώβριο του 2006 σας έχει επιβληθεί απαγόρευση εξόδου από τη χώρα».

Μέσα στην ατυχία αυτή είχα όμως την τύχη να κυβερνάται η χώρα για πολλά χρόνια από μια γενιά ανεπανάληπτων, καινοτόμων και πρωτοπόρων εκσυγχρονιστών πολιτικών οι οποίοι το 2004 έδωσαν την σκυτάλη σε ακόμα καλύτερους, περισσότερο πρωτοπόρους, επανιδρυτές του Κράτους. Εις εκ των πρώτων, ο  κορυφαίος εκσυγχρονιστής της νεοελληνικής πολιτικής, ο υπερμέγιστος και τιτανοτεράστιος Γιάννος Παπαντωνίου, είχε κάνει το θαύμα του. Μέσα στην ατυχία μου για το όριο των 30 ετών στη λήψη του Διδακτορικού Διπλώματος σοφά ο νομοθέτης όρισε πως η ανυποταξία δεν είχε πια ποινικές συνέπειες! Με λόγια απλά, όσο πληρώνεις τα πρόστιμα, όσο δεν σε ενοχλεί πως δεν μπορείς να διοριστείς στο δημόσιο και όσο δεν σε ενοχλεί να μην βγαίνεις από τη χώρα, δεν τρέχει κάστανο!

Καταπληκτικό, ειδικά όταν καταλαβαίνεις πως το «δεν βγαίνεις από τη χώρα» ισοδυναμεί με το «δεν βγαίνεις από την περιοχή της συνθήκης του Schengen, δηλαδή σχεδόν όλη την ΕΕ εκτός Μ. Βρετανίας, Κύπρου, Βουλγαρίας, Ρουμανίας και κάτι άλλα ψιλά – Ενώ μπορούσες να πας σε συνδεδεμένες χώρες όπως π.χ η Ελβετία. Δεν ήταν και τόσο άσχημα!

Τα πρόστιμα βέβαια δεν ήταν αμελητέα, κάθε άλλο θα έλεγα. Ένας άλλος, επίσης παμμέγιστος & ανυπέρβλητος εκσυγχρονιστής, ο Ευάγγελος Βενιζέλος, όταν ανέλαβε υπουργός οικονομικών του αξεπέραστου υπερατλαντικού πολιτικού γίγαντα Γεωργίου Παπανδρέου έκανε εξάσκηση στα SQL queries: «SELECT ALL from ANYPOTAKTOI» πρόσταξε ο Ευάγγελος και ζήτησε να πληρώσουν 6.000 € (επιπλέον των άλλων) έκαστος για να μάθουν να αγαπάνε την πατρίδα!  Για κάποιο περίεργο λόγο το αισχρό αυτό μέτρο δεν συζητήθηκε σχεδόν καθόλου στα μέσα ενημέρωσης.

Αν εξαιρέσεις λοιπόν το ζήτημα του αυξημένου κόστους , γενικά ήταν μια στρατηγική που φαινόταν να αξίζει τον κόπο. Πρακτικά περιμένεις μέχρι να κλείσεις τα 35, να πληρώσεις και πάλι κάποια χρήματα μαζεμένα για την εξαγορά (κάτι λιγότερο από 7.000 €), να κάνεις λίγες βδομάδες κατασκήνωση σε κάποιο «κέντρο εκπαίδευσης» και μετά να πάρεις το πολυπόθητο διαβατήριο.

Είναι όμως έτσι; Δυστυχώς όχι! Πρώτα απ’ όλα οι περισσότεροι νέοι δεν ακολουθούν τον δρόμο που περιέγραψα παραπάνω αλλά τελικά όταν εξαντλούνται οι όποιες δυνατότητες αναβολής υπηρετούν κανονικά τη θητεία τους, η οποία τώρα είναι 9 μήνες στον Στρατό Ξηράς και κάποια ιδιαίτερα φωτεινά μυαλά στο ΥΕΘΑ σκέφτονται να την αυξήσουν. Επίσης, επειδή στη φάση της ζωής σου αυτή ενδιαφέρεσαι μάλλον περισσότερο για τα επαγγελματικά και λιγότερο για τον τουρισμό, το γεγονός ότι δεν μπορείς να πας στο Λονδίνο, στην Κωνσταντινούπολη και, ιδιαίτερα επώδυνο για μένα που επιχειρούσα στην Πληροφορική, στις ΗΠΑ, αποτελούσε ένα πολύ, πολύ σοβαρό εμπόδιο.

Ας δούμε όμως σε λίγο μεγαλύτερο βάθος το ζήτημα της «υπηρεσίας προς την Πατρίδα». Τι καταλαβαίνει κανείς με την έκφραση «υπηρετούν τη θητεία τους»; Κάνουν οι Έλληνες νέοι το χρέος τους προς την Πατρίδα, όπως ορίζει και το σύνταγμα της Ελληνικής Δημοκρατίας; Πραγματικά πρέπει να περισσεύει ένα ισχυρό μείγμα  βλακείας και υποκρισίας για να υποστηρίξει κανείς αυτήν την άποψη!

Τα παιδιά της Ελλάδας απλά παρκάρουν σε κάποιο ακριτικό νησί και εκπαιδεύονται εντατικά στις βασικές αρχές του νεοελληνικού κράτους και της κοινωνίας που δημιούργησε: Στη λούφα  και στο ρουσφέτι. Στο πολύ σύντομο πέρασμά μου το 2013 από τον Ελληνικό Στρατό πραγματικά έμεινα άναυδος βλέποντας πόσο εύκολα μπαίνεις στην ψυχολογία του «γιατί εγώ;». Υπάρχουν δουλειές που πρέπει να γίνουν και ο φαντάρος εκπαιδεύεται καθημερινά, πολύ αποτελεσματικά πρέπει να ομολογήσω, στο να αποφύγει τις εργασίες. Επίσης, το άλλο στο οποίο εκπαιδεύεται ο φαντάρος και η οικογένειά του είναι το ρουσφέτι, στην αναζήτηση αρχικά και στην υποχρέωση στη συνέχεια σε κάποιο βύσμα που θα φροντίσει το παιδί να «μην ταλαιπωρηθεί», να «περάσει καλά».

Με λίγα λόγια αυτός ο απίστευτος μηχανισμός που υποτίθεται πως υπάρχει για να κάνουμε το χρέος μας προς την Πατρίδα, παίρνει ότι καλύτερο έχει η ελληνική κοινωνία και κάνει τεράστιες προσπάθειες ώστε να το λουμπενοποιήσει, να το μεταμορφώσει σε μια μάζα πουλημένων τεμπέληδων που θα παρακαλάνε στο τηλέφωνο κάποια γελοία υποκείμενα για μια «καλύτερη μετάθεση», για μια έξοδο, για μια «καλύτερη υπηρεσία» ή οτιδήποτε άλλο μπορεί να φανταστεί κανείς.

Μετά βέβαια από την απόλυτη ψυχολογική & ηθική παρακμή που περιέγραψα παραπάνω, έρχεται το parking. Τα παιδιά κατά κανόνα πάνε σε κάποια ακριτική μονάδα και περιμένουν τον  χρόνο να περάσει. Αραχνιάζουν, βαριούνται που ζουν. Μπαίνουν στο ψυγείο. Μετράνε μέρες για μια έξοδο. Νιώθουν άχρηστοι και κάθε μέρα που περνάει γίνονται άχρηστοι. Είναι άδικο, είναι τραγικό. Στην ηλικία που κανείς πρέπει να αναπτύξει τα ισχυρότερα εσωτερικά κίνητρα για να δημιουργήσει, για να προσφέρει, τότε να τον παρκάρουν σε κάποιο νησί ή κάποια ξεχασμένη ακριτική περιοχή και να μην κάνει απολύτως τίποτα. Μια ψυχολογική φυλακή, μια καταδίκη της δημιουργικότητας.

Γίνεται τουλάχιστον με κάποιο ουσιαστικό σκοπό όλο αυτό; Η θυσία του χρόνου, της ηθικής και της δημιουργικότητας σε ποιο βωμό λαμβάνει χώρα; Έχει λοιπόν ενδιαφέρον να δούμε τι γίνεται σχετικά με την αληθινή πολεμική/στρατιωτική εκπαίδευση. Με την εξαίρεση των Ειδικών Δυνάμεων και των Δοκίμων Αξιωματικών, η εκπαίδευση των φαντάρων είναι στην καλύτερη περίπτωση υποτυπώδης. Που είναι η εντατική γυμναστική; Που είναι τα μαθήματα αυτοάμυνας & επιβίωσης; Που είναι η εξοικείωση με σύγχρονα οπλικά συστήματα; Που είναι τα θεωρητικά μαθήματα και η πρακτική εξάσκηση σε σύγχρονες τακτικές μάχης; Σίγουρα πάντως δεν είναι στη σημερινή πραγματικότητα του Ελληνικού Στρατού.

Η σκληρή αλήθεια είναι ότι οι περισσότεροι φαντάροι που κάνουν τη θητεία τους τίποτα δεν συνεισφέρουν στην πραγματική αμυντική δυνατότητα της χώρας, πουθενά δεν συμβάλλουν στη δημιουργία γεωπολιτικού στρατηγικού πλεονεκτήματος. Αφήνονται στη μοίρα τους, εκπαιδεύονται στη λούφα και στο ρουσφέτι, παρκάρουν για εννιά μήνες και μετά απολύονται. Όλα αυτά με ένα τεράστιο άμεσο κόστος και, το χειρότερο, με ένα πραγματικά ασύλληπτο έμμεσο κόστος στη διαμόρφωση μιας κουλτούρας παρακμής, στη δημιουργία πελατειακών σχέσεων εξάρτησης και στη μείωση των αμυντικών δυνατοτήτων της χώρας.

Υποτίθεται πως η υποχρεωτική στράτευση υπάρχει για την ενίσχυση της άμυνας της χώρας. Υπάρχει για αυτό όμως τελικά; Την αμυντική ικανότητα του νέου ελληνικού κράτους τη διαπιστώσαμε στην Κύπρο το 1974. Τη διαπιστώσαμε  το 1988 στο Νταβός, όταν από τους παλληκαρισμούς του ’87 συρθήκαμε σε ένα ταπεινωτικό «μη πόλεμος». Την είδαμε ακόμα στα Ίμια το 1996 και την επιβεβαιώνουμε καθημερινά με την άρνησή μας να εφαρμόσουμε τα κυριαρχικά μας δικαιώματα στη βάση των διεθνών συνθηκών για τα 12 ναυτικά μίλια στο Αιγαίο. Έχουμε επίγνωση της αδυναμίας μας και το αποδεικνύουμε καθημερινά. Οι παμμέγιστοι, ανυπέρβλητοι πολιτικοί γίγαντες που ανέφερα παραπάνω, και πολλοί ακόμα από το παρεάκι τους, φρόντισαν η χώρα να είναι στρατιωτικά και, κυρίως, γεωπολιτικά ανοχύρωτη, έρμαιο αποφάσεων εξωελλαδικών κέντρων.

Το θέμα γίνεται ακόμα πιο ενδιαφέρον αν μπούμε στη Wikipedia και ψάξουμε των «list of countries by military expenditures per capita». Με έκπληξη θα δούμε την πτωχευμένη ψωροκώσταινα να είναι σταθερά στο top-10 της παγκόσμιας κατάταξης, ασύλληπτα πάνω του Ευρωπαϊκού μέσου όρου και συγκρινόμενη με χώρες όπως το Ισραήλ, η Σαουδική Αραβία και οι ΗΠΑ. Θα περίμενε κανείς τουλάχιστον, ξοδεύοντας τόσα λεφτά και σαν χώρα του αναπτυγμένου κόσμου (τι έκανε λέει;), να έχουμε μια πανίσχυρη στρατιωτική μηχανή και να έχουμε αναπτύξει εγχώρια υψηλή τεχνολογία που σιγά σιγά θα περνούσε από την άμυνα στην οικονομία, όπως έκανε το Ισραήλ και η Τουρκία. Σχετικά με την …πανίσχυρη στρατιωτική μηχανή, νομίζω το εξαντλήσαμε παραπάνω. Δυστυχώς όμως και στην εγχώρια ανάπτυξη υψηλής τεχνολογίας τα πράγματα ακολουθούν το ίδιο μοτίβο: Μηδέν από μηδέν, μηδέν.

Συνοπτικά λοιπόν μπορεί κανείς να κάνει την εξής διαπίστωση: Με αφορμή την υποτιθέμενη ενίσχυση της αμυντικής ικανότητας της χώρας αφενός ζημιώνεται βαριά η επαγγελματική εξέλιξη και δηλητηριάζεται η ψυχολογία και η κουλτούρα των νέων Ελλήνων, αφετέρου έχει στηθεί ένα τεράστιο πάρτι διαπλοκής επί των προμηθειών, από την κορυφή μέχρι τα φύλλα του δέντρου της στρατιωτικής ιεραρχίας.

Η Ελλάδα και η Κύπρος σήμερα είναι – αν δεν κάνω λάθος – οι δυο τελευταίες χώρες-μέλη της ΕΕ με υποχρεωτική στράτευση. Οι Ελλαδίτες και οι Κύπριοι νέοι Έλληνες υφίστανται μια ξεκάθαρη διάκριση έναντι των υπολοίπων νέων συνομήλικων τους. Παράλληλα περνούν εντατική «εκπαίδευση» για τη δηλητηρίαση της προσωπικότητάς τους. Όσο συμβαίνει αυτό, το διαπλεκόμενο οικονομικο-πολιτικό σύστημα πλουτίζει φορτώνοντας χρέη στις μελλοντικές γενιές των δυο κρατών. Για πόσο ακόμα θα ανεχόμαστε την κατάσταση αυτή;

Το σίγουρο είναι πως πρέπει να γίνει άμεσα μια ριζική μεταρρύθμιση των ενόπλων μας δυνάμεων. Η χώρα, έχει αποδειχτεί πολλές φορές, έχει ανάγκη ισχυρού στρατού. Ανάγκη που σήμερα δεν καλύπτει και πρέπει να το κάνει το συντομότερο. Παράλληλα έχει ανάγκη να εξορθολογήσει τις δαπάνες της και να δημιουργήσει μια νέα σχέση με την εργασία που θα στηρίζεται στη δημιουργία και μια νέα πολιτική κουλτούρα ηθικής που καμία μα καμία σχέση δεν έχει με τα βύσματα και τα μικρο-ρουσφέτια πουν είναι η σημερινή πραγματικότητα του Ελληνικού Στρατού.

Προσωπικά τάσσομαι με όλες μου τις δυνάμεις υπέρ ενός σύγχρονου, ολιγάριθμού, ευέλικτου και πολύ αποτελεσματικού εθελοντικού & επαγγελματικού στρατού που θα μπορεί να ανταποκριθεί αποτελεσματικά στις αυξημένες υποχρεώσεις προστασίας των συμφερόντων της χώρας, υποχρεώσεις που σήμερα μένουν εν πολλοίς ανεκπλήρωτες. Ο στρατός αυτός πρέπει να αποτελείται από επαγγελματίες που θα κατατάσσονται με την ελεύθερη βούλησή τους, θα έχουν καλές αμοιβές και πολύ απαιτητική εκπαίδευση.

Προφανώς αυτό σημαίνει πως δεκάδες στρατόπεδα θα χρειαστεί να κλείσουν και το «μοντέλο ανάπτυξης της καφετέριας» που στηρίχτηκε στα στρατόπεδα και στα πανεπιστήμια θα λάβει τέλος. Θα είναι επώδυνο, όμως θα είναι ένα μεγάλο βήμα μπροστά, τόσο ουσιαστικό όσο και συμβολικό!

Ταυτόχρονα έχει εξαιρετικά μεγάλη σημασία να κατευθυνθεί τμήμα των αμυντικών μας δαπανών σε εγχώρια έργα αμυντικής τεχνολογίας, αληθινά αντισταθμιστικά οφέλη δηλαδή και όχι εκείνα που έχτισαν τις βίλλες βορείως των Αθηνών & τις καταθέσεις στη Ζυρίχη, ώστε σε πρώτο χρόνο να αποκτήσουμε δική μας αμυντική τεχνολογία, άρα και περισσότερη ανεξαρτησία & αυτονομία, και σε επόμενο χρόνο τα αποτελέσματα των ερευνών αυτών να ενισχύσουν την εγχώρια βιομηχανία υψηλής τεχνολογίας, σύμφωνα με επιτυχημένα παραδείγματα άλλων χωρών.

Εναλλακτικά  ή συμπληρωματικά με τον επαγγελματικό & εθελοντικό στρατό, θα ήμουν διατεθειμένος να αποδεχτώ ένα μοντέλο υποχρεωτικής στράτευσης στα 18 χωρίς καμία δυνατότητα εξαίρεσης ή αναβολής,  διάρκειας τριών ή έξι μηνών και  μόνο στον Στρατό Ξηράς, το οποίο θα είχε αποκλειστικά αληθινή και εντατική στρατιωτική εκπαίδευση τύπου ειδικών δυνάμεων έχοντας έτσι και κάποιο ουσιαστικό ρόλο διαμόρφωσης του χαρακτήρα ειδικά στην ηλικία των 18 αλλά και παράγοντας αληθινά ετοιμοπόλεμες ένοπλες δυνάμεις έτοιμες να πράξουν αποτελεσματικά το καθήκον τους όταν και όποτε χρειαστεί. Στο πλαίσιο αυτό νομίζω πως κάθε διάκριση ανδρών – γυναικών ανήκει στο παρελθόν και με βάση τη διεθνή εμπειρία οι νέες ελληνίδες στα 18 τους θα μπορούσαν να κάνουν μια θητεία 3 ή 6 μηνών.

Αυτό που σίγουρα πρέπει να σταματήσει άμεσα  είναι το θέατρο του παραλόγου της υποχρεωτικής στράτευσης. Ένα τεράστιο σχολείο υποκρισίας και διαφθοράς που είναι βόμβα στα θεμέλια της κοινωνίας & της οικονομίας.