Αντιμετωπίζοντας το καρκίνωμα των επιδοτήσεων

Από το 1981 που η Ελλάδα μπήκε στην Ευρωπαϊκή οικογένεια εξαιρετικά μεγάλα ποσά ενισχύσεων έχουν έρθει στη χώρα μας σε όλους τους κλάδους της οικονομίας. Θυμάμαι που ήμουν στο δημοτικό σχολείο και άκουγα να μιλούν στην τηλεόραση για τα "Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα". Μετά ήρθα τα διάφορα κοινοτικά πλαίσια στήριξης. Μεγαλώσαμε με το Β' και το Γ' ΚΠΣ. Τέλος ήρθε το Δ' ΚΠΣ που έγινε rebranded ως ΕΣΠΑ. Δισεκατομμύρια επί δισεκατομμυρίων ευρώ για να ενισχύσουν την εθνική οικονομία. Ποιο ήταν τελικά το αποτέλεσμα;

Απλό: Πτωχεύσαμε.

Συνέβη όμως κάτι ακόμα χειρότερο από την πτώχευση: Μαζί με τον όποιο παραγωγικό ιστό της χώρας καταστράφηκε και η κουλτούρα της δημιουργίας. Μας εκπαίδευσαν - στην πράξη και στα λόγια - στην κουλτούρα του "δώσε".  Μάλιστα, για να μην νομίζουμε πως είμαστε μοναδικοί στον κόσμο, παρόμοια προβλήματα και στρεβλώσεις εμφανίστηκαν σχεδόν σε όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες.

Είναι απολύτως σαφές: Όχι μόνο οι επιδοτήσεις δεν αποδίδουν αλλά έχουν αρνητική επίδραση στην οικονομία και την κοινωνία της χώρας. Είναι αναμφίβολα κάτι σαν τον καρκίνο της οικονομίας.

Για δεκαετίες δημιουργούσαμε επιχειρήσεις και πολίτες που αντί να διοχετεύουν τη δημιουργικότητα και τη συνεργατικότητά  τους σε δραστηριότητες βιώσιμες και με πραγματικές προοπτικές, αντίθετα έγιναν ειδικοί, ειδήμονες, στη λήψη των επιδοτήσεων! Το έχουμε ζήσει όλοι: Ακόμα και για τα πιο απλά προβλήματα, είναι απολύτως απαραίτητος ο "ειδικός". Τόσο για να σε καθοδηγήσει στο λαβύρινθο της γραφειοκρατίας, όσο και για να διαχειριστεί την όποια "προστιθέμενη αξία" απαιτείτο από ένα αισχρό σύστημα διανομής των ενισχύσεων.

Ποια είναι όμως μια πιθανή λύση στην περίπλοκη αυτή κατάσταση;

Πρώτα και κύρια πρέπει με θάρρος και με παρρησία να εξηγήσει κανείς ότι οι επιδοτήσεις πρέπει να σταματήσουν και θα σταματήσουν! Είναι μια στρέβλωση ανεπίτρεπτη. Από εκεί και πέρα μπορεί να δει κανείς τρεις τρόπους εφαρμογής πολιτικών ενισχύσεων οι οποίες πρέπει να συνεχίσουν να υπάρχουν ως εργαλεία υλοποίησης οικονομικών στρατηγικών:

1. Πρώτος και υγιέστερος όλων των μεθόδων είναι εκείνος των φοροαπαλλαγών. Η φιλοσοφία είναι απλή και ξεκάθαρη: Δημιούργησε μια βιώσιμη, κερδοφόρο εταιρεία και, αν κινείσαι σε ένα πεδίο στρατηγικού χαρακτήρα, τότε θα μειώσουμε τη φορολογία σου ώστε να μπορέσεις να επανεπενδύσεις τα κέρδη σου για να ενισχύσεις ακόμα περισσότερο την ανάπτυξή σου.
2. Δεύτερη μέθοδος είναι εκείνη των soft loans: Πολύ απλά, αντί να δώσουμε τα χρήματα ως κοινωνία σε μια επιχείρηση και μετά να τα ξεχάσουμε, σπρώχνοντας έτσι την εταιρεία να τα θεωρήσει ως μια μορφή "εσόδου", αντίθετα δίνουμε τα χρήματα με μορφή δανείου δίχως κάποια μορφή εμπραγμάτων εγγυήσεων τύπου προσημειώσεων, υποθηκών κλπ.  Διεθνώς αυτή η μέθοδος όταν συνδυάζεται με δομές mentoring έχει εντυπωσιακά αποτελέσματα. Τα περισσότερα, αν όχι όλα, από τα χρήματα των φορολογουμένων θα επιστρέφονται στην κοινωνία και θα μπορούν να επανεπενδύονται.
3. Τρίτη μέθοδος  είναι εκείνη των κεφαλαιακών ενισχύσεων όπου χρήματα του δημοσίου θα μπορούν να συνεπενδύονται μαζί με χρήματα ιδιωτών σε αυξήσεις κεφαλαίων επιχειρήσεων. Η μέθοδος αυτή είναι η πλέον πολύπλοκη και πρέπει σίγουρα να χρησιμοποιείται μόνο σε πολύ ειδικές περιπτώσεις και πάντα με ιδιαίτερη προσοχή ώστε τα χρήματα να επενδύονται τελικά στις ίδιες τις επιχειρήσεις και να μην απομειώνονται σε δαπάνες τύπου management fees σε VC funds κ.α.

Τα χρόνια που πέρασαν το πολιτικό μας σύστημα, όπως και σε άλλες χώρες της Ευρώπης, βασίστηκε στην κουλτούρα των επιδοτήσεων. Κατά κάποιο τρόπο δημιουργήθηκε η εντύπωση πως υπάρχει μια αστείρευτη πηγή χρημάτων και ρόλος των πολιτικών είναι απλά να κανονίζουν πως θα μοιραστεί. Μια διαδικασία στην οποία η διαφθορά σε όλα ανεξαιρέτως θα επίπεδα έφτασα να θεωρείται περίπου φυσιολογική.

Αυτή όμως δεν είναι παρά η ψευδεπίγραφη πολιτική, είναι η "πολιτική" της πτώχευσης και της καταστροφής.

Η αυθεντική πολιτική, στην οποία είναι ώρα να επιστρέψουμε και είμαι βέβαιος πως σύντομα θα επιστρέψουμε μαζικά και δυναμικά, πρέπει να δει την ουσία του ζητήματος και να απαλλάξει την κοινωνία και την οικονομία από το καρκίνωμα των επιδοτήσεων.

Η Ελλάδα είναι η χώρα της Ευρώπης που χρειάζεται μια τέτοια εντυπωσιακή στροφή στρατηγικής των εθνικών και ευρωπαϊκών ενισχύσεων, περισσότερο από καμία άλλη. 

Η χρυσή ασπίδα προστασίας της ολιγαρχίας

Στη σύγχρονη ιστορία της χώρας μας η άκρα δεξιά ήταν πάντα ένα μόρφωμα μικρό αλλά υπαρκτό. Δυστυχώς, βρέθηκαν Έλληνες που στελέχωσαν τα δολοφονικά τάγματα ασφαλείας στην Κατοχή και που στη συνέχεια έδωσαν σάρκα και οστά στο εγκληματικό παρακράτος των δεκαετιών του '50 και του '60. Τόσο στη διάρκεια της χούντας στην Ελλάδα όσο και στα τραγικά γεγονότα της Κύπρου το '74 οι άνθρωποι αυτοί έκαναν αισθητή την παρουσία τους.

Μετά, πολύ λογικά σαν συνέπεια της τραγωδίας που προκάλεσαν, κρύφτηκαν. Βρήκαν το ρόλο τους μεταξύ παρυφών και οργανωμένου εγκλήματος. Κάτι ανάλογο με αυτό που έγινε στο τέως σοβιετικό μπλοκ, όπου οι δολοφόνοι της KGB και των κλώνων της στην Ανατολική Ευρώπη βρήκαν θέση ρόλο μετά το '91 στο οργανωμένο έγκλημα.

Τα τελευταία χρόνια επιχειρήθηκε η ολική επαναφορά της άκρας δεξιάς στην πολιτική σκηνή. Ενορχηστρώθηκε έντεχνα και χρηματοδοτήθηκε γενναιόδωρα. Τώρα που αρχίζει να συζητείται δημόσια ποιοι το οργάνωσαν, αξίζει να επικεντρώσουμε περισσότερο στο γιατί.

Το μόρφωμα αυτό προσφέρει μια εξαιρετικά ισχυρή, χρυσή την ονομάζω, ασπίδα προστασίας στο σύστημα που κυβερνά τη χώρα από το '74 μέχρι σήμερα. Θυμίζω πως η ανάλυσή μου μιλά για το 'τρίγωνο της καταστροφής, που στην κορυφή του έχει την οικονομική ολιγαρχία, μια κάστα με ξεκάθαρα εγκληματικά χαρακτηριστικά, και ως βασικά εργαλεία διαθέτει το 'πολιτικό' σύστημα και τα μέσα 'ενημέρωσης'.

Στο πλαίσιο αυτό είναι εύκολο να διακρίνει κανείς δυο επίπεδα προστασίας που προσφέρει η χρυσή αυτή ασπίδα:

Πρώτον, η εμφάνιση του τέρατος δίνει τη δυνατότητα στους εγκληματίες κατ'όνομα πολιτικούς να λένε με θράσος "Κοιτάξτε το τέρας! Δείτε πόσο αποκρουστικό είναι! Εμείς δεν είμαστε έτσι!". Είχα ακούσει παλιά ότι η αξία της ασχήμιας είναι ότι μας κάνει να εκτιμούμε την ομορφιά, ή καλύτερα, η αξία του θανάτου είναι ότι δίνει νόημα στη ζωή. Με τον τρόπο αυτό, η είσοδος του μορφώματος στην πολιτική ζωή μεγάλη διευκόλυνση αποτέλεσε για τα μιζοκόμματα τα οποία ξαφνικά είχαν να συγκριθούν με κάτι αναμφισβήτητα χειρότερο. Κατά κάποιο τρόπο έκρυψαν έτσι την ασχήμια τους.

Δεύτερον και σημαντικότερο όμως είναι το εξής: Το μόρφωμα που πλουσιοπάροχα χρηματοδοτήθηκε και προσεχτικά ενορχηστρώθηκε, έκανε χρήση μιας πολύ στοχευμένης ρητορικής. Η λύση του ελληνικού ζητήματος προϋποθέτει την αλήθεια. Απαιτεί δηλαδή να μην ξεχνάμε. Στο πλαίσιο αυτό, απαιτεί και δικαιοσύνη. Προσοχή: Δικαιοσύνη ευρωπαϊκού τύπου, όχι αντεκδίκηση. Δεν χωρά όμως αμφιβολία ότι όσοι βρέθηκαν σε θέσεις ευθύνης από το '74 μέχρι σήμερα, από Πρωθυπουργούς μέχρι Γενικούς Γραμματείς αλλά και όσους εξελέγησαν και κυβέρνησαν στην τοπική αυτοδιοίκηςη, πρέπει να λογοδοτήσουν στο πλαίσιο μιας σε βάθος διερεύνησης που πρέπει να γίνει, και θα γίνει, για την πτώχευση της χώρας.

Η οικειοποίηση της ρητορικής αυτής, έστω και με άγαρμπο τρόπο, από το ναζιστικό μόρφωμα ουσιαστικά απαγορεύει την εκφορά της από τους πολίτες στο δημόσιο λόγο. Παλιότερα έγραφα ότι μου φένεται απολύτως απίστευτο που η Νέα Δημοκρατία και το ΠαΣοΚ δεν έχουν τεθεί ακόμα εκτός νόμου, την στιγμή που έχει αποκαλυφθεί και τεκμηριωθεί η παράνομη, υπόγεια χρηματοδότησή τους και παράλληλα έχουν φορτώσει στον ελληνικό λαό δάνεια εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ εκχωρώντας λέει τις ...μελλοντικές επιχορηγήσεις τους (υπολογισμένες στα ποσοστά που έπαιρναν μέχρι το 2009)! Τώρα τα δάνεια αυτά θα τα πληρώσουμε όλοι εμείς, αλλά όταν έθεσα δημόσια αυτό το ζήτημα πήρα από πολλούς την απάντηση "τι είναι αυτά που λες, αυτά τα λένε οι ναζί".

Μπορούμε να βρούμε δεκάδες τέτοια παραδείγματα. Δυστυχώς η οικειοποίηση συνθημάτων και συμβόλων δεν είναι νέα πρακτική. Για αυτό οι ταγματασφαλίτες ντύθηκαν τσολιάδες. Για αυτό ο δικτάτορας Παπαδόπουλος χρησιμοποίησε το δημοτικό τραγούδι. Για αυτό οι ναζί έφτασαν να λένε "Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες". Εδώ, θα μου πείτε, έχουμε κόμμα που εξακολουθεί να αυτοαποκαλείται "πανελλήνιο", "σοσιαλιστικό" και "κίνημα", όταν απέχει έτη φωτός και από τις τρεις αυτές έννοιες.

Δεν θα τους περάσει όμως. Η ρητορική που οικειοποιήθηκαν είναι εκείνη που χρειάζεται για να πάει μπροστά η χώρα. Πρέπει σε όρους υψηλού πολιτικού πολιτισμού και αισθητικής να λύσουμε τους λογαριασμούς μας με το παρελθόν. Οι ευθύνες που υπάρχουν πρέπει να αποδοθούν, σε όλους, δίχως καμία διάθεση αντεκδίκησης και δίχως "μαύρα πρόβατα" - βλέπε Άκης Τσοχατζόπουλος και όχι μόνο.

Η Ελλάδα έχει ανάγκη την αλήθεια, έχει ανάγκη τη δικαιοσύνη, έχει ανάγκη την αξιοκρατία.

Η αλλαγή στη χώρα, έστω και με 35 χρόνια καθυστέρηση, θα συμβεί. Το ερώτημα είναι αν θα απαιτηθεί πρώτα μια καταστροφή. Η ελπίδα είναι πως δεν θα απαιτηθεί. Η αλλαγή όμως θα γίνει.

ΣΥΡΙΖΑ και Ελπίδα

Τα τελευταία 15 χρόνια, ίσως και περισσότερο, δεν υπάρχουν στην Ελλάδα πολιτικά κόμματα με την αυθεντική έννοια του όρου, όσον αφορά αυτά που κάθε περίοδο διεκδικούσαν την εξουσία. Θα έλεγα ήταν ομάδες κτήσης και διανομής του δημοσίου πλούτου. Μοίραζαν τα λεφτά για να το πούμε απλά, λεφτά που ήταν πολλά. Η γεωγραφία αυτής της μονοκομματικής κάστας είναι εύκολα ορατή, δια γυμνού οφθαλμού. Αρκεί μια βόλτα από το Κεφαλάρι μέχρι το Διόνυσο μέσω Πολιτείας και κανείς καταλαβαίνει πολλά.

Αν πάμε στη Wikipedia και αναζητήσουμε List of countries by military expenditure per capita θα δει με έκπληξη την πτωχευμένη Ελλάδα στην ...7η θέση παγκοσμίως, πίσω από ΗΠΑ, Ισραήλ, Σιγκαπούρη, Σαουδική Αραβία, Κουβέιτ και Νορβηγία. Ναι, καλά καταλάβατε. Είμαστε με διαφορά η πρώτη χώρα της ΕΕ στη λίστα αυτή με $1.230/κάτοικο και ακολουθούν η ...Γαλλία και η Μ. Βρετανία με $970 και $940 αντίστοιχα.

Είναι πέραν κάθε λογικής, πέραν της πλέον νοσηρής φαντασίας.

Από το νούμερο αυτό και μόνο βγαίνει μια σειρά συμπερασμάτων που εξηγούν σε ένα σημαντικό βαθμό την "ελληνική κρίση". Κάποια από αυτά κρίνω πως είναι τα ακόλουθα:

1. Είναι όνειδος για την Ευρώπη που αφήνει την πτωχευμένη Ελλάδα να ξοδεύσει ένα ασύλληπτο ποσό για εξοπλισμούς και παράλληλα να τη δανείζει ώστε να μπορέσει (μεταξύ άλλων) να αποπληρώσει και τα οπλικά συστήματα που έχει πάρει και από χώρες μέλη της ΕΕ! Δεν υπάρχουν λόγια να περιγράψω πόσο ντρέπομαι ως ευρωπαίος πολίτης για την κατάσταση αυτή.
2. Αρκούσε μια δήλωση από την ΕΕ και μια εμπράγματη στήριξη από τις ισχυρές στρατιωτικά χώρες - μέλη της για διασφάλιση των ελληνικών συνόρων ως συνόρων της Ευρώπης και η Ελλάδα θα μπορούσε να "αναπνεύσει".
3. Ισχυρίζομαι πως αν αθροίσει κανείς τα χρήματα που έχει δαπανήσει η Ελλάδα για τις ένοπλες δυνάμεις της από την ημέρα εισόδου στην ΕΕ μέχρι και την ημέρα προσφυγής στην τρόικα και μετά κάνει ένα σενάριο / προσομοίωση όπου η Ελλάδα θα είχε δαπάνες αντίστοιχες με το μέσο όρο της ΕΕ, η ελληνική κρίση χρέους θα είχε αποφευχθεί.
4. Είναι ακόμα μεγαλύτερη η έκπληξη και η απογοήτευση που νιώθει κανείς αν συγκρίνει την παρούσα κατάσταση του υλικού των ενόπλεων δυνάμεων εν συγκρίσει με τα λογικά αναμενόμενα αποτελέσματα των τεραστίων επενδύσεων που έχουν γίνει από το 1981 μέχρι το 2010. Θα έπρεπε να είχαμε ένοπλες δυνάμεις επιπέδου Ισραήλ. Δυστυχώς όμως δεν έχουμε. Πάλι καλά που έχουμε εξαιρετικά καλό ανθρώπινο δυναμικό.΄Γιατί συμβαίνει αυτό; Διότι απλά τα χρήματα διασπαθίστηκαν. Είναι επενδεδυμένα σε κάποιο βαθμό στη γεωγραφική περιοχή που περιέγραψα παραπάνω, κάποια σε Ελβετικά και άλλες τράπεζες του εξωτερικού και κάποια αλλού. Στην αμυντική ικανότητα της χώρας όμως, λίγα τοποθετήθηκαν τελικά.
5. Ακόμα μεγαλύτερη είναι η έκπληξη που έχει κανείς όταν δει τι επενδύσεις (δεν) έγιναν στην υψηλή τεχνολογία. Θα μπορούσαμε να είχαμε μια ακμάζουσα βιομηχανία υψηλής τεχνολογίας από τα αντισταθμιστικά προγράμματα. Δεν έχουμε όμως. Μαντέψτε που πήγαν τα λεφτά.
6. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει να δει κανείς τον τρόπο των προμηθειών. Συχνά οι αγορές δεν γίνονται από τους κατασκευαστές αλλά από εγχώριους μεσάζοντες. Ας μαντέψει ο αναγνώστης ποια είναι η αληθινή τους προστιθέμενη αξία.
7. Είναι γνωστό σε όλους ότι η πλέον lucrative θέση στην ελληνική κυβέρνηση την παραπάνω περίοδο ήταν εκείνη του ΥΠΕΘΑ. Γιατί άραγε; Ας το πούμε απλά: Το ελληνικό κατ' όνομα και μόνο πολιτικό σύστημα ενισχύθηκε γενναιόδωρα από την 'προστιθέμενη αξία' των αμυντικών προμηθειών. Όλοι γνωρίζουν πως μια επιτυχής καμπάνια υποψηφίου βουλευτή στα μεγάλα κόμματα στη Β' Αθηνών το 2000 ή το 2004 είχε κόστος πολλών εκατομμυρίων ευρώ. Στο εύλογο ερώτημα 'που βρέθηκαν τα χρήματα αυτά' ίσως ο παραπάνω συλλογισμός να δίνει απαντήσεις.
8. Όσον αφορά το δικαστικό σύστημα, όταν ο αναμφίβολα διεφθαρμένος Τσοχατζόπουλος ζήτησε το απολύτως προφανές στη δίκη του, να κληθούν ως μάρτυρες τα υπόλοιπα μέλη του ΚΥΣΕΑ την επίμαχη περίοδο, το δικαστήριο εντυπωσιακά αρνήθηκε! Δεν είμαι νομικός, αλλά σαν πολίτης αντιλαμβάνομαι πολλά για τη δικαστική εξουσία στη χώρα μας από το πως έχει χειριστεί τις σχετικές υποθέσεις.

Θα μπορούσε κανείς να δει πολλές άλλες πτυχές τεραστίων προβλημάτων που υπάρχουν γύρω από το παραπάνω ζήτημα. Έιχα ζητήσει παλιότερα "Να βάλουμε τέλος στην ακαδημία του ρουσφετιού, του βύσματος & της διαφθοράς!". Το σημείο όμως που θα ήθελα να επικεντρώσω είναι εκείνο της ΔΙΑΦΘΟΡΑΣ. Αυτό είναι το πρόβλημα της χώρας. Παραπάνω το πλησιάσαμε επιφανειακά και μόνο στον τομέα της Άμυνας και στις διάφορες πτυχές του. Μακάρι όμως να σταματούσε μόνο εκεί! Ας αναρωτηθούμε:

• Υπάρχει διαφθορά στον τομέα των δημοσίων έργων;
• Υπάρχει διαφθορά στον τομέα της υγείας;
• Υπάρχει διαφθορά στον τομέα της εκπαίδευσης;
• Υπάρχει διαφθορά σε πολεοδομίες, εφορίες και δασαρχεία;
• Υπάρχει διαφθορά στον τομέα του αθλητισμού;

Πάνω απ'όλα: Η διαφθορά στους παραπάνω τομείς, τι τύπου είναι; Διαφθορά αγαπητέ αναγνώστη υπάρχει παντού. Από το Λουξεμβούργο και τη Σουηδία μέχρι τα πιο απίθανα μέρη του κόσμου. Η διαφθορά όμως στην Ελλάδα έχει χαρακτηριστικά Λατινικής Αμερικής και Βόρειας Αφρικής. Είναι αχαλίνωτη, είναι μαζική και δεν νιώθει καμία ανάγκη να τηρήσει ούτε τα προσχήματα. Είναι παντού και είναι πανίσχυρη.

Αυτός είναι ο τομάς λοιπόν που η κοινωνία αναζητά ΕΛΠΙΔΑ από το ΣΥΡΙΖΑ. Δεν έχει ο κόσμος ψευδαισθήσεις για το κυβερνητικό του πρόγραμμα. Όλοι ξέρουν πως δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις. Πιστεύω πως μια μεγάλη μερίδα ανθρώπων, εγώ σίγουρα είμαι σε αυτούς, είναι βαθιά απογοητευμένη που ο ΣΥΡΙΖΑ δε χάραξε κόκκινες γραμμές εναντίον του λαϊκισμού, εναντίον των εύκολων λύσεων και δεν ανέδειξε την οικονομία της συνεργασίας και της δημιουργικότητας όπως και την ομοσπονδιοποίηση της Ευρώπης ως κύριες κατευθύνσεις λύσεως του ελληνικού ζητήματος.

Πιστεύω όμως, ελπίζω για να είμαι πιο σαφής, ότι ο ΣΥΡΙΖΑ έχει πολύ λιγότερες εξαρτήσεις από το διεφθαρμένο ολιγαρχικό σύστημα που κυβερνά τη χώρα μας. Ελπίζω να καταφέρει να σταθεί στα πόδια του και να κάνει το δέον γενέσθαι που δεν είναι άλλο από τη ριζική αντιμετώπιση του φαινομένου της διαφθοράς σε όλα τα επίπεδα, με κινήσεις ουσίας αλλά και συμβολισμού, για να σηματοδοτήσει την επιστροφή της αξιοκρατίας που τόσο πολύ έλειψε από αυτή τη χώρα.

Ίδωμεν.

Τα Κόκκινα Δάνεια σαν Ευκαιρία Μετασχηματισμού της Ελληνικής Οικονομίας

Δημοσίευσα πρόσφατα τις σκέψεις μου σχετικά με τη λεγόμενη "ρύθμιση των 100 δόσεων", όπου στην πραγματικότητα οι δόσεις είναι 72, εξηγώντας γιατί κατά την γνώμη μου είναι καταδικασμένη σε αποτυχία. Τα βασικά σημεία της πρότασής μου για μια ρύθμιση που θα μπορούσε να επανεκκινήσει την οικονομία ήταν τα ακόλουθα:

• Ενοποίηση οφειλών των επιχειρήσεων προς τράπεζες, εφορία και ασφαλιστικά ταμεία σε μια οφειλή προς ένα νέο, δημόσιο πιστωτικό οργανισμό ειδικού σκοπού
• Κεφαλαιοποίηση του συνόλου των παραπάνω οφειλών σε μια συγκεκριμένη ημερομηνία (για παράδειγμα, 1/2/2015) και απομείωση κατά ένα σημαντικό της μέρος όπως 30% ή και περισσότερο.
• Ο πιστωτικός οργανισμός ειδικού σκοπού καταβάλλει στις τράπεζες, τις εφορίες και τα ασφαλιστικά ταμεία ένα ποσό μεταξύ 10% και 15% επί της εκχωρούμενης απαίτησης.
• Ο πιστωτικός οργανισμός ειδικού σκοπού προχωρά στον διακανονισμό των οφειλών των επιχειρήσεων αυτών με τον ακόλουθο τρόπο:

1. Χρεολυτική αποπληρωμή της οφειλής σε 180 ισόποσες μηνιαίες δόσεις κεφαλαίου (15 έτη)
2. Καταβολή τόκων ανά εξάμηνο, αρχής γενομένης από 31/5/2015, με επιτόκιο 6%
3. Περίοδο χάριτος δόσεων κεφαλαίου διάρκειας ενός έτους, δηλαδή η πρώτη δόση θα είναι καταβλητέα στις 31/12/2015

• Οι επιχειρήσεις που θα ενταχτούν στο ειδικό αυτό πρόγραμμα, υποχρεωτικά θα εντάσσονται σε ειδικό πλαίσιο επίβλεψης, επιτήρησης και διοικητικής υποστήριξης (mentoring), με στόχο τον μετασχηματισμό τους και την αύξηση της ανταγωνιστικότητάς τους – όπου δε είναι εφικτό, της εξωστρέφειάς τους.
• Διάφορες υφιστάμενες εμπράγματες εξασφαλίσεις παλαιοτέρων δανείων θα συνεχίσουν να καλύπτουν το δάνειο από τον νέο πιστωτικό οργανισμό ειδικού σκοπού

Στο άρθρο αυτό δε φιλοδοξώ απλώς να επαναλάβω τα παραπάνω, αλλά θέλω να δώσω μεγάλη έμφαση στο ότι δεν πρέπει να χαθεί η τεράστια ευκαιρία μετασχηματισμού της ελληνικής οικονομίας η οποία προσφέρεται από τη δυνατότητα ρύθμισης των "κόκκινων δανείων".

Η κρίση αποκάλυψε μια δυσάρεστη πραγματικότητα: Δεν είχαμε καλές επιχειρήσεις. Οι περισσότερες επιχειρήσεις της χώρας δεν ήταν καθόλου ανταγωνιστικές. Πουλούσαν λίγο αλλά με μεγάλα περιθώρια. Οι διαδικασίες τους ήταν μακράν του βέλτιστου. Αυτή η κατάσταση τελικά επιβάρυνε τον καταναλωτή. Για να το πούμε απλά, οι επιχειρήσεις πωλούσαν λίγα τεμάχια με μεγάλο περιθώριο. Μόλις αναγκάστηκαν να πουλήσουν κάποια τεμάχια λιγότερα, αμέσως παρουσίασαν τεράστια προβλήματα.

Αυτήν την στιγμή η χώρα έχει μπροστά της μια ανεπανάληπτη ευκαιρία μετασχηματισμού της οικονομίας της. Ο μεγάλος αριθμός των επιχειρήσεων - οφειλετών κόκκινων δανείων μπορεί να μπει σε ένα πρόγραμμα εθελοντικού μετασχηματισμού, συγχωνεύσεων δηλαδή και αλλαγής κυρίου αντικειμένου. Εθελοντικού βεβαίως για εκείνους που επιθυμούν να κρατήσουν τις επιχειρήσεις εν ζωή. Οι υπόλοιποι, είτε θα βρουν άμεση πρόσβαση σε κεφάλαιο, πράγμα μάλλον δύσκολο, ή θα πρέπει να έρθουν αντιμέτωποι με το φάσμα της χρεοκοπίας.

Υπάρχει διεθνώς πλήθος παραδειγμάτων επιτυχούς συνδυασμού τραπεζικών χρηματοδοτήσεων με mentoring. Καλύτερο όλων ίσως είναι εκείνο του Futurpreneur Canada. Είμαι βέβαιος πως ο οργανισμός αυτός, όπως και πολλοί άλλοι, με χαρά θα προσέφεραν τεχνογνωσία σε ένα τέτοιο πρόγραμμα η διαφοροποίηση του οποίου θα ήταν στο ότι οι υπό χρηματοδότηση επιχειρήσεις δεν θα ήταν πρωτογενώς νέες αλλά νέες που έχουν προκύψει κατά κύριο λόγο από συγχωνεύσεις υφισταμένων.

Είμαι πεπεισμένος πως ένα τέτοιο πρόγραμμα μπορεί κάλλιστα να εφαρμοστεί επιτυχώς. Πιθανότατα ξεκινώντας πιλοτικά με 100 ή 200 περιπτώσεις επιχειρήσεων και μια Τράπεζα και στη συνέχεια αυξάνοντας μαζικά τον αριθμό των επιχειρήσεων και δημιουργώντας το δημόσιο αυτό πιστωτικό οργανισμό ειδικού σκοπού.

Δεν μπορώ τέλος να μην εκφράσω την απογοήτευση και την θλίψη μου που η συζήτηση αυτή, όπως και κάθε άλλη ουσιαστική συζήτηση για την οικονομία, απουσιάζει από τον προεκλογικό δημόσιο διάλογο του 2015.

Βεβαίως, ακόμα χειρότερα, από τις εκλογές αυτές απουσιάζει τελικά η ίδια η πολιτική.

Χρέος και ηθική

Την περίοδο που ο Γιώργος Α. Παπανδρέου είχε αρχίσει να υλοποιεί τις απειλές του ("Γιώργο προχώρα, άλλαξέ τα όλα"), είχα γράψει για τον Γιάννη και τη Μαρία, ένα ζευγάρι νέων στο Περιστέρι που δυσκολευόταν να πληρώσει το στεγαστικό του δάνειο για το νέο διαμέρισμα "κοντά στο μετρό" που είχε πάρει στην περιοχή του Αγίου Αντωνίου στο Περιστέρι.

Τα χρόνια πέρασαν και, όπως ξέρουμε όλοι, η κατάσταση χειροτέρεψε σημαντικά. Στην αρχή τα πεθερικά βοηθούσαν, σιγά σιγά όμως οι συντάξεις τους μειώθηκαν σημαντικά και κάποια προβλήματα υγείας που φυσιολογικά ήρθαν με τα χρόνια κατέστησαν τη βοήθεια στον Γιάννη και τη Μαρία πρακτικά ανέφικτη.

Ο Γιάννης και η Μαρία είναι μια από τις δεκάδες χιλιάδες οικογένειες - θύματα της ελληνικής κρίσης. Έχουν ευθύνες; Αναμφίβολα ναι και μάλιστα μεγάλες. Είχαν βολευτεί και εκείνοι στο ψεύτικο όνειρο. Τους είχε βολέψει θα θεωρούν τον Σημίτη "εκσυγχρονιστή", τον Καραμανλή "φιλελεύθερο του μεσαίου χώρου" και τον Γιωργάκη "νεωτεριστή". Για να καταλάβουμε το εύρος της σύγχυσής τους, στις εκλογές του 2015 σκέφτονται να ψηφίσουν "Ποτάμι"...

Παρά τα μεγάλα τους λάθη όμως, δεν παύουν να είναι δυο συνάνθρωποί μας που αντιμετωπίζουν ανυπέρβλητα αδιέξοδα. Η ευθύνη τους όπως είπαμε είναι μεγάλη, είναι όμως πολύ μικρότερη των ηγεσιών. Η πολιτική έχει την ευθύνη της καθοδήγησης της  κοινωνίας και κρίνεται για αυτό. Η πολιτική, ή μάλλον ή αυτοαποκαλούμενη πολιτική, τάξη της χώρας έχει φέρει τον Γιάννη και τη Μαρία αντιμέτωπους με την εξής κατάσταση:

Να χρωστούν ένα δάνειο ύψους 200.000 € το οποίο αν καταφέρουν να αποπληρώσουν θα περάσει στην κατοχή τους ένα ακίνητο του οποίου η αξία σήμερα μετά βίας φτάνει τις 50.000 €.

Είναι μια κατάσταση στην οποία κανένας μας δεν θα ήθελε να βρεθεί. Τα χέρια της Τράπεζας είναι δεμένα. Ενδεχομένως θα μπορούσε να κάνει ένα κούρεμα της οφειλής, κατά 20%, ίσως ακόμα και κατά 30% ή και 35%. Ακόμα και έτσι όμως, θα μιλάμε για δανειακή οφειλή ύψους περισσότερο του τριπλασίου από την εμπορική αξία του ακινήτου. Επίσης, ο Γιάννης και η Μαρία, αν δεχτούν το κούρεμα και την αναπόφευκτη επιμήκυνση του δανείου τους σημαίνει πως για την υπόλοιπη παραγωγική ζωή τους επί της ουσίας θα εργάζονται για την εξυπηρέτηση του δανείου αυτού.

Τι πρέπει να κάνουν λοιπόν; Ποιο είναι το νόμιμο και ποιο το ηθικό;

Το ενδιαφέρον είναι πως η Τράπεζα που έχει δανειοδοτήσει το ζευγάρι της ιστορίας μας πιθανότατα θα πουλήσει την απαίτηση αυτή σε ένα ύψος πολύ μικρότερο της ονομαστικής της αξίας. Η αγορά λέει πως οι κινήσεις αυτές γίνονται με εκπτώσεις που ξεκινούν από 40% και έχουν φτάσει μέχρι και σε 94% για "κατακόκκινα" δάνεια. Για προφανείς (;) λόγους όμως η τράπεζα δεν μπορεί (;;;) να προσφέρει τις εκπτώσεις αυτές στους δανειολήπτες.

Αφού παραπάνω περιγράψαμε τις ευθύνες του Γιάννη και της Μαρίας, πρέπει να πούμε κάτι και για τις ευθύνες του άλλου μέρους της δανειακής σύμβασης. Της Τράπεζας, δηλαδή των στελεχών, των διοικήσεων και των εποπτικών αρχών. Οι ευθύνες αυτές είναι τεράστιες και διαχρονικές. Ήξεραν καλά τι συνέβαινε και δεν έκαναν τίποτα! Οι κερδοφορίες και οι αποδόσεις ήταν απολύτως πλαστές, κανείς όμως δεν βρήκε το θάρρος να κάνει τίποτα. Σε μια ευνομούμενη χώρα οι διοικήσεις των τραπεζών και των εποπτικών αρχών θα είχαν ήδη βρεθεί αντιμέτωπες με βαρύτατες συνέπειες. Στην Ελλάδα που ποτέ δεν πεθαίνει όμως, όχι μόνο δεν έχει συμβεί τίποτα, αλλά οι ίδιες διοικήσεις παραμένουν στη θέση τους να διαχειρίζονται τα χρήματα του Ελληνικού και του Ευρωπαϊκού Λαού που έσωσαν (τουλάχιστον μέχρι στιγμής) το τραπεζικό μας σύστημα.

Ποιο είναι λοιπόν το νόμιμο και ποιο το ηθικό; Είναι ηθικό να καταδικαστεί μια νέα οικογένεια να δουλέψει μια ζωή για να πληρώσει ένα ακίνητο στο τριπλάσιο της εμπορικής του αξίας; Την στιγμή που ο αντισυμβαλλόμενός τους στη συναλλαγή αυτή ανακεφαλαιοποιήθηκε κατά περισσότερο από 90% από το ελληνικό δημόσιο; Το παραπάνω σε μένα δεν φαίνεται καθόλου μα καθόλου ηθικό. Επανεκκίνηση σημαίνει επανεκκίνηση για όλους, με τους ίδιους όρους. Μεγάλους και μικρούς. Τράπεζες και οικογένειες.

Αναγνωρίζω βέβαια πως η λύση δεν είναι ούτε εύκολη ούτε πολύ περισσότερο προφανής. Αν δεχτούμε πως ένα μεγάλο πλήθος στεγαστικών (και όχι μόνο) δανείων θα πρέπει να κουρευτεί κατά 70% ή και περισσότερο, η τρύπα στο τραπεζικό σύστημα είναι τεράστια. Αναγκαστικά θα πρέπει να απομείνουμε μόνο με μια, κρατική επί της ουσίας, Τράπεζα ή οποία θα μειώσει δραματικά τις δαπάνες της και πάλι θα πρέπει να λάβει πολύ γενναία, νέα βοήθεια για να επιβιώσει.

Υπάρχει όμως δυνατότητα να κάνουμε κάποια διαφορετική παραδοχή, εφόσον αυτή είναι η πραγματικότητα; Φοβάμαι πως κοινωνίες που συνειδητά επέλεξαν να αγνοήσουν την πραγματικότητα τιμωρήθηκαν σκληρά από την ιστορία.