Περί χρηματοδότησης και επιτυχίας

Το 2019 ξεκινήσαμε την πρωτοβουλία Scale-up Greece με βασικό στόχο να βοηθήσουμε στην ωρίμανση του ελληνικού οικοσυστήματος νεοφυούς επιχειρηματικότητας. Η ωρίμανση αυτή έρχεται μέσα από τη συνειδητοποίηση ότι απώτερος στόχος δεν μπορεί να είναι άλλος από τη δημιουργία ισχυρών επιχειρήσεων, με ισχυρό κέντρο βάρους στην Ελλάδα, οι οποίες όχι μόνο θα μεγιστοποιούν την αξία των μετόχων τους αλλά παράλληλα θα μεγιστοποιούν την αξία των πελατών, των προμηθευτών και των εργαζομένων τους ενώ παράλληλα θα ανταποκρίνονται και στις υποχρεώσεις τους προς το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. 

Τα παραπάνω δεν είναι σε καμία περίπτωση δικές μας ιδέες. Είναι απλώς η μεταφορά στην ελληνική πραγματικότητα του κινήματος για το scale-up entrepreneurship αλλά και των εννοιών του stakeholder & responsible capitalism. 

Σε κάθε περίπτωση, είμαι βέβαιος πως το πνεύμα των παραπάνω είναι σαφές ακόμα και στο ευρύ κοινό ενώ τυγχάνουν κατανόησης και ευρείας υποστήριξης στην κοινότητα των δημιουργών. 

Από την οπτική γωνία αυτή δεν μπορώ παρά να εκφράσω την έκπληξη μου που οργανισμοί αλλά και ιδιώτες με παρουσία και λόγο στη δημόσια συζήτηση εξακολουθούν να «πανηγυρίζουν» για εταιρείες που λαμβάνουν - ενίοτε μεγάλες - χρηματοδοτήσεις ή ακόμα και γίνονται στόχοι εξαγορών από μεγαλύτερες επιχειρήσεις του εξωτερικού. Η προσέγγιση αυτή αφορά το εμβρυακό στάδιο του οικοσυστήματος, η πραγματικότητα πια μας έχει ξεπεράσει. Ας γίνει σε όλους σαφές ότι οι χρηματοδοτήσεις είναι απλά ένα μέσο για την επίτευξη ενός στόχου, όχι στόχος οι ίδιες, ενώ οι εξαγορές είναι μάλλον ένα ‘αναγκαίο κακό’ που ήδη το ξεπερνάμε αφού η θλιβερή τους διάσταση σίγουρα δεν μας αφήνει να γιορτάσουμε για αυτές. 

Ευελπιστώ ότι το μήνυμα της οικονομίας της συνεργασίας, της γνώσης και της δημιουργικότητας θα φτάσει σε όλους τους Έλληνες το νέο έτος 2024 και ότι θα ξεπεράσουν τη - μάλλον επαρχιώτικη - εμμονή με τις  χρηματοδοτήσεις και εξαγορές. 

Τα scale-ups θα φέρουν την άνοιξη της ελληνικής οικονομίας. Είμαστε ακόμα στην αρχή, σύντομα όμως η επίδραση τους θα γίνει αντιληπτή από όλους. 

Νεοφυείς επιχειρήσεις: Τα startups πέθαναν. Ζήτω τα scale-ups!

Στα τέλη της δεκαετίας του 1990 στην Αμερική και λίγο αργότερα στην Ευρώπη έκανε την εμφάνισή της μια νέα λέξη στο χώρο της επιχειρηματικότητας και της οικονομίας: Εκείνη του "startup". Ουδείς ενδιαφέρθηκε να δώσει έναν ακριβή ορισμό, καθώς επρόκειτο περισσότερο για ένα φαινόμενο και λιγότερο για συγκεκριμένο τύπο επιχείρησης. 

Το φαινόμενο αυτό έλαβε ακραίες διαστάσεις από το 1998-99 έως το 2001-02, που έληξε άδοξα με το λεγόμενο "DotCom Bubble". Παρότι δεκάδες επιχειρήσεις που είχαν λάβει αδιανόητα μεγάλες χρηματοδοτήσεις - της τάξης των εκατοντάδων εκατομμυρίων ή ακόμα και δισεκατομμυρίων δολαρίων - έπεσαν σαν χάρτινοι πύργοι, μερικές από αυτές επιβίωσαν (πληγωμένες μεν, ζωντανές δε) και έφτασαν σήμερα, είκοσι χρόνια αργότερα, να αποτελούν μερικές από τις ισχυρότερες επιχειρήσεις του κόσμου.

Το φαινόμενο startup, των επιχειρήσεων με εξαιρετικά μεγάλες προσδοκίες, ταχυτάτους ρυθμούς ανάπτυξης και, συχνά, πολύ μεγάλες χρηματοδοτήσεις, έκτοτε κυριαρχεί στις συζητήσεις περί πολιτικών οικονομικής ανάπτυξης. Όμως, φευ, είναι τόσο πολλοί αυτοί που μιλούν για startups και τόσο λίγοι εκείνοι που καταλαβαίνουν. Οι πολιτικοί σε όλο τον πλανήτη, από τον Πρόεδρο Ομπάμα, την Καγκελάριο Μέρκελ, τον Πρόεδρο Μακρόν, μέχρι ακόμα και όλους ενοίκους του Μεγάρου Μαξίμου την τελευταία δεκαετία στην Αθήνα, όλοι ξαφνικά μιλούσαν για startups. Στο μυαλό τους τα είχαν κάπως σαν τις "μικρομεσαίες επιχειρήσεις", σαν έναν κλάδο που θα μπορεί να γίνει οικονομικά (άρα και πολιτικά) εξαρτώμενος από επιδοτήσεις. Είναι μάλιστα εντυπωσιακή η άγνοιά τους για το πόσο εκτός πραγματικότητας είναι οποιαδήποτε σύνδεση των λέξεων "startup" και "επιδότηση".

Η οικονομία όμως τρέχει πιο γρήγορα από την παρηκμασμένη πολιτική, την αφήνει πίσω και την κάνει ακόμα πιο γραφική. Πάνω που όλοι άρχισαν να μιλούν για startups, φάνηκε πως δεν είναι εκείνα που έχουν σημασία, αλλά τα scale-ups. Αυτό μάλιστα δεν είναι μια καινούργια γνώση, ήδη εδω και σχεδόν μια δεκαετία, ο Καθηγητής Daniel Isenberg, αναμφίβολα ο πατέρας της έννοιας του scale-up, εξηγεί πως εκείνα είναι που αναπτύσσουν μια οικονομία και όχι τα αμέτρητα startups, που γενιούνται γρήγορα, αναπτύσσονται γρήγορα, "καίνε" απίστευτα κεφάλαια γρήγορα και εν τέλει πεθαίνουν γρήγορα αφήνοντας πίσω τους οικονομικά και ψυχολογικά συντρίμια. Ήδη από το 2010 είναι γνωστό πως οι επιχειρήσεις που καταφέρνουν και αναπτύσσονται μακροπρόθεσμα, συνδυάζοντας ανάπτυξη και κερδοφορία σε βάθος χρόνου, εκείνες είναι που αλλάζουν τη ρότα μιας οικονομίας. Τη διαφορά την κάνουν μόνο τα scale-ups!

Εδώ και πολλά χρόνια λοιπόν τα startups έχουν πεθάνει, τουλάχιστον όσον αφορά τον ρόλο τους στην ανάπτυξη μιας οικονομίας. Εδώ και πολλά χρόνια, αυτά που αξίζουν είναι τα scale-ups. Για αυτόν τον λόγο στο Yes for Europe είχαμε ξεκινήσει το Scale-up Europe το μακρινό 2014 και επίσης ακριβώς αυτά είχα στο μυαλό μου όταν στα τέλη του 2019 ξεκίνησα την πρωτοβουλία Scale-up Greece, που μέχρι στιγμής έχει αναδείξει τέσσερα ελληνικά scale-ups (Epignosis,  InsuranceMarket.gr, Workable και Skroutz). 

Η πανδημία του κορωνοϊού διέκοψε προσωρινά την πορεία μας, όμως φέτος θα επανέλθουμε ηλεκτρονικά, αναδεικνύοντας επιχειρήσεις ελληνικών συμφερόντων οι οποίες αναπτύσσονται σε βάθος χρόνου, παράγοντας αξία για τους μετόχους τους, πελάτες τους, τους εργαζομένους και τους προμηθευτές τους αλλά και για την κοινωνία συνολικά!

Η επιχειρηματικότητα δεν είναι ένα ιδιωτικό sprint. Αντίθετα είναι ένας μαραθώνιος ο οποίος μάλιστα δεν είναι ποτέ μοναχικός. Τα startups πέθαναν και δεν αξίζει ούτε ένα δάκρυ να χυθεί για αυτά. Ζήτω τα scale-ups!
​

Σχετικά άρθρα από το ιστολόγιο:

• Ποιες εταιρείες είναι scale-ups; 
• Dominique, Σιγάλας και Ευρωπαϊκά scale ups

Ποιες εταιρείες είναι scale-ups;

Πριν δύο χρόνια σε ένα εστιατόριο στο Σαν Φρανσίσκο ένας σύμβουλος επιχειρήσεων με ρώτησε "είστε μέσα στον κανόνα του 40%"; Δεν είχα ιδέα τι εννοούσε. Παρότι είναι πάντοτε άβολο να αποδεικνύεις την άγνοια σου, τον ρώτησα περί τίνος πρόκειται και εκείνος ευγενικά εξήγησε.

Το "rule of 40%" αναφέρεται σε εταιρείες οι οποίες μπορούν σχετικά εύκολα να εξαγοραστούν κι αυτό διότι τα τελευταία χρόνια το άθροισμα του ετήσιου ρυθμού ανάπτυξης και των ετήσιων κερδών προ φόρων, τόκων και αποσβέσεων είναι μεγαλύτερο ή ίσο με 40%.

Αν το σκεφτείς είναι έξυπνος κανόνας. Αξιολογεί θετικά τόσο μια εταιρεία που αναπτύσσεται με 50% καθ έτος αλλά "μπαίνει μέσα" 10% όσο και μια άλλη που αναπτύσσεται 'μόνο' με 10% αλλά έχει μια ισχυρή κερδοφορία 30% ή και περισσότερο.

Βέβαια, εξήγησε ο συνομιλητής μου, οι εταιρείες πρέπει να έχουν κάποιο ελάχιστο μέγεθος για να ισχύει ο κανόνας. Εκείνος τότε έθεσε τον πήχη στα "$10,000,000 annual recurring revenues".

Παρότι ο ορισμός αυτός απέχει πολύ από το να είναι γενικός ή αυστηρός τυπικά, νομίζω δίνει μια πολύ καλή διαισθητική αντίληψη του τι είναι ένα scale-up. Μια επιχείρηση που έχει μέγεθος και επιτυγχάνει ταυτόχρονα να αναπτύσσεται και να είναι κερδοφόρα.

Αν κοιτάξουμε την ελληνική πραγματικότητα νομίζω πως πρέπει να χαλαρώσουμε λίγο τα κριτήρια. Θα έλεγα πως αν μιλούσαμε για επιχειρήσεις λογισμικού SaaS, μια εταιρεία για να αποκαλείται scale-up ενδεχομένως να πρέπει να πρέπει να πληροί τα παρακάτω κριτήρια:

- Να καλύπτει τον κανόνα του 40%
- Να έχει annual recurring revenues ύψους €2.000.000 ή περισσότερο
- Να λειτουργεί ήδη για δύο - τρία χρόνια
- Ακόμα και να έχει ίσως 20 άτομα προσωπικό ή περισσότερα

Σίγουρα αυτά δεν είναι τυπικά / αυστηρά κριτήρια, δίνουν όμως μια καλή διαισθητική αντίληψη. Σημειώστε πως ούτε στη διεθνή ούτε στην ελληνική πραγματικότητα παίζει κανένα ρόλο η χρηματοδότηση. Scale-up σε κάνει η εμπιστοσύνη των πελατών, των προμηθευτών και των εργαζομένων. Όχι όμως των επενδυτών.

Πρέπει ακόμα να σημειώσει κανείς πως και επιχειρήσεις, τεχνολογίας ή μη, με διαφορετικό business model από το SaaS κάλλιστα μπορούν να είναι scale-ups. Αρκεί να συνδυάζουν μέγεθος, ανάπτυξη, κερδοφορία και σχετικά μακρόχρονη παρουσία.

Ποια είναι τελικά τα scale-ups στην Ελλάδα; Είναι μια ερώτηση στην οποία εργάζομαι ώστε να μπορέσω να δώσω μια σχετικά τεκμηριωμένη απάντηση. 

Δυστυχώς όμως οι επιχειρήσεις αυτές είναι ακόμα ιδιαίτερα σπάνιες — απελπιστικά λίγες θα έλεγα.

Πρέπει όμως να είμαστε αισιόδοξοι. Πριν λίγα χρόνια δεν υπήρχε σχεδόν (?) κανένα scale-up ενώ τώρα το Scale-up Greece meetup έχει ήδη φιλοξενηθεί από τρεις εταιρείες που εμπίπτουν στον ορισμό από την αρχή του 2019.

Ηδη βλέπουμε λοιπόν τα πρώτα ελληνικά scale-ups και σύντομα θα δούμε πολλά περισσότερα. Η επιτυχία της κοινότητας που πραγματώνει την οικονομία της συνεργασίας και της δημιουργικότητας προς την κατεύθυνση αυτή θα έχει τελικά καθοριστική σημασία για την πρόοδο της χώρας.

Όλοι, από τους εργαζόμενους μέχρι τους κρατικούς φορείς, χρειαζόμαστε περισσότερες, καλύτερες και αναπτυσσόμενες επιχειρήσεις. 

Επιχειρήσεις που θα δημιουργήσουν ποιοτικές θέσεις εργασίας, που θα κάνουν ξανά την Αθήνα κέντρο της Ανατολικής Μεσογείου, που θα πληρώσουν φόρους και ασφαλιστικές εισφορές.

Αυτές οι επιχειρήσεις είναι τα ελληνικά scale-ups, τα οποία είναι οι πυλώνες της οικονομίας της συνεργασίας και της δημιουργικότητας.

Το Ισραήλ και η απόλυτη ανάγκη του εθνικού μας branding

Ο Πρόεδρος του Ισραήλ είπε χθες, Δευτέρα 29/1/2018, κατά την επίσκεψη του στην Αθήνα:

“Κάθε 8 ώρες γεννιέται στο Ισραήλ μια start up επιχείρηση και οι ιδρυτές της θέλουν να αλλάξουν τον κόσμο. Είναι κάτι που μας κάνει υπερήφανους.”

Το ενδιαφέρον δεν είναι στο ίδιο το στατιστικό, το οποίο εκτός των άλλων είναι θεμελιωδώς λάθος (ο Daniel Isenberg, εκ των δημιουργών του "Ισραηλινού θαύματος", έχει αποδείξει ότι ο μεγάλος αριθμός startups είναι γενικά αρνητικός δείκτης, αυτό που μετράει είναι ο αριθμός των scale-ups), αλλά στην απόλυτη συνέπεια με την οποία ο Πρώτος Πολίτης μιας χώρας εξυπηρετεί την εθνική στρατηγική branding που οι ειδικοί έχουν επιλέξει (“startup nation”).

Να προσέξουμε λοιπόν τον επαρχιωτισμό μας. Σκοπός δεν είναι να αρχίσουμε να μετράμε κι εμείς τα start-ups που δημιουργούνται για να γίνουμε το "Ισραήλ των Βαλκανίων". Σκοπός είναι να επιλέξουμε ένα ξεκάθαρο εθνικό branding, να επικοινωνηθεί και να εξηγηθεί σε όλους τους φορείς (από τον ΠτΔ και τον ΠΘ μέχρι τους πρέσβεις και του ΟΕΥ) ώστε να μπορέσουν να την υπηρετήσουν.

To παραπάνω ακριβώς προσπαθούμε να κάνουμε στην Starttech Ventures με τις μικρές μας δυνάμεις. Στην κατεύθυνση αυτή επίσης  - και μάλιστα αποκλειστικά σε αυτήν - έχω προτείνει να κινηθούν όλοι οι φορείς και οι ενώσεις, όπως πχ έχω προτείνει στον ΣΕΚΕΕ, όπου έχω την τιμή να είμαι μέλος ΔΣ.

Εθνικό branding λοιπόν. Σε αυτό να ακολουθήσουμε το παράδειγμα του Ισραήλ.

Startups και αφοσίωση

Ξέρω πάρα πολλούς που «ξεκίνησαν ένα startup» παράλληλα με την 9-to-5 εργασία τους ή παράλληλα με κάποια άλλη επαγγελματική τους δραστηριότητα.

Δεν ξέρω όμως κανέναν που να πέτυχε κάτι αξιόλογο, επιχειρώντας στο παραπάνω πλαίσιο.

Ακόμα και να υπάρχουν μερικοί, θα είναι οι εξαιρέσεις που επιβεβαιώνουν τον κανόνα. 

Η επιτυχία μπορεί να προϋποθέτει διάφορα πράγματα, το πρώτο και σημαντικότερο όμως είναι η απόλυτη αφοσίωση.

Focus λοιπόν αγαπητοί μου φίλοι. Απόλυτο focus κι επιμονή. Η επιτυχία τότε, αργά ή γρήγορα θα έρθει.

Αφού δημοσίευσα τα παραπάνω στο LinkedIn, ένας φίλος σχολίασε:

"Αυτό σημαίνει και χρημματοδότιση. Πως θα κάνεις και θα αφήσεις το 9-7 (ποτέ δεν είναι 5) χωρίς κεφάλαιο για να ζήσεις μέχρι (και αν) να αποδώσει το startup;"

Η απάντησή μου στην παρατήρηση αυτή είναι ξεκάθαρη: 

H παραπάνω άποψη είναι η πιο κλασική δικαιολογία. Δυστυχώς όμως, κατά την γνώμη μου πάντα, είναι απλά μια δικαιολογία. Συνοπτικά σημειώνω τα εξής:

1. Η επιχειρηματική δραστηριότητα σημαίνει την ανάληψη ρίσκου. Δεν είναι όλοι οι άνθρωποι φτιαγμένοι για αυτό. Εάν το ρίσκο σε καταβάλει, τότε απλά δεν πρέπει να κάνεις αυτήν την επιλογή — και δεν υπάρχει τίποτα κακό σε αυτό.
2. Στο, πολύ πιθανό πλέον, ενδεχόμενο όπου δεν έχεις κάποιο μικρό κεφάλαιο για να ξεκινήσεις (σημειώνω πως με μεθοδολογίες όπως το Lean Startup, Customer Development κλπ το απαραίτητο κεφάλαιο συχνά είναι πολύ μικρό) τότε η λύση είναι προφανής: Δουλεύεις κάποιο διάστημα και κάνεις αποταμίευση. Βρίσκεις ακόμα έναν ή δύο ανθρώπους με τους οποίους μοιράζεσαι το ίδιο όραμα και κάνουν κι αυτοί το ίδιο. Βάζετε όλα τα δικά σας λεφτά, πηγαίνετε σε συγγενείς και φίλους και δίνουν ότι μπορούν. Με όσα μαζεύετε ξεκινάτε την εταιρεία, μειώνοντας τα προσωπικά σας έξοδα στο απολύτως ελάχιστο δυνατό. 

Είναι εύκολο; Δεν είναι καθόλου, μα καθόλου εύκολο. Είναι όμως απολύτως εφικτό. Ας μείνει το εξής συμπέρασμα: Πολύ σημαντικότερη απόφαση από το "τα θα κάνεις" στην καριέρα σου είναι το "τι δεν θα κάνεις".

Το να προσπαθήσεις να έχεις και την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο, είναι από λίγη που σπάνια αποδίδει, στην επιχειρηματικότητα μάλιστα συχνά έχει καταστροφικά αποτελέσματα. 

Είτε θα δημιουργήσεις λοιπόν ένα startup ή θα έχεις μια full-time εργασία. Μαζί και τα δύο, δεν γίνεται.