Το 2022 ήταν μια χρονιά κομβικής σημασίας για την ωρίμανση του ελληνικού οικοσυστήματος νεοφυούς επιχειρηματικότητας, το οποίο έκανε μερικά σημαντικά βήματα εμπρός. Παρότι μπορεί κανείς να αναφερθεί σε πλήθος εξαγορών, επενδύσεων και άλλων συναλλαγών και οροσήμων για μια σειρά επιχειρήσεων, είτε ελληνικών ή ελληνικών συμφερόντων, κατά την γνώμη μου το σημαντικότερο από τα βήματα αυτά είναι η ενεργοποίηση του "Ελληνικού Δικτύου Επιχειρηματικών Αγγέλων", το οποίο συχνά θα συναντήσετε τόσο σαν HeBAN όσο και σαν Hellenic Angels.
 |
| Ελληνικό Δίκτυο Επιχειρηματικών Αγγέλων |
Τι είναι οι 'επιχειρηματικοί άγγελοι'; Κατά βάση πρόκειται για ιδιώτες οι οποίοι έχουν καταφέρει να αποκομίσουν κάποια υπεραξία από επιχειρηματικές τους δραστηριότητες και επιθυμούν να επανεπενδύουν τμήμα αυτής της υπεραξίας σε τρίτες, νέες επιχειρήσεις. Κατά κανόνα μια επένδυση τέτοιου τύπου δεν έχει αυστηρά οικονομικά κριτήρια - χωρίς να σημαίνει πως ο επιχειρηματικός άγγελος δεν προσβλέπει σε αποδόσεις - αλλά επιπλέον των οικονομικών αποδόσεων επιτρέπει στον 'άγγελο' να παραμείνει ενεργός στο επιχειρηματικό πεδίο, να μεταλαμπαδεύσει την εμπειρία και την τεχνογνωσία του καθώς επίσης και να αξιοποιήσει το δίκτυο επαφών που έχει αναπτύξει.
Ο ιδρυτής των Italian Angels for Growth περιέγραφε τον angel investor σαν τον 'παππού της επιχείρησης' - χωρίς να έχει να κάνει σε τίποτα με την ηλικία του: Εννοείται πως θα δώσει κάποια χρήματα για το εγχείρημα, πολύ περισσότερο όμως θα είναι πάντα εκεί για να συμβουλέψει και να βοηθήσει με όποιον τρόπο μπορεί, έχοντας τις αυθεντικότερα καλές προθέσεις με την εταιρεία!
Ο λόγος που η ίδια η ύπαρξη ενός τέτοιου δικτύου έχει καθοριστική σημασία για ένα συγκεκριμένο επιχειρηματικό οικοσύστημα - εν προκειμένω το ελληνικό - είναι διότι φανερώνει ότι αφενός μεν υπάρχει κρίσιμη μάζα ιδρυτών που έβγαλαν κάποια χρήματα (κατά κύριο λόγο) ως επιχειρηματίες σε startups, αφετέρου δε ότι οι ίδιοι οι άνθρωποι αυτοί δεν αντιμετωπίζουν το γεγονός αυτό ως τυχαίο ούτε ως ευκαιριακό, οπότε και σπεύδουν να επανεπενδύουν τμήμα του μερίσματος τους σε άλλους ιδρυτές νεοφυών επιχειρήσεων.
Αυτή η ψήφος εμπιστοσύνης των ιδίων των φορέων της επιχειρηματικότητας, ούτε δεδομένη θα πρέπει να θεωρείται ούτε συναντάται συχνά σε άλλους κλάδους της οικονομίας. Είναι λοιπόν ένα πολύ ισχυρό σήμα ότι κάτι καλό γεννιέται στην ελληνική νεοφυή επιχειρηματικότητα.
Για την ιστορία, εάν και οι Hellenic Angels είχαν ιδρυθεί από το 2015, στις αρχές του 2022 αποφάσισαν να αλλάξουν μορφή, να αποκτήσουν πιο μαζική υπόσταση και να προχωρήσουν σε μεγαλύτερο αριθμό επενδύσεων. Τα αποτελέσματα είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά: Μέσα σε δέκα (10) μήνες έχουν περισσότερα από 50 εγγεγραμμένα μέλη, τα οποία έχουν κάνει πάνω από επτά (7) επενδύσεις, συνολικού ύψους αρκετών εκατοντάδων χιλιάδων ευρώ (με τον μέσο όρο, λίγο κάτω από €100.000 ανά επένδυση, με συμμετοχή περί των οχτώ angel investors κάθε φορά).
Προκύπτει λοιπόν ένα ενδιαφέρον ερώτημα: Πόσα χρήματα θα χρειαστεί να διαθέσει κάποιος για να γίνει επιτυχημένος angel investor;
Η απάντηση δεν είναι εύκολη. Ας δούμε τα δεδομένα:
- Το ελάχιστο ποσό συμμετοχής στις επενδύσεις του HeBAN είναι €2.500/ επένδυση.
- Στην πράξη έχει φανεί πως ένα τόσο μικρό investment ticket (σε περίπτωση που δεν γίνεται μέσω εταιρείας ειδικού σκοπού) δημιουργεί΄διαχειριστικό φόρτο στον λήπτη της επένδυσης. Στην πράξη μπορούμε να κάνουμε υπολογισμούς με το ποσό των €5.000/επένδυση.
- Η διεθνής εμπειρία λέει ότι κάποιος πρέπει να κάνει τουλάχιστον δέκα επενδύσεις (ίσως σε διάστημα μιας τριετίας) για να έχει καλές πιθανότητες απόδοσης.
- Κάποιοι άλλοι ανεβάζουν τον αριθμό αυτό σε είκοσι, ενώ δεν λείπουν και εκείνοι που λένε πως για να είναι κάποιος full time angel investor πρέπει να έχει ένα χαρτοφυλάκιο σαράντα επενδύσεων.
- Επίσης, τίθεται και το θέμα των follow on rounds: Πρέπει ο angel investor να είναι προετοιμασμένος να βάλει (τουλάχιστον) άλλα τόσα επιπλέον στις εταιρείες που επενδύσει και "δείχνουν να πηγαίνουν καλά".
- Πόσες θα είναι αυτές; Ίσως είναι το 30% των εταιρειών στις οποίες έκανε ένα πρώτο γύρο χρηματοδότησης.
- Στη συνέχεια, θα χρειαστεί πιθανότατα να κάνει έναν τρίτο γύρο. Για ευκολία θα πούμε ότι θα γίνει και πάλι στο 30% εκείνων που έκανε 2ο γύρο.
- Αρχική επένδυση σε δέκα (10) εταιρείες με ποσό €5.000/εταιρεία
- Απαιτείται αρχικό κεφάλαιο ίσο με €50.000
- Σε τρεις εξ αυτών, θα κάνει και δεύτερο γύρο επένδυσης, οπότε θα χρειαστούν €30.000 επιπλέον.
- Τέλος, σε μια εξ αυτών, θα κάνει και τρίτο γύρο επένδυσης, οπότε θα χρειαστούν ακόμα €20.000
Αυτά τα €100.000 βεβαίως δεν χρειάζονται όλα την ίδια στιγμή. Τα πρώτα 50.000 θα χρειαστούν σε τρία με τέσσερα χρόνια και τα επόμενα €50.000 ίσως σε διάστημα δυο ή τριών επιπλέον ετών. Συνολικά δηλαδή μιλάμε για επενδύσεις σε διάστημα από πέντε (5) έως επτά (7) χρόνια.
Προκύπτει βέβαια το ερώτημα του ποσοστού που αντιπροσωπεύουν τα χρήματα αυτά στη συνολική περιουσία ενός angel investor. H βιβλιογραφία μιλά για 5% σε όσους το αντιλαμβάνονται ως μια παράπλευρη δραστηριότητα τους, που μπορεί ίσως να ανέβει στο 8% για όσους έχουν επιθετικό επενδυτικό προφίλ. Κάποιοι άλλοι βέβαια, που αυτό-χαρακτηρίζονται ως full time angel investors, συχνά ανεβαίνουν στο 15%, 20% κάποιοι "τρελοί" ακόμα και σε 30% (και μερικοί θεότρελοι, ακόμα περισσότερο!).
Πόσο θα πρέπει όμως να περιμένει κανείς για να εισπράξει την όποια υπεραξία δημιουργηθεί; Έμπειροι angel investors έλεγαν παλιότερα πως κατά μέσο όσο μεσολαβούν περίπου εννιά (9) χρόνια από την επένδυση μέχρι το πολυπόθητο exit. Πιο πρόσφατες μελέτες ανεβάζουν πια το διάστημα αυτό στα δώδεκα (12) έτη. Καταλαβαίνουμε λοιπόν πως πρόκειται για μια ιδιαίτερα μακροπρόθεσμη επένδυση η οποία μάλιστα έχει το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό ότι - κατά κανόνα - δεν μπορεί να ρευστοποιηθεί νωρίτερα. Ο angel investor λοιπόν κατά βάση αξιολογεί, επενδύει και ελπίζει - κάνοντας πολυετή, συχνά υπερδεκαετή υπομονή.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ποτέ ότι εκτός από την πολυετή αναμονή που απαιτεί αλλά και την αδυναμία πρώιμης εξαργύρωσης, μια επένδυση επιχειρηματικού αγγέλου είναι και μια δραστηριότητα υψηλού ρίσκου. Η πιθανότητα οι επενδύσεις αυτές να απαξιωθούν απολύτως (δηλαδή η αξία τους να φτάσει στο 0), είναι σημαντική (και δυστυχώς, όντως συμβαίνει).
Για αυτό ένας επίδοξος angel investor δεν πρέπει να ξεχνά τη σημαντικότερη συμβουλή: Ποτέ, μα απολύτως ποτέ, δεν επενδύουμε σε επιχειρήσεις χρήματα που τα χρειαζόμαστε για τη ζωή μας.
Επενδύουμε μόνο κέρδη, η πιθανή απώλεια των οποίων δεν θα είχε αντίκτυπο στις ουσιώδεις παραμέτρους της ζωής μας (κάτι που, παρεμπιμπτόντως, ισχύει και για την αγορά μετοχών στο χρηματιστήριο αλλά και σε πλήθος άλλων επενδυτικών προϊόντων).
Δυστυχώς βέβαια, πολλοί angel investors ενθουσιάζονται και ξεχνούν τον βασικό αυτόν κανόνα. Ας ελπίσουμε στην Ελλάδα να κατανοήσουμε την σχετική διεθνή εμπειρία και να αποφύγουμε τις κακοτοπιές.
Το βασικό μήνυμα αυτού του άρθρου είναι το εξής: Οι €5.000/εταιρεία (πολύ περισσότερο οι €2.500 που είναι το απόλυτο minimum) ακούγονται ως προσβάσιμο ποσό σε μεγάλο πλήθος ανθρώπων. Πρέπει όμως να συνυπολογιστεί η ανάγκη για μεγάλο αριθμό επενδύσεων (τουλάχιστον δέκα), η ανάγκη για επιπλέον επενδύσεις σε κάποιες από τις εταιρείας (από 80% έως 100% της συνολικής αρχικής επένδυσης) και η μεγάλη διάρκεια της από-επένδυσης: Τα κέρδη θα έρθουν, ευελπιστώντας ότι όντως θα έρθουν, μετά από 9 με 12 χρόνια.
Όλα αυτά δεν σημαίνουν πως το angel investing δεν είναι μια εξαιρετικά συναρπαστική δραστηριότητα! Κάθε άλλο: Είναι εξαιρετικό! Απλώς, οι επίδοξοι angel investors πρέπει να γνωρίζουν καλά τις παραπάνω παραμέτερους και, το κυριότερο, να έχουν κατανοήσει πως τα χρήματα δεν είναι το πιο σημαντικό που δίνουν: Οι ιδρυτές θα τους διαλέξουν για την εμπειρία, τις γνώσεις, τον ενθουσιασμό και τις γνωριμίες τους! Αυτά είναι τα βασικά που δίνει ο "επιχειρηματικός άγγελος" σε μια εταιρεία και, τα χρήματα που βάζει απλώς επιβεβαιώνουν τη σοβαρότητα του. Άρα, εκτός από τα διαθέσιμα κεφάλαια θα πρέπει να φροντίσει να έχει και διαθέσιμο χρόνο.
Δεδομένων όλων αυτών, το γεγονός ότι στη μικρή Ελλάδα μας έχουν ήδη βρεθεί 50 άτομα που έχουν γίνει μέλη ενός τέτοιου δικτύου γνωρίζοντας τα παραπάνω δεδομένα, μόνο ενθουσιασμό μπορεί να προκαλέσει για τις προοπτικές του ελληνικού οικοσυστήματος νεοφυούς επιχειρηματικότητας.
