Τεχνητή Νοημοσύνη: Μια πρόκληση για τους σχεδιαστές και ένας υψηλός στόχος για την κοινωνία

Ζούμε σε μια εποχή όπου το Διαδίκτυο έχει γίνει αδιαμφισβήτητος πυλώνας της καθημερινότητάς μας – από την επαγγελματική μας δραστηριότητα έως τις κοινωνικές, πολιτικές και οικογενειακές μας σχέσεις. Παρόλο που χρησιμοποιούμε καθημερινά αυτήν την τεχνολογία, λίγοι από εμάς έχουν αναλογιστεί ποτέ τις πολύπλοκες υποδομές που την καθιστούν πραγματικότητα. Το TCP/IP stack και τα βαθιά επίπεδα δικτύου παραμένουν για τους περισσότερους αόρατα – ένα «μαύρο κουτί» που λειτουργεί αθόρυβα στα παρασκήνια της ψηφιακής μας ζωής

Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, αυτό που σήμερα ονομάζουμε "Τεχνητή Νοημοσύνη" αναμένεται να εισχωρήσει παντού, χωρίς όμως να γίνεται άμεσα αντιληπτή. Οι περισσότερες λεπτομέρειες της λειτουργίας της θα παραμείνουν σχετικά αφανείς, μέχρι να μετατραπούν σε αόρατα εργαλεία που βελτιώνουν κάθε πτυχή της ψηφιακής εμπειρίας και, σε τελική ανάλυση, κάθε πτυχή της ζωής μας.

Η Πρόκληση και η Ευκαιρία για τους UI/UX Σχεδιαστές

Σε αυτό το πλαίσιο, οι UI/UX σχεδιαστές βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της επόμενης τεχνολογικής επανάστασης. Η πρόκληση είναι διττή:

• Ενοποίηση με διακριτικότητα: Να ενσωματώσουν τις εξαιρετικά μεγάλες δυνατότητες της Τεχνητής Νοημοσύνης με τρόπο που όχι μόνο να μην επιβαρύνει τον χρήστη με περιττές τεχνικές λεπτομέρειες αλλά επιπλέον να απλοποιεί τη ζωή του και να του επιτρέπει να επικεντρώνεται σε αυτά που αξίζουν πραγματικά: Τις πτυχές της ζωής που δίνουν νόημα στην ανθρώπινη υπόστασή του,
• Αναβάθμιση της ψηφιακής εμπειρίας: Να μετατρέψουν την καθημερινή χρήση ψηφιακών εργαλείων κάθε είδους σε μια εμπειρία που εμπλουτίζει όχι μόνο τη λειτουργικότητα αλλά και την ποιότητα της ζωής μας.

Αυτοί που θα καταφέρουν να συνδυάσουν την αισθητική με την ουσιαστική και "αόρατη" δύναμη της AI, θα χαρίσουν στο κοινό μια νέα διάσταση στην ψηφιακή επικοινωνία – έναν κόσμο όπου η τεχνολογία γίνεται αληθινός, συνειδητός σύμμαχος της ανθρώπινης ύπαρξης.

Σε μια ιστορική αναδρομή, αξίζει να θυμηθούμε το πρωτοποριακό όραμα του MULTICS των ’60, που πρόβαλε την ιδέα της υπολογιστικής ως υπηρεσίας, όπως για παράδειγμα το ηλεκτρικό ρεύμα. Αυτή η ρηξικέλευθη ιδέα, σήμερα αρχίζει να παίρνει μορφή μέσα από την υιοθέτηση της Τεχνητής Νοημοσύνης. Η αργή αλλά σταθερή υλοποίηση αυτού του οράματος αποδεικνύει πως το «αόρατο» μπορεί να μετατραπεί σε ουσιαστική και αναβαθμισμένη εμπειρία ζωής.

Η Τεχνητή Νοημοσύνη θα λειτουργήσει ως μια σιωπηρή δύναμη, διαμορφώνοντας τα παρασκήνια της καθημερινότητάς μας και αναδεικνύοντας την ουσία της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης με την τεχνολογία. Όσο λιγότερο την "βλέπουμε", τόσο περισσότερο ισχυρή θα είναι. 

Σε αυτό το πλαίσιο, οι UI/UX σχεδιαστές έχουν την ευκαιρία – και και το καθήκον – να επαναπροσδιορίσουν τη σχέση μας με το ψηφιακό περιβάλλον, μετατρέποντάς το σε ένα εργαλείο που αναβαθμίζει την ποιότητα ζωής μας, διατηρεί ζωντανή την πολιτιστική μας κληρονομιά και, πάνω απ' όλα, θα ενισχύει τον πυρήνα της ύπαρξής μας ως όντα πολιτικά.

Είναι λοιπόν καιρός για μια βαθύτερη, πιο συνειδητή προσέγγιση στο design – μια προσέγγιση που να συνδυάζει την τεχνολογία με την ανθρώπινη ψυχή και να μετατρέπει την ψηφιακή εμπειρία σε κάτι πολύ περισσότερο από απλή χρηστικότητα.

Τέλος, αξίζει να σημειωθεί πως δεν υπάρχει καλύτερη στιγμή για τους ανθρώπους να επικεντρωθούν στη μελέτη αντικειμένων που μας έχουν καθορίσει ως είδος όπως η φιλοσοφία, η ιστορία και η κοινωνιολογία ενώ θα ήταν περισσότερο χρήσιμο από ποτέ να εντάξουμε περισσότερη μουσική και περισσότερη ποίηση (όπως και συνολικά την τέχνη) στη ζωή μας.

Η Τεχνητή Νοημοσύνη θα καταστήσει την επίτευξη της ιδανικής κοινωνίας έναν εφικτό στόχο από τεχνικής άποψης. Εναπόκειται σε εμάς τους ανθρώπους να διατηρήσουμε και να αναπτύξουμε το επίπεδο της κοινωνίας και του πολιτισμού μας συνολικά που θα επιτρέψει την πραγματοποίηση του υψηλού αυτού σκοπού. 

Σκοπός που οφείλει να επιτευχθεί για όλους.

Σημείωση: Αυτό το άρθρο περιλαμβάνει περιεχόμενο που παρήχθη από το ChatGPT.

Νεοφυείς επιχειρήσεις: Αναζητώντας το πρόβλημα που πρέπει να λυθεί

Οι περισσότεροι ιδρυτές νεοφυών επιχειρήσεων έχουν θεωρητική γνώση και πρακτική εμπειρία στην επίλυση προβλημάτων. Ακολουθεί κατά κανόνα το εξής μοτίβο: Δίνεται μια εκφώνηση, δίνονται κάποιοι περιορισμοί και εντός αυτών βρίσκεται μια ορθή λύση. Το μοντέλο αυτό ταιριάζει απόλυτα με εκείνο του 'έργου', είτε είναι έργο λογισμικού ή οτιδήποτε άλλο. Πρώτα υπάρχει μια φάση διευρεύνησης, από αυτήν προκύπτουν λειτουργικές και τεχνικές απαιτήσεις, ακολουθεί ο σχεδιασμός, η υλοποίηση, ο έλεγχος και η τεκμηρίωση, ενδεχομένως η εκπαίδευση χρηστών και μια πολιτική λειτουργία και, τέλος, έρχεται η πολυπόθητη παράδοση. Υπό κανονικές συνθήκες, σε λογικό χρόνο μετά την παράδοση έρχεται και η πληρωμή.

Συχνά τα έργα αυτά γίνονται σε δυο φάσεις. Για την ακρίβεια αυτό θεωρείται ο βέλτιστος τρόπος: Πρώτα θα γίνει η διερεύνηση/ανάλυση και η αναλυτική καταγραφή των λειτουργικών & τεχνικών προδιαγραφών και σε δεύτερο στάδιο θα γίνουν ο σχεδιασμός, η υλοποίηση κτλ. Μάλιστα, πολλές φορές το παραδοτέο της πρώτης φάσης είναι το παράρτημα προδιαγραφών στη σύμβαση έργου της δεύτερης.

Η παραπάνω μεθοδολογία έχει δοκιμαστεί σε τεχνικά έργα για εκατοντάδες χρόνια. Όποτε προέκυπτε πρόβλημα αυτό είχε να κάνει με τις προδιαγραφές: Πρώτα απ' όλα αποδείχτηκε εξαιρετικά δύσκολο να καταγραφούν τόσο με σαφήνεια όσο και με πληρότητα οι λειτουργικές απαιτήσεις ενός έργου. Ακούγεται εύκολο, όμως δεν είναι καθόλου. Πολύ χειρότερα όμως, ακόμα και αν δεχτούμε πως ήταν ποτέ δυνατόν σε μια χρονική στιγμή να καταγραφούν επακριβώς, με σαφήνεια και πληρότητα, οι προδιαγραφές ενός έργου, είναι μάλλον βέβαιον ότι αυτές τροποποιούνται στο πέρασμα του χρόνου - πολύ απλά διότι πάντοτε ο χρόνος τροποποιεί τις ανάγκες και τις επιθυμίες των ανθρώπων - οπότε το έργο μπορεί να υλοποιήθηκε τελικά βάσει προδιαγραφών, οι χρήστες όμως εξακολουθούν να μην είναι ικανοποιημένοι.

Όσοι έχουν έστω και την παραμικρή εμπειρία διαχείρισης έργου οποιουδήποτε τύπου, σίγουρα αντιλαμβάνονται αμέσως το παραπάνω ζήτημα. Συνεχώς προκύπτουν "change requests", άλλοτε σημαντικά και άλλοτε ασήμαντα, που κατά κανόνα οδηγούν σε ατέρμονες συζητήσεις για αλλαγές στο χρονοδιάγραμμα και στον προϋπολογισμό... κάπως έτσι ο σοφός λαός είπε μεταξύ άλλων πως "όποιος δεν έχει χτίσει σπίτι, δεν έχει μάθει τη ζωή".

Όταν λοιπόν δημιουργούμε μια νέα, προϊοντική εταιρεία, στην πραγματικότητα ξεκινάμε ένα έργο του οποίου όλες οι παράμετροι είναι ασαφείς. Δεν ξέρουμε ακριβώς τις λειτουργικές ούτε τις τεχνικές προδιαγραφές, Δεν έχουμε σαφές budget ούτε σαφές χρονοδιάγραμμα. Καλά - καλά μάλιστα δεν ξέρουμε ακριβώς ποιος είναι ο πελάτης μας!

Αν κατανοήσουμε σε βάθος τα παραπάνω δεδομένα, εάν πραγματικά τα εμπεδώσουμε, τότε τα διδάγματα του Lean Startup, του Customer Development, του Agile και του Design Thinking γίνονται απόλυτα ξεκάθαρα. Επειδή ακριβώς δεν ξέρουμε ακριβώς τι πρέπει να κάνουμε ούτε για ποιον να το κάνουμε, το rapid prototyping είναι μονόδρομος. Επίσης, πρέπει από την πρώτη στιγμή να είμαστε σε συνεχή επικοινωνία με τον πελάτη, ώστε να εμβαθύνουμε πάντα στην γνώμη μας περί αυτού και να κατανοούμε τα προβλήματα/προκλήσεις που εκείνος αντιμετωπίζει (αν και πολύ συχνά ο πελάτης δεν θα μπορεί καν να τα περιγράψει).  Για αυτό λοιπόν πρέπει με πολύ ευέλικτο τρόπο να προχωράμε το πρωτότυπό μας σε γρήγορους κύκλους ανάπτυξης και σε κάθε κύκλο να μαθαίνουμε περισσότερα για την αγορά και τον πελάτη. Μόλις έχουμε κάποιον ικανοποιητικό βαθμό βεβαιότητας, βάσει πειραματικών δεδομένων πάντοτε και όχι της διαίσθησής μας, τότε μπορούμε να εμβαθύνουμε στην ανάπτυξή μας και να κάνουμε στην ιδανική περίπτωση το βήμα από το MVP στο product-market-fit.

Σε όλη αυτήν την ιστορία όμως υπάρχει μια παγίδα: Αν διαβάσετε το παραπάνω κείμενο θα δείτε τόσο άμεσες όσο και έμμεσες αναφορές στο "προϊόν". Με το προϊόν όμως εννοούμε όλο το business model, όχι μόνο το ίδιο το προϊόν υπό την αυστηρή του έννοια. Είναι λοιπόν καθήκον του δημιουργού όχι μόνο να αναπτύξει ένα εργαλείο (όπου μάλιστα οι προδιοαγραφές του θα αποκαλύπτονται σιγά-σιγά και συχνά με αντικρουόμενο τρόπο - - δηλαδή δυο βήματα μπροστά, ένα πίσω), αλλά ταυτόχρονα πρέπει να σχεδιάσει και να αναπτύξει τον μηχανισμό μέσα από τον οποίο οι πελάτες θα μάθουν για το προϊόν αυτό, θα μπορέσουν να το πάρουν και θα μπορέσουν να υποστηριχτούν κατάλλγηλα. Για να το κάνουμε ακόμα πιο εύκολο, όλα αυτά μάλιστα θα πρέπει να γίνουν με έναν οικονομικά βιώσιμο τρόπο. 

Πρέπει λοιπόν να φτιαχτεί μια μηχανή (== business model) η οποία θα προσφέρει αξία στην αγορά και, μέσω της προσφοράς αυτής, θα δημιουργεί αξία και για τον οργανισμό (εταιρεία) που την προσφέρει.

Το πρόβλημα είναι όντως πολύ δύσκολο και δυστυχώς δεν επιδέχεται τυπικά τεκμηριωμένης λύσης. Έχουμε μόνο ευρετικές μεθόδους στη διάθεσή μας (heuristics). Αυτό όμως δεν μπορεί να αποτελεί δικαιολογία, την στιγμή μάλιστα που οι ευρετικές μέθοδοι (Lean Startup, Customer Development, Agile και Design Thinking) είναι πο´λύ ισχυρές και αποτελεσματικές. 

Αντίθετα, εκείνο που είναι το δυσκολότερο σημείο είναι οι ίδιοι οι founders να αποδεχτούν ποιο πρόβλημα πρέπει να επιλύσουν. Ότι, όσο είναι δική τους ευθύνη το προϊόν να δουλεύει σωστά από τεχνικής άποψης, το ίδιο δική τους ευθύνη είναι να λύνει με οικονομικά αποδοτικό τρόπο κάποιο πρόβλημα ενός σημαντικού αριθμού πελατών οι οποίοι θα μπορέσουν να μάυουν για το νέο προϊόν και θα είναι διατεθειμένοι να το αγοράσουν. Για να μπορέσουν να το κάνουν αυτό οι ιδρυτές θα πρέπει ταυτόχρονα να βγουν εκτός του δικού τους comfort zone και να αποφύγουν την παγίδα της κοινής λογικής.

Είναι δύκολο, δεν είναι όμως αδύνατον. Όποτε δε κάτι τέτοιο συμβαίνει στην αγορά, τα αποτελέσματα είναι εκπληκτικά όπως μας αποδεικνύει η αδιανόητη ανάπτυξη της ψηφιακής οικονομίας σε ολόκληρο τον κόσμο.