Η πρωτεύουσα ανθρώπινη πλευρά μας

Συνάντησα απόψε το βράδυ στην Αθήνα έναν καλό φίλο και μέντορα από το εξωτερικό. Πριν λίγες εβδομάδες έχασε τη γυναίκα του σε ηλικία περίπου 50 ετών, μετά από πολυετή σκληρή μάχη με τον καρκίνο. 

Έμαθα έτσι κάποια σημαντικά πράγματα: 

- Η κοινή μας μοίρα, ο θάνατος, ενώνει τους ανθρώπους. Ανεξαρτήτως φυλής, κοινωνικής τάξης, μορφωτικού επιπέδου και οικονομικής επιφάνειας, έχουμε όλοι την ίδια κατάληξη. 

- Σε στιγμές σαν αυτές, μια φιλική αγκαλιά, ένα δάκρυ και ένα ποτήρι κρασί είναι τα μόνα που μπορούν να απαλύνουν τον πόνο και αξίζουν περισσότερο απ’ όλα τα πλούτη του κόσμου. 

Γνωρίζω ότι τουλάχιστον δυο συνάδελφοι μου τις τελευταίες μέρες έχασαν πολύ δικά τους πρόσωπα. Να ξέρουν ότι συμμεριζόμαστε τον πόνο τους και ότι βρίσκονται στις σκέψεις μας.

Είμαστε δημιουργοί, είμαστε επαγγελματίες και πάνω απ’ όλα είμαστε άνθρωποι. Αν το χάσουμε αυτό το τελευταίο, τα προηγούμενα χάνουν οποιοδήποτε σημασία και αξία.

H αποστολή της Starttech Ventures

Ο Μάνος Μοσχούς μεγάλωσε στη Ρόδο, ο Θανάσης Παπαγγελής στην Έδεσσα και ο Βαγγέλης Μιχαλόπουλος στον Άγιο Δημήτριο (Μπραχάμι). Μεγάλωσαν σε οικογένειες της μεσαίας τάξης και φοίτησαν σε δημόσια σχολεία. Ξεκίνησαν τις σπουδές τους σε δημόσια πανεπιστήμια όπου πέρασαν μέσω των πανελλαδικών εξετάσεων. 

Ποτέ δεν διδάχτηκαν την επιχειρηματικότητα, ούτε είχαν  πάρει μέρος σε σχετικούς διαγωνισμούς και σίγουρα δεν είχαν φανταστεί ότι σε λίγα χρόνια θα ήταν συνιδρυτές και CEOs μερικών από τις καλύτερες νεοφυείς επιχειρήσεις της χώρας (των AbZorba Games, Epignosis και Yodeck).

Αποστολή μας στην Starttech Ventures είναι να βοηθάμε ανθρώπους σαν κι αυτούς να εκφράζουν και να αξιοποιούν τις αστείρευτες δυνατότητες τους, να εξελίσσονται σε εξαίρετους δημιουργούς και ηγέτες, βοηθώντας έτσι τους τους εαυτούς και τις οικογένειες τους, τις υπέροχες ομάδες που δημιούργησαν και, τελικά μετά απ’ όλη τη διαδρομή αυτή, να βελτιώνουν την κοινωνία συνολικά. 

Σκοπός μας είναι να συνεχίσουμε να κάνουμε το ίδιο και το 2024, ανταποκρινόμενοι θετικά στην αγαθή τύχη της συνεργασίας μας με ανθρώπους όπως ο Θάνος, ο Βαγγέλης και ο Μάνος, στο ταλέντο και στην επιμονή των οποίων οφείλουμε όσα έχουμε πετύχει. 

Θέλουμε ακόμα σήμερα να στείλουμε ένα πολύ καθαρό μήνυμα στους νέους κάθε ηλικίας: 

Ξεπεράστε, αφήστε πισω τα στερεότυπα. 

H οικονομία της συνεργασίας, της γνώσης και της δημιουργικότητας έχει χώρο για όλους. Επίσης, το σημαντικότερο, τους αφορά όλους και είναι προς το συμφέρον όλων, ανεξάρτητα του αν τελικά θα εξελιχθούν σε διεθνούς επιπέδου CEOs, όπως τα έκαναν ο Μάνος, ο Βαγγέλης και ο Θάνος. 

Νεοφυείς επιχειρήσεις: Τα μεγαλύτερα εμπόδια είναι τα συναισθηματικά

Πριν περίπου τριάμιση χρόνια, ένας καλός φίλος και συνεργάτης που είχε πει ότι ενθουσιάστηκε παρακολουθώντας αυτό εδώ το video, με τον ευφάνταστο τίτλο "How to Make a Million Dollars a Year" το οποίο μου πρότεινε ενθέρμως να δω και εγώ. Παρότι ο τίτλος από μόνος σου προσέφερε επαρκείς λόγους για να το αγνοήσω, αποφάσισα να σεβαστώ τη συμβουλή του φίλο μου και να το δω. 

Το είδα λοιπόν αλλά στην αρχή δεν μου άρεσε. Για την ακρίβεια, δεν μου άρεσε καθόλου. Είναι θα έλεγα πολύ «αμερικανιά», σε σημείο που με ενοχλούσε πολύ και δεν μπορούσα να το δω αντικειμενικά. Καθώς όμως πραγματικά εκτιμούσα πολύ τον συνεργάτη που μου το έστειλε, προσπάθησα να το ξαναδώ προσπαθώντας να αποβάλλω όλα τα στερεότυπα που δεν με άφηναν να δω την ουσία. 

Είχε, τελικά, μεγάλο ενδιαφέρον και σας προτρέπω να κάνετε το ίδιο.

Αν λοιπόν κάποιος ξεπεράσει αυτήν τη συναισθηματική/στερεοτυπική αντίδραση, νομίζω πως το video λέει κάποια  ενδιαφέροντα πράγματα:

1. Η επιχειρηματικότητα, η οποία δεν είναι ποτέ ατομική δραστηριότητα αλλά ομαδική, είναι ο μοναδικός τρόπος να αλλάξει κανείς θεμελιωδώς την οικονομική του μοίρα (τουλάχιστον στο οικονομικό & κοινωνικό σύστημα που ζούμε). Αυτό δεν το κάνεις μόνο για να ανεβάσεις το βιοτικό σου επίπεδο (για να "βγάλεις λεφτά") αλλά και να έρθεις σε θέση να βοηθήσει τους δικούς σου ανθρώπους αλλά και άλλες ομάδες ή σκοπούς που σε ενδιαφέρουν - ακόμα και την κοινωνία συνολικά.
2. Πριν ξεκινήσεις κάτι, πρέπει να είσαι όσο γίνεται σίγουρος ότι "βγαίνουν τα νούμερα". Ότι δηλαδή το πρόβλημα που πάμε να λύσουμε είναι όντως επιλύσιμο. Είναι πραγματικά εντυπωσιακό πόσα εγχειρήματα ξεκινούν δίχως να έχει γίνει ούτε μια στοιχειώδης ανάλυση των δεδομένων της αγοράς (customer validation, target addressable market size estimation).
3. Το μεγαλύτερο εμπόδιο δεν είναι τα πραγματικά δεδομένα (αριθμοί) αλλά το συναίσθημα. Πάντα κάτι μας φταίει, κάτι άλλο, και το προβάλλουμε στα προβλήματα της δουλειάς. Συνήθως η ανασφάλεια και η χαμηλή αυτοπεποίθηση είναι που μας οδηγούν σε σπασμωδικές κινήσεις.
4. Δίνει τέλος μερικές συγκεκριμένες συμβουλές:

• Out-work: Πρέπει να δουλέψεις πολύ. Δεν θα είναι εύκολο.
• Out-improve: Πρέπει διαρκώς να μαθαίνεις και συνεχώς να βελτιώνεσαι (Αναρωτηθείτε: Ποιο ήταν το τελευταίο βιβλίο που διαβάσατε; έχετε διαβάσει αρκετά φέτος; ένα τον μήνα είναι το λιγότερο;  -- μιλάμε για business and/or tech books, οχι video, online articles, YouTube videos, etc)
• Out-last: Δεν αρκεί να προσπαθήσεις πάρα πολύ για λίγο χρόνο. Πρέπει η προσπάθεια να γίνει σε βάθος χρόνου - για αυτό και δεν χρειάζονται 12-ωρα και 14-ωρα, θα κλατάρεις. Μπορείς να δουλεύεις *αληθινά* 8 ωρες τη μέρα, για μερικά χρόνια; (δεν βάζω μέσα commuting, lunches etc, μιλάω για δουλειά). Τότε θα κάνεις τη διαφορά.

Αν κάποιος καταφέρει να κάνει και τα 3 παραπάνω βήματα, έρχεται μετά το 4ο

• Out-strategize. Την στρατηγική, όπως και οτιδήποτε άλλο, την μαθαίνεις μόνο με την εξάσκηση. Πρέπει να πάθεις για να μάθεις, η εμπειρία δεν μαθαίνεται, μόνο αποκτάται.

Θα αναρωτηθεί, δικαίως, κάποιος τι σχέση έχει η επιθυμία για "ετήσιο εισόδημα ενός εκατομμυρίου" με την ίδρυση μιας νεοφυούς επιχείρησης. Σκεφθείτε το ξανά! Στην περίπτωσή μας δεν μιλάμε για $1Μ annual income of an individual αλλά, όσον αφορά τον τομέα που έχω πρακτική εμπειρία, για μια B2B SaaS company με $1Μ ARR. Αυτή η εταιρεία έχει enterprise value που, τουλάχιστον μέχρι πρότινος, μπορεί να φτάνει και τα ~ $10M (εάν παράλληλα καταφέρνει να έχει και μια στοιχειωδώς καλή κερδοφορία). 

Αυτό το επίτευγμα, η δημιουργία μιας τέτοιας εταιρείας, δεν είναι παρά ένα 'future truth' στην ορολογία του video, στο οποίο καθένας μπορεί αν φτάσει μέσα από την γνώση, τη δημιουργικότητα και, πάνω απ' όλα, μέσα από τη συνεργασία. 

Αρκεί, σαν πρώτο βήμα, να πιστέψει ότι είναι εφικτό ώστε να ξεκινήσει.

Νεοφυής επιχειρηματικότητα: Είναι χάρισμα ή γνώση;

Μια συζήτηση που γίνεται πολύ συχνά έχει να κάνει με το αν διδιάσκεται ή όχι η επιχειρηματικότητα. Παλιότερα πίστευα πως η επιτυχία στο επιχειρείν στηρίζεται περισσότερο στο χάρισμα που έχει κάποιος και λιγότερο στην γνώση. Ειλικρινά, έκανα ένα τεράστιο λάθος! Προφανώς το χάρισμα μπορεί να βοηθάει, σε καμία περίπτωση όμως δεν αποτελεί ικανή συνθήκη επιτυχίας. Πιθανότατα, ούτε καν αναγκαία.

Απευθυνόμενος λοιπόν σε οποιονδήποτε αναγνώστη, ηλικίας από 18 έως 88 ετών, σκέφτεται να εκκινήσει μια νέα επιχειρηματική δραστηριότητα, θα ήθελα να του/της προτείνω να ρίξει μια ματιά στα εξής:

Α. Μια σειρά από σύντομα video που εξηγούν βασικές έννοιες γύρω από το Lean Startup.

B. Μια ακόμα σειρά από σύντομα video στα αγγλικά που εξηγούν τι είναι η Starttech Ventures και πιο συγκεκριμένα η δραστηριότητα ''Venture Building" (που επίσης θα τη συναντήσεις και σαν ''Venture Studio", με - σχεδόν - όμοιο περιεχόμενο).

Γ. Μια σειρά άρθρων από το blog της Starttech Ventures που νομίζω είναι χρήσιμα να διαβαστούν αφού παρέχουν το περίγραμμα και τη σύνοψη της επιχειρηματικής και επενδυτικής μας φιλοσοφίας:

• Startups and the delicate issue of dedication
• Why ‘skin in the game’ is a major criterion for investors
• 9 steps to becoming a profitable B2B SaaS startup
• The lost art of capital efficiency
• Consider your business model first
• Why business model beats product, every time
• Why breaking even should come before high startup salaries

Δ. Μάλλον το σημαντικότερο: Παραθέτω το "Starttech Curriculum", μια βιβλιογραφία που έχω επιλέξει προσωπικά για έναν σύγχρονο επιχειρηματία τεχνολογίας (διευκρινίζω πως είναι μια καθαρά υποκειμενικά επιλογή) και είναι πυρήνας του προγράμματος εκπαίδευσης συνιδρυτών μας στην Starttech Ventures.

Αν θέλετε ακούστε τη συμβουλή μου και διαβάστε προσεκτικά τα βιβλία αυτά! Το σημαντικότερο όμως είναι ότι, αφού διαβαστούν πρώτα μια-δυο φορές, πρέπει να παραμένουν στην άμεση διάθεση του νέου επιχειρηματία και εκείνος/η να επανέρχεται σε αυτά σε τακτά χρονικά διαστήματα, ξαναδιαβάζοντας και εμβαθύνοντας στα θέματα που συναντά στην πράξη.

Η υιοθέτηση αυτής της πειραματικής λογικής συνοπτικά οδηγεί στο εξής μοτίβο:

• Διάβασμα και κατανόηση 'γενικής' θεωρίας
• Αντιμετώπιση συγκεκριμένου προβλήματος
• Απόκτηση εμπειρίας αντιμετώπισης του προβλήματος
• Επιστροφή στη θεωρία, επανάληψη και εμβάθυνση
• Νέα προσπάθεια αντιμετώπισης προβλήματος
• Καταγραφή αποτελεσμάτων και δημιουργία νέας (εξειδικευμένης) γνώσης

Με λίγα λόγια, το Lean Startup ή το The Four Steps To The Epiphany δίνουν έναν πολύ καλό μπούσουλα, πρέπει όμως οι αποκτηθείσες πληροφορίες να δοκιμαστούν και να εφαρμοστούν στην πράξη ώστε τελικά (μετά από κάποιους κύκλους μάθησης-εφαρμογής-ανάλυσης) να καταστούν πραγματική γνώση.

Επιτρέψτε μου μου τέλος να κλείσω το άρθρο αυτό με μια συμβουλή, την οποία στηρίζω σε εμπειρία που απέκτησα με σκληρό τρόπο: 

Ο δρόμος της επιχειρηματικότητας δεν είναι ποτέ μοναχικός. Η μεγαλύτερη ικανότητα για έναν επιχειρηματία είναι να μπορεί να συνεργάζεται και να βγάζει στην επιφάνεια τον καλύτερο εαυτό κάθε συνεργάτη του. 

Σχεδόν όλοι μπορούν να μάθουν και πολλοί μπορούν να πειραματιστούν ώστε να δημιουργήσουν και νέα, πρωτότυπη και εξειδικευμένη γνώση. Εκείνοι όμως που θα μπορέσουν να συνεργαστούν και να εμπνεύσουν τις ομάδες τους, αυτοί είναι που θα κάνουν τελικά τη διαφορά.

Ποιον συμφέρει τελικά η "απομακρυσμένη" εργασία;

Κυκλοφόρησε ένα άρθρο χθες που λέει συνοπτικά ότι "η αντιπάθεια των εργοδοτών για την τηλεργασία βλάπτει σοβαρά την υγεία των επιχειρήσεων". Οι εργοδότες εμφανίζονται ως οι κακοί της υπόθεσης, οι οποίοι θέλουν να κάνουν "micro-management" τους εργαζομένους, πράγμα που δεν μπορούν να κάνουν (?) σε περιβάλλον απομακρυσμένης εργασίας, άρα και την "αντιπαθούν".

Η σκληρή αλήθεια είναι ότι όντως, δυστυχώς, πολλοί εργοδότες είναι οι κακοί της υπόθεσης. Είναι άνθρωποι που δεν έχουν κατανοήσει σε βάθος ότι δεν μπορεί να υπάρξει ευημερία και ασφάλεια σε ατομικό επίπεδο εάν δεν υπάρχει και σε κοινωνικό την ίδια στιγμή. Όλοι αυτοί θα πρέπει να ενημερωθούν κάποια στιγμή για τον "συμμετοχικό καπιταλισμό" - αλλά δεν είναι αυτό το θέμα μας τώρα.

Η βασική υπόθεση είναι ότι στο γραφείο οι εργαζόμενοι "παρακολουθούνται" ενώ στο σπίτι τους (ή όπου αλλού εργάζονται) είναι προστατευμένοι από το άγρυπνο μάτι της εργοδοσίας. Δυστυχώς όμως οι δυνατότητες που προσφέρει η τεχνολογία για παρακολούθηση και για micro-management εργαζομένων είναι πλέον τόσο μεγάλες, που μάλλον θα συμφωνήσει ένας ειδικός ότι αυτή η "παρακολούθηση" γίνεται πιο αποτελεσματικά σε εργαζομένους "remote" παρά σε όσους είναι στο γραφείο (!)

Επίσης, το περιβάλλον του "remote" δίνει δυστυχώς στον κακοπροαίρετο εργοδότη τη δυνατότητα να ζητήσει πράγματα (υποτίθεται "από ανάγκη" λόγω του μοντέλου εργασίας) που δεν θα διανοούταν να τα ζητήσει στο γραφείο, ενώ από την άλλη ο "remote" εργαζόμενος δεν έχει την υποστήριξη των συναδέλφων του (ηθική, συναισθηματική και πρακτική) στο ίδιο επίπεδο που θα την είχε εάν εργαζόταν στον ίδιο χώρο μαζί τους και είχε αναπτύξει ανθρώπινους δεσμούς.

Σε κάθε περίπτωση όμως πρέπει να σημειωθεί ότι αν σε μια εταιρεία υπάρχει μια άρρωστη κουλτούρα (όπως, δυστυχώς, σε πάρα πολλές) τότε αυτό αντικατοπτρίζεται πρώτα και κύρια στο management style και σε φαινόμενα όπως αυτά που περιγράφει το παραπάνω άρθρο.

Η μετατροπή της εμπειρίας της εργασίας σε ένα task-list που μπορεί να κάνει οποιοσδήποτε, οπουδήποτε στον κόσμο θα έχει τραγικές συνέπειες πρώτα για τον εργαζόμενο, μετά για την επιχείρηση και στο τέλος για όλη την κοινωνία. Οι τραγικές συνέπειες αυτές ξεκινούν με την απώλεια του ανθρώπινου δεσμού μεταξύ των εργαζομένων, όπως περιγράφεται παραπάνω.

Μπορεί να μας ακούγεται passé σαν ορολογία, όμως στους χώρους δουλειάς το υποκείμενο (όλοι εμείς) δεν καλύπτει μόνο τη βιοποριστική του ανάγκη αλλά μετατρέπεται σε ένα ζωντανό κύτταρο της κοινωνίας, με ανάγκες, επιθυμίες και ελπίδες.

Δεν έχω καμία αμφιβολλία ότι διεθνώς, μετά την πανδημία θα ζήσουμε τη μεγάλη επιστροφή του χώρου δουλειάς σαν μια μεγάλη ανάγκη της ανθρωπότητας. Αντιλαμβάνομαι την ανάγκη πολλών εργαζομένων να δουν την απομακρυσμένη εργασία ως μια νίκη έναντι της εργδοσίας. Δυστυχώς όμως είναι παγίδα, το remote είναι μια μορφή Δούρειου Ίππου που θα αλώσει τα εργασιακά δικαιώματα.

Οι εργαζόμενοι πρέπει να σκεφοτύν πως αντί να στοχοποιούν το "γραφείο", θα ήταν πολύ πιο παραγωγικό και εποικοδομητικό να επιτεθούν στις τοξικές κουλτούρες - οι οποίες στην "εποχή του remote" έχουν φτάσει στο υψηλότερο σημείο τους. 

Η επιχείρηση που έχει σαν αυτοσκοπό της την μεγιστοποίηση της (προσωρινής) οικονομικής αξίας των μετόχων αδιαφορώντας για τις περιβαλλοντικές, κοινωνικές και ψυχολογικές επιπτώσεις των πράξεών της, η επιχείρηση που γεννά μονοδιάστατο & προσωρινό κέρδος οδηγώντας μακροπρόθεσμα στη βέβαιη καταστροφή, είναι η επιχείρηση του 19ου και του 20ου αιώνα.

Η επιχείρηση του 21ου αιώνα έχει στο κέντρο της τον άνθρωπο, το κοινωνικό ον που σέβεται τόσο τον εαυτό του όσο και το περιβάλλον στο οποίο υπάρχει. Η ανθρωπιστική αυτή διάσταση του επιχειρείν προϋποθέτει την ομάδα και, υπό την έννοια αυτή, η ανάπτυξη ανθρώπινων δεσμών μεταξύ των εργαζομένων αποτελεί προϋπόθεση για την ίδια την ύπαρξη αυτής της επιχείρησης.

Μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν δεδομένα που να δείχνουν ότι ο ανθρώπινος αυτός δεσμός μπορεί να αναπτυχθεί δίχως τη συνύπαρξη στον ίδιο φυσικό χώρο. Ενδεχομένως με υβριδικά μοντέλα (κάποιες μέρες γραφείο - κάποιες σπίτι) να μπορούν να έρθουν κάποια καλά αποτελέσματα, ακόμα και αυτό όμως πρέπει να αποδειχτεί.

Το μοντέλο επιχειρηματικότητας του 19ου & του 20ου αιώνα, που ο εργαζόμενος ήταν αναλώσιμος και χανότητας η ανθρώπινη διάσταση της εργασίας έμεινε πίσω με την ανάπτυξη της οικονομίας της γνώσης, της συνεργασίας και της δημιουργικότητας. Με δέλεαρ την "ελευθερία", επιχειρεί να επαναφέρει τον ατομισμό μέσα από τον δούρειο ίππο της "απομακρυσμένης εργασίας". Η πρόοδος όμως βρίσκεται πάντα στις ομάδες και στις κοινότητες, ο άνθρωπος είναι ον κοινωνικό, οι χώροι δουλειάς θα επανακάμψουν μετά την πανδημία και θα συνεχίσουν να οδηγούν τον δρόμο της προόδου. 

Νεοφυείς επιχειρήσεις: Το ύπουλο καταφύγιο της κοινής λογικής

Τα τελευταία είκοσι χρόνια (είναι απίστευτο πόσο γρήγορα περνά ο χρόνος...) έχω βρεθεί είτε στη θέση του οδηγού ή στου συνοδηγού σε δεκάδες νεοφυείς επιχειρήσεις, κατά κύριο λόγο στον ευρύτερο τομέα του λογισμικού αλλά και σε λίγες ακόμα άλλων κλάδων. Κοιτώντας πίσω και προσπαθώντας να μάθω από τα λάθη, τόσο τα δικά μου όσο και των άλλων, μου κάνει τεράστια εντύπωση το πόσο συχνά πέφτουμε στην "παγίδα της κοινής λογικής".

Αυτό προκύπτει συνήθως ως εξής: Ένας ιδρυτής, ή συνιδρυτής, ακόμα και ένας ιδιώτης επενδυτής, έχουν συνήθως πανεπιστημιακή μόρφωση και επαγγελματική εμπειρία σε κάποιο αντικείμενο. Στο παράδειγμά μου θα αναφερθώ στην περίπτωση που το αντικείμενο αυτό είναι το computer science and/or engineering, είμαι βέβαιος όμως πως βρίσκει εφαρμογή και σε άλλες επιστημονικές & τεχνολογικές περιοχές. Ο ιδρυτής λοιπόν συνήθως "ξέρει" πως να κάνει μια συγκεκριμένη δουλειά, δηλαδή, επί παραδέιγματι, πως πρέπει να αναπτυχθεί μια συγκεκριμένη εφαρμογή αλλά και πως πρέπει να συντονίσει την ομάδα του για να φέρει σε πέρας αυτό το συλλογικό έργο. Δηλαδή, γνωρίζει καλά και την 'καρδιά' του αντικειμένου (που είναι το επιστημονικό του πεδίο κατά βάση) και, εμπειρικά, πολλές συναφείς δραστηριότητες.

Εκεί στο 'εμπειρικά' βέβαια ξεκινά το πρόβλημα καθώς, με κάποιο περίεργο τρόπο, γίνεται ένα άλμα από την επιστημονική προσέγγιση στον κομπογιαννιτισμό. Ο ίδιος άνθρωπος που εφαρμόζει με ακρίβεια και αυστηρότητα τις επιστημονικές μεθοδολογίες που έχει διδαχθεί (και που συχνά εξακολουθεί να ενηρώνεται και αν ανανεώνει με επιμέλεια τις γνώσεις του), όταν έχει να αντιμετωπίσει κάτι που εμπίπτει σε ένα διαφορετικό γνωστικό αντικείμενο, απλώς κάνει ότι "του φαίνεται σωστό".

Μιλώ δυστυχώς εκ πείρας. Σπούδασα Επιστήμη Υπολογιστών στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, ξεκίνησα την πρώτη μου εταιρεία ως προπτυχιακός φοιτητής. Η προσέγγιση που είχα ήταν δυστυχώς αυτή: Ότι αφορούσε την ανάπτυξη λογισμικού, γίνοταν όντως 'επιστημονικα'. Όλα τα άλλα ζητήματα όμως αντιμετωπίζονταν με ένα 'λογικό τρόπο'. Έτσι ονομάζαμε τον κομπογιαννιτισμό.

Ποια είναι τα ζητήματα αυτά; Πρώτα και κύρια η επιστήμη του marketing. Πώς θα βρεις ποιο προϊόν θα πρέπει να φτιάξεις; Πως θα ποσοτικοποιήσεις τις αναλύσεις σου; Πως θα δεις ποιο πραγματικά πρόβλημα αντιμετωπίζουν οι χρήστες - πελάτες σου, ακόμα και όταν εκείνοι οι ίδιοι νομίζουν ότι αντιμετωπίζουν κάτι άλλο; Έτσι πέφτουμε στην αστεία κατάσταση που ο δημιουργός νομίζει ότι είναι αποκλειστικά δική του ευθύνη να 'φτιάξει το προϊόν' γιατί φυσικά εκείνος 'ξέρει' και μετά είναι δουλειά κάποιου άλλου να  του το 'προωθήσει και να το πουλήσει". Από τις μεγαλύτερες ανοησίες που έχουν ειπωθεί ποτέ. Που όμως παράλληλα δεν είναι τίποτα άλλο από τον κοινό τόπο χιλιάδων επιχειρήσεων σε όλον  τον κόσμο. "Το φτιάξαμε σωστά, για κάποιο λόγο όμως δεν πουλάει". Έλα, σοβαρά; Δυστυχώς θα ανακαλύψει 'the hard way' ο φίλος founder ότι όχι, δεν το έφτιαξε σωστά, διότι αν το είχε φτιάξει σωστά, τότε θα πουλούσε 'μόνο του'. Γιατί όμως συνέβη αυτό;

Το δεύτερο πεδίο όπου η παγίδα της κοινής λογικής είναι συχνά θανατηφόρα είναι εκείνο της διαχείρισης προσωπικού. Οι περισσότεροι ξέρουν πως πρέπει να οργανώσουν μια ομάδα για να εκτελέσουν ένα έργο. Τι γίνεται όμως όταν το έργο 'δεν τελειώνει ποτέ' και, ακόμα χειρότερο, 'δεν έχει σαφείς προδιαγραφές' και μάλιστα όταν τελικά έχεις προδιαγραφές, 'αυτές μπορούν να αλλάξουν οποιαδήποτε στιγμή'; Όταν λοιπόν πρέπει να φτιάξεις ένα προϊόν, η διαχείριση της ομάδας είναι πολύ, πολύ πιο δύσκολη και απαιτητική. Guess what: Κι εδώ, η κοινή λογική θα σε προδώσει. Τα μέλη της ομάδας σου συχνά θα έχουν χαμηλή ψυχολογία, ακόμα κι όταν ξέρουν ΤΙ πρέπει να κάνουν, δεν θα ξέρουν ΓΙΑΤΙ το κάνουν κι αυτό θα επιδεινώνει ακόμα περισσότερο μια ήδη δύσκολη κατάσταση. Θα έχεις αποχωρήσεις όταν δεν πρέπει και η χαμηλή παραγωγικότητα θα είναι ο κανόνας παρά η εξαίρεση. Γιατί συμβαίνουν όλα αυτά;

Θα μπορούσα να δώσω παραδέιγματα και από την οικονομική διαχείριση, τη λήψη επενδύσεων και πολλά άλλα. Πάντα θα καταλήγαμε σε μια αποτυχία και ένα μεγάλο "γιατί;". Η απάντηση είναι απελπιστικά απλή, διότι έπεσε ο ιδρυτής στην 'παγίδα της κοινής λογικής'. Το marketing είναι ίσως η καρδιά του σύγχρονου entrepreneurship μαζί με τη διαχείριση του ανθρωπίνου δυναμικού. Το να βρεις ακριβώς ποιο προϊόν θα φτιάξεις, για ποιον πελάτη και για ποιο λόγο εκείνος θα το αγοράσει ένατι του ανταγωνισμού δεν είναι θέμα τύχης ούτε θέμα έμπνευσης. Είναι αντίθετα αποτέλεσμα επιστημονικής εργασίας, την ανάγκη για την εκτέλεσης της οποίας πρέπει πρώτα ο ιδρυτής να αναγνωρίσει και στη συνέχεια να επιμορφωθεί για να μπορέσει να την κάνει. Το ίδιο και για τη διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού, την οικονομική διαχείριση κ.α.

Μια πολύ σημαντική λεπτομέρεια: Το outsourcing και το delegation δεν δουλεύουν. Όχι, κανείς τρίτος, είτε εντός ή εκτός του οργανισμού, δεν θα μπορέσει να κάνει τις δουλειές αυτές αντί για τον ιδρυτή. Πρέπει ο ίδιος ο ιδρυτής να μελετήσει την σχετική βιβλιογραφία και να μάθει. Πως μαθαίνει κανείς; Διαβάζοντας πρώτα, εφαρμόζοντας στη συνέχεια, επιστρέφοντας στη θεωρία για βαθύτερη κατανόηση και μετά επιστρέφοντας εκ νέου στην εφαρμογή.

Είναι δύσκολο, το καταλαβαίνω. Που να βρεις χρόνο και καθαρό μυαλό για διάβασμα όταν διοικείς μια εταιρεία και τρέχεις για να προλάβεις κάποιους στόχους; Αυτό πίστευα και εγώ για περισσότερα από δώδεκα (12) χρόνια και κάθε χρόνος που περνούσε απλά μεγάλωνε τα προβλήματα που αντιμετώπιζα. Μέχρι που κάποια στιγμή αποφάσισα να δω τη βιβλιογραφία, να κοιτάξω την επιστημονική γνώση στα πεδία στα οποία αντιμετώπιζα προβλήματα. Ήταν μια διαδικασία επίπονη - είχα ξεχάσει να διαβάζω - και οι απογοητεύσεις ήταν συνεχείς. Μετά από λίγο όμως τα πράγματα βελτιώθηκαν και αργότερα ήρθαν τα πρώτα ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Άρχισα να δίνω 15%, 20%, μερικές φορές και 30% του χρόνου μου για διάβασμα και, πιστέψτε με, δεν το μετάνιωσα ποτέ.

Σήμερα πια δεν έχω καμία αμφιβολία: Η 'κοινή λογική' είναι μια τεράστια παγίδα στην οποία κατά κανόνα πέφτουν οι ιδρυτές νεοφυών επιχειρήσεων. Όπως έγραψα παραπάνω, το πρώτο βήμα είναι η αποδοχή: Οι ιδρυτές πρέπει να αναγνωρίσουν ότι υπάρχουν σημαντικά επιστημονικά πεδία (marketing, HR, finance) στα οποία οι γνώσεις τους δεν είναι επαρκείς και ο μονόδρομος είναι να καταστούν επαρκείς. Πρέπει λοιπόν να κάνουν όσους κύκλους διαβάσματος-εφαρμογής απαιτηθούν για να αντιμετωπίσουν τα ζητήματα αυτά όπως προστάζει η σύγχρονη επιστήμη και όχι όπως λέει ο κομπογιαννιτισμός.

Εξάλλου, το λέει η Ηγεσία, "το μοναδικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα ενός οργανισμού που δεν δύναται να αντιγράψει ο ανταγωνισμός είναι η ικανότητα του να μαθαίνει αποτελεσματικά και γρήγορα". Αυτό το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα λοιπόν πρέπει πρώτα και κύρια να ξεκινά από τους ίδιους τους ιδρυτές. 

Από που όμως να ξεκινήσει κανείς; Όσον αφορά την σύχρονη τεχνολογική επιχειρηματικότητα, κατά την γνώμη μου υπάρχουν τέσσεις κύριοι πυλώνες: Lean Startup, Customer Development, Agile και Design Thinking. Αυτοί ορίζουν σε μεγάλο βαθμό το contemporary management για επιχειρήσεις αυτού του είδους και στη συνέχεια ο ιδρυτής θα πρέπει να εμβαθύνει σε διάφορους τομείς του marketing (product, growth, content) του ανθρωπίνου δυναμικού (recruitment, culture, etc) αλλά και της οικονομικής διαχείρισης. Το βασικό όμως είναι να ξεκινήσει κανείς, μετά όλα εξελίσσονται με κάποιον τρόπο πολύ φυσικό και εύκολο ενώ ακόμα, ίσως την πλέον κομβική σημασία έχει η προσέγγιση των κύκλων θεωρίας - πειραματισμού που εν τέλει οδηγούν στην παραγωγή νέας γνώσης.

Aν λοιπόν θέλεις να γίνεις ένας επιτυχημένος ιδρυτής νεοφυούς επιχείρησης, το μόνο βέβαιο είναι πως πρέπει να διαβάσεις πολύ και για μεγάλο χρονικό διάστημα, κυρίως στα πεδία εκτός του δικού σου επιστημονικού αντικειμένου.

Η επιδημία του κορωνοϊού θα είναι μια νίκη του ανθρώπου

Για χιλιάδες χρόνια ο άνθρωπος όποτε ερχόταν αντιμέτωπος με μια επιδημία παγκόσμιας κλίμακας όπως αυτή του κορονοϊού, με απόγνωση έστρεφε το βλέμμα του στον ουρανό, ζητούσε βοήθεια από τον Θεό.

Είναι πρώτη φορά στην παγκόσμια ιστορία που ο άνθρωπος στρέφει το βλέμμα στον διπλανό του. Ζητά βοήθεια από τον ίδιο τον άνθρωπο. βρίσκει λύσεις στην επιστήμη και την τεχνολογία. Βοήθεια αληθινή, όπως αποδεικνύουν τα νούμερα.

Όταν θα δούμε τα πράγματα από απόσταση, η επιδημία του κορωνοϊού θα είναι μια τεράστια νίκη του ανθρώπου, θα συμβολίζει την ανύψωση του σε ένα ανώτερο επίπεδο.

Ένα μεγάλο ευχαριστώ και ένα μεγάλο μπράβο σε όλους εκείνους που συναποτελούν την κοινωνία της γνώσης, της συνεργασίας και της δημιουργικότητας. 

Όσο πηγαίνουμε σ' αυτήν την κατεύθυνση το μέλλον την ανθρωπότητας θα είναι όλο και καλύτερο.

Μια δύσκολη απόφαση για το work from home

Ποτέ δεν έκρυψα τη φιλοσοφική μου αντίθεση με το work from home. Εξηγώ αναλυτικά παρακάτω. Ακριβώς όμως επειδή στο δικό μου σύμπαν πάνω απ΄όλα είναι ο άνθρωπος, αυτήν την στιγμή είμαστε υποχρεωμένοι, για όσο χρειαστεί, να εργαστούμε από το σπίτι. Ήδη από την περασμένη εβδομάδα η μεγάλη πλειοψηφία του προσωπικού των εταιρειών της Starttech Ventures δουλεύει απομακρυσμένα ενώ από αύριο πηγαίνουμε όλοι σε πλήρως απομακρυσμένη λειτουργία.

Για να σταματήσουμε την επιδημία πρέπει όλοι να μείνουμε σπίτι. Όλοι. Για αυτό, όσο κι αν διαφωνούμε με το work from home, τώρα θα το εφαρμόσουμε και μάλιστα θα το κάνουμε με όρεξη και ενθουσιασμό. Θα διαβάσουμε όλα τα best practices και θα προσπαθήσουμε να τα υλοποιήσουμε, για όσο χρειαστεί!

Θέλω όμως πολύ ξεκάθαρα να εξηγήσω γιατί - υπό κανονικές συνθήκες - έχω τόσο έντονη αντίθεση στην πρακτική αυτή. Βασίζεται σε δυο λόγους, έναν σημαντικό και έναν πολύ σημαντικό:

(α) Ο σημαντικός:
Η εμπειρία μας αποδεικνύει ότι οι ομάδες που συνεργάζονται από κοντά αναπτύσσουν πολύ καλύτερη επικοινωνία, αλληλεγγύη και εν τέλει παραγωγικότητα. Πιθανόν γιατί το non-verbal communication είναι τόσο ισχυρό που έχει καταλυτική επίδραση στη λειτουργία της ομάδας. Άρα το καλύτερο για τις ομάδες και κάθε μέλος τους είναι να συνεργάζονται από κοντά.

(β) Ο πολύ σημαντικός:
Η εμπειρία της εργασία (και της συν-εργασίας πολύ περισσότερο) είναι ένας μεγάλος πυλώνας αυτοπραγμάτωσης του ατόμου. Η κοινωνική διάσταση της λοιπόν έχει κορυφαία σημασία στην ίδια την ύπαρξή μας. Αν δεν βρεθείς στον ίδιο χώρο με τον συνεργάτη σου, αν δεν νιώσεις τις αγωνίες και τις επιθυμίες τους, αν δεν μοιραστείς ένα γεύμα, έναν καφέ, μια συζήτηση για την οικονομία ή την πολιτική, ακόμα αν δεν κάνεις ένα απλό κουτσομπολιό, είσαι δυστυχώς άνθρωπος ατελής.

Όχι, δεν είμαστε φάμπρικα που σημασία έχει μόνο να βγαίνει η δουλειά στην ώρα και στην ποιότητα που πρέπει, ανεξαρτήτως του συναισθηματικού κόστους που αυτό μπορεί να έχει στον εργαζόμενο. Είμαστε μια ομάδα συν-δημιουργών που από κοινού σχεδιάζει, παράγει και υποστηρίζει αλλά ακόμα από κοινού ονειρεύεται, αναλαμβάνει δράσεις, κάνει πράγματα ώστε να αφήσει τον κόσμο ένα βηματάκι πιο μπροστά απ' ότι τον βρήκε.

Η εμπειρία της εργασίας λοιπόν υπερβαίνει κατά πολύ την ποιοτική και έγκαιρη εκτέλεση κάποιων tasks στο trello ή στο jira. Είμαστε μια ομάδα, όχι μια άμορφη μάζα ιδιωτών. H εμπειρία της εργασίας ολοκληρώνει το άτομο, δημιουργεί αληθινές ομάδες και πάει μπροστά την κοινωνία. Αυτά δεν γίνονται ούτε από Zoom, ούτε από Google Meet ούτε από Skype. Γιατί μέχρι τώρα κανένα από αυτά τα μέσα δεν μπορεί να μεταδώσει την αγωνία, τον ενθουσιασμό, την ελπίδα και τον φόβο.

Για όλους αυτούς τους λόγους, η επιλογή μου ενάντια στο work from home είναι υπαρξιακή, στρατηγική και αδιαπραγμάτευτη. Όταν αυτή η επιδημία τελειώσει, θα επιστρέψουμε όλοι στο γραφείο.

Μια συμβουλή προς του νέους δημιουργούς κάθε ηλικίας

Πρώτη μέρα του 2020 σήμερα και θα ήθελα να μοιραστώ το συμπέρασμα μιας συζήτησης που πρόσφατα είχαμε στο γραφείο όπου επιχειρήσαμε να απαντήσουμε σε ένα απλό ερώτημα: "Γιατί κάποιος να γίνει δημιουργός";

Στη δική μας ορολογία ταυτίζουμε τον δημιουργό με τον άνθρωπο που επιχειρεί, το υποκείμενο δηλαδή που πραγματώνει την οικονομία της συνεργασίας και της δημιουργικότητας, δηλώνοντας ξεκάθαρα ότι ο δρόμος της δημιουργίας, ο δρόμος του επιχειρείν, δεν είναι ποτέ μοναχικός.

Στο ιστολόγιο αυτό υπάρχει πλήθος αναφορών για την εθνική παράνοια του φροντιστηρίου. Πράγματι, πίσω από τα δυο δισεκατομμύρια ευρώ που δαπανά η ελληνική οικογένεια σε ετήσια βάση - ποσό που λίγο μειώθηκε τα χρόνια της κρίσης καθώς αντιμετωπίζεται ως 'είδος πρώτης ανάγκης' - βρίσκεται ένα ένοχο κοινωνικό συμβόλαιο που λίγο-πολύ λέει "εμείς (οι γονείς) θα πληρώσουμε (το φροντιστήριο) και εσύ (το σύστημα) θα εξασφαλίσεις τα παιδιά μας (θα τους βάλεις σε μια 'σίγουρη' δουλειά). 

Κάπως έτσι φτάσαμε να θεωρούμε τις πανελλήνιες ως μάλλον τον μόνο αξιόπιστο θεσμό της χώρας (ως αδιάβλητο) και τη μονιμότητα στο δημόσιο ως ένα θρησκευτικού τύπου ζήτημα που ουδείς τολμά να αγγίξει.

Η Ελλάδα βγήκε ολοκληρωτικά κατεστραμμένη από τον Β' ΠΠ και τον τραγικό εμφύλιο που ακολούθησε. Είναι κατανοητό που οι γενιές αυτές αξιολογούσαν τόσο ψηλά την ασφάλεια και την σταθερότητα. Δυστυχώς όμως, δεκαετίες μετά, η στρέβλωση έχει φτάσει σε ασύλληπτα επίπεδα. Φτάσαμε να δημιουργούμε γενιές ανθρώπων χωρίς αυτοπεποίθηση, που η ζωή τους όλη περιστρέφεται γύρω από το αποτέλεσμα μιας εξέτασης (πανελλήνιες). Τα φαινόμενα αδιαφορίας και μηδενισμού είναι απολύτως φυσικά επακόλουθα.

Στις συνθήκες που διαμορφώνονται το 2020 κρίνω πως η οικονομία της συνεργασίας και της δημιουργικότητας (μάλλον πια θα έβαζα και το επίθετο 'βιώσιμη' πριν το οικονομία) είναι ο καλύτερος δρόμος που μπορεί να ακολουθήσει κανείς ώστε να ζήσει μια ζωή με νόημα.

Ποιο είναι λοιπόν το σχέδιο; Ποιο το roadmap που πρέπει να έχει ένας νέος δημιουργός - σε όποια ηλικία κι αν αποφασίσει να κάνει το βήμα; Η εμπειρία μου λέει πως υπάρχουν τρια στάδια ενθουσιασμού τα οποία θα πρέπει να συνεπάρουν την ομάδα των δημιουργόν ώστε να ταξίδι τους να είναι έμπλεο νοήματος:

1. Πρώτα πρέπει να τους ενθουσιάσει το προϊόν.
2. Μετά πρέπει να τους ενθουσιάσει η ομάδα.
3. Τέλος πρέπει να τους ενθουσιάσει η κουλτούρα.

Για να ενθουσιαστεί κάποιος με το προϊόν πρέπει να υπάρχουν τρεις παράγοντες: Να λύνει ένα ουσιαστικό πρόβλημα με οικονομικά (και περιβαλλοντικά) βιώσιμο τρόπο, να έχει μεγάλη αγορά - δηλαδή οι συνάνθρωποι μας που αντιμετωπίζουν το εν λόγω πρόβλημα προς επίλυση είναι πολλοί σε αριθμό, και, το σημαντικότερο, η ανάπτυξη του προϊόντος προσφέρει στην ομάδα των δημιουργών τη χαρά της δημιουργίας. Έχει δηλαδή τεχνικό και επιστημονικό ενδιαφέρον. Η επιτυχία στη διαδικασία αυτή θα καθορίσει εάν θα γεννηθεί ένα αληθινό προϊόν που θα διαγράψει μια πορεία στην αγορά ή αν θα μείνουμε, ως συνήθως συμβαίνει, στην εκτέλεση ενός πειράματος (χωρίς βεβαίως να υπάρχει τίποτα κακό στο τελευταίο - κάθε άλλο).

Στη συνέχεια, αφού το προϊόν αναπτυχθεί επιτυχώς και αρχίσει να κάνει τα πρώτα του βήματα στην αγορά ανταποκρινόμενο με επιτυχία στις ανάγκες των χρηστών του, οι δημιουργοί σύντομα καταλαβαίνουν πως πρέπει να πλαισιωθούν από μια ομάδα συνεργατών για να μπορέσουν να ανταποκριθούν με επιτυχία στα καθήκοντα του οργανισμού που δημιουργούν. Η επιλογή των καταλλήλων ανθρώπων για τις κατάλληλες εργασίες και η δημιουργία ενός ισχυρού ομαδικού πνεύματος βασισμένου στις αρχές τις ισότητας, της διαφάνειας και της δικαιοσύνης μέσα στην ομάδα είναι αυτό που θα καθορίσει το αν η δραστηριότητα θα αναπτυχθεί και θα ωριμάσει ή θα μετατραπεί σε μια ακόμα 'χαμένη ευκαιρία'.

Έρχεται όμως μια στιγμή που οι ιδρυτές - δημιουργοί αντιλαμβάνονται πως δεν θα είναι πάντα τμήμα της συλλογικής οντότητας στην οποία έδωσαν σάρκα και οστά. Είτε οι ίδιοι θα αντιληφθούν ότι δεν έχουν πλέον άλλα να προσφέρουν οπότε θα πρέπει να κλείσουν αυτόν τον κύκλο και να ξεκινήσουν κάποιον άλλο (όπως π.χ. ο Bill Gates), ή θα μεγαλώσουν αρκετά ώστε να συνειδητοποιήσουν ότι πρέπει να αποσυρθούν (όπως π.χ. ο Ray Dalio) ή δυστυχώς κάποιους θα τους πάρει νωρίς κοντά του ο Μεγαλοδύναμος (όπως π.χ. ο Steve Jobs). Πολύ περισσότερο, πέρα από τη συνειδητοποίηση του εφήμερου της ύπαρξης των ιδίων, οι ιδρυτές - δημιουργοί σύντομα θα καταλάβουν ότι ακόμα και όλοι οι συνεργάτες που οι ίδιοι είχαν επιλέξει αρχικά μετά από κάποιο διάστημα δεν θα είναι στον οργανισμό, ακριβώς για τους ίδιους λόγους. Τι λοιπόν οριοθετεί μια ομάδα ανθρώπων που αποτελούν μια επιχείρηση, όταν κανείς από τους ιδρυτές και τους αρχικούς εργαζομένουν δεν εργάζεται πια εκεί και όταν, πιθανότατα, τα προϊόντα της εταιρείας είναι πια εντελώς διαφορετικά από αυτά που δημιούργησαν στην αρχή οι ιδρυτές;

Η κουλτούρα.

Με τη λέξη κουλτούρα αναφέρομαι σε ένα σύνολο αρχών και συμπεριφορών που καθορίζουν "πως γίνονται τα πράγματα" σε μια ομάδα. Είναι πραγματικά εντυπωσιακό πόσο ισχυρή μπορεί να είναι αυτή η έννοια. Πόσο μπορεί να καθορίσει λίγο - πολύ τα πάντα σε μια επιχείρηση και, εάν έχει δημιουργηθεί σωστά, να συνεχίσει να εξελίσσεται όπως εξελίσσονται οι ίδιες οι συνθήκες στις οποίες ζει το συλλογικός οργανισμός. "Culture eats strategy for breakfast" έλεγε ένα άρθρο και δεν θα μπορούσα να συμφωνήσω περισσότερο. Ακόμα, εάν το περιεχόμενο που δίνεται στη λέξη κουλτούρα θυμίζει στον αναγνώστη κάποιας μορφής 'γενετικό κώδικα' ή DNA, πολύ καλά κάνει. Περί αυτού ακριβώς πρόκειται.

Η μεγάλη ευθύνη των δημιουργών - ιδρυτών είναι να καθορίσουν το Βήμα-0, τη γέννηση δηλαδή της κουλτούρας του οργανισμού που δημιουργούν. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο κάθε πράξη των ιδρυτών έχει τριπλό περιεχόμενο: (α) το πρακτικό/πραγματολογικό. Τι πραγματικά περιέχει και σημαίνει και που οδηγεί η κάθε πράξη, (β) το παραδειγματικό: Τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας τείνουν να αντιγράφουν τις πράξεις των ιδρυτών, ανεξάρτητα του τι λένε οι ιδρυτές προς τα μέλη της ομάδας, ακριβώς όπως τα παιδιά τείνουν να αντιγράφουν τους γονείς τους, και τέλος, (γ) το μαθησιακό: οι πράξεις ενός ιδρυτή-δημιουργού έχουν τεράστια σημασία γιατί εκείνες καθορίζουν την κουλτούρα του οργανισμού. Θα έχουν δηλαδή επίδραση στην επιχείρηση σε τεράστιο βάθος χρόνου, πολύ αργότερα από την στιγμή που οι ίδιοι οι ιδρυτές και όλοι οι συνεργάτες που εκείνοι είχαν επιλέξει έπαψαν πια να εργάζονται στην επιχείρηση.

Δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς πως, όπως ακριβώς συμβαίνει και με τον γενετικό κώδικα, οι ικανότητες της διαρκούς μάθησης και προσαρμογής είναι εκείνες που εν τέλει θα καθορίσουν τις πιθανότητες μακροπρόθεσμης επιτυχίας του οργανισμού - Για αυτό και στην 'Ηγεσία' μαθαίνουμε πως το μοναδικό πραγματικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα μιας επιχείρησης είναι η ικανότητά της να μαθαίνει (και να προσαρμόζεται).

Στο δεύτερο βήμα παραπάνω ειπώθηκε πως η ομάδα αρχικά πρέπει να χτιστεί πάνω στις έννοιες της ισότητας, της διαφάνειας και της δικαιοσύνης. Κάποιος υποψιασμένος περί εξέλιξης των ειδών μπορεί να βρει μια αντίφαση ανάμεσα σε αυτό και στην εξελικτική οργανωσιακή προσέγγιση διαρκούς μάθησης και προσαρμογής. Πράγματι η αντίφαση αυτή υπάρχει και είναι που καθιστά την οικονομία της συνεργασίας και της δημιουργικότητας τόσο εντυπωσιακά ενδιαφέρουσα και για αυτό ο συγγραφέας του άρθρου πιστεύει πως οι δημιουργοί δεν πρόκειται να αντικατασταθούν από αλγορίθμους 'anytime soon'.

Προσωπικά δεν μπορώ να σκεφτώ κάτι περισσότερο ενδιαφέρον από το να συν-δημιουργήσω συλλογικούς οργανισμούς που θα δημιουργούν, θα μαθαίνουν και θα προσαρμόζονται σε ατέλειωτους κύλους συνεργασίας, στους οποίους αρχικά θα παίρνω μέρος μα θα συνεχίσουν να λαμβάνουν χώρα και πολύ αργότερα από εμένα - - Και όλα αυτά ενώ μέσα από τη διαδικασία αυτή βελτιώνονται σημαντικά οι ζωές των ανθρώπων που ζούνε εντός (εργαζόμενοι) αλλά και εκτός (πελάτες, προμηθευτές, κοινωνία) των οργανισμών αυτών.

Δεν μπορώ λοιπόν παρά ενθέρμως να συμβουλεύσω τους υποψήφιους δημιουργούς κάθε ηλικίας να κάνουν το μεγάλο βήμα προς την πραγμάτωση της οικονομίας της συνεργασίας και της δημιουργικότητας!

Μαζί με τις θερμότερες ευχές μου για το έτος 2020, κλείνω με το εκπληκτικό ποίημα "Για τα παιδιά" του Χαλίλ Γκιμπράν, τον πρώτο στίχο του οποίου θα μπορούσαν να παραφράσω ως "Η εταιρεία σου δεν είναι εταιρεία σου".

"Για τα Παιδιά"
Χαλίλ Γκιμπράν (1883-1931)

Τα παιδιά σου δεν είναι παιδιά σου
είναι οι γιοι και οι κόρες
της λαχτάρας της Ζωής για Ζωή.

Δημιουργούνται μέσα από εσένα,
αλλά όχι από εσένα.
Και αν και βρίσκονται μαζί σου, δεν σου ανήκουν.

Μπορείς να τους δώσεις την αγάπη σου,
αλλά όχι τις σκέψεις σου.
Αφού ιδέες έχουν δικές τους.

Μπορείς να προσπαθήσεις
να τους μοιάσεις αλλά μη γυρέψεις να τα κάνεις σαν εσένα.

Αφού οι ψυχές τους κατοικούν στο σπίτι του αύριο
που εσύ δεν πρόκειται να επισκεφτείς ούτε στα όνειρα σου.


Αφού η ζωή δεν πάει προς τα πίσω
ούτε ακολουθεί
στο δρόμο του το χθες.

Μπορείς να δίνεις μια στέγη στο σώμα τους,
αλλά όχι και στις ψυχές τους.

Είσαι το τόξο από το οποίο
τα παιδιά σου σαν ζωντανά βέλη
ξεκινάνε για να πάνε μπροστά.

Ο τοξότης βλέπει το ίχνος της τροχιάς
προς το άπειρο
και κομπάζει ότι με την δύναμή του
τα βέλη μπορούν να πάνε γρήγορα
και μακριά.

Ας χαροποιεί τον τοξότη
ο κομπασμός του.

Αφού ακόμα και αν αγαπάει το βέλος που πετάει
έτσι αγαπά και το τόξο που μένει στάσιμο.

Ποιες εταιρείες είναι scale-ups;

Πριν δύο χρόνια σε ένα εστιατόριο στο Σαν Φρανσίσκο ένας σύμβουλος επιχειρήσεων με ρώτησε "είστε μέσα στον κανόνα του 40%"; Δεν είχα ιδέα τι εννοούσε. Παρότι είναι πάντοτε άβολο να αποδεικνύεις την άγνοια σου, τον ρώτησα περί τίνος πρόκειται και εκείνος ευγενικά εξήγησε.

Το "rule of 40%" αναφέρεται σε εταιρείες οι οποίες μπορούν σχετικά εύκολα να εξαγοραστούν κι αυτό διότι τα τελευταία χρόνια το άθροισμα του ετήσιου ρυθμού ανάπτυξης και των ετήσιων κερδών προ φόρων, τόκων και αποσβέσεων είναι μεγαλύτερο ή ίσο με 40%.

Αν το σκεφτείς είναι έξυπνος κανόνας. Αξιολογεί θετικά τόσο μια εταιρεία που αναπτύσσεται με 50% καθ έτος αλλά "μπαίνει μέσα" 10% όσο και μια άλλη που αναπτύσσεται 'μόνο' με 10% αλλά έχει μια ισχυρή κερδοφορία 30% ή και περισσότερο.

Βέβαια, εξήγησε ο συνομιλητής μου, οι εταιρείες πρέπει να έχουν κάποιο ελάχιστο μέγεθος για να ισχύει ο κανόνας. Εκείνος τότε έθεσε τον πήχη στα "$10,000,000 annual recurring revenues".

Παρότι ο ορισμός αυτός απέχει πολύ από το να είναι γενικός ή αυστηρός τυπικά, νομίζω δίνει μια πολύ καλή διαισθητική αντίληψη του τι είναι ένα scale-up. Μια επιχείρηση που έχει μέγεθος και επιτυγχάνει ταυτόχρονα να αναπτύσσεται και να είναι κερδοφόρα.

Αν κοιτάξουμε την ελληνική πραγματικότητα νομίζω πως πρέπει να χαλαρώσουμε λίγο τα κριτήρια. Θα έλεγα πως αν μιλούσαμε για επιχειρήσεις λογισμικού SaaS, μια εταιρεία για να αποκαλείται scale-up ενδεχομένως να πρέπει να πρέπει να πληροί τα παρακάτω κριτήρια:

- Να καλύπτει τον κανόνα του 40%
- Να έχει annual recurring revenues ύψους €2.000.000 ή περισσότερο
- Να λειτουργεί ήδη για δύο - τρία χρόνια
- Ακόμα και να έχει ίσως 20 άτομα προσωπικό ή περισσότερα

Σίγουρα αυτά δεν είναι τυπικά / αυστηρά κριτήρια, δίνουν όμως μια καλή διαισθητική αντίληψη. Σημειώστε πως ούτε στη διεθνή ούτε στην ελληνική πραγματικότητα παίζει κανένα ρόλο η χρηματοδότηση. Scale-up σε κάνει η εμπιστοσύνη των πελατών, των προμηθευτών και των εργαζομένων. Όχι όμως των επενδυτών.

Πρέπει ακόμα να σημειώσει κανείς πως και επιχειρήσεις, τεχνολογίας ή μη, με διαφορετικό business model από το SaaS κάλλιστα μπορούν να είναι scale-ups. Αρκεί να συνδυάζουν μέγεθος, ανάπτυξη, κερδοφορία και σχετικά μακρόχρονη παρουσία.

Ποια είναι τελικά τα scale-ups στην Ελλάδα; Είναι μια ερώτηση στην οποία εργάζομαι ώστε να μπορέσω να δώσω μια σχετικά τεκμηριωμένη απάντηση. 

Δυστυχώς όμως οι επιχειρήσεις αυτές είναι ακόμα ιδιαίτερα σπάνιες — απελπιστικά λίγες θα έλεγα.

Πρέπει όμως να είμαστε αισιόδοξοι. Πριν λίγα χρόνια δεν υπήρχε σχεδόν (?) κανένα scale-up ενώ τώρα το Scale-up Greece meetup έχει ήδη φιλοξενηθεί από τρεις εταιρείες που εμπίπτουν στον ορισμό από την αρχή του 2019.

Ηδη βλέπουμε λοιπόν τα πρώτα ελληνικά scale-ups και σύντομα θα δούμε πολλά περισσότερα. Η επιτυχία της κοινότητας που πραγματώνει την οικονομία της συνεργασίας και της δημιουργικότητας προς την κατεύθυνση αυτή θα έχει τελικά καθοριστική σημασία για την πρόοδο της χώρας.

Όλοι, από τους εργαζόμενους μέχρι τους κρατικούς φορείς, χρειαζόμαστε περισσότερες, καλύτερες και αναπτυσσόμενες επιχειρήσεις. 

Επιχειρήσεις που θα δημιουργήσουν ποιοτικές θέσεις εργασίας, που θα κάνουν ξανά την Αθήνα κέντρο της Ανατολικής Μεσογείου, που θα πληρώσουν φόρους και ασφαλιστικές εισφορές.

Αυτές οι επιχειρήσεις είναι τα ελληνικά scale-ups, τα οποία είναι οι πυλώνες της οικονομίας της συνεργασίας και της δημιουργικότητας.

Η χρονιά των μεγάλων ευκαιριών – Σήμανε η ώρα της συνεργασίας

Πέρα από κάθε αμφιβολία το 2018 είναι η χρονιά των μεγάλων ευκαιριών για το ελληνικό οικοσύστημα των νεοφυών επιχειρήσεων. Μεγάλες ευκαιρίες που ταυτόχρονα είναι και μεγάλες προκλήσεις όχι μόνο για τις ίδιες τις επιχειρήσεις αλλά και για όλους τους άλλους συντελεστές της αγοράς όπως οι επενδυτές, οι διαχειριστές κεφαλαίων, οι ερευνητές και γενικότερα ο ακαδημαϊκός κλάδος, οι διάφοροι συμβουλευτικοί οργανισμοί και γενικά για όλους όσους ασχολούνται με τη συγκεκριμένη υπόθεση στη χώρα μας.

Οι μεγάλες αυτές ευκαιρίες πηγάζουν από τη σύμπτωση πολλών θετικών παραγόντων. 

Ενδεικτικά, κάποιοι από αυτούς είναι οι ακόλουθοι:

1. Η αύξηση των αμερικανικών επενδύσεων στο χώρο της τεχνολογίας στην Ευρώπη.

2. Η βελτίωση της διεθνούς αξιοπιστίας του ελληνικού brand στον χώρο μέσα από μια σειρά επιτυχιών.

3. Η συνεχής ροή όλο και περισσότερων, όλο και μεγαλύτερων εξαγορών επιχειρήσεων ελληνικών συμφερόντων.

4. Η κατακόρυφη αύξηση της διαθεσιμότητας επενδυτικών κεφαλαίων μέσα από το πρόγραμμα EquiFund.

5. Η γενικότερη (σχετική, βεβαίως) βελτίωση των προσδοκιών για την ελληνική οικονομία.

6. Η ανάδειξη της επιχειρηματικότητας ως μιας κεντρικής επιλογής καριέρας για τους νέους αποφοίτους.

7. Η αυξανόμενη τάση Ελλήνων ιδιωτών επενδυτών (Business Angels) να ενισχύσουν ελληνικές νεοφυείς επιχειρήσεις, κυρίως ωθούμενη από την ύπαρξη πλέον της “προηγούμενης γενιάς”, δηλαδή ιδιωτών που έβγαλαν χρήματα από τη συγκεκριμένη δραστηριότητα και τώρα είναι διατεθειμένοι να επανεπενδύσουν μέρος αυτών σε νέες προσπάθειες.

Είναι πραγματικά σπάνια τύχη να συνυπάρχουν τόσες πολλές και τόσο σημαντικές θετικές παράμετροι για την ανάπτυξη ενός κλάδου της οικονομίας, οπότε η αισιοδοξία μπορεί να θεωρηθεί βάσιμη. 

Βεβαίως, την χρονιά αυτή ακριβώς την μεγάλων ευκαιριών είναι που όσοι δραστηριοποιούνται στην αγορά αυτή πρέπει να κάνουν και μερικά μεγάλα βήματα μπροστά ξεπερνώντας τις χρονιές παθογένειες που τη βασανίζουν, με πρώτη και σημαντικότερη εκείνη της κουλτούρας της συνεργασίας — Ή, για να ακριβολογεί κανείς, της απόλυτης έλλειψης της.

Η οικονομία που αναπτύσσουν οι νεοφυείς επιχειρήσεις για να επιτύχουν είναι εκείνη της συνεργασίας πράγμα που δυστυχώς μέχρι σήμερα δεν κατάφεραν να το αποδείξουν στην πράξη. 

Επενδυτές και επιχειρηματίες πρέπει το 2018 να αποδείξουν με τις πράξεις τους ότι επιτέλους κατανόησαν πως στην αγορά αυτή δεν υπάρχει τίποτα να χωριστεί και ότι το συμφέρον όλων των εμπλεκομένων είναι η ανάδειξη του ελληνικού brand ως μιας αξιόπιστης διεθνούς επιλογής.

Πράγματι, για να ειπωθεί όσο πιο απλά γίνεται, στο μοντέλο που παράγουμε στην Ελλάδα και πουλάμε στον κόσμο, αυτά που μας χωρίζουν είναι ελάχιστα και σχετικά ασήμαντα ενώ αυτά που μας ενώνουν είναι πολλά και ιδιαίτερα σημαντικά. 

Στο μετρό που οι κύριοι παίχτες του οικοσυστήματος θα ενστερνιστούν τη θέση αυτή, θα μπορέσουμε όλοι να δούμε την αισιοδοξία μας να επιβεβαιώνεται και το 2018 να γίνεται μια χρονιά ορόσημο για τις ελληνικές νεοφυείς επιχειρήσεις. 

Από το ΤΙ στο ΓΙΑΤΙ: Οι σκέψεις μου για τις εκλογές της 25ης Ιανουαρίου

Ο Πρωθυπουργός και Πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας Αντώνης Σαμαράς είναι εκείνος που το 1993 αποστάτησε και έριξε την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας του Πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, ο οποίος είχε προσχωρήσει στη Νέα Δημοκρατία με το μικρό Κόμμα των Φιλελευθέρων το οποίο είχε δημιουρήσει μεταπολιτευτικά αφού προδικτατορικά είχε αποστατήσει από την Ένωση Κέντρου ρίχνοντας την κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου.

Αυτοί δεν είναι πολιτικοί. Είναι γυρολόγοι.

Σοβαρή συζήτηση για τη Νέα Δημοκρατία δεν μπορεί να γίνει. Πρώτα απ' όλα δεν είναι ούτε νέα, ούτε δημοκρατία. Υποτίθεται πως είναι το κόμμα του ευρωπαϊσμού και των μεταρρυθμίσεων. Ούτε ευρωπαϊσμό είδαμε όμως ούτε μεταρρυθμίσεις. Είδαμε Αργύρη Ντινόπουλο και Μάκη Βορίδη. Είδαμε Άδωνη Γεωργιάδη. Είδαμε άλλους, υποτίθεμενα, και μερικούς πράγματι, σοβαρούς ανθρώπους να μιλούν για το έργο των μεταρρυθμίσεων μην παρουσιάζοντας ούτε έναν αριθμοδείκτη προόδου. Φτάσαμε να θεωρούμε την αλλαγή μετόχου επιχειρήσεων ("ιδιωτικοποιήσεις") ως, άκουσον άκουσον, ...διαρθρωτικές αλλαγές! Είδαμε πάλι τη λεγόμενη 'αντιμνημονιακή' ρητορική να εκπορεύεται εκ νέου από το ... Μέγαρο Μαξίμου. Έλεος κάπου.

Τη λεγόμενη "Νέα Δημοκρατία" δεν την περιμένει τίποτα άλλο παρά αυτό που περνάει το λεγόμενο "ΠαΣοΚ" από το 2012 μέχρι σήμερα.

Το ίδιο διάστημα που είδαμε την αγωνίστρια του δημοκρατικού σοσιαλισμού Άντζελα Γκερέκου να συντάσσεται με τον προοδευτικό ευρωπαϊστή Αντώνη Σαμαρά και τα βήματά της να ακολουθεί ο Βασίλης Οικονόμου, παρακολουθήσαμε εμβρόντηροι την ανεξάρτητη ελληνίδα Ραχήλ Μακρή να αφήνει το κίνημα εναντίον των ψεκασμών για να βρει εκλογική στέγη στη φιλόξενη αγκαλιά της ριζοσπαστικής αριστεράς, την κορυφαία θέση στο ψηφοδέλτιο επικρατείας του οποίου έχει ο γίγαντας του εκσυγχρονισμού Κωνσταντίνος Τσουκαλάς. Ούτε λόγος να γίνεται βέβαια για τα εκατοντάδες τριτοκλασάτα ανθυπολαμόγια που προσμένουν την "κυβέρνηση της αριστεράς" για να "βοηθήσουν" όπως τόσο καλά εκπαιδεύτηκαν να κάνουν στη διάρκεια της πράσινης σοσιαλιστικής διακυβερνήσεως.

Αυτό δεν είναι πολιτική. Είναι πορνεία.

Μεγάλωσα σε μια οικογένεια που καθορίστηκε από τους αγώνες της αριστεράς. Ψήφισα ΣΥΡΙΖΑ  το 2007 και το 2009, όταν το έκαναν πολύ λίγοι από εμάς και σίγουρα ένα μικρό ποσοστό μόνο από τους αυριανούς του ψηφοφόρους. Συναισθηματικά ενθουσιάζομαι στην προοπτική μιας αριστερής κυβέρνησης. Θα ήθελα να είναι η εκδίκηση της αρετής, η δικαίωση της εντιμότητας. Ελπίζω όντως να είναι. Οι πιθανότητες όμως λένε άλλα. Ο τρόπος που αντιπολιτεύεσαι καθορίζει το πως μπορείς να κυβερνήσεις. Ο ΣΥΡΙΖΑ, δυστυχώς, από το 2012 μέχρι σήμερα ακολουθεί την "εκλόγιμη στρατηγική". Όπως έκανε ο Γ. Παπανδρέου το 2009 και ο Α. Σαμαράς το 2012. Είναι άδικο και κρίμα, δεν ταιριάζει στην αριστερά, δεν ταιριάζει στο ήθος των αγωνιστών που θεμελίωσαν αυτόν το χώρο.

Υπάρχουν άνθρωποι που θαυμάζω στο ΣΥΡΙΖΑ, ανεξάρτητα αν συμφωνώ σε όλα ή όχι μαζί τους (που προφανώς δεν συμφωνώ σε όλα). Δραγασάκης, Σταθάκης, Μηλιός, Τσακαλώτος είναι ποιότητες και ποσότητες που απουσιάζουν από τα άλλα κόμματα που διεκδικούν την εξουσία. Τόσο απλά. Ελπίζω να βρουν τις ηγετικές θέσεις που τους αξίζουν στην αυριανή κυβέρνηση, ελπίζω να τους δοθεί η ευκαιρία να κυβερνήσουν. Δεν είμαι σίγουρος. Όπως είπα, ο τρόπος που έχει αντιπολιτευτεί ο ΣΥΡΙΖΑ με καθιστά απαισιόδοξο.

Δεν μπορώ τελικά σε καμία περίπτωση να ψηφίσω το ψηφοδέλτιο που έχει των Κωνσταντίνο Τσουκαλά στην κορυφή του επικρατείας. Δεν θα το κάνω.

Η περίοδος του Κωνσταντίνου Σημίτη ήταν η πλέον τραγική της μεταπολίτευσης. Ο Κωνσταντίνος Σημίτης είναι ο κύριος υπεύθυνος της τραγωδίας. Δεν είναι δυνατόν την επόμενη μέρα να θέλουμε να την ξεκινήσουμε έχοντας στην πρώτη γραμμή ανθρώπους, όπως ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, που έδωσαν σάρκα και οστά στα σχήματα, τις πολιτικές και τις πρακτικές που μας έφεραν υπό του μηδενός. Δυστυχώς μάλιστα, δεν είναι μόνο αυτός που φιλοξενείται στα ψηφοδέλτια της ριζοσπαστικής αριστεράς δίχως να έχει κανένα λόγο να βρίσκεται εκεί.

Ενδεχομένως βέβαια να πρέπει να κυβερνήσει ο ΣΥΡΙΖΑ για να κλείσει οριστικά και αμετάκλητα ο κύκλος της μεταπολίτευσης. Το ερώτημα είναι αν για να γίνει αυτό, να κλείσει ο κύκλος δηλαδή και να προχωρήσουμε στην επόμενη μέρα, θα πρέπει πρώτα να προηγηθεί μια καταστροφή. Ελπίζω να την αποφύγουμε.

Σημειώνω μόνο πως η θέση αυτή σε καμία περίπτωση δεν υιοθετεί την καταστροφολογία της λεγόμενης Νέας Δημοκρατίας, η οποία αντίθετα είναι η κύρια υπεύθυνη μαζί με το άλλο μιζοκόμμα για αυτόν τον κίνδυνο. Αν παραμείνει στην κυβέρνηση το μόρφωμα αυτό, η καταστροφή είναι βέβαιη. Με το ΣΥΡΙΖΑ, είναι απλώς πιθανή. Αμφότερες οι επιλογές όμως, δυστυχώς, απέχουν μακράν της βέλτιστης για τη χώρα.

Στις συνθήκες αυτές, ο αρχηγός του διεθνούς σοσιαλιστικού κινήματος Γεώργιος Παπανδρέου ο νεώτερος, αφού κατάφερε να καταστρέψει πρώτα ένα κόμμα και στη συνέχεια μια χώρα, διεκδικεί με το κεφάλι ψηλά το δικαίωμα στην ...99η ευκαιρία έχοντας μαζί του μια σειρά λαμπρών στελεχών, ιδιαίτερα νέων, για τους  οποίους διάφοροι κακεντρεχείς που τους ξέρουν από τα χρόνια της Νεολαίας ΠαΣοΚ λένε πως είχαν 'διαπρέψει' στην περιβόητη 'Ομάδα Άκη' αλλά και αλλού. Αυτήν τη φορά ίσως τα καταφέρει ο Γεώργιος Παπανδρέου ο νεώτερος. Το γεγονός ότι ξεπουλά όποιο συμβολικό πολιτικό κεφάλαιο είχε απομείνει στο οικογενειακό του όνομα για να ξεπεράσει το όριο του 3% λέει πολλά για εκείνον και την κατάσταση που βρίσκεται, σύμφωνα με τους ίδιους κακεντρεχείς σχολιαστές.

Αυτοί δεν είναι πολιτικοί. Είναι γυρολόγοι.
Αυτό δεν είναι πολιτική. Είναι πορνεία.

Το πιο εντυπωσιακό φαινόμενο των εκλογών αυτών όμως δεν ήταν άλλο από τον Αμαζόνιο, το Νείλο και το Δούναβη της ελληνικής πολιτικής σκηνής. Το ανεπανάληπτο, το ασύγκριτο, το ασυγκράτητο και ασταμάτητο ποτάμι! Έχει μαζέψει ότι πετάει και ότι κολυμπάει. Από δογματικούς "φιλελεύθερους" μέχρι νεωτεριστές "σοσιαλιστές". Η αποθέωση του ότι-να-ναι. Να τα αλλάξουμε όλα δίχως να γκρεσμίσουμε τη χώρα, λέει. Το μόρφωμα αυτό έχει φύση και ρόλο αντίστοιχο με εκείνο της χρυσής αυγής, στη νομιμοποίηση της οποίας ο υποτιθέμενος επικεφαλής του ποταμιού έπαιξε όπως θυμόμαστε όλοι πρωταγωνιστικό ρόλο.

Στο σημείο αυτό θα επιμείνω καθώς πολύ λογικά θα ξενίσει τους αναγνώστες. Όσο και να διαφωνώ με το ποτάμι, είναι δυνατόν να το συγκρίνω με την χρυσή αυγή; Έλεος κάπου! Οι δεύτεροι είναι ναζί και δολοφόνοι!

Για να διευκολύνω λοιπόν παραπέμπω στο μόλις χθεσινό άρθρο μου για την προστασία που το ναζιστικό αυτό μόρφωμα προσφέρει στην ολιγαρχία που κυβερνά τη χώρα με δυο βασικούς τρόπους: Πρώτα εμφανίζοντας ένα τέρας, συγκρινόμενοι με το οποίο ξαφνικά όλοι γίνονται ανεκτοί και, κυρίως, υιοθετώντας, κάνοντας απόλυτη οικειοποίηση, τη ρητορική κατά της διαφθοράς και υπέρ της απόδοσης δικαιοσύνης, ζητήματα που είναι κόκκινο πανί για το εν λόγω σύστημα εξουσίας.

Κατά απολύτως τον ίδιο τρόπο το ποτάμι οικειοποιείται τη ρητορική και την αισθητική της προόδου, της επόμενης μέρας, ώστε το σύστημα που το δημιούργησε και το στηρίζει απολύτως και δίχως κανένα πρόσχημα να μπορέσει να προστατευτεί. Πράγματι, η παγίδευση ενός πολύ σημαντικού αριθμού νέων και δυναμικών ανθρώπων, οι οποίοι θα μπορούσαν να είναι (και σίγουρα θα είναι στην επόμενη φάση) τα ιστορικά υποκείμενα της επιστροφής της πολιτικής στη χώρα που τη γέννησε, είναι μιας πρώτης τάξεως υπηρεσίας στο τρίγωνο της καταστροφής που κυβερνά τη χώρα και νέμεται το δημόσιο πλούτο.

Αυτή δεν είναι πολιτική. Αυτοί δεν είναι πολιτικοί. Είναι λίγοι μισθοφόροι και πολλοί απελπισμένοι και πολιτικά αμόρφωτοι.

Για το υποτιθέμενο ΠαΣοΚ και το υποτιθέμενο ΚΚΕ, καθότι και οι δυο πια είναι λαθρεπιβάτες των ιστορικών τους ονομάτων, δεν έχω πολλά να προσθέσω στις σκέψεις που είχα παραθέσει για τις εκλογές της 6ης Μαΐου 2012. Ας πω μόνο ότι το λεγόμενο ΠαΣοΚ πολύ σύντομα θα αφορά αποκλειστικά και μόνο τη δικαιοσύνη, για δεκάδες λόγους αλλά και για τα τεράστια δάνεια που έχει πάρει και δεν θα μπορέσει να επιστρέψει φορτώνοντάς τα στον ελληνικό λαό. Από την άλλη, είναι μεγάλη η θλίψη για την κατάντια του ΚΚΕ. Έχασε οριστικά και αμετάκλητα το ραντεβού του με την ιστορία. Η κρίση που περάσαμε προσέφερε την ευκαιρία της ιστορικής πραγμάτωσης, της επιβεβαίωσης του λόγου ύπαρξης του ΚΚΕ. Τι έκανε εκείνο; Τίποτα! Προσμένει την ημέρα της λαϊκής κυριαρχίας, όπως ο παπικός μεσαίωνας προσέμενε τη δευτέρα παρουσία. Είναι κρίμα μεγάλο για το ατελείωτο αίμα των αγωνιστών που χύθηκε για το μεγάλο αυτό κίνημα που κάποτε ήταν της προόδου και κατήντησε να είναι της άρνησης και της αντίδρασης, απομονωμένο πλήρως από τον παλμό της κοινωνίας, από τις αγωνίες και τις αναζητήσεις των νέων ανθρώπων - και των υπολοίπων.

Μια αναφορά θέλω να κάνω για τους Ανεξάρτητους Έλληνες. Ένα κόμμα που το 2012 το τοποθετούσα στις παρυφές του φασισμού. Ο μόνος λόγος που κάνω την αναφορά αυτή είναι επειδή είδα μερικούς ανθρώπους που εκτιμώ και θαυμάζω ιδιαίτερα, όπως ο Νεκτάριος Μουμουτζής, να είναι στα ψηφοδέλτιά τους. Όσο κι αν στους ψηφοφόρους των ΑΝ.ΕΛ. συγκαταλέγονται πολίτες που έχουν απελπιστεί από το αισχρά διεφθαρμένο 'τρίγωνο της καταστροφής' δεν μπορώ παρά να διαφωνήσω κάθετα με την υιοθέτηση του διπόλου μνημόνιο/αντιμνημόνιο, το οποίο στερείται κάθε λογικής και ιστορικής βάσης, όσο και με τις διεθνείς συμμαχίες με ανθρώπους που ξεκίνησαν σαν γραφικοί και εξελίχθηκαν σε επικίνδυνους όπως ο Nigel Farage και ο Beppe Grillo. Ανθρώπους δηλαδή που πια έχουν ξεπεράσει τις παρυφές του φασισμού και κινούνται προς τον σκληρό πυρήνα του.

Το γεγονός αυτό της συνεργασίας με τέτοια και τόσο αντι-ευρωπαϊκά, άρα και ανθελληνικά, στοιχεία αρκεί για να σταματήσει οποιαδήποτε συζήτηση για την κίνηση αυτή, ειδικά μάλιστα αν μελετηθεί σε σύγκριση με τη διακήρυξη της ΔΠΕ για τις Ευρωεκλογές 2004, που είναι η πληρέστερη ίσως ανάλυση για τη θέση της Ελλάδας στην Ευρώπη και το όραμά μας για την Ευρώπη.

Πολύ περισσότερο, η αντίληψη περί των εθνικών θεμάτων ότι δηλαδή στηρίζονται σε κάποια ιδιαίτερη αγάπη και πάθος για την πατρίδα (την οποία οι υπόλοιποι άραγε στερούμαστε;) και όχι στην πραγματικότητα της οικονομικής και πολιτιστικής ισχύος και δράσης για επιρροή στις γεωπολιτικές ισορροπίες, δεν είναι μόνο ξεπερασμένη αλλά και πολύ επικίνδυνη όπως και ανθελληνική. Ιστορικά, ήταν η επάρκεια πόρων και η υψηλή αισθητική, η πολιτιστική δηλαδή υπεροχή, οι δυο πυλώνες στους οποίους στηρίχτηκε ο ελληνισμός τις περιόδους της ακμής του. Στους ΑΝ.ΕΛ. όμως, στο επίπεδο της ηγεσίας τους, οποιαδήποτε σοβαρή συζήτηση απουσιάζει.

ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ, ΠαΣοΚ, ΚΚΕ, Ποτάμι, ΑΝ.ΕΛ και ΚιΔηΣο δεν αποτελούν λοιπόν σε καμία περίπτωση ορθολογική επιλογή. Η Χρυσή Αυγή ουδέποτε υπήρξε. Τι μένει λοιπόν;

ΔΗΜΑΡ: Εδώ γελάμε. Ή κλαίμε. Σίγουρα πάντως δεν ψηφίζουμε, εκτός αν είμαστε διχασμένες προσωπικότητες.

Δράση: Την απορρόφησε το Ποτάμι. Στην αρχή η απορρόφηση αυτή μου έκανε τεράστια εντύπωση. Πως μπορούν ο Τάσος Αβραντίνης και ο Αριστοτέλης Αϊβαλιώτης να είναι στην ίδια στέγη με τον Σπύρο Λυκούδη και τον Γρηγόρη Ψαριανό; Ανήκουστο δεν είναι; Μετά όμως θυμήθηκα πως ο ιδρυτής της Δράσης Στέφανος Μάνος δεν είχε κανένα πρόβλημα να εκλεγεί βουλευτής του "Πανελληνίου", "Σοσιαλιστικού", "Κινήματος"! Κάπου εκεί σταμάτησα να το ψάχνω το ζήτημα. Η Δράση είχε μερικά εξαιρετικά στελέχη, δυστυχώς όμως ενώ υποτίθεται πως δημιουργήθηκε για να εκφράσει το νέο, συνέχιζε να χρησιμοποιεί λεξιλόγιο του παλιού. Όλα αυτά πριν απορροφηθεί πρώτα από τη Δημοκρατική Συμμαχία, βέβαια.

Δημιουργία, Ξανά!: Μας τελείωσε. Ευτυχώς. Τη θεωρούσα μια ιδιαίτερα ελπιδοφόρα κίνηση. Την ψήφισα δυο φορές το 2012. Είδα με ενθουσιασμό πολλούς άξιους συμπολίτες μας να την στελεχώνουν. Ξαφνικά άρχισαν να φεύγουν, ο ένας μετά τον άλλο. Το νεοσύστατο κόμμα άφησε να εννοηθεί ότι του περνούσε από το μυαλό μέχρι και να ...συγκυβερνήσει με τη ΝΔ. "Φαίνονται αυθεντικοί," έγραφα σε έναν φίλο το 2012, "η ανάλυσή τους όμως συχνά είναι ρηχή και ως εκ τούτου μπορεί να γίνει επικίνδυνη". Δεν ξέρω αν δικαιώθηκα ως προς το επικίνδυνο του ζητήματος, σίγουρα όμως η αν έπρεπε να διαλέξω μία λέξη για την εξέλιξη αυτού του εγχειρήματος θα ήταν η απογοήτευση.

Οικολόγοι: Διασπάστηκαν εις τα εξ ων συνετέθησαν. Κρίμα. Η Ελλάδα χρειάζεται ένα σοβαρό κίνημα οικολογίας. Θλίψη για την εξέλιξη αυτή.

ΑΝΤΑΡΣΥΑ: Κίνηση που τη σέβομαι και τιμώ πολύ. Ενθουσιάζομαι όταν την ακούω να μιλά για το "σοσιαλισμό που δεν ζήσαμε". Είναι αυθεντικοί. Δεν έχουν την υποκρισία του ΚΚΕ. Διαφωνώ σε πολλά σημεία της ανάλυσής τους, διαφωνώ στις στρατηγικές κατευθύνσεις. Τους αναγνωρίζω καθαρότητα, ειλικρίνεια και ευθύτητα. Δεν μπορώ να κατανοήσω κάποιον που αυτοπροσδιορίζεται ως κομμουνιστής και ψηφίζει κάτι διαφορετικό. Εύχομαι να μπουν στη Βουλή, θα είναι μόνο καλό για τη χώρα.

Πειρατές: Δεν κατεβαίνουν στις εκλογές. Νιώθω την ανάγκη να ζητήσω συγγνώμη διότι δεν έχω μελετήσει τις κινήσεις και τις θέσεις τους. Ο ρόλος που μπορεί να παίξει η Πληροφορική στη δημοκρατία είναι τεράστιος και καθοριστικός. Ο Νεκτάριος Μουμουτζής, για τον οποίο μίλησα νωρίτερα, είναι από εκείνους που έχει μελετήσει το ζήτημα αυτό. Ελπίζω οι Πειρατές να οργανωθούν περισσότερο, να διευρύνουν τον κύκλο τους και να παίξουν ρόλο στις εξελίξεις της επόμενης μέρας.

Στο σημείο αυτό θα ήθελα να πω δυο λόγια για την Ένωση Κεντρώων του Βασίλη Λεβέντη. Είναι πράγματι άξια θαυμασμού η επιμονή του ανθρώπου αυτού επί περισσότερα από 20 χρόνια και μετά από διαδοχικές επιτυχίες. Επίσης, ο συστηματικός χλευασμός του από το σύστημα εξουσίας μάλλον μπορεί να θεωρηθεί 'παράσημο'. Οι προβλέψεις του που δικαιώθηκαν δεν είναι για μένα ιδιαίτερα σημαντικές καθώς δεν εντάσσονται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής ανάλυσης. Του αναγνωρίζω όμως ότι προέταξε την αντιδιαφθορά ως κύρια πολιτική του και στο σημείο αυτό έχει απόλυτο δίκιο!

Σκέφτηκα σοβαρά να ψηφίσω την Ένωση Κεντρώων ως μια θετική ψήφο διαμαρτυρίας. Ειδικά θέλω να τονίσω σε όλους αυτούς που για δεκαετίες των χλευάζουν και τον γελοιοποιούν, ότι ο Βασίλης Λεβέντης είναι πιο σοβαρός από τους πολιτικούς αρχηγούς των 'μεγαλυτέρων' κομμάτων, καθώς εκείνοι είναι που έχουν χάσει κάθε σχέση με τη σοβαρότητα. Δεν μπορώ να το κάνω όμως. Αναζήτησα το συγγραφικό του έργο, να δω διατυπωμένη την πολιτική του πρόταση. Βρήκα ένα βιβλίο που καυτηριάζει το ρόλο των Εκδοτών και των Δημοσιογράφων. Έχει απόλυτο δίκιο, δεν αρκεί όμως. Επίσης, δεν είδα άλλα στελέχη. Δείχνει one-man-show. Δεν μπορεί να είναι αυτή η επόμενη μέρα. Σε κάθε περίπτωση όμως είμαι βέβαιος πως η Ένωση Κεντρώων θα συγκεντρώσει τις ψήφους ενός μεγάλου αριθμού συμπολιτών μας, οι οποίο έτσι θα διαμαρτυρηθούν έμπρακτα για το πολιτικό σύστημα και τις μεταμορφώσεις τους που διέλυσαν τη χώρα - και πολύ καλά θα κάνουν.

Τι μένει λοιπόν; Τίποτα. Απολύτως τίποτα.

Ο ορθός λόγος λοιπόν, η πορεία από το ΤΙ στο ΓΙΑΤΙ, κατά την γνώμη μου οδηγεί σε τρεις και μόνο επιλογές: Αποχή, άκυρο ή λευκό.

Στις κρίσιμες στιγμές, εκεί που η λύση δεν είναι προφανής, οφείλουμε να ανατρέχουμε στα βασικά. Στο πλαίσιο αρχών και αξιών που ορίζουν μια κατάσταση, την κοινωνία και το πολίτευμά μας εν προκειμένω. Έτσι, στην ανάλυση αυτή, η αποχή και το άκυρο δεν έχου καμία θέση. Είναι κινήσεις υπεκφυγής, είναι μορφές πολιτικού στρουθοκαμηλισμού.

Η αντιπροσωπευτική δημοκρατία έχει έναν κύριο κανόνα: Ψηφίζεις το κόμμα που επιθυμείς να σε αντιπροσωπεύσει. Αν κανένα από τα κόμματα της πολιτικής σκηνής δεν μπορεί να το κάνει,τότε μένεις με δυο επιλογές: Είτε δημιουργείς το δικό σου κόμμα ή ψηφίζεις λευκό.

Προσωπικά δεν είχα τους απαραίτους πνευματικούς και υλικούς πόρους για να ενταχτώ με σοβαρότητα στην προσπάθεια επιστροφής στην πολιτική μέσω της δημιουργίας ενός νέου, αυθεντικού, μαζικού, ανοιχτού δημοκρατικού κόμματος. Είναι μια κίνηση η πραγματοποίηση της οποίας αποτελεί ιστορική νομοτέλεια. Θα συμβεί και θα πετύχει. Ίσως απλά να μην έχει έρθει ακόμα η ώρα.

Δεν μένει τίποτα άλλο λοιπόν παρά το λευκό. Μια ψήφος - κραυγή απόγνωσης και αγωνίας. Μια ψήφος - διαμαρτυρία για την κατάντια εκείνου που στο όνομα μόνο απέμεινε να λέγεται πολιτική. Η αυθεντική πολιτική είναι απούσα από τη χώρα, η πολιτική ως πρόλογος, η πολιτική ως επιστήμη. Δεν υπάρχει. Απουσιάζει και το κενό της είναι τεράστιο. Οφείλει να επιστρέψει και θα επιστρέψει.

Προσδοκώ να είναι μεγάλος ο αριθμός των συμπολιτών μου που θα κάνουν παρόμοια επιλογή. Ένας μεγάλος αριθμός λευκών ψηφοδελτίων στην κάλπη της 25ης Ιανουαρίου μπορεί να λειτουργήσει ως κάλεσμα σε δράση, ως αφύπνιση της κοινωνίας. Η επιστροφή της πολιτικής προϋποθέτει την ανάκτηση από όλους εμάς των δικαιωμάτων αλλά και των υποχρεώσεων του πολίτη. Άλλο πολίτης όμως και άλλο ψηφοφόρος. Η ψήφος είναι ένα μόνο από τα πράγματα που πρέπει να διαχειριστεί ο πολίτης. Προηγούνται άλλα, πολύ σημαντικότερα. Προηγείται η σκέψη, προηγείται ο λόγος, προηγούνται οι όμιλοι. Έτσι θα επιστρέψει η πολιτική.

Κλείνω την παρουσίαση των σκέψεών μου για τις εκλογές της 25ης Ιανουαρίου, παρουσιάζοντας ένα σύντομο πλαίσιο ως προς το δέον γενέσθαι κατά την γνώμη μου:

1. Συγκρότηση κυβέρνησης ειδημόνων με τουλάχιστον διετή εντολή και ευρεία κοινοβουλευτική στήριξη για τη διαχείριση της κρίσης και προώθηση των μεταρρυθμίσεων
2. Παραγωγική ανασυγκρότηση, ανάπτυξη της οικονομίας της συνεργασίας & της δημιουργικότητας, προώθηση ενός νέου, υγιούς & ισχυρού συνεταιριστικού κινήματος

3. Πολιτική πρωτοπορία στην αληθινή, δημοκρατική και ισότιμη ένωση της Ευρώπης σε ένα ομόσπονδο κράτος

4. Συνταγματική καθιέρωση απλής και ανόθευτης αναλογικής

5. Προώθηση αξιοκρατίας και ανάκτηση εμπιστοσύνης στη διοίκηση με θέση των μιζοκομμάτων εκτός νόμου και καθιέρωση πολιτικού φόρου - έκτακτης εισφοράς κακοδιοίκησης

6. Απόλυτος σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα, στη διαφορετικότητα και στις προσωπικές ελευθερίες

Πιστεύω ακράδαντα πως ένα πλαίσιο σαν αυτό είναι απολύτως απαραίτητο για να μπορέσει η χώρα μας να γυρίσει σελίδα. Είμαι ειλικρινά αισιόδοξος. Η οικονομική ολιγαρχία με τα εγκληματικά χαρακτηριστικά που κυβερνά τη χώρα μας έχει ήδη χάσει το παιχνίδι. Ίσως μας ταλαιπωρήσει λίγο ακόμα, η κατάληξη όμως είναι προδιαγεγραμμένη.

Οι Έλληνες θα επιστρέψουν στην πολιτική, η Ελληνική Άνοιξη θα ξεκινήσει. Σύντομα.

Αντιμετωπίζοντας το καρκίνωμα των επιδοτήσεων

Από το 1981 που η Ελλάδα μπήκε στην Ευρωπαϊκή οικογένεια εξαιρετικά μεγάλα ποσά ενισχύσεων έχουν έρθει στη χώρα μας σε όλους τους κλάδους της οικονομίας. Θυμάμαι που ήμουν στο δημοτικό σχολείο και άκουγα να μιλούν στην τηλεόραση για τα "Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα". Μετά ήρθα τα διάφορα κοινοτικά πλαίσια στήριξης. Μεγαλώσαμε με το Β' και το Γ' ΚΠΣ. Τέλος ήρθε το Δ' ΚΠΣ που έγινε rebranded ως ΕΣΠΑ. Δισεκατομμύρια επί δισεκατομμυρίων ευρώ για να ενισχύσουν την εθνική οικονομία. Ποιο ήταν τελικά το αποτέλεσμα;

Απλό: Πτωχεύσαμε.

Συνέβη όμως κάτι ακόμα χειρότερο από την πτώχευση: Μαζί με τον όποιο παραγωγικό ιστό της χώρας καταστράφηκε και η κουλτούρα της δημιουργίας. Μας εκπαίδευσαν - στην πράξη και στα λόγια - στην κουλτούρα του "δώσε".  Μάλιστα, για να μην νομίζουμε πως είμαστε μοναδικοί στον κόσμο, παρόμοια προβλήματα και στρεβλώσεις εμφανίστηκαν σχεδόν σε όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες.

Είναι απολύτως σαφές: Όχι μόνο οι επιδοτήσεις δεν αποδίδουν αλλά έχουν αρνητική επίδραση στην οικονομία και την κοινωνία της χώρας. Είναι αναμφίβολα κάτι σαν τον καρκίνο της οικονομίας.

Για δεκαετίες δημιουργούσαμε επιχειρήσεις και πολίτες που αντί να διοχετεύουν τη δημιουργικότητα και τη συνεργατικότητά  τους σε δραστηριότητες βιώσιμες και με πραγματικές προοπτικές, αντίθετα έγιναν ειδικοί, ειδήμονες, στη λήψη των επιδοτήσεων! Το έχουμε ζήσει όλοι: Ακόμα και για τα πιο απλά προβλήματα, είναι απολύτως απαραίτητος ο "ειδικός". Τόσο για να σε καθοδηγήσει στο λαβύρινθο της γραφειοκρατίας, όσο και για να διαχειριστεί την όποια "προστιθέμενη αξία" απαιτείτο από ένα αισχρό σύστημα διανομής των ενισχύσεων.

Ποια είναι όμως μια πιθανή λύση στην περίπλοκη αυτή κατάσταση;

Πρώτα και κύρια πρέπει με θάρρος και με παρρησία να εξηγήσει κανείς ότι οι επιδοτήσεις πρέπει να σταματήσουν και θα σταματήσουν! Είναι μια στρέβλωση ανεπίτρεπτη. Από εκεί και πέρα μπορεί να δει κανείς τρεις τρόπους εφαρμογής πολιτικών ενισχύσεων οι οποίες πρέπει να συνεχίσουν να υπάρχουν ως εργαλεία υλοποίησης οικονομικών στρατηγικών:

1. Πρώτος και υγιέστερος όλων των μεθόδων είναι εκείνος των φοροαπαλλαγών. Η φιλοσοφία είναι απλή και ξεκάθαρη: Δημιούργησε μια βιώσιμη, κερδοφόρο εταιρεία και, αν κινείσαι σε ένα πεδίο στρατηγικού χαρακτήρα, τότε θα μειώσουμε τη φορολογία σου ώστε να μπορέσεις να επανεπενδύσεις τα κέρδη σου για να ενισχύσεις ακόμα περισσότερο την ανάπτυξή σου.
2. Δεύτερη μέθοδος είναι εκείνη των soft loans: Πολύ απλά, αντί να δώσουμε τα χρήματα ως κοινωνία σε μια επιχείρηση και μετά να τα ξεχάσουμε, σπρώχνοντας έτσι την εταιρεία να τα θεωρήσει ως μια μορφή "εσόδου", αντίθετα δίνουμε τα χρήματα με μορφή δανείου δίχως κάποια μορφή εμπραγμάτων εγγυήσεων τύπου προσημειώσεων, υποθηκών κλπ.  Διεθνώς αυτή η μέθοδος όταν συνδυάζεται με δομές mentoring έχει εντυπωσιακά αποτελέσματα. Τα περισσότερα, αν όχι όλα, από τα χρήματα των φορολογουμένων θα επιστρέφονται στην κοινωνία και θα μπορούν να επανεπενδύονται.
3. Τρίτη μέθοδος  είναι εκείνη των κεφαλαιακών ενισχύσεων όπου χρήματα του δημοσίου θα μπορούν να συνεπενδύονται μαζί με χρήματα ιδιωτών σε αυξήσεις κεφαλαίων επιχειρήσεων. Η μέθοδος αυτή είναι η πλέον πολύπλοκη και πρέπει σίγουρα να χρησιμοποιείται μόνο σε πολύ ειδικές περιπτώσεις και πάντα με ιδιαίτερη προσοχή ώστε τα χρήματα να επενδύονται τελικά στις ίδιες τις επιχειρήσεις και να μην απομειώνονται σε δαπάνες τύπου management fees σε VC funds κ.α.

Τα χρόνια που πέρασαν το πολιτικό μας σύστημα, όπως και σε άλλες χώρες της Ευρώπης, βασίστηκε στην κουλτούρα των επιδοτήσεων. Κατά κάποιο τρόπο δημιουργήθηκε η εντύπωση πως υπάρχει μια αστείρευτη πηγή χρημάτων και ρόλος των πολιτικών είναι απλά να κανονίζουν πως θα μοιραστεί. Μια διαδικασία στην οποία η διαφθορά σε όλα ανεξαιρέτως θα επίπεδα έφτασα να θεωρείται περίπου φυσιολογική.

Αυτή όμως δεν είναι παρά η ψευδεπίγραφη πολιτική, είναι η "πολιτική" της πτώχευσης και της καταστροφής.

Η αυθεντική πολιτική, στην οποία είναι ώρα να επιστρέψουμε και είμαι βέβαιος πως σύντομα θα επιστρέψουμε μαζικά και δυναμικά, πρέπει να δει την ουσία του ζητήματος και να απαλλάξει την κοινωνία και την οικονομία από το καρκίνωμα των επιδοτήσεων.

Η Ελλάδα είναι η χώρα της Ευρώπης που χρειάζεται μια τέτοια εντυπωσιακή στροφή στρατηγικής των εθνικών και ευρωπαϊκών ενισχύσεων, περισσότερο από καμία άλλη. 

Η τελευταία ευκαιρία

Δεν πρέπει να είσαι ειδικός για να αντιληφθείς την απόγνωση. Μιλάς με κόσμο και είναι το πρώτο που σου λένε. "Δηλαδή, τι μπορεί να γίνει;", ρωτούν. Την κυβέρνηση, καλώς ή κακώς, σοβαρά δεν την παίρνουν. Σοβαρά όμως δεν παίρνουν ούτε την αντιπολίτευση και κάπου εκεί αρχίζει η χώρα να κινείται μεταξύ κινδύνου και τραγωδίας.

Η αριστερά. Περιμένουν κάτι από την αριστερά. Τι είναι όμως αυτό που όντως μπορεί να γίνει;

Στη χώρα μας, η αριστερά ηττήθηκε σε έναν εμφύλιο πόλεμο που δεν έπρεπε να γίνει και η μισή Ελλάδα έμεινε με ένα "γιατί;" και ένα "αν". Μετά, ύστερα από περίπου 30 χρόνια, ήρθε ο Ανδρέας Παπανδρέου να φέρει τη δικαίωση. Τους ψήφους της δικαίωσης βεβαίως τους πήρε, δικαίωση όμως δεν έφερε. Αντίθετα, αυτός και οι επίγονοί του, έφεραν καταστροφή, οικονομική, κοινωνική και πολιτική. 


Κάπως έτσι φτάσαμε στο 2010. Από τότε η "αριστερά", μέσω του ΣΥΡΙΖΑ, είχε και έχει μια τελευταία ευκαιρία να απαντήσει στο ιστορικό "αν" και να δυναμώσει το ιστορικό "γιατί;". Να αναδείξει την οικονομία της συνεργασίας και της δημιουργικότητας. Μια νέα πολιτική και ηθική της εργασίας. Αυτή είναι η ευκαιρία, είναι απόλύτως ξεκάθαρο. 

Τι βλέπουμε να συμβαίνει όμως; Είναι τραγικό. Αντί να δούμε την εκκίνηση μιας μορφωτικής επανάστασης που θα δημιουργήσει το απαραίτητο υπόβαθρο για τη θεμελίωση της οικονομίας της συνεργασίας και της δημιουργικότητας, ακούγεται λόγος που έτη φωτός απέχει από αυτήν την προοπτική. Για όλα μαθαίνουμε πως φταίει το μνημόνιο.

Πριν το μνημόνιο βλέπετε ζούσαμε σε μια χώρα αγγελικά πλασμένη. Οι Έλληνες είχαν βρει την ευτυχία στη χαρά της δημιουργίας, όλοι προσέφεραν σύμφωνα με τις δυνατότητές τους και ελάμβαναν σύμφωνα με τις ανάγκες τους. Ζούσαμε στον παράδεισο και δεν το είχαμε καταλάβει! Ήρθε μετά η κακιά τρόικα σταλμένη από τον εωσφόρο με τη μορφή ανατολικογερμανίδας και το όνειρο κατέρρευσε.

Τι πρέπει να κάνεις εσύ Πολίτη; Είναι απλό! Να ψηφίσεις ΣΥΡΙΖΑ, να πάει ο Φωτόπουλος στη Βουλή, να σκίσει το μνημόνιο και έτσι ο εωσφόρος θα γυρίσει στην κόλαση και εμείς στον παράδεισο που ζούσαμε πριν το τραγικό μνημόνιο.

Υπερβάλλω, θα πείτε. Υπερβάλλω όμως; Φοβάμαι πως όχι. Το σχέδιο που έχει μοιραστεί ο ΣΥΡΙΖΑ με την ελληνική κοινωνία είναι αντιστοίχου επιπέδου με την παραπάνω παράγραφο.

Η Ελλάδα, όπως και κάθε χώρα, έχει ανάγκη την ΑΛΗΘΕΙΑ. Έχει ανάγκη δηλαδή να πει ένα όχι στη λήθη. Δεν πρέπει να ξεχάσουμε, δεν πρέπει να εκλογικεύσουμε. Όχι, το μνημόνιο δεν είναι η αιτία των δεινών μας. Αιτία των δεινών μας είναι οι πολιτικές (ο Θεός να τις κάνει) που ακολουθήσαμε για δεκαετίες και ζούσαμε με δανεικά και ψεύτικο πλούτο.

Που βρίσκεται η λύση; Η λύση βρίσκεται μόνο στην εργασία και πουθενά αλλού. Η λύση βρίσκεται στην παραγωγή. Την ανταγωνιστική παραγωγή με όρους 21ου αιώνα και πλήρη αξιοποίηση του συμβολικού, του ανθρωπίνου και του οικονομικού κεφαλαίου της χώρας μέσα σε μια δυναμική διαδικασία ολοένα και βαθύτερης Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Η αριστερά πάντα είχε να κάνει με τη σχέση του υποκειμένου με το αντικείμενο της εργασίας του. Με την αναζήτηση της πλήρωσης στη δημιουργία και όχι στην κατανάλωση. Η σημερινή συγκυρία είναι η καλύτερη δυνατή για την αριστερά ως ευκαιρία πρόταξης και πανευρωπαϊκής προώθησης ενός νέου οικονομικού και κοινωνικού μοντέλου που περιγράφεται από την οικονομία της συνεργασίας και της δημιουργικότητας. 

Μιας φιλοσοφίας της αυτονομίας, όπως θα έλεγε ένας μεγάλος διανοητής του 20ου αιώνα, που δεν έχει μελετηθεί όσο του αξίζει.

Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει μια τελευταία ευκαιρία να ξυπνήσει από το λήθαργο του λαϊκισμού και της βεβαιότητας της επερχόμενης νίκης. Υπάρχει τεράστια διαφορά μεταξύ του να κερδίσεις μια εκλογική αναμέτρηση και του να κυβερνήσεις μια χώρα. 

Αν δεν προταθεί ένα συγκεκριμένο σχέδιο οικονομικής ανασυγκρότησης και αν δεν υπάρχει μέριμνα το σχέδιο αυτό να είναι στην κορυφή της πολιτικής συζήτησης, αν όχι να τη μονοπωλεί, η τελευταία ευκαιρία της αριστεράς θα είναι δυστυχώς μια ακόμα χαμένη ευκαιρία για την Ελλάδα.