Όταν ξεκινήσαμε τη Virtual Trip λέγαμε πως το κάναμε για τρεις βασικούς λόγους:
1. Να είμαστε αφεντικά του εαυτού μας
2. Να έχουμε δίκαιο μερίδιο στην υπεραξία της εργασίας μας
3. Να έχουμε ευέλικτα ωράρια
Επιπλέον δίναμε δυο ακόμα λόγους, όχι όμως το ίδιο σημαντικούς με τους πρώτους τρεις:
α. Να μην εκτελούμε εντολές ενός ανίδεου
β. Να κάνουμε κάτι ενδιαφέρον
Όπως βλέπουμε λοιπόν το θέμα του 'ευέλικτου ωραρίου' ήταν καθοριστικής σημασίας για να κινητοποιήσει πέντε προπτυχιακούς φοιτητές, 21 και 22 ετών, να ξεκινήσουν μια από τις πρώτες νεοφυείς επιχειρήσεις της χώρας.
Αυτό που διαπιστώσαμε βέβαια πολύ σύντομα ήταν το εξής: Μπορεί το ωράριο να ήταν ευέλικτο αλλά τελικά σίγουρα δουλεύαμε πολύ περισσότερο από το "οχτάωρο", ή τουλάχιστον πολύ περισσότερο από όσο νομίζαμε πως θα δουλεύουμε - Συμπεριλαμβανομένων πολλών ξενυχτιών και ολόκληρων σαββατοκύριακων στο υπόγειο του Επιστημονικού & Τεχνολογικού Πάρκου Κρήτης για να 'βγουν τα deadlines'.
Τα επόμενα χρόνια, όσο η εταιρεία μεγάλωνε και οι δουλειές μας σοβάρευαν, είδαμε πως η ευελιξία που είχαμε οραματιστεί είχε αρχίσει να χάνεται. Για πολλούς λόγους διάφορες παραλλαγές του μισητού 'Nine to Five' γίνονταν σχεδόν υποχρεωτικές.
Στα πρώτα χρόνια, ακόμα στο ΕΤΕΠ-Κ, πριν το 2004, το ωράριο ήταν σύνηθες σημείο τριβής μεταξύ των ιδρυτικών vtrippers. "Που ήσουν τότε", "σε χρειαζόμουν για να κάνουμε αυτό", "ετούτη την βδομάδα δεν έχεις κάνει τίποτα", "πάλι διακοπες θα πας", "δεν γίνεται να έρχεσαι 1:00 το μεσημέρι στο γραφείο", και πολλά άλλα ιδιαίτερα χαριτωμένα λέγονταν τότε. Μετά που η εταιρεία απέκτησε γραφείο στην Αθήνα και τους πρώτους της εργαζομένους με θυμάμαι πολλές φορές να είμαι πριν τις 10:00 στο γραφείο και να έχουν έρθει ελάχιστοι - ή και κανείς. Όσο κι αν το διαχειριζόμουν με τη λογική, ένα συναίσθημα μεταξύ θυμού, απορίας και παραπόνου ήταν η αυθόρμητη και ειλικρινής αντίδραση του οργανισμού μου.
Τα χρόνια συνέχιζαν να περνάνε και το πρόβλημα έμενε ίδιο κι απαράλλαχτο. Ο συγχρονισμός και συντονισμός των ανθρώπων της ομάδας είναι πρόβλημα ιδιαιτέρως δυσεπίλυτο. Πολύ χειρότερα, αρκεί ένα κακόβουλο μέλος σε μια πολυπληθή ομάδα, ώστε να προκληθούν αλυσιδωτές αντιδράσεις του τύπου 'γιατί αυτός κάνει έτσι κι εμείς αλλιώς; είναι εκείνος ο έξυπνος κι εμείς τα κορόιδα; κλπ κλπ'.
Γύρω στο 2010, όταν άρχισα πια να έχω μια σχετικά σημαντική διεθνή εμπειρία, έμαθα για τα ασύλληπτα ωράρια που εργάζονται οι συνάδελφοι μας στις μεγάλες συμβουλευτικές, επενδυτικές και ελεγκτικές εταιρείες. Είναι εκεί που το 12-ωρο θεωρείται ημιαργία, που όχι σπάνια άνθρωποι λιποθυμούν από την κούραση, που μένουν ένα δεκάλεπτο στην τουαλέτα 'απλά για έναν πολύ σύντομο ύπνο'. Το ενδιαφέρον είναι πως οι συνθήκες αυτές δεν είναι η εξαίρεση σε πολλές από τις εταιρείες αυτές αλλά ο κανόνας.
Ακόμα περισσότερο ενδιαφέρον είναι το γιατί συμβαίνει αυτό το φαινόμενο: Σίγουρα η δουλειά είναι πολλή και οι διορίες ασφυκτικές. Πάνω απ' όλα όμως οι εργαζόμενοι ντρέπονται να φύγουν αφού, αν το κάνουν, ακόμα κι αν δεν κάνουν τίποτα χρήσιμο στο γραφείο, θα θεωρηθεί ότι προδίδουν την ομάδα.
Ας κάνω εδώ βέβαια μια σύντομη παρένθεση για να πω ότι γεμίζω με ανησυχία κάθε φορά που αναλογίζομαι πόσες κρίσιμες εργασίες, εργασίες που ένα πιθανό σφάλμα θα είχε τραγικές συνέπειες, έχουν γίνει από ανθρώπους που έχουν εργαστεί ήδη περισσότερες από 14 ώρες την ημέρα και την στιγμή που τις εκτελούν.
Συνεχίζοντας και γυρνώντας πίσω στην ελληνική αγορά, μια παρόμοια κατάσταση με τις διεθνείς συμβουλευτικές, επενδυτικές και ελεγκτικές εταιρείες τη συνάντησα στις συμβουλευτικές αλλά και σε εταιρείες πληροφορικής, όπως η Virtual Trip και τόσες πολλές άλλες, την περίοδο των διαγωνισμών δημοσίου. Πράγματι και στις περιπτώσεις αυτές οι άνθρωποι εργάζονται πολύ μακρά ωράρια, ξενυχτούν και δεν είναι σπάνιο να μείνουν δυο, σε σπάνιες φορές και τρια, συνεχόμενα εικοσιτετράωρα στο γραφείο.
Βέβαια για να είμαστε δίκαιοι πρέπει να κάνουμε δυο παρατηρήσεις: Πρώτον, συνήθως, η κατάσταση αυτή δεν είναι συνεχής αλλά έχει να κάνει με συγκεκριμένα γεγονότα, όπως π.χ. η υποβολή πρότασης σε έναν διαγωνισμό. Δεύτερον, πολλές φορές, η απαίτηση για υπερβολική εργασία είναι συνέπεια της ανοργανωσιάς που χαρακτηρίζει τις επιχειρήσεις αυτές.
Σήμερα, μετά από 17 χρόνια προβληματισμού στο θέμα (!) έχω καταλήξει πως το ωράριο είναι ένα αναγκαίο καλό. Καλό και όχι κακό, σίγουρα δε απολύτως αναγκαίο. Μια μέρα που ξεκινάς να εργάζεσαι στις 11:30, είναι δυστυχώς μια σχεδόν χαμένη μέρα. Η παραγωγικότητα των πρωινών ωρών δεν συγκρίνεται με τίποτα. Είναι νομίζω μεγάλη ευτυχία να μπορείς να έχεις ένα τρίωρο κάθε πρωί που θα μπορέσεις να κάνεις ουσιαστική παραγωγική εργασία με καθαρό μυαλό. Αυτό θα απογειώσει τόσο τα αποτελέσματα της εργασίας όσο και, πάνω απ' όλα, την ευχαρίστηση του υποκειμένου από την εκτέλεση της εργασίας του. Συμβουλή μου επίσης είναι, συνέπεια του προηγουμένου, όλα τα meetings, conference calls, κλπ να μπαίνουν το απόγευμα.
Όπως είπα όμως παραπάνω η υπερεργασία είναι επικίνδυνη. Είναι επικίνδυνη διότι οδηγεί σε λάθη, δημιουργει εκνευρισμούς, κουράζει τις ομάδες και τα μέλη τους. Είναι εν τέλει αντιπαραγωγική και ενάντια στο συμφέρον του οργανισμού, του εργαζομένου, του πελάτη και του προμηθευτή. Με απλά λόγια, η υπερεργασία δεν βοηθά κανέναν.
Όσο όμως είναι αλήθεια ότι η υπερεργασία είναι εσφαλμένη, το ίδιο ή και περισσότερο αλήθεια είναι ότι ο εργαζόμενος με το παρακάτω ωράριο στην πραγματικότητα εκμεταλλεύεται τους συναδέλφους του και στερείται τη χαρά της δημιουργίας:
- Φτάνει στο γραφείο μεταξύ 10:00 και 10:30
- Πίνει καφεδάκι και μιλά με συναδέλφους για μισή ώρα με τρια τέταρτα
- Στη 1:00 κάνει διάλεια για φαγητό και μετά το φαγητό ένα καφεδάκι για να συνέλθει από το food coma
- Κατά τις 2:45 με 3:00 επιστρέφει στην εργασία του, αλλά κάθεται ένα μισαωράκι στα social media
- Στις 3:45 θυμάται μια επείγουσα προσωπική του υποχρέωση εκτός γραφείου
- Επιστρέφει στις 4:45 και κατά τις 5:15 καταλαβαίνει ότι πέρασε η μέρα και αρχίζει να μαζεύει τα πράγματά του για να επιστρέψει σπίτι
Αν σας θυμίζει κάτι, stay away from them!!! O 'συνάδελφος' με την παραπάνω συμπεριφορά είναι απολύτως προφανές ότι δεν θέλει να είναι εκεί. Στην πραγματικότητα η εργασία για αυτόν είναι δουλειά, είναι δηλαδή δουλεία, άρα δυστυχία. Όσο νωρίτερα φύγει, τόσο το καλύτερο και για εκείνον και για την ομάδα και για τον οργανισμό.
Έχω καταλήξει ότι το οχτάωρο κρύβει μεγάλη σοφία μέσα του. Ακόμα και το 35ωρο/εβδομάδα είναι μια χαρά. Απαραίτηρη προϋπόθεση όμως είναι πως οι ώρες αυτές είναι αληθινές και αφορούν εργασία (συμπεριλαμβανομένης της εκπαίδευσης και των συναντήσεων που δεν ξεπέφτουν σε εταιρικά κουτσομπολιά - όπως δυστυχώς γίνεται συνήθως).
Με πολύ απλά λόγια: Ένας εργαζόμενος που θα έρθει στο γραφείο και θα εργαστεί επτά ή οχτώ ώρες την ημέρα, κάνοντας τα απαραίτητα διαλείμματα για φαγητό, καφέ και ξεκούραση, που εκτιμώ πως έχουν διάρκεια συνολικά από μια έως δυο ώρες, θα μπορέσει να είναι πολύ χρήσιμος στην ομάδα του, ιδιαίτερα παραγωγικός για τον οργανισμό του και τους συνεργαζόμενους οργανισμούς, θα μπορέσει να απολαύσει τις χαρές της δημιουργίας και της μάθησης και θα έχει και αρκετό χρόνο για την οικογένειά του, την προσωπική του ζωή γενικότερα καθώς επίσης και για την ξεκούραση και την υγεία του.
Ακούγεται πολύ απλό αλλά σας πληροφορώ πως δεν είναι και τόσο. Αν, όπως πολλοί στον δικό μας κλάδο, σας αρέσει να έρχεστε στο γραφείο μεταξύ 10:00 και 10:30, αυτό σημαίνει πως αν φύγετε πριν τις 7μμ μάλλον συμπληρώνετε οριακά ένα 35-ωρο/εβδομάδα. Σε περίπτωση που σας αρέσει δε να ξυπνάτε λίγο πιο πρωί - εγώ προσωπικά ποτέ δεν θα είμαι αυτός - ίσως να μπορέσετε να φεύγετε και από τις 6:00 ώστε να έχετε αρκετό χρόνο το απόγευμα για μάθηση, κοινωνικοποίηση, άθληση, διασκέδαση και ότι άλλο αγαπάτε!
Κλείνω λέγοντας με το προφανές: Στις εργασίες έντασης γνώσης είναι πανεύκολο να κοροϊδεύει κανείς. Τον ευατό του πρώτα και όλους τους άλλους μετά. Το ξέρουμε όλοι πως μπορούμε να κάτσουμε στον υπολογιστή 12 ώρες και να μην κάνουμε σχεδόν τίποτα. Είναι κρίμα διότι αυτές οι 12 ώρες περνάνε και δεν θα ξαναρθούν, πρώτα και κύρια για εμάς τους ίδιους. Αν έχω δικαίωμα μιας συμβουλής, ή έστω μιας ιδέας ή πρότασης, θα έλεγα τα εξής για ένα 'πρότυπο οχτάωρο':
- 5 ώρες παραγωγική εργασία
- 1 ώρα εκπαίδευση
- 2-3 ώρες έρευνα και επικοινωνία
Αν πρέπει να γίνουν εκπτώσεις, προτείνω να κόψετε πρώτα από την παραγωγική εργασία, μετά από την έρευνα και επικοινωνία (συναντήσεις, calls, κλπ) και τέλος από την εκπαίδευση. Η συνήθεια του να διαβάζετε ή να πειραματίζεστε μια ώρα την ημέρα, κάθε μέρα, θα μπορέσει να πάει σε νέα ύψη την προσωπικότητά σας, την ευχαρίστηση από την εργασία καθώς και τους οργανισμούς που είστε ενταγμένοι!
