Μια μεγάλη ντροπή

Φαντάζομαι πως δέχεται αφόρητες πιέσεις και για τον λόγο αυτό, σε προσωπικό επίπεδο, έχει την αμέριστη συμπάθειά μου. Η ιστορία όμως δεν θα είναι το ίδιο γενναιόδωρη προς τον Υπουργό Παδείας - και συνάδελφο Πληροφορικό - Κυριάκο Πιερρακάκη.

Είναι πράγματι αδιανόητα μεγάλη ντροπή ο αρμόδιος υπουργός αντί να ορθώσει το ανάστημά του για την προστασία του Συντάγματος, ότι σημαντικότερο μπορεί να κάνει ένας Πολίτης σε μια Δημοκρατία, να πρωτοστατεί πραγματικά στην κουρελοποίησή του. 

Πολύ χειρότερα για τον ίδιο, κάτι που αλήθεια δεν του αξίζει, είναι όντως αντιαισθητικό και βαθιά απογοητευτικό ένας φέρελπις επιστήμονας και πολιτικός να τρέπει εαυτόν σε πωλητή των "ΙΕΚ Τάπερμαν", κατά την ορολογία της αείμνηστης Μαλβίνας Κάραλη.

Έχετε ακόμα περιθώριο να επανορθώσετε, κ. Πιερρακάκη. Ποτέ δεν είναι αργά για μια αξιοπρεπή παραίτηση.

Για την κουρελοποίηση του Συντάγματος

Ο συνταγματικός νομοθέτης στη χώρα μας δεν θα μπορούσε να είναι πιο ξεκάθαρος: Τα Πανεπιστήμια δεν μπορούν να είναι παρά μόνο δημόσια και η τριτοβάθμια εκπαίδευση δεν μπορεί να είναι παρά μόνο δωρεάν και προσβάσιμη ισότιμα σε όλους τους Έλληνες πολίτες. 

Προφανώς κάποιος θα μπορούσε να συμφωνεί ή να διαφωνεί με αυτήν τη συνταγματική επιταγή. Αυτό όμως δεν αλλάζει την πραγματικότητα ότι όντως αυτή είναι η επιταγή του Συντάγματος μας και ότι ισχύει κατ’ απόλυτο τρόπο μέχρι να καταργηθεί ή να τροποποιηθεί. 

Αν λοιπόν κάποια ελληνική κυβέρνηση ή γενικότερα μια κοινοβουλευτική πλειοψηφία επιθυμεί να νομοθετήσει περί της λειτουργίας ιδιωτικών πανεπιστημίων έχει αποκλειστικά έναν και μόνο τρόπο να το κάνει, εφόσον δεν θέλει να προχωρήσει σε συνταγματική εκτροπή: Να τροποποιήσει το συγκεκριμένο άρθρο του Συντάγματος. 

Η λογική που λέει ότι υπάρχει ένα «λογικό αίτημα», το οποίο συγκεντρώνει την υποστήριξη της πλειοψηφίας του κοινοβουλίου, ίσως και της κοινωνίας συνολικά, οπότε ‘δεν πειράζει και τόσο’ να παραβιάσουμε το Σύνταγμα είναι αδιανόητα επικίνδυνη και θα οδηγήσει στην καταστροφή της δημοκρατίας μας. 

Τα λόγια λοιπόν περιττεύουν: Αν η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη θέλει να φέρει στη χώρα μας τα ιδιωτικά πανεπιστήμια (είτε τα πει «μη κρατικά» ή «ελεύθερα» ή ότι άλλο σκαρφιστούν οι επικοινωνιολόγοι), οφείλει πρώτα να προχωρήσει σε αναθεώρηση του σχετικού άρθρου του Συντάγματος. 

Διαφορετικά θα πρόκειται γη εκτροπή που θα την καταστήσει υπεύθυνη απέναντι στην ιστορία, στον ελληνικό και και στην ελληνική δικαιοσύνη. 

Ελληνικό Πανεπιστήμιο: Money talks, bullshit walks

Την περασμένη εβδομάδα γίναμε όλοι μάρτυρες μιας νέας σειράς εκτρόπων στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, τα οποία θα έλεγε κανείς ήταν "μάννα εξ ουρανού" τόσο για την κυβέρνηση όσο και για κάποιους υποτιθέμενους αντιπολιτευόμενους κύκλους.

Σε μια δημόσια τοποθέτησή του ο κ. Πρωθυπουργός μας κάλεσε να τοποθετηθούμε "εάν είμαστε με τις βιβλιοθήκες ή με τις βαριοπούλες". Κάθε νοήμων άνθρωπος είναι βεβαίως με τις βιβλιοθήκες. Το πασίδηλο της απάντησης μάλλον μηδενίζει την αξία του ερωτήματος που έθεσε ο Κυριάκος Μητσοτάκης.

Πρόσφατα ο κ. Πρωθυπουργός επέστρεψε από ένα κατά γενική ομολογία επιτυχημένο ταξίδι στις ΗΠΑ (όσο επιτυχημένο μπορεί τέλος πάντων να είναι ένα συμβολικού περιεχομένου ταξίδι). Η ομιλία του ήταν εξαίρετη, αποδεικνύοντας ακόμα μια φορά τη σε βάθος γνώση του της αγγλικής γλώσσας. Μάλλον λοιπόν θα του είναι σαφές το περιεχόμενο της φράσης "money talks, bullshit walks".

Έκανα μια αναζήτηση στον ιστότοπο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για να βρω στοιχεία σχετικά με την επένδυση των κρατών-μελών της ΕΕ στην εκπαίδευση. Τα τελευταία δημοσιευμένα στοιχεία αφορούν το 2017 και με βάση τα οποία εμβρόντητος είδα ότι εδώ, στην "κοιτίδα του πολιτισμού", έχουμε τη χαμηλότερη ως ποσοστό των κρατικών δαπανών επένδυση στην εκπαίδευση σε όλη την ΕΕ!

Το επαναλαμβάνω για να γίνει σαφές: Η Ελλάδα επενδύει αναλογικά τα λιγότερα χρήματα στην εκπαίδευση από όλες τις χώρες της ΕΕ. Ή, για να το δούμε στουν ουσιαστική του βάση, αποδεικνύεται εκ των πραγμάτων πως η εκπαίδευση είναι για το ελληνικό κράτος μια χαμηλότερη προτεραιότητα σε σχέσει με τα άλλα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Επένδυση κρατών-μελών της ΕΕ στην εκπαίδευση. Η Ελλάδα στην τελευταία θέση με 7.2% ως ποσοστό επί των κρατικών δαπανών.

Η σε βάθος κατανόηση της πραγματικότητας αυτής οδηγεί τον αντικειμενικό παρατηρητή να δει μέσα από άλλο πρίσμα τα γεγονότα περί της Πανεπιστημιακής Αστυνομίας. Το ελληνικό δημόσιο πρόκειται να δαπανήσει δεκάδες εκατομμύρια ευρώ για να αστυνομεύσει τα τριτοβάθμια ιδρύματα την στιγμή που τους στερεί την απαραίτητη χρηματοδότηση για να έχουν μια αξιοπρεπή λειτουργία. Χρειάζονται υποδομές σε κτήρια, σοβαρή επένδυση στην αμοιβή των ερευνητών, πρόσληψη διδακτικού προσωπικού, αγορά εξοπλισμού και πολλά άλλα. Αυτά όμως, όπως μας λένε οι κυβερνήσεις διαχρονικά, φαίνεται πως μπορούν να περιμένουν. Σε αντίθεση με την 'πανεπιστημιακή χωροφυλακή' η οποία προτάσσεται ως απόλυτη προτεραιότητα.

Γιατί άραγε συμβαίνει αυτό;

Η γνώμη μου είναι πως το κλειστό αθηνοκεντρικό σύστημα που διαχειρίζεται τις τύχες της χώρας θέλει να ισοπεδώσει το δημόσιο πανεπιστήμιο, όμως πρώτα ισοπέδωσε τη βασική και τη μέση εκπαίδευση. Δεν είμαι σίγουρος αν αυτό είναι μια συνειδητή επιλογή ή ένα πολιτισμικό επακόλουθο, μια συνέπεια της κυρίαρχης κουλτούρας. Είναι όμως σε παγκόσμιο επιπεδο χαρακτηριστικό ενός καταρρέοντος συστήματος πως όλοι ψάχνουν τρόπο να φύγουν για να γλυτώσουν. Αυτό συμβαίνει και στην Ελλάδα: Έχουμε εκπαιδευτικά "gated communities", που πίσω από ψηλά τείχη και κλειστές πόρτες δημιουργούν ένα περιβάλλον εικονικής πραγματικότητας για τους ανθούς του έθνους, οι οποίοι φυσικά "θα σπουδάσουν έξω" αφού εδώ "είναι χάλια". 

Γιατί είναι χάλια λοιπόν εδώ; Είναι χάλια (όχι δεν είναι ακριβώς, όπως θα εξηγήσω παρακάτω) διότι είναι αισχρά υποχρηματοδοτημένα και οι άμοιροι ερευνητές προσπαθούν με φραγκοδίφραγκα να επιβιώσουν σε ένα διεθνές συν- αντ-αγωνιστικό παιχνίδι έναντι άλλων παικτών που έχουν πολλαπλάσιους πόρους (και εδώ αποδεικνύεται η αξία του ανθρωπίνου κεφαλαίου).

Ποιος αποφασίζει όμως για αυτήν την τόσο χαμηλή χρηματοδότηση; Το ίδιο σύστημα εξουσίας που στέλνει τα παιδιά του αρχικώς να σπουδάσουν και εν συνεχεία να περάσουν σχεδόν το σύνολο του επαγγελματικού τους βίου στο εξωτερικό, ερχόμενα στην 'πιο όμορφη χώρα του κόσμου' για τις διακοπές τους.

Δεν πρέπει λοιπόν να διστάσουμε να πούμε την αλήθεια: Η υποχρηματοδότηση της έρευνας και της εκπαίδευσης στην ελλάδα είναι ένα διαρκές, διαχρονικό έγκλημα όλων των μεταπολιτευτικών κυβερνήσεων εναντίον του ελληνικού λαού. Ή αν θέλετε, το σύνθημα της δεκαετίας του '60 για "15% για την παιδεία" παραμάνει έξι δεκαετίες αργότερα απολύτως επίκαιρο - αυτό κι αν είναι μια παταγωδέστατη αποτυχία του συστήματος εξουσίας των Αθηνών.

Χρειάζονται φύλαξη τα ελληνικά ακαδημαϊκά και ερευνητικά ιδρύματα; Προφανώς και χρειάζονται. Με μια καλά εκπαιδευμένη, πλήρως στελεχωμένη υπηρεσία που λαμβάνει εντολές από τη διοίκηση των πανεπιστημίων και αποτελεί καθ' ολοκληρία ένα αληθινό κύτταρο του εκπαιδευτικού οργανισμού. Τα χαρακτηριστικά ακριβώς που δεν έχει η δήθεν 'Πανεπιστημιακή Αστυνομία'. 

Από εκεί και πέρα, κανείς καλόπιστος παρατηρητής δεν μπορεί να ξεπεράσει το ζήτημα της εκκωφαντικής απουσίας χρηματοδότησης των ελληνικών ΑΕΙ. Αν θέλετε λοιπόν κ. Πρωθυπουργέ να γίνει μια σοβαρή συζήτηση για την παιδεία, δείτε παρακαλώ πως θα πάμε από τον πάτο της ΕΕ, από το ντροπιαστικό 7.2% αρχικά στο 10%, μετά στο 12% και τελικά στο 15% ώστε να δικαιωθεί επιτέλους το διαχρονικό αίτημα της ελληνικής κοινωνίας.

Όταν γίνει αυτό, η Ελλάδα από 'καθαρός εξαγωγέας φοιτητών και ερευνητών' θα καταστεί 'καθαρός εισαγωγέας', με σημαντικότατες θετικές επιπτώσεις στην κοινωνία και την οικονομία μας. Το μέλλον ανήκει στην οικονομία της γνώσης, της συνεργασίας και της δημιουργικότητας. Για να πραγματωθεί αυτή η οικονομία όμως προϋποτίθεται μια σημαντικότατη επένδυση στην εκπαίδευση και στην έρευνα. Όσοι αποφασίζουν να μην κάνουν την εκπαίδευση αυτή, πολύ χειρότερα προωθώντας πανεπιστημιακές χωροφυλακές και επενδύοντας στη βία και στην πόλωση, φέρουν ακέραια την ευθύνη για το δυσοίωνο μέλλον που επιφυλάσσεται στη χώρα.

To μήνυμα Μητσοτάκη για την πανεπιστημιακή εκπαίδευση και η ανάγκη μιας νέας εκπαιδευτικής πολιτικής

Η κοινή γνώμη πληροφορήθηκε χθες πως ο κ. Πρωθυπουργός κάνει ολιγοήμερο ταξίδι στις ΗΠΑ για να "εγκαταστήσει" την κόρη του σε κορυφαίο πανεπιστημιακό ίδρυμα της χώρας αυτής. Το timing όμως δεν θα μπορούσε να είναι χειρότερο: Έκπληκτοι μάθαμε όλοι, επίσης χθες, πως πολλά Τμήματα της χώρας μας μένουν χωρίς φοιτητές εξ' αιτίας της εφαρμογής του νέου κανονισμού εισαγωγής φοιτητών.

Τι μήνυμα λοιπόν μας στέλνει, ηθελημένα ή μη, ο Πρωθυπουργός της χώρας μέσα από αυτήν τη σύμπτωση;

Ας δούμε τα ζητήματα πιο προσεκτικά:

Τόσο εγώ όσο και πολλοί άλλοι στο παρελθόν έχουμε κατακρίνει σφόδρα την υποτιθέμενη 'αναπτυξιακή' πολιτική των δεκαετιών του '80 και '90 που λίγο πολύ έλεγε "κάθε χωριό και στρατόπεδο, κάθε κωμόπολη και ΤΕΙ". Πράγματι, μπορούσε για δεκαετίες να παρατηρεί κανείς την ίδρυση διάσπαρτων τμημάτων ανώτερης και ανώτατης εκπαίδευσης δίχως κανένα σχέδιο και στρατηγική, κατά κανόνα ως αποτέλεσμα πιέσεων των τοπικών πολιτευτών ώστε να 'υπάρξει εισόδημα': Δηλαδή δωμάτια προς ενοικίαση σε φοιτητές, κίνηση στα καταστήματα εστίασης κλπ. 

Κορυφαίο παράδειγμα απόλυτης απουσίας στρατηγικής που οδηγεί σε παρανοϊκές αποφάσεις θεωρώ εκείνο της Τρίπολης, όπου το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου θεώρησε λογικό να ιδρύσει δυο Τμήματα Πληροφορικής σε αυτήν την σχετικά μικρή επαρχιακή πόλη (τα οποία ευτυχώς αργότερα συγχωνεύτηκαν). 

Θέλω ακόμα να τονίσω πως κατά την γνώμη μου είναι στρατηγικό λάθος η (δήθεν) κατάργηση της ανώτερης εκπαίδευσης (με την, επίσης δήθεν, 'ανωτατοποίηση' των ΤΕΙ) όσο και την, άκουσον άκουσον, 'εξίσωση' των πολυτεχνικών πτυχίων με ...μεταπτυχιακά (πάλι καλά που το ΕΜΠ δεν απαίτησε το πτυχίο του να ισοδυναμεί με διδακτορικό!). 

Αφενός μεν η ανώτερη εκπαίδευση θεραπεύει διαφορετική - και πολύ σημαντική! - ανάγκη από την ανώτατη, αφετέρου δεν η νοοτροπία της 'εξίσωσης πτυχίου με μεταπτυχιακό' είναι κορυφαίο παράδειγμα στρεβλής προσέγγισης στο ζήτημα των επαγγελματικών δικαιωμάτων.

Δεν χωράει τέλος αμφιβολία πως το φαινόμενο του φροντιστηρίου αποδεικνύει με τον καλύτερο τρόπο πως κάτι πολύ λάθος συμβαίνει στο σύστημα εισαγωγής στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση. Ναι λοιπόν, χρειαζόμαστε λιγότερους εισακτέους σε τμήματα ΑΕΙ ώστε αυτά να αποκτήσουν υψηλότερο επίπεδο σπουδών. Χρειαζόμστε ακόμα μια ισχυρή ανώτερη εκπαίδευση καθώς και επίσης και ισχυρά και ποιοτικά ΙΕΚ. Πάνω απ' όλα βέβαια χρειαζόμαστε ένα ποιοτικό άλμα στην α' και β' βάθμια εκπαίδευση - Ας μην γελιόμαστε, το λεγόμενο 'χαρτί του Λυκείου' έφτασε να μην σημαίνει απολύτως τίποτα.

Πώς λοιπόν θα καταφέρουμε όλα αυτά που αναμφίβολα χρειαζόμαστε; Σίγουρα όχι μέσα από την απαξίωση.

Επαναλαμβάνω λοιπόν τα προφανή: 

• Ο χώρος της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης στην Ελλάδα χρειάζεται δομικές αλλαγές. 
• Θέλουμε λιγότερα και μικρότερα πανεπιστημιακά τμήματα με πολύ μεγαλύτερη δημόσια χρηματοδότηση από τον τακτικό προϋπολογισμό.
• Χρειαζόμαστε μια πολύ σημαντική επένδυση στην ανώτερη εκπαίδευση (δηλαδή με απλά λόγια, επαναφορά των ΤΕΙ) με τμήματα εφαρμοσμένων σπουδών προσανατολισμένα στην τοπική & περιφερειακή οικονομική δραστηριότητα - τόσο στην υπάρχουσα όσο και σε αυτήν που θέλουμε να αναπτυχθεί.
• Τα ΤΕΙ δεν πρέπει και δεν μπορούν να είναι ο "φτωχός συγγενής των ΑΕΙ", όπως τα αντιλαμβανόταν η ελληνική κοινωνία για χρόνια. To ακριβώς αντίθετο: Θεραπεύουν διαφορετική ανάγκη, πρέπει να είναι στην αιχμή της τεχνολογίας και του management και πρέπει να προσφέρουν πολύ καλύτερες επαγγελματικές προοπτικές από τα Πανεπιστήμια - Τα οποία εξ' ορισμού πρέπει να είναι περισσότερο προσανατολισμένα στη (βασική) έρευνα.
• Aπαιτείται μια πολύ ουσιαστική επένδυση στην τεχνική/μεταλυκειακή εκπαίδευση.
• Όλα τα παραπάνω προϋποθέτουν μια πολύ σημαντική αναβάθμιση της α' βάθμιας και, κυρίως, της β' βάθμιας εκπαίδευσης.

Αντ' αυτών όμως, τι είδαμε; 

Είδαμε πρώτα απ' όλα να σπαταλώνται πόροι για την δημιουργία της παντελώς αχρείαστης (και άχρηστης, ας μου επιτραπεί), 'πανεπιστημιακής αστυνομίας'. Είδαμε μετά μια σπασμωδική εφαρμογή μιας 'ελάχιστης βάσης εισαγωγής' η οποία χτύπησε πολύ σοβαρά πανεπιστημιακά τμήματα. Συζητήθηκε η Αρχιτεκτονική Ξάνθης που έμεινε χωρίς φοιτητές (0 εισακτέοι) και του Μαθηματικού Σάμου που παίρνει μόλις έξι (ναι, 6) νέους φοιτητές. 

Προσωπικά εξεπλάγην από δυο Τμήματα του Πανεπιστημίου Κρήτης και συγκεκριμένα των Τμημάτων Μαθηματικών και Φυσικής. Καθώς είμαι απόφοιτος της Σχολής Θετικών Επιστημών του Π.Κ. και είχα πάρει μαθήματα κορμού και επιλογής από τα δυο αυτά Τμήματα, είμαι σε θέση να γνωρίζω το υψηλότατο επίπεδό τους. Αναγνωρίζονται αμφότερα εκ των κορυφαίων της χώρας. Τι κατάφερε λοιπόν το νέο σύστημα; Ιδού:

• Τμήμα Μαθηματικών Ηρακλείου με 31 επιτυχόντες σε 168 θέσεις,
• Τμημα Φυσικής Ηρακλείου 34 επιτυχόντες σε 155 θέσεις

...τα δυο αυτά κορυφαία Τμήματα μόλις και μετά βίας θα καλύψουν περί το 20% των θέσεών τους για πρωτοετείς φοιτητές. Πρόκειται περί μεγάλης ντροπής για το Υπουργείο Παιδείας και συνολικά για το Ελληνικό κράτος.

Κάποιοι μπορούν βέβαια να πουν πως τα Τμήματα αυτά ηθελημένα έθεσαν υψηλή Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής ώστε να αυξήσουν την ποιότητα και να μειώσουν τον αριθμό των εισακτέων. Αρμόδια να το απαντήσουν αυτό είναι μόνο τα ίδια τα Τμήματα. Δυσκολεύομαι όμως πολύ να πιστέψω πως οι παραπάνω αριθμοί νέων φοιτητών αποτελούν συνειδητές επιλογές των διοικήσεων των Τμημάτων.

Δεν μπορούμε σε κάθε περίπτωση να μην κρίνουμε και να μην αξιολογήσουμε την πολιτική διάσταση του ζητήματος: Φοβάμαι πως πίσω από τις εξελίξεις αυτές κρύβεται μια ξεκάθαρη επιλογή, την οποία ο κ. Πρωθυπουργός φροντίζει να μας υπενθυμίζει με κάθε τρόπο: Η παρακμή, ή έστω ο σημαντικός περιορισμός, της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης στην Ελλάδα και η μετατροπή της χώρας σε μια οικονομία χαμηλού κόστους εργασίας με το αντίστοιχο εκπαιδευτικό σύστημα υποστήριξης αυτής της οικονομίας.

Ας προσπαθήσουμε να δούμε τα πράγματα από απόσταση: 

• Την χώρα τη διοικεί μια ελίτ.
• Αρχικά η ελίτ έχασε το ενδιαφέρον της για την α’ και τη β’ βάθμια εκπαίδευση. Πώς; Μέσω της επικράτησης των ιδιωτικών σχολείων και της πλήρους απαξίωσης της δημόσιας εκπαίδευσης.
• Τώρα η ελίτ χάνει το ενδιαφέρον της και για τη γ’ βάθμια εκπαίδευση. Πως; Μέσω των ΙΒ και των προπτυχιακών σπουδών στο εξωτερικό.

Τα πανεπιστημιακά τμήματα θα μείνουν (βάσει του σχεδίου της ελίτ) χωρίς αντικείμενο:

• Οι πανεπιστημιακές σπουδές θα γίνονται κατά κύριο λόγο στο εξωτερικό, για τους λίγους που θα συνεχίσουν να τους αφορούν (όλοι έχουμε ακούσει γονείς μαθητών γυμνασίου, καμιά φορά και δημοτικού (!) να κάνουν σχέδια για τις σπουδές των παιδιών τους στο εξωτερικό επειδή 'το ελληνικό πανεπιστήμιο έχει χαλάσει').
• Αντίθετα η χώρα θα παράγει σωρηδόν 'ψυκτικούς από το Περιστέρι' και λοιπούς πληβείους στα απαξιβωμένα ΙΕΚ, στα απαξιωμένα Πανεπιστήμια και τα 'ανωτατοποιημένα' ΤΕΙ, και φυσικά στα «ιδιωτικά πανεπιστήμια»  - επιπέδου που θα δικαιολογείτο εάν το 1821 δεν είχε υπάρξει και ζούσαμε στην επαρχία Yunanistan...

H προοπτική αυτή είναι απόλυτα δυστοπική, τρομακτική. Δεν είναι αυτή η Ελλάδα που θέλουμε. Η άρχουσα τάξη της χώρας, σίγουρα μετά τον Β' ΠΠ, ήταν κατά βάση μεταπρατική. Φρόντιζε η Ελλάδα να δανείζεται, με τα δάνεια έκανε μεγάλες προμήθειες με σημαντικό περιθώριο κέρδους το οποίο στη συνέχεια έβρισκε τον δρόμο του προς το εξωτερικό. Μια οικονομία εξαγωγής κεφαλαίων, όπως είναι πολύ συχνό στον υπανάπτυκτο και τον αναπτυσσόμενο κόσμο.

Δεν είναι παράλογο λοιπόν να φοβάται κανείς πως μετά την "εξαγωγή κεφαλαίου", η ελίτ, είτε το καταλαβαίνει ή όχι, προχωρά στη συστηματική "εξαγωγή ανθρωπίνου κεφαλαίου" μέσα από την, σταδιακή μεν - απόλυτη δε, απαξίωση του εγχώριου εκπαιδευτικού συστήματος.

Αυτό είναι το όραμά μας λοιπόν για το μέλλον; Σε παλιότερο μήνυμά μου ρωτούσα πως ονειρευόμαστε την Ελλάδα του 2071. Είναι σαφές πως η ελίτ που έχει την ευθύνη της χώρας, ανεξάρτητα αν το έχει συνειδητοποιήσει ή όχι, την οραματίζεται κυρίως ως τόπο διακοπών (της). 

Χωρίς σοβαρή επένδυση στην εκπαίδευση, το μέλλον της χώρας θα είναι άσχημο. Εννοείται βεβαίως πως δεν μπορεί να γίνει σοβαρή δουλειά στην γ'βάθμια εκπαίδευση αν έχουν αφεθεί στη μοίρα τους η β' και η α' βάθμια. Πριν πολλές δεκαετίες οι δρόμοι της Αθήνας δονούνταν από το σύνθημα "15% για την παιδεία". Μπορεί σήμερα το ποσοστό αυτό να φαντάζει εξωπραγματικό, κάποια στιγμή πάντως πρέπει να δούμε τις προτεραιότητές μας. 

Η χώρα έχει ανάγκη μιας νέας εκπαιδευτικής πολιτικής. Η επένδυση στην παιδεία οφείλει να είναι μεγάλη, σταθερή και μακρόχρονη. Η εκπαιδευτική μας στρατηγική οφείλει να σχεδιαστεί σε συνάρτηση της αντοίστιχης αναπτυξιακής και της οικονομικής στρατηγικής. Ταυτόχρονα, ένα μόνο είναι βέβαιο: Όσο σημαντική μερίδα της ελληνικής κοινωνίας πείθεται πως τα πανεπιστήμια είναι 'άντρα ανομίας' και πως προτεραιότητα μας είναι να δημιουργούμε και να εξοπλίζουμε ομάδες καταστολής, τόσο το εκπαιδευτικό σύστημα θα παρακμάζει σε όλες του τις βαθμίδες και τελικά θα καταρρεύσει.

Ας γίνει λοιπόν σαφές σε όλους πως η δημόσια παιδεία είναι κορυφαία προτεραιότητα για το ελληνικό κράτος και πως αυτό οφείλει να ανταποκριθεί με βέλτιστο τρόπο στις υποχρεώσεις του. 

Πέρα από αυτό, θα ήθελα να κλείσω με την εξής παρατήρηση: Είναι σαφές πως τα δημόσια πρόσωπα έχουν και αυτά ανάγκη ιδιωτικού χώρου. Πολύ περισσότερο οι οικογένειες, κυρίως δε τα παιδιά, τέτοιων προσώπων είναι συχνά θύματα του ρόλου και της προβολής του εκάστοτε μέλους της οικογένειας που έχει μια θέση ευθύνης. Αντιλαμβάνομαι πλήρως τους λόγους που μπορεί να ωθούν ένα παιδί πρωθυπουργού να προτιμά να σπουδάσει στο εξωτερικό - ίσως να είναι και το παιδαγωγικά ορθό. Καλώς έπραξε λοιπόν η νεαρή Κυρία Μητσοτάκη και επέλεξε να σπουδάσει στις ΗΠΑ και μπράβο στους γονείς της που την στηρίζουν.

Από την άλλη, πέρα από το τραγικά λανθασμένο timing που ανέδειξα στην αρχή του άρθρου, δύσκολα μπορεί να κλείσει τα μάτια του κανείς στην επικοινωνιακή διαχείριση του θέματος, τόσο του συγκεκριμένου συμβάντος όσο και συνολικά των περί της παιδείας. Η Κυβέρνηση Μητσοτάκη κυριαρχείται από αποφοίτους συγκεκριμένου ιδιωτικού σχολείου, ενώ πολλοί υπουργοί της, του κ. Πρωθυπουργού συμπεριλαμβανομένου, δεν έχουν βιώματα της ελληνικής πανεπιστημιακής ζωής. Προωθούνται με κάθε τρόπο πολύ συγκεκριμένα στερεότυπα περί της εκπαίδευσης που φτάνουν στον βαθμό της εμμονής. 

Είναι ώρα ο κ. Πρωθυπουργός και συνολικά οι κυβερνώντες, αν θέλουν το καλό της χώρας, να ανοίξουν τα μάτια, τα αυτιά και, κυρίως, το μυαλό τους. Αν υπάρχει ελπίδα για μια ευημερούσα Ελλάδα στο μέλλον, αυτή μπορεί να βρεθεί μόνο στη δημόσια παιδεία και πουθενά αλλού. Για να ενημερωθούν σχετικά, ας ρίξουν μια ματιά στο "The Common Good" του Robert Reich, γραμμένο στην γλώσσα που γνωρίζουν καλύτερα και για την χώρα που (υποτίθεται πως) θαυμάζουν περισσότερο.

Συνοψίζοντας, η κεντρική πολιτική απόφαση που οφείλει να ληφθεί είναι ξεκάθαρη: Σημαντικά μεγαλύτερη επένδυση σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Έχει άραγε το θάρρος να πράξει το σωστό η ελληνική κυβέρνηση; 

Ίδωμεν.

Ελπίδα

Εκεί που όλα δείχνουν μαύρα, 

Εκεί που νομίζεις πως ξανακυλάμε στις μαύρες δεκαετίες του '50 και του '60, 

Εκεί που το δόγμα "Πατρίς - Θρησκεία - Οικογένεια" ξεδιάντροπα ακούγεται ξανά,

Ερχεται μια Κυρία με άσπρα μαλλιά, μια πραγματικά μεγάλη Ελληνίδα, να δείξει πως υπάρχει ακόμα ελπίδα στη Χερσόννησο του Αίμου.

Η Κωνσταντίνα Ριτσάτου, αναπληρώτρια καθηγήτρια θεατρολογίας στο ΑΠΘ προστατεύοντας τους φοιτητές από τα ΜΑΤ

Για τη φύλαξη των πανεπιστημίων (με αφορμή το εμετικό πανό)

Εμβρόντητος ο ελληνικός λαός είδε χθες ένα πανό με υβριστικά συνθήματα εναντίον του Δημάρχου Αθηναίων και του δολοφονημένου πατέρα του. Υποτίθεται πως αναρτήθηκε σε κάποιο πανεπιστήμιο από μέλη της "αντιεξουσιαστικής κοινότητας".

Το πανό αυτό ήταν τόσο χυδαίο, αρρωστημένο, αισχρό και βλακώδες που αναμφίβολα δυσκολεύεται κανείς να πιστέψει ότι δεν ήταν προβοκάτσια. Ήρθε, βλέπετε, σε μια πολύ βολική στιγμή όπου αναπτύσσεται η φοιτητική αντίσταση στο αδιανόητα αισχρό νομοσχέδιο για το αστυνομοκρατούμενο πανεπιστήμιο. Όπως, ας μην κρυβόμαστε, ομοίως πολύ βολική στιγμή είχε γίνει και η επίθεση στον Πρύτανη του Ο.Π.Α., στην οποία με εκπληκτικά αντανακλαστικά αντέδρασε το ακροδεξιό δίδυμο των υπουργείων "παιδείας" και "προστασίας του πολίτη", δημοσιεύοντας μέσα σε λίγες ώρες μια αναλυτικότατη πρόταση για την 'πανεπιστημιακή αστυνομία'. Τι να πει κανείς, διαβολικές συμπτώσεις.

Κατά την γνώμη μου είναι αδαείς όσοι νομίζουν πως υπάρχει «γενικευμένο θέμα ανομίας» στα πανεπιστήμια — στο 95% των περιπτώσεων δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα και εκεί που υπάρχει κατά κανόνα τροφοδοτείται από μια υπόγεια σχέση καθηγητών με συγκεκριμένες κομματικές παρατάξεις. Είναι τα πρώην δυο "κόμματα εξουσίας" ("ΠαΣοΚ" & "Νέα Δημοκρατία"), αυτές οι κάστες που ο μεγάλος διανοητής Μιχάλης Χαραλαμπίδης ονόμασε "μιζοκόμματα", τα οποία εξέθρεψαν το αυγό του φιδιού στο ελληνικό πανεπιστήμιο: Στρέβλωσαν όσο δεν πάει τη συνδιοίκηση και οδήγησαν επίορκους καθηγητές να συναλλάσσονται με αγοραίους όρους με τους 'εκπροσώπους των παρατάξεων'. Παρατάξεις που κατάντησαν να μην κάνουν τίποτα άλλο από πάρτι στη νυχτερινή Αθήνα, εκδρομές στη Μύκονο και να ζητούν πιο εύκολα θέματα στις εξεταστικές.

Ας ειπωθεί μια αλήθεια: Το (μιζο)κόμμα της Νέας Δημοκρατίας πρωτοστάτησε στον εκφυλισμό της φοιτητικής συλλογικότητας. Η εικόνα αδιανόητης παρακμής της ''φοιτητικής παράταξης'' ΔΑΠ-ΝΔΦΚ έχει μείνει βαθιά χαραγμένη στην μνήμη όποιου έχει περάσει από το ελληνικό πανεπιστήμιο - ιδιαίτερα δε, από τα πανεπιστήμια που τώρα λέγεται πως "υπάρχει πρόβλημα ανομίας". Το πρόβλημα αυτό έχει σφραγίδα κατασκευαστή με την επωνυμία ΔΑΠ-ΝΔΦΚ.

Εννοείται πως φύλαξη στα πανεπιστήμια βεβαίως και χρειάζεται. Ουδείς είπε πως το πανεπιστήμιο είναι ξέφραγο αμπέλι. Ανοιχτό είναι, όχι ξέφραγο. Η ίδια η φοιτητική κοινότητα ζητά την ασφαλειά της απέναντι σε τρίτους που παρεισφρέουν μέσα στο πανεπιστήμιο (είναι γνωστό ποιοι έστελναν 'φουσκωτούς' στις γενικές συνελεύσεις της Νομικής Αθηνών τα πρώτα χρόνια μετά το 2000 - hint: Όχι, δεν ήταν ούτε οι αριστεροί, ούτε οι αναρχικοί). Η ομάδα φύλαξης αυτή βεβαίως είναι αδιανόητο να βρίσκεται υπό την επίβλεψη της ΕΛΑΣ. Πάλι καλά που δεν προτάθηκε και μια "Φοιτητική ΕΣΑ"! (Αλλά ας μην βάζω ιδέες στον κ. Βορίδη).  Η φύλαξη πρέπει να γίνεται από ανεξάρτητο σώμα που ανήκει στα πανεπιστήμια (ιδανικά) ή στο υπουργείο παιδείας και σε κάθε περίπτωση έχει νομιμοποίηση από την πανεπιστημιακή κοινότητα, συμπεριλαμβανομένων των φοιτητών. 

Κάποια στην κυβέρνηση φαίνεται πως οραματίζονται το ελληνικό πανεπιστήμιο ως ένα πεδίο εφαρμογής του δόγματος "νόμος και τάξη". Η απειλή βίας όμως θα φέρει περισσότερη βία και αυτό θα κάνει ζημιά στα πανεπιστήμια. Ας μην ξεχνάμε όμως πως οι κυβερνώντες δεν έχουν κανέναν ηθικό & συναισθηματικό δεσμό με τα πανεπιστήμια της χώρας, όποτε είναι πολύ βολικό και ψηφοθηρικά αποδοτικό να τα βλέπουν απλώς ως ένα ακόμα πεδίο εφαρμογής των ακροδεξιών δογμάτων τους.

Κλείνω με μια καθόλου άσχετη ερώτηση: Θα μας πει κανείς πόσοι (σε αριθμό και ποσοστό) εκ των μελών της 1ης κυβερνήσεως της Αυτού Μεγαλειότητος Μητσοτάκη του Β' (Ιούλιος 2019) ήταν απόφοιτοι του Κολλεγίου Αθηνών;

Μια οφειλόμενη επέκταση στο Gov.gr

Κάποια στιγμή στις αρχές Οκτωβρίου επέστρεφα κατά τις 8:00 το βράδυ από το γραφείο και είχα συντονισμένο το ραδιόφωνο του αυτοκινήτου μου σε γνωστό ειδησεογραφικό σταθμό των Αθηνών. Ήταν οι μέρες που είχε ξεσπάσει ένα κύμα καταλήψεων στα γυμνάσια και στα λύκεια της χώρας καθώς οι μάθητες μάλλον δεν ήξεραν πως αλλιώς να αντιδράσουν βιώνοντας την πραγματικότητα των τμημάτων με πάνω από 25 μαθητές που όμως στα δελτία ειδήσεων γίνονταν 18, ενώ αντί για μάσκες έλαβαν ένα περίεργο αντικείμενο που έμοιαζε με εξάρτημα ιστιοπλοϊας ή kite surf ή κάτι άλλο τέλος πάντων - - ουδεμία σχέση με μάσκες, πάντως.

Αξίζει να σημειώσουμε εδώ πως η παιδεία τα τελευταία χρόνια γίνεται όλο και περισσότερο ταξική στη χώρα μας. Τελείωσα το Γενικό Λύκειο Ασπροπύργου το 1995. Εκείνα τα χρόνια σε ιδιωτικό σχολείο πήγαιναν μόνο οι μαθητές που αδυνατούσαν να περάσουν την τάξη. Θα έλεγα μάλιστα πως η πραγματικότητα αυτή εμπεριείχε και μιας μορφή στίγμα: Ήταν ντροπή να πηγαίνεις σε ιδιωτικό, υποδήλωνε πως μάλλον δεν είσαι αρκετά έξυπνος.

Στη συνέχεια ήρθε ο "εκσυγχρονισμός" του καταστροφέα της χώρας μας (ναι, ο Κωνσταντίνος Σημίτης είναι αυτός...) και μαζί του ήρθε η σταδιακή μεν, σταθερότατη δε απαξίωση των δημοσίων αγαθών, πρώτα και κύρια της υγείας και της παιδείας.

(Αλήθεια, πόσο αστείος φαντάζει ο Βασίλης Κικίλιας να λέει έντρομος για όσα θα ακολουθήσουν πως το ΕΣΥ είναι "ο πυλώνας της υγείας στη χώρα μας"; Άραγε στον Κυριάκο Μητσοτάκη τον Β' και στον προκάτοχό του Άδωνι Γεωργιάδη, τις έχει πει αυτές τις ανατρεπτικές απόψεις του;)

Η απαξίωση λοιπόν της παιδείας έγινε βήμα-βήμα, έφτασε όμως σε ακραία κατάσταση. Παρατηρώντας τις συζητήσεις μεταξύ φίλων σε όλα τα κοινωνικά και οικονομικά στρώματα, κατέληξα πια στο εξής συμπέρασμα: Δεν χρειάζεται πλέον οι υπηρεσίες πρόνοιας να εκδίδουν το "πιστοποιητικό απορίας" που εξέδιδαν παλιότερα. Η φοίτηση των παιδιών μιας οικογένειας σε δημόσιο σχολείο είναι απολύτως ισοδύναμη του εν λόγω πιστοποιητικού - Ή, για να το πω διαφορετικά, ως αναξιοπαθούσα αντιμετωπίζεται πλέον από τον κοινωνικό της περίγυρο η οικογένεια που στέλνει τα παιδιά της στο δημόσιο.

"Εσείς σε ποιο σχολείο πάτε;"

Αυτή είναι η ερώτηση που χαρακτηρίζει τη γενιά μου ως γονείς. Όταν καταλάβουμε πόση παρακμή περιέχει, φοβάμαι θα δυσκολευτούμε να το αντιμετωπίσουμε.

Έφτασαν στον αμήν λοιπόν οι μαθητές με την απύθμενη κρατική υποκρισία με τον κορωνοϊό (ναι, αυτόν που νικήσαμε στα τέλη Μαϊου) και έκαναν καταλήψεις. Η κυβέρνηση βεβαίως δεν μπορούσε να σκεφτεί τίποτα άλλο πέρα απ' ότι οι καταλήψεις ενορχηστρώνονται από την αντιπολίτευση και εξαπέλυσε μια δριμύτατη επίθεση εναντίον των μαθητών μέσω των ιδιωτικοδημοσίων μέσων ενημέρωσης. 

Κάποια στιγμή, εκείνο το βράδυ στο ραδιόφωνο, ειπώθηκε το ανήκουστο: Οι μαθητές που συμμετέχουν στις καταλήψεις θα λαμβάνουν απουσία και θα αποκλείονται από την τηλεκπαίδευση. Άκουσον - άκουσον! Στο εύλογο ερώτημα ακροατών "και πως θα ξέρουμε ποιοι μαθητές είναι αυτοί", ήρθε η αποστομωτική απάντηση: "Οι καθηγητές το γνωρίζουν".

Μάλιστα. Οι καθηγητές θα πρέπει να δημιουργήσουν ένα δίκτυο από ρουφιάνους, ή μάλλον από ρουφιανάκια αφού μιλάμε για ανήλικους, και με βάση τις ...έγκυρες πληροφορίες που λαμβάνουν θα τιμωρούν τους μαθητές εκείνους που υποτίθεται πως συμμετέχουν στις καταλήψεις. Κάποια στην Αθήνα φαίνεται πως ζήλεψαν τη δόξα του Πεκίνου, για να μην πω λίγο ανατολικότερα, της Pyong-Yang.

Προκύπτει όμως ένα σημαντικότατο ζήτημα, το οποίο αυτή η κυβέρνηση το έχει αναπτύξει διεθνώς: Εκείνο του γούστου. Αλήθεια, είναι assez élégant να βάζεις καθηγητές και μαθητές να κάνουν τα ρουφιανάκια; Κάθε αντικειμενικός παρατηρητής θα έλεγε πως είναι άκομψο και αυτό είναι κάτι που είναι απολύτως απαράδεκτο για την Κυβέρνηση της Ελληνικής Δημοκρατίας.

Εναπόκεται λοιπόν στην επιστήμη των επιστημών του 21ου αιώνα - την Πληροφορική φυσικά - να δώσει λύση στο δύσκολο αυτό πρόβλημα. Αναφέρομαι στο Gov.gr του εξαίρετου συναδέλφου και πλέον Υπουργού, κ. Κυριάκου Πιερρακάκη: Οφείλει να προστεθεί ακόμα ένα ψηφιακό πιστοποιητικό στα δεκάδες άλλα που ήδη προσφέρονται στον δικτυακό αυτόν τόπο, το οποίο θα λύσει προβήματα όπως αυτό της αποφάσεως σε ποιους μαθητές θα καταχωρηθεί απουσία και σε ποιους οχι - και μάλιστα θα το λύσει με αυτόματο τρόπο. Ποιο πιστοποητικό είναι αυτό; Μα φυσικά:

Το ψηφιακό πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων.

Θα πρόκειται για ένα μεγάλο βήμα προόδου και εκσυγχρονισμού το οποίο τόσο πολύ το έχει ανάγκη η χώρα μας. Μάλιστα, όπως γίνεται αμέσως κατανοητό, το πεδίο εφαρμογής του είναι ευρύτατο και μάλιστα σε πολύ σημαντικότερα ζητήματα από εκείνο των απουσιών. Επί παραδείγματι, γιατί να μην παίζει ρόλο στην απόφαση διασωλήνωσης ή μη ενός ασθενούς με COVID-19, ιδιαίτερα τώρα που μένουμε απο κλίνες ΜΕΘ; Στα θετικά της προτεινόμενης λύσης πιστώνεται το γεγονός ότι το νοσοκομείο του ΕΣΥ θα μπορεί να ελέγχει το πιστοποιητικό του ασθενούς ακόμα και όταν εκείνος δεν έχει τις αισθήσεις του, επιταχύνοντας και εν τέλει εξανθρωπίζοντας τις σχετικές διαδικασίες.

Ελπίζω η πρότασή μου να φτάσει στα αυτιά των αρμοδίων και να βοηθήσει τόσο στο τρέχον 2ο κύμα του κορωνοϊού όσο και σε ένα πιθανό μελλοντικό κύμα καταλήψεων στα σχολεία. Εξάλλου, από πλευράς υλοποίησης είναι πολύ απλό. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν ακόμα και τεχνολογίες blockchain ώστε να επιβεβαιώνεται αναντίρρητα η αυθεντικότητα του ψηφιακού πιστοποιητικού κοινωνικών φρονημάτων ενώ όλη η επεξεργασία προσωπικών δεδομένων θα πρέπει βεβαίως να ακολουθεί απαρέγκλιτα τις επιταγές του GDPR.

11/11/1984,
Βόρειος Κορέα της Δύσης

υγ. Πριν μερικές εβδομάδες βρέθηκα για οικογενειακούς λόγους σε χωριό της Ρούμελης. Αγρότης της περιοχής προσπαθούσε να υποβάλλει αίτηση στο site υπουργείου, το οποίο όμως δεν δούλευε. Του πρότεινα να χρησιμοποιήσει την φόρμα επικοινωνίας του Gov.gr, η οποία, ω τι έκπληξις, δεν δούλευε επίσης. Μετά σκέφτηκα πως τα σύγχρονα πληροφοριακά συστήματα προσαρμόζονται στα συμπεριφορικά μοντέλα των οργανισμών που υποστηρίζουν. Ήταν βλέπετε ημέρα Σάββατο, μάλλον και η φόρμα ήθελε να ξεκουραστεί.

Όπισθεν ολοταχώς: Από τον πολιτικό πίσω στον θρησκευτικό όρκο

Θυμάμαι πως τον Ιανουάριο του 2015 ο Αλέξης Τσίπρας πριν ορκιστεί πρωθυπουργός έκανε μια επίσκεψη στον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Κ.κ. Ιερώνυμο Β', τον οποίο και ενημέρωσε ότι ενώ μεν δεν εσκόπευε να δώσει θρησκευτικό όρκο, επιθυμούσε να έχει μια καλή συνεργασία με την Εκκλησία της Ελλάδος.

Κάθε λογικός πολίτης πρέπει να χάρηκε πολύ βλέποντας τον τότε πρωθυπουργό να δίνει πολιτικό όρκο, όπως είναι η ευρωπαϊκή πρακτική, ανεξάρτητα των θρησκευτικών του πεποιθήσεων. Εξάλλου, ένας καλός χριστιανός φαντάζομαι στενοχωριέται πολύ όταν βλέπει να μπλέκουν τον Θεό σε θέματα εντελώς ανθρώπινα, πρακτικά και διοικητικά, που σε τίποτα δεν έχουν να κάνουν με την θρησκευτική πίστη.

"Ἀπόδοτε οὖν τὰ Καίσαρος Καίσαρι καὶ τὰ τοῦ θεοῦ τῷ θεῷ", διδασκόμαστε ότι είπε ο Κύριος, σύμφωνα με το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο κβ':21. Αν κάποιος κρίνει πως η φορολογική πολιτική, η εξωτερική πολιτική, ή κάποιο άλλο ζήτημα που πραγματεύεται μια κυβέρνηση είναι ζήτημα τοῦ θεοῦ, μάλλον έχει μια εσφαλμένη αντίληψη της πραγματικότητας.

Βέβαια, κάθε προοδευτικός πολίτης ένιωσε κάποιο διάστημα αργότερα μια τεράστια απογοήτευση όταν ο ίδιος ο Αλέξης Τσίπρας δεν τόλμησε ούτε κατά διάνοια να αμφισβητήσει την πολιτική εξουσία της Εκκλησίας της Ελλάδος. Ούτε η εκκλησιαστική περιουσία φορολογήθηκε, ούτε το μάθημα των θρησκευτικών άρχισε να διδάσκεται σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά δεδομένα και την επιστημονική προσέγγιση του θέματος, ούτε εν γένει προχώρησε ο διαχωρισμός εκκλησίας - κράτους (πολύ περισσότερο η αφαίρεση του τόσο αναχρονιστικού άρθρου του Συντάγματος που μιλά για ...επικρατούσα θρησκεία).

Μας απογοήτευσε λοιπόν ο κ. Τσίπρας και αποφάσισε με τη σειρά του να μας απογοητεύσει ακόμα περισσότερο ο κ. Μητσοτάκης. Ξαναείδαμε αυτήν την προσβλητική εικόνα του θρησκευτικού όρκου, η οποία μας φέρνει στο νου ολοκληρωτικά καθεστώτα, κοινωνίες που ο ανθρωπισμός δεν έχει βρει τη θέση που του αξίζει. Θέλω πραγματικά να επιμείνω σε αυτό: Ο θρησκευτικός όρκος μιας κυβέρνησης είναι προσβλητικός πρώτα και κύρια για τους αγνούς χριστιανούς, όπως και για κάθε ενσυνείδητο πολίτη που πιστεύει σε ένα σύγχρονο δημοκρατικό κράτος στο οποίο η απόλυτη ανεξιθρησκεία δεν είναι τίποτα λιγότερο από αυτονόητη.

Θέλω να πιστεύω πως η νέα κυβέρνηση θα μείνει πιστή στις φιλελεύθερες αρχές στις οποίες διατείνεται ότι πιστεύει. Οι αρχές αυτές δεν έχουν σε τίποτα να κάνουν με θρησκευτικούς όρκους και απαιτούν τον πλήρη διαχωρισμό εκκλησίας κράτους, τη δίκαιη φορολόγηση της εκκλησιαστικής περιουσίας και την επιστημονική διδασκαλία του μαθήματος των θρησκευτικών.

Ένα ευχαριστώ στον Ζακ Κωστόπουλο

Το λιγότερο που χρωστάμε όλοι στον Ζακ Κωστόπουλο είναι ένα μεγάλο ευχαριστώ. Αυτό διότι άθελά του, μέσα από το τραγικό του τέλος αποκάλυψε τις μάσκες που με τόση επιμέλεια φορούσαν μεγάλα τμήματα της κοινωνίας. Αποκάλυψε πάνω απ' όλα πόσο τραγικά ανεπαρκής είναι η παιδεία που διαχρονικά προσέφερε η ελληνική πολιτεία στους μελλοντικούς πολίτες της.

Ένας θάνατος είναι πάντα μια τραγωδία. Ο θάνατος δεν έχει εθνικότητα, πολιτισμό ούτε κοινωνική τάξη. Ο θάνατος του εχθρού είναι το ίδιο θλιβερός τον θάνατο του φίλου. Η απώλεια μιας ζωής είναι μια ανείπωτη τραγωδία, όπως και για οποιαδήποτε λόγο τελικά προκύψει.

Όμως φαίνεται πως την παραπάνω αναντίρρητη αλήθεια, όσο κι αν έχει πάμπολλες φορές επιβεβαιωθεί στην ιστορία, ένα σημαντικό τμήμα της ελληνικής κοινωνίας επιμένει να την αγνοεί.

Ο προπονητής στην εφηβική ομάδα μπάσκετ της Δόξας Ασπροπύργου το 1993 μας είχε πει «του ετοιμοθάνατου δεν πας να του βγάλεις το μάτι», όταν κάποτε παίξαμε αδικαιολόγητα σκληρή άμυνα εναντίον μιας ομάδας που κερδίζαμε με μεγάλη διαφορά.

Κάτι που κατάλαβαν εύκολα δεκαπεντάχρονα παιδιά πριν 25 χρόνια, μοιάζει να υπερβαίνει πλήθος συνανθρώπων μας σήμερα, πολλοί εκ των οποίων με λαμπρές σπουδές και καριέρες.

Είναι κρίμα. Μια ζωή οδηγημένη από το μίσος είναι μια ζωή ανεκπλήρωτη, μια ευκαιρία χαμένη. Χιλιάδες συνανθρώπων μας βιώνουν αυτήν την απέραντη δυστυχία. Ζουν στο μίσος, το βγάζουν εναντίον ενός ανθρώπου που έχασε τη ζωή του τόσο σκληρά, τόσο άδοξα και τόσο άδικα.

Η απάντηση μας όμως δεν μπορεί να είναι μίσος προς το μίσος. Όπως έλεγαν παλιότερα, το αίμα δεν ξεπλένεται με αίμα. Οι άνθρωποι αυτοί πρώτα απ'όλα χρειάζονται την κατανόηση και την αγάπη μας, μήπως και καταφέρουν να διασωθούν. Στη συνέχεια όμως, η πλειοψηφία της κοινωνίας έχει μια κορυφαία προτεραιότητα: Τη ριζική αναδιάρθρωση του εκπαιδευτικού μας συστήματος, τη συθθέμελη αλλαγή του έτσι ώστε οι επόμενες γενιές να απαλλαγούν από την κατάρα του μίσους — Μήπως και εκείνες τελικά καταφέρουν να ζήσουν.

Για τη συνειδητοποίηση της παραπάνω πραγματικότητας χρωστάμε όλοι ένα μεγάλο ευχαριστώ στον Ζακ Κωστόπουλο.

Σκέψεις περί προόδου

Ο κόσμος το 1977 ήταν πάρα πολύ διαφορετικός. Ο ψυχρός πόλεμος βρισκόταν στο απόγειο του με τη μία από τις δύο υπερδυνάμεις, τις ΗΠΑ, τραυματισμένη από την πολυετή εμπλοκή στο Βιετνάμ. Τίποτα δεν προμήνυε ότι σε λιγότερο από δεκαπέντε χρόνια η Σοβιετική Ένωση θα κατέρρεε, οδηγώντας σιγά σιγά στον κόσμο που γνωρίζουμε σήμερα. Η ΕΕ δεν υπήρχε - Ήταν ακόμα μια Οικονομική Κοινότητα εννέα κρατών της Δυτικής και Κεντρικής Ευρώπης. Στη Νότια Ευρώπη, στην Ισπανία και στην Πορτογαλία, υπήρχαν ακόμα δικτατορίες ενώ το ανατολικό μπλοκ ήταν κατά κανόνα απροσπέλαστο. Στην Ελλάδα σιγά σιγά προχωρούσε η αποχουντοποίηση στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης.

Από την άλλη υπήρχε μια τεράστια αισιοδοξία για την δύναμη της επιστήμης. Πριν λίγα μόλις χρόνια ο άνθρωπος είχε πάει στο φεγγάρι. Μπορούσε κάποιος να πετάξει με Concord από Λονδίνο ή Παρίσι προς Νέα Υόρκη σε λιγότερο από 3.5 ώρες (!). Τα αντιβιοτικά θεωρούνταν πανίσχυρα και οι λοιμώξεις, πίστευαν ότι, ανήκαν πια στην ιστορία (...). Τότε έγινε η πρώτη εξωσωματική γονιμοποίηση και πολύπλοκες εγχειρήσεις όπως by-pass και μεταμόσχευση καρδιάς είχαν αρχίσει να γίνονται σχεδόν ρουτίνα.

Ειναι επίσης πολύ σημαντικό ότι ήδη πωλούνταν PC στην αγορά και ότι το internet έκανε τα πρώτα του βήματα. Το πρώτο email είχε σταλεί πριν έξι χρόνια και το πρώτο BBS, πρόδρομος του σημερινού web, θα λειτουργούσε έναν χρόνο αργότερα.

Επιπλέον δεν είχε γίνει ακόμα η πρώτη διάγνωση AIDS. Παρότι σε παγκόσμιο επίπεδο ο κόσμος ήταν πολύ πιο συντηρητικός από σήμερα, σίγουρα σε συγκεκριμένες κοινότητες της Βόρειας Αμερικής, της Δυτικής και Βόρειας Ευρώπης, ενδεχομένως και αλλού, μπορούσε να δει κανείς παραδείγματα πρωτοπορίας στα θέματα των ανθρωπίνων σχέσεων και της απελευθέρωσης.

Αυτή λοιπόν ήταν η εποχή που ήρθα στον κόσμο. Μια εποχή μεγάλης αισιοδοξίας για την δύναμη του ανθρώπου. Μια εποχή αυτοπεποίθησης. Ήταν νομίζω ακριβώς αυτό που ο Peter Thiel ονομάζει "Definite Optimism" στο βιβλίο του "Zero to One".

Σήμερα, σαράντα χρόνια μετά ο κόσμος είναι πάρα πολύ διαφορετικός. Τα πράγματα είναι αντικειμενικά πολύ καλύτερα. Οι άνθρωποι που διαβιώνουν αξιοπρεπώς είναι πολύ περισσότεροι, τόσο ως απόλυτο νούμερο όσο και ως ποσοστό. Η τεχνολογία έχει κάνει απίστευτα βήματα προόδου με ρυθμό που επιταχύνεται. Η βελτίωση είναι εντυπωσιακή σε όλα τα επίπεδα.

Και όμως, υποκειμενικά πολλοί συνάνθρωποί μας νιώθουν χειρότερα. Νιώθουν και συχνά είναι αδικημένοι και αποκομμένοι. Η ταχεία πρόοδος εν τέλει δημιούργησε χάσματα που σε πολλούς φαντάζουν αγεφύρωτα. Έχουμε μια νέου τύπου ταξική διάρθρωση της κοινωνίας όπου ο πλούτος δεν είναι το μοναδικό κριτήριο. Εκεί που η ανθρωπότητα ανέμενε την οριστική αποθέωση του ορθολογισμού, βλέπουμε να επανέρχεται σε πολλαπλά επίπεδα ένας ξεχασμένος δογματισμός.

Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης πριν περίπου εικοσιπέντε χρόνια άφησε μια παγκόσμια υπερδύναμη στον ρόλο του διεθνούς αφεντικού. Ένα μοντέλο προβληματικό από τη φύση του. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν κατάφερε έγκαιρα να μετεξελιχθεί σε έναν δεύτερο ισότιμο πόλο επιρροής, που δεν θα ήταν απαραίτητα αντίπαλος προς την Αμερική αλλά σίγουρα θα μπορούσε να εξισορροπεί τα πράγματα στη διεθνή σκακιέρα. Αυτόν τον ρόλο φαίνεται πως προσπαθεί να τον παίξει η Κίνα, αλλά τα ερωτηματικά γύρω από το καθεστώς αυτό είναι πολλά και εν πολλοίς αναπάντητα.

Η σημαντικότερη αλλαγή όμως είναι νομίζω αυτή που έφερε η επανάσταση της πληροφορίας. Σήμερα η είδηση και η γνώση, όπως βεβαίως  και η προπαγάνδα, είναι διαθέσιμες παντού και πάντα, συχνά σε πραγματικό χρόνο. Τα γεγονότα που ίσως θα τα διαβάζαμε παλιά σε μια μικρή στήλη μιας εφημερίδας, μέρες ή και εβδομάδες αφού συμβούν, τώρα πια συχνά τα βλέπουμε με live video.

Κατά κάποιο τρόπο θέτουμε εαυτούς εθελοντικά στη θέση του υποψήφιου θύματος προπαγάνδας. Επίσης, κυρίως μέσα από τα smartphones και τα social networks, ένας πολύ μικρός αριθμός εταιρειών ξέρει την προσωπικότητα μας, τις επιθυμίες και τους φόβους μας, ενδεχομένως πολύ καλύτερα από εμάς τους ίδιους. Είναι κάτι που εμένα προσωπικά με φοβίζει, επειδή γνωρίζω πως οι πληροφορίες που έχουν για μένα επαρκούν ίσως για να μπορέσουν, σε κάποιο βαθμό, να καθοδηγήσουν την σκέψη και τη συμπεριφορά μου.

Σήμερα κλείνω τα σαράντα.

Από τη μια η ψυχή μου είναι γεμάτη ευγνωμοσύνη. Ευγνωμοσύνη για την οικογένεια μου, τους δασκάλους μου, τους φίλους και τους συνεργάτες μου. Όλους αυτούς χάρη στους οποίους η διαδρομή αυτή ήταν πράγματι γεμάτη αγάπη, γνώσεις και εμπειρίες.

Από την άλλη, έρχεται συνέχεια στο μυαλό μου το ερώτημα πως θα είναι ο κόσμος σε ακόμα σαράντα χρόνια από σήμερα. Κι επειδή γρήγορα καταλαβαίνω πως αυτό είναι απολύτως αδύνατο να προβλεφθεί, αναρωτιέμαι τι πρέπει να κάνουμε σήμερα ώστε η όποια πορεία πάρει η ανθρωπότητα να είναι σε κατεύθυνση θετική.

Όσο το σκέφτομαι λοιπόν, καταλήγω σε κάτι ιδιαίτερα απλό και βασικό. Τόσο πολύ, που σε κάποιο βαθμό ξεχάστηκε:

Δημοκρατία, παιδεία και δικαιοσύνη.

Ας διευκρινίσω ότι στην έννοια της δικαιοσύνης περιλαμβάνω και εκείνες της ισότητας και της ισονομίας.

Η ταχύτητα της προόδου ήταν τόσο μεγάλη που κατά κάποιο τρόπο χάσαμε τη σύνδεση με τις βασικές, τις θεμελιώδεις αρχές της ανθρώπινης υπόστασης μας. Είναι μια σχέση που πρέπει να ανακτηθεί. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να μπει καμία τροχοπέδη στην πρόοδο, κάθε άλλο. Η πρόοδος μπορεί και πρέπει να επιταχυνθεί περαιτέρω. Αυτό όμως που οφείλουμε να κάνουμε είναι να διασφαλίζουμε το πλαίσιο, τις απαραίτητες συνθήκες, ώστε κάθε άνθρωπος να είναι ενεργό κύτταρο της δημοκρατίας, κάθε άνθρωπος να λαμβάνει (και να προσφέρει) την καλύτερη δυνατή παιδεία και, πάνω απ όλα, κάθε άνθρωπος να ζει σε συνθήκες δικαιοσύνης.

Ενώ λοιπόν η επιστήμη και η τεχνολογία μας θα συνεχίσουν να τρέχουν ασταμάτητα προς τα εμπρός, εμείς οι άνθρωποι πρέπει να γυρίσουμε στα βασικά και να εξασφαλίσουμε ότι λειτουργούν σωστά στις νέες συνθήκες που διαμορφώνονται.

Για παράδειγμα, η παρούσα κατάσταση με το πλήθος και τη ποιότητα των δεδομένων που συγκεντρώνει ένας μικρός αριθμός εταιρειών σχεδόν για κάθε άνθρωπο στη Γη, μπορεί και να είναι προβληματική από την άποψη της δικαιοσύνης.

Επίσης για παράδειγμα, στο αντικείμενο της παιδείας, σε έναν κόσμο που η τεχνητή νοημοσύνη θα αποτελεί βασικό καθημερινό εργαλείο, οι ποιότητες των ανθρωπιστικών επιστημών θα αποκτήσουν σίγουρα πολύ μεγαλύτερη αξία.

Στο τελευταίο τμήμα αυτού του μάλλον εκτεταμένου άρθρου, θα ήθελα να πω ότι μόνο η πολιτική μπορεί να εξασφαλίσει τη δημοκρατία, την παιδεία και τη δικαιοσύνη. Η πολιτική όμως είναι κάτι πολύ διαφορετικό, ακριβέστερα είναι κάτι πολύ περισσότερο, από τη συμμετοχή σε ψηφοφορίες.

Ο άνθρωπος είναι ζώον πολιτικόν, έγραψε ο Αριστοτέλης. Αν φύγει το πολιτικόν, μένει μόνο το ζώον. Όπως όλα τα ενδιαφέροντα πράγματα στη ζωή, η πολιτική είναι δύσκολη. Θέλει χρόνο και κόπο. Θέλει να διαβάζεις, να ενημερώνεσαι, να συζητάς, να σκέφτεσαι. Να έχεις τη δύναμη  να διαφωνείς με ανθρώπους που εκτιμάς. Να μπορείς συχνά να κινείσαι αντίθετα στο βραχυπρόθεσμο συμφέρον σου. Τελικά όμως δεν υπάρχει τίποτα άλλο που μπορείς να κάνεις για να είσαι χρήσιμος στην κοινωνία και εν τέλει στον ίδιο σου τον εαυτό.

Η αληθινή και υγιής συμμετοχή του ανθρώπου στην πολιτική διαδικασία είναι η μόνη που μπορεί να του δώσει την αισιοδοξία και την αυτοπεποίθηση που χρειάζεται ώστε η πρόοδος της κοινωνίας να έχει τα θετικά χαρακτηριστικά που αναφέρθηκαν παραπάνω.

Σε πολύ μικρή ηλικία, ίσως τεσσάρων ή πέντε ετών, θυμάμαι τη μητέρα μας να εύχεται σε εμένα και στον αδερφό μου, στις γιορτές και στα γενέθλια μας, με την φράση «να μεγαλώσεις με υγεία και να γίνεις ένας καλός και χρήσιμος άνθρωπος στην κοινωνία».

Είναι αυτή μια πολύ έντονη ανάμνηση μου. Φυσικά δεν είμαι εγώ αυτός που θα κρίνω εάν όντως έγινα καλός και χρήσιμος άνθρωπος στην κοινωνία, όπως ήταν η επιθυμία της μαμάς μου — πιστεύω με τις καλύτερες των προθέσεων.

Αυτή η ευχή όμως, που ξεκάθαρα είναι και νουθεσία, ηχεί ακόμα στα αυτιά μου και αποτελεί οδηγό για τις σκέψεις και τις πράξεις μου. Έτσι ήταν στα πρώτα μου σαράντα χρόνια, έτσι στοχεύω να είναι και σε όσα ακολουθήσουν.

Ας είμαστε αισιόδοξοι λοιπόν. Ο κόσμος θα συνεχίσει να γίνεται όλο και καλύτερος, αρκεί καθένας από εμάς να κάνει το μικρό κομμάτι εργασίας που του αναλογεί.