Επιστροφή στο Β5 και η τεράστια σημασία της δημόσιας παιδείας

Πήγα πριν λίγο να ψηφίσω στο Λύκειο Ασπροπύργου. Βρέθηκα σε μια γνώριμη αίθουσα, η οποία στο μυαλό μου είναι το τμήμα Β5 του Γενικού Λυκείου Ασπροπύργου 1994-95.

Χάρηκα που ήμουν εκεί. Ήταν σε αρκετά καλή κατάσταση, παρότι λίγα πράγματα είχαν αλλάξει. Έχει προστεθεί διαδραστικός πίνακας και προτζέκτορας, ενώ υπήρχαν και κατασκευές που έμοιαζαν με πρόχειρο σκηνικό θεάτρου.

Αν υπάρχει ελπίδα για τον Ασπρόπυργο — όπως βεβαίως και για κάθε κοινωνία — εκείνη βρίσκεται στην εκπαίδευση. Στην προσπάθεια η επόμενη γενιά να μας ξεπεράσει σε όλα τα επίπεδα, πρώτα και κύρια όμως στον ανθρωπισμό και στην αντίληψη για το κοινό καλό.

Δεν μπορώ να μην σημειώσω πως κάτι πολύ περίεργο συμβαίνει τα τελευταία χρόνια στην ελληνική εκπαίδευση. Όλες οι οικογένειες κάνουν τα αδύνατα - δυνατά ώστε να στείλουν τα παιδιά τους σε ιδιωτικά σχολεία. Η απαξίωση όμως του δημοσίου συστήματος το μόνο που θα κάνει είναι να διευρύνει ακόμα περισσότερο τα υφιστάμενα ρήγματα της κοινωνίας (οποίος ενδιαφέρεται για την σχέση δημόσιας εκπαίδευσης και κοινωνικής συνοχής ας διαβάσει το "The Common Good" του εξαίρετου Robert Reich).

Αγαπητοί γονείς, αν θέλετε να ακούσετε μια σκέψη με ότι σημασία αυτή μπορεί να έχει, στείλτε τα παιδιά σας στο δημόσιο σχολείο, ανεξάρτητα του εισοδήματος ή της αντίληψης σας για τη θέση σας στην κοινωνία.

Ένα δυνατό δημόσιο σχολείο θα σημαίνει μια πιο ισχυρά συνδεδεμένη κοινωνία, πράγμα που με τη σειρά του θα σημάνει καλύτερη ζωή για τα παιδιά σας και τα δικά τους παιδιά αργότερα.

Η βελτίωση των σχολείων δεν είναι τόσο θέμα χρημάτων (μερικές φορές είναι, βεβαίως) αλλά περισσότερο θέμα ενδιαφέροντος. Ασχοληθείτε ενεργά, υποστηρίξτε και εμπιστευθείτε τους καθηγητές και το μέλλον θα είναι σίγουρα καλύτερο.

Τέλος, ας το πω ακόμα μια φορά, ας σταματήσουμε την παράνοια του φροντιστηρίου.

Σχέδιο Υποστήριξης & Ενθάρρυνσης Ιδιωτικών Επενδύσεων

Αναδημοσίευση από το EMEA.gr

Ασπρόπυργος
28 Δεκεμβρίου 2013

Σχέδιο Υποστήριξης & Ενθάρρυνσης Ιδιωτικών Επενδύσεων

Το πλέον επώδυνο σύμπτωμα της οικονομικής κρίσης που βιώνουμε στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια είναι η εκρηκτική αύξηση της ανεργίας, ιδιαίτερα των νέων. Το πρόβλημα αυτό είναι στην ουσία του πανευρωπαϊκό, στην Ελλάδα όμως μεγιστοποιείται και οι συνέπειές του στην ίδια τη συνοχή του κοινωνικού ιστού είναι ορατές. Οι αριθμοί είναι αμείλικτοι: Στην Ελλάδα πια έχουμε περισσότερους από 1,500,000 ανέργους, σχεδόν δηλαδή το ένα τρίτο του οικονομικά ενεργού πληθυσμού, ενώ η ανεργία των νέων έχει εκτοξευτεί σε αστρονομικά ποσοστά, στο επίπεδο του 60%.

Δεν χωρά αμφιβολία καμιά πως κάθε στρατηγική αντιμετώπισης της οικονομικής κρίσης θα πρέπει να έχει στο επίκεντρό της τη μαζική δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Πράγματι, αν το 1,500,000 συμπολιτών μας δεν αποκτήσει εκ νέου αγοραστική δύναμη ώστε στη συνέχεια να αρχίσει σιγά σιγά να κάνει αγορές και στη συνέχεια επενδύσεις, δεν υπάρχει απολύτως καμία περίπτωση επανεκκίνησης της οικονομίας της χώρας.

Στο σημείο αυτό έχει ενδιαφέρον να συζητήσουμε για το «είδος» των θέσεων εργασίας που πρέπει να δημιουργηθούν – θυμίζουμε πως αυτό μάλιστα πρέπει να γίνει «μαζικά». «Καμιά δουλειά δεν είναι ντροπή» λέει σοφά ο ελληνικός λαός, η αλήθεια όμως είναι πως για να υπάρχουν πιθανότητες ανάκαμψης της οικονομίας μας και εύρεσης μιας βιώσιμης θέσης στο παγκοσμιοποιημένο σκηνικό, οι θέσεις εργασίας που πρέπει να δημιουργηθούν κατά κανόνα θα είναι «έντασης γνώσης». Πέραν αυτού, πρόσφατα ο Eric Schmidt δήλωσε στην Αθήνα πως «για κάθε θέση εργασίας έντασης γνώσης που δημιουργείται, δημιουργούνται ακόμα πέντε της παραδοσιακής οικονομίας». Είναι λοιπόν προφανές πως η Ελλάδα πρέπει να στοχεύσει στη μαζική δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας, θέσεων εργασίας δηλαδή έντασης γνώσης.

Δεν θέλει ιδιαίτερες γνώσεις για να αντιληφθεί κανείς πως η μαζική δημιουργία τέτοιων θέσεων εργασίας προϋποθέτει επενδύσεις. Τίθεται λοιπόν αμέσως το ερώτημα ως προς το ποιος θα κάνει τις επενδύσεις αυτές. Γενικά, στην ερώτηση αυτή υπάρχουν τρεις ομάδες απαντήσεων: (α) Το Κράτος με τους διάφορους φορείς και προγράμματά του, (β) Οι Τράπεζες, ομοίως με τους διάφορους οργανισμούς και θυγατρικές τους, (γ) Οι ιδιώτες, είτε φυσικά πρόσωπα ή επιχειρήσεις. Δυστυχώς για την Ελλάδα η σκληρή αλήθεια είναι πως το Κράτος και οι Χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί έχουν ουσιαστικά πτωχεύσει. Δεν μένει κανείς λοιπόν άλλος να επενδύσει στην επιχειρηματικότητα, πέρα από τους ιδιώτες.

Τα καλά νέα είναι πως για τους ιδιώτες, φυσικά πρόσωπα και επιχειρήσεις, η επένδυση στην επιχειρηματικότητα είναι πολύ πιο ελκυστική από παλιότερα. Αυτό συμβαίνει κύρια λόγω της υψηλής αβεβαιότητας που υπάρχει στα παραδοσιακά επενδυτικά προϊόντα. Τα κακά νέα όμως είναι επίσης πολλά: Η ελληνική οικονομία καταρρέει και το success story έχει βρει τη θέση που του αξίζει δίπλα στην κοκκινοσκουφίτσα και τον Πινόκιο. Ακόμα η φορολογία αλλάζει διαρκώς και μόνο προς τα πάνω ενώ ο κίνδυνος κουρέματος καταθέσεων παρά τις συνεχείς περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις παραμένει υπαρκτός – Με βάση τουλάχιστον τις δημόσιες ανακοινώσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη μελλοντική διαδικασία διάσωσης Τραπεζών που θα βρεθούν σε δυσχερή θέση.

Στο περιβάλλον αυτό, συνειδητοποιώντας ότι (α) αν δεν δημιουργηθούν θέσεις εργασίας έντασης γνώσης δεν υπάρχει διέξοδος από την κρίση όπως και ότι (β) μόνο οι ιδιώτες μπορούν να επενδύσουν για τη δημιουργία των παραπάνω θέσεων, γίνεται επιτακτική η ανάγκη για τη χάραξη ενός Σχεδίου υποστήριξης και ενθάρρυνσης των ιδιωτικών επενδύσεων.

Ποια θα ήταν τα βασικά στοιχεία του Σχεδίου αυτού; Νομίζω πως τα ακόλουθα θα ήταν λογικά:

1.      Θέσπιση φοροαπαλλαγής για ιδιώτες και επιχειρήσεις ως ποσοστό επενδύσεων που πιστοποιημένα πραγματοποιήθηκαν σε νεοφυείς επιχειρήσεις. Επί παραδείγματι για κάθε 1.000 € που αποδεδειγμένα επενδύονται θα μπορούσε να υπάρχει φοροαπαλλαγή 750 €.

2.      Δημιουργία Ταμείων Συνεπένδυσης (co-investment funds) για ιδιώτες επενδυτές. Δηλαδή, αν ένα σύνολο ιδιωτών επενδυτών, φυσικών προσώπων ή/και επιχειρήσεων, αποφασίσουν να επενδύσουν σε νεοφυείς επιχειρήσεις, θα μπορούσε το Κράτος ή η Ευρωπαϊκή Ένωση να συνεπενδύουν ένα αντίστοιχο ποσό στην ίδια επιχείρηση – matching fund σε ποσοστό 50%.

3.      Προώθηση δημιουργίας συνεταιριστικών ταμείων σποράς (cooperative seed capital funds) για επενδύσεις σε νεοφυείς επιχειρήσεις με συνεπένδυση του Κράτους ή της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για παράδειγμα με μέθοδο crowdfunding θα μπορούσε να συγκεντρωθεί ένα κεφάλαιο ύψους 1 εκ. ευρώ και ένα ισόποσο matching fund θα μπορούσε να επενδυθεί από κρατικούς ή/και Ευρωπαϊκούς φορείς.

4.      Θέσπιση φορολογικής αμνηστίας για επαναπατρισμό κεφαλαίων υπό τον αυστηρό όρο της επένδυσής τους σε νεοφυείς επιχειρήσεις. Θα μπορούσε δηλαδή ένας ιδιώτης ή επιχείρηση να προβεί σε επαναπατρισμό κεφαλαίων, ενδεχομένως πληρώνοντας ένα τέλος επαναπατρισμού 2%, και να του χορηγείται φορολογική αμνηστία για τα χρήματα αυτά υπό την αυστηρή προϋπόθεση ότι το 50% από αυτά θα επενδύεται για δημιουργία θέσεων εργασίας έντασης γνώσης.

Κρίνω σκόπιμο να σημειώσω πως όλα τα matching funds που αναφέρονται παραπάνω δεν αποτελούν επιπλέον κόστος για τον ελληνικό ή τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό. Μπορούν εύκολα να βρεθούν με κατάργηση κάθε είδους επιδότησης και αξιοποίησης των κεφαλαίων αυτών για υποστήριξη επενδυτικών δράσεων όπως οι παραπάνω που αναφέρθηκαν.

Το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Επιχειρηματικών Αγγέλων (EBAN – The European Trade Association for Business Angels, Seed Funds and other Early Stage Market Players) έχει καταγράψει αναλυτικά τις βέλτιστες πρακτικές που έχουν επιτύχει σε μια σειρά ευρωπαϊκών κρατών, μεταξύ αυτών και η Πορτογαλία στην περίοδο της κρίσης, του μνημονίου και του ΔΝΤ. Το ΕΒΑΝ έχει εκφράσει τη διάθεσή του να συνεισφέρει με μεταφορά τεχνογνωσίας προς την ελληνική κυβέρνηση και οποιαδήποτε άλλη αρμόδια αρχή για τη χάραξη και την εξειδίκευση του Σχεδίου υποστήριξης και ενθάρρυνσης ιδιωτικών επενδύσεων.

Δυστυχώς η κρίση δεν είναι ένα κακό όνειρο που κάποια στιγμή θα τελειώσει. Είναι το αποτέλεσμα, το σύμπτωμα, ενός οικονομικού μοντέλου που κατέρρευσε. Αν δεν αλλάξουμε τις βασικές παραμέτρους του οικονομικού αυτού μοντέλου, έξοδος από την κρίση δεν θα υπάρξει. Εναπόκειται στον καθένα από εμάς να κάνει τον μετασχηματισμό αυτόν πράξη, ξεκινώντας από την ίδια την εργασία και την πιθανή επιχειρηματική του δραστηριότητα, συνεχίζοντας με τις επενδυτικές επιλογές του. Η υιοθέτηση ενός Σχεδίου για την υποστήριξη και την ενθάρρυνση των ιδιωτικών επενδύσεων μπορεί να αποτελέσει ένα εξαιρετικό μέσο για την αφύπνιση της δημιουργικότητας και της αυτοπεποίθησης των Ελλήνων.

Εξάλλου, ο ελληνικός λαός πληρώνει 2,000,000,000 € κάθε χρόνο για φροντιστήρια. Το μόνο που πρέπει να κάνει είναι να επενδύσει ένα μικρό τμήμα από τα χρήματα αυτά στα ίδια του τα παιδιά, με έναν πολύ πιο υγιή τρόπο. Βοηθώντας τα όχι να παπαγαλίσουν αλλά να πραγματώσουν τη δημιουργικότητά τους και να κάνουν πράξη την οικονομία της συνεργασίας και της δημιουργικότητας. 

ΤΕΙ - Deree - Αγγλία και η εθνική παράνοια πανελληνίων & φροντιστηρίου

Είναι Αύγουστος του 1995 και κολυμπάω με τον Βασίλη στις Κουκουναριές σε μεγάλη απόσταση από την ακτή. Πριν λίγο είχαμε κάνει το τηλεφώνημα στον Ασπρόπυργο (δεν υπήρχαν κινητά τότε) και είχαμε μάθει τα άσχημα νέα. Οι γονείς είπαν "δεν πειράζει" και "κάθε εμπόδιο για καλό". Είμαι σίγουρος πως και εκείνοι παρέμεναν αμίλητοι όλην αυτήν ώρα. Με μένα, δεν ασχολήθηκε κάνεις. Ούτε κι εγώ, εδώ που τα λέμε.

Σχεδόν 20 στην ιστορία, 19+ στην κοινωνιολογία, 18+ στην έκθεση. Δεν μπορείς να πεις ότι είχε πάει και άσχημα! Κάθε άλλο μάλλον. Τον θυμάμαι καλά, την τρίτη χρονιά είχε προσπαθήσει πολύ σοβαρά. Τα άτιμα τα μαθηματικά όμως ήταν απελπιστικά χαμηλά. Η ΑΣΟΕΕ, την οποία είχε τελειώσει ο μπαμπάς το '60 κάνοντας μάλιστα μετά και το "έτος εξειδικεύσεως" (το πρώτο μεταπτυχιακό πρόγραμμα που έκανε το ΟΠΑ...), ήταν πια μακρινό όνειρο.

Η ώρα περνούσε, κουβέντα όμως δεν έβγαινε.

" ΤΕΙ - Deree - Αγγλία !" είπε ξαφνικά ο Βασίλης ενώ κολυμπούσαμε ακόμα και ξαφνικά νιώσαμε και οι δύο σαν να έχουμε πέσει απ'τον τέταρτο όροφο και την γλυτώσαμε με γρατζουνιές. Επιτέλους, είχε βρεθεί μια λύση. Μια λύση που μπορούσαμε να υποστηρίξουμε με αποφασιστικότητα έναντι οποιουδήποτε. Είχαμε εν τέλει βγει από το αδιέξοδο.

Ήταν εντελώς αδιανόητο να μην σπουδάσει. Όπως κι εγώ άλλωστε. Όπως σχεδόν όλοι οι συμμαθητές μας. Γιατί άραγε; Για διάφορους λόγους. Κυρίως γιατί στο αμείλικτο ερώτημα "τι δουλειά θα κάνεις όταν μεγαλώσεις;" από την πρώτη δημοτικού και μετά όλες οι απαντήσεις αφορούσαν επαγγέλματα αυστηρά πανεπιστημιακής μόρφωσης. Επίσης, είτε μας αρέσει ή όχι, όταν και οι δυο γονείς "έχουν σπουδάσει", φαντάζει μάλλον περίεργο το παιδί να μείνει εκτός πανεπιστημίου.

Για την ιστορία την ίδια χρονιά είχα δώσει και εγώ πανελλήνιες. Με 10+ μαθηματικά, ~14 Χημεία & Φυσική και 15 στην έκθεση έμεινα μακριά από τα Τμήματα που είχα δηλώσει. Πέρασα όμως στο "τελευταίο ΤΕΙ" που είχα δηλώσει "για την αναβολή", το οποίο τότε δεν ήταν άλλο από το "Τμήμα Φυτικής Παραγωγής - Σχολή Τεχνολογίας Γεωπονίας - ΤΕΙ Κοζάνης - Παράρτημα Φλώρινας". Τι μου έμεινε από αυτό; Μια εξαιρετική εκδρομή στην Φλώρινα για την εγγραφή, η ακτινογραφία θώρακος που ακόμα κοσμεί τον τοίχο στο δωμάτιό μου, τα λιοντάρια στο ζωολογικό κήπο που μάλλον ένιωθαν εντελώς εκτός κλίματος και οι καταπληκτικές Πρέσπες. Θυμάμαι ακόμα και την 'Αννυ από το πρώτο μου φοιτητικό βράδυ - για αυτό όμως μάλλον θα μιλήσω μια άλλη φορά. Ας πω μόνο πως η πρώτη εντύπωση φοιτητικής ζωής δεν επιβεβαιώθηκε από τα πολλά χρόνια που ακολούθησαν.

ΤΕΙ - Deree - Αγγλία ήταν λοιπόν η λύση στο αδιέξοδο. Ο Βασίλης τελικά επέλεξε την Αγγλία.. Έτσι και έγινε λοιπόν: A-levels στο Κολλέγιο την χρονιά 1995-96, εισαγωγή στο Cranfield University, λουκουμάδες για πέντε μέρες στον Ασπρόπυργο τον Σεπτέμβρη του 1996, HND το 1998, BSc το 1999 και MSc το σωτήριο έτος 2000. Χωρίς αμφιβολία λοιπόν, το τέλος του κόσμου που βιώσαμε εκείνο το καλοκαιρινό μεσημέρι του 1995 στις Κουκουναριές της Σκιάθου δεν είχε καμία, μα καμία απολύτως σχέση με την πραγματικότητα. Υπάρχει ζωή και μετά τις πανελλήνιες.

Θέλησα να γράψω το άρθρο αυτό λόγω των αποτελεσμάτων των πανελληνίων εξετάσεων που ανακοινώθηκαν πρόσφατα και επειδή πιστεύω βαθιά πως η εθνική παράνοια γύρω από το θεσμό των πανελληνίων και το μαύρο, ένοχο business του φροντιστηρίου είναι από τους σημαντικότερους υπεύθυνους του καταντήματος που βιώνουμε στη χώρα μας εν έτει 2012.

Οι αγρότες κλείνουν τον δρόμο και φωνάζουν "δεν έχουμε να πληρώσουμε τα φροντιστήρια των παιδιών μας". Υπάρχουν οικογένειες με μηνιαίο εισόδημα 800 € που δίνουν 300 € για φροντιστήριο "για το μέλλον των παιδιών τους". Οι τιμές φροντιστηρίου στο Κερατσίνι είναι σε ίδια τάξη μεγέθους με το Κεφαλάρι. Το φροντιστήριο είναι το σημαντικότερο είδος πρώτης ανάγκης στην Ελλάδα της μεταπολίτευσης. Έχουμε τρελαθεί όλοι λοιπόν;

Πραγματικά, δεν ξέρω.

Η ερμηνεία που δίνω είναι η ακόλουθη: Πίσω από την παράνοια των πανελλαδικών και του φροντιστηρίου κρύβεται ένα κοινωνικό κοινό μυστικό, ένα ηθικό συμβόλαιο μεταξύ των μιζοκομμάτων και του λαού που δεν έσπασε μέχρι σήμερα: 

Όποιος καταφέρει να μπει στο Πανεπιστήμιο δικαιούται να "αποκατασταθεί". 

Πραγματικά, το μοναδικό παράδειγμα παγκοσμίως μιας "entitlement economy" όπως έλεγε η Founding Chair του G20 Young Entrepreneurs Alliance. Μέρι εκεί έφτασε η χάρη μας. Entitlement economy. Αν έμπαινες στο Πανεπιστήμιο, είχες δικαίωμα στην αποκατάσταση. Αυτό ήταν λοιπόν το Return-on-Investment της ελληνικής οικογένειας: Θα τα σκάσουμε χοντρά για να μπει το παιδί στο Πανεπιστήμιο, μετά όμως θα αποκατασταθεί!

Έτσι ίσως ερμηνεύονται και οι δυο μοναδικές σταθερές στην Ελλάδα της μεταπολίτευσης:

1. Οι πανελλήνιες είναι αδιάβλητες

2. Κανείς δεν απολύεται από το δημόσιο.

...θυμίζω εξάλλου πως μια φορά το 1979 με τον ανεπανάληπτο Γ. Ράμμο διέρευσαν τα θέματα των πανελληνίων πράγμα που συνετέλεσε τα μέγιστα στην κατάρρευση της τότε κυβέρνησης.

Ένα τελευταίο ζήτημα που θέλω να θίξω, μάλλον το σημαντικότερο από όλα τα παραπάνω, είναι εκείνο του μηχανογραφικού δελτίου. Εκείνου του μηχανισμού δηλαδή που δημιουργεί δυστυχισμένους ανθρώπους. Εδώ και αν μιλάμε για παράνοια! Θυμάμαι πολύ καλά ένα (σχεδόν*) συμφοιτητή μου στο Μαθηματικό Κρήτης που έλεγε την εξής ιστορία: Είχε γράψει πολύ καλά στις πανελλήνιες και ήρθε η ώρα να συμπληρώσει το μηχανογραφικό. "Θα βάλω πρώτη επιλογή το Μαθηματικό!", είπε με χαρά. Αμέσως γονείς, αδέρφια, συγγενείς, καθηγητές, φίλοι, γνωστοί, με ένα στόμα - μια φωνή, έπεσαν πάνω του και φώναζαν! ΕΙΣΑΙ ΤΡΕΛΟΣ; ΘΑ ΒΑΛΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟ; ΑΦΟΥ ΜΕ ΑΥΤΟΥΣ ΤΟΥΣ ΒΑΘΜΟΥΣ ΜΠΟΡΕΙΣ ΝΑ ΠΕΡΑΣΕΙΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ! 

Αν αυτό δεν είναι Ο ΧΕΙΡΟΤΕΡΟΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΣΜΟΣ  τότε τι είναι;;;;

Ευτυχώς ο (σχεδόν) συμφοιτητής βρήκε στο θάρρος να τους στείλει όλους στον αγύριστο και να κάνει την επιλογή που ήθελε. Πολύ φοβάμαι πως ήταν μια μικρή μειοψηφία. Με στατιστικά ασφαλές δείγμα, γνωρίζω πως ήταν μια μικρή μειοψηφία.

Δημιουργήσαμε γενιές δυστυχισμένων ανθρώπων. Γενιές νέων που δεν σπούδασαν αυτό που ήθελαν. Γενιές νέων που δεν κυνήγησαν το όνειρό τους. Απλά, έκαναν "αυτό που πρέπει". Έγιναν πολιτικοί μηχανικοί, γιατροί, δικηγόροι, αντί να γίνουν ίσως μαθηματικοί, βιολόγοι, φιλόλογοι ή ότι άλλο επιθυμούσαν. Αντί ακόμα να κάνουν ένα τεχνικό ή ένα αγροτικό επάγγελμα. Ένας κοινωνικά αποδεκτός φασισμός είναι αυτός.

Σε μια ανοιχτή συζήτηση στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών πρόσφατα είπα πως "μόνος δρόμος για να βγούμε από την κρίση είναι να ανακαλύψουμε ξανά τη χαρά της δημιουργίας". Αναγκαία και ικανή συνθήκη για αυτό είναι να δημιουργήσουμε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που επιτρέπει στους νέους να θελήσουν και να βιώσουν τη χαρά της δημιουργίας. Για να γίνει αυτό, ριζικές, ριζοσπαστικές αλλαγές απαιτούνται σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. 

Σαν "γέφυρα" για επόμενο σχετικό άρθρο - πρόταση, θα πω ότι ένα μεγάλο πρώτο βήμα θα ήταν στην εκπαίδευση να ξαναβρούν οι λέξεις το αυθεντικό νόημά τους.