Περί Σουηδίας, κορωνοϊού και επιστήμης

Διάβαζα τις προάλλες στο έγκριτο Euro2day.gr ένα άρθρο με τίτλο "Οι Σουηδοί έχασαν την πίστη τους στη στρατηγική της χώρας κατά Covid-19" το οποίο μπορείτε να διαβάσετε εδώ. Ήταν ένα ακόμα από τα - κυριολεκτικά - εκατοντάδες άρθρα που εμφανίζονται στον ελληνικό (και όχι μόνο) τύπο σχετικά με τους Σουηδούς οι οποίοι λίγο πολύ παρουσιάζονται ως ανάλγητοι, απάνθρωποι, ενδεχομένως βάρβαροί και σίγουρα αδαείς περί του ορθού τρόπου αντιμετώπισης των επιδημιών.

Το μακρινό 1998 έζησα στη Σουηδία κάνοντας το εαρινό εξάμηνο δευτέρου έτους των σπουδών μου στο Royal Institute of Technology της Στοκχόλμης χάρη στο εξαίρετο πρόγραμμα Erasmus. Έχω λοιπόν ιδία γνώμη περί Σουηδίας και ας μου επιτραπεί να τονίσω πως όταν ακούω ότι στη Σουηδία γίνεται κάτι λάθος ενώ στην Ελλάδα γίνεται σωστα, ειδικά δε όταν αυτό το 'κάτι' αφορά μια κρατική λειτουργία και πολύ περισσότερο στον τομέα της υγείας, είμαι πολύ, πάρα πολύ επιφυλακτικός.

Καλό λοιπόν είναι να δούμε τι λένε τα δεδομένα. Το παρακάτω γράφημα είναι αποκαλυπτικό:

Βλέπουμε λοιπόν ότι η Σουηδία δεν τα πάει καθόλου άσχημα. Για την ακρίβεια τα πάει πολύ καλύτερα από τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες και τις ΗΠΑ - ενώ βεβαίως τα πάει εντυπωσιακά καλύτερα από την Ελλάδα. Ανανεωμένες πληροφορίες μπορεί κανείς να βρει και σε αυτόν εδώ τον σύνδεσμο.

Παρατηρήστε το εξής: Ενώ την τελευταία εβδομάδα στην Ελλάδα έχουμε από 80 εώς 120 απώλειες την ημέρα από τον νέο κορωνοϊό, η Σουηδία έχει τα εξής αποτελέσματα: 20/11: 27, 21/11: 24, 22/11: 33, 23/11:  33, 24/11: 21, 25/11: 10, 26/11: 3, 27/11: 16. Γιατί λοιπόν αυτή η εμμονή του τύπου με την δήθεν "αποτυχία" της Σουηδίας και, πολύ περισσότερο, με την απολύτως δήθεν "αγανάκτηση" του σκανδιναβικού αυτού λαού; Ας το σκεφτούμε και ας βγάλουμε όλοι τα συμπεράσματά μας για τους λόγους αυτής της εμμονής.

Βέβαια, πολλοί θα αναφερθούν στο γεγονός ότι η Σουηδία μετρά έναν αριθμό περίπου 6.700 νεκρών από την πανδημία, αριθμός που δεν είναι μικρός (η Ελλάδα μέχρι στιγμής έχει περίπου 2.300 με παρόμοιο πληθυσμό - μην σας ξεγελά όμως ο απόλυτος αριθμός, ο ρυθμός άυξησης έχει σημασία). 

Πράγματι λοιπόν. Μετράει 6.700 θανάτους μέχρι στιγμής η Σουηδία, εκ των οποίων σχεδόν όλοι στο πρώτο κύμα και από αυτούς το πολύ μεγάλο ποσοστό σε γηροκομεία (όπου έγινε ένα μεγάλο λάθος και αν δεν κάνω λάθος αποδόθηκαν ευθύνες).

Η Σουηδία όμως, σε αντίθεση με όλη την υπόλοιπη Ευρώπη, θα γλυτώσει πολλές χιλιάδες θανάτους λόγω καθυστερημένης διάγνωσης καρκίνων, καρδιοπαθειών και άλλων σοβαρών ασθενειών (κάτι απολύτως διαπιστωμένο — ο κόσμος αργεί να πάει στον γιατρό εν μέσω lockdown, όποτε δυστυχώς μερικές φορές όταν τελικά πάει, είναι αργά).

Ακόμα η Σουηδία θα γλιτώσει την τεράστια αύξηση των ναρκωτικών, του αλκοολισμού, των ψυχοφαρμάκων και της ενδοοικογενειακής βίας, που παρατηρείται πάντοτε με το lockdown (ενώ θα μπορούσαν να περιγραφούν με πολύ μελανά χρώματα οι τεράστιες οικονομικοκοινωνικές επιπτώσεις του).

Έρχεται μια στιγμή που το lockdown απομένει να είναι η μόνη διαθέσιμη λύση. Το θέμα είναι η οργανωμένη πολιτεία να καταφέρει να μην φτάσει στην στιγμή εκείνη. Οι Σουηδοί φίλοι μας ήταν οι μόνοι που το κατάφεραν και τους αξίζουν - κατά την γνώμη μου πάντα - συγχαρητήρια.

Αυτό όμως που δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε είναι πως είμαστε ακόμα στη μέση του δεύτερου κύματος και ότι, κατά πάσα πιθανότητα, θα υπάρξει και τρίτο κύμα (κατά το οποίο στην Ισπανική Γρίπη ήταν που καταγράφηκε η μεγάλη πλειοψηφία των θυμάτων). Στο τέλος γίνεται λογαριασμός και τότε θα μάθουμε όλοι εάν ο μοναχικός δρόμος της Σουηδίας ήταν σωστός ή όχι. Μέχρι τότε θα πρότεινα να παρακολουθούμε και να έχουμε σεβασμό προς εκείνους που τολμάνε να πάρουμε μια διαφορετική απόφαση, όχι βάσει δοξασιών (π.χ. "με τη Θεία Κοινωνία δεν κολλάει") αλλά βάσει της τρέχουσας επιστημονικής γνώσης.

Τέλος, δεν γίνεται να μην το πω, έχω μεγάλο θαυμασμό για τον Σουηδικό λαό που ακόμα και σε μια πρωτόγνωρη συνθήκη όπως η πανδημία του κορωνοϊού κατάφερε να προστατέψει τη δημόσια υγεία χωρίς να καταπατήσει τα δημοκρατικά δικαιώματα και τις ατομικές ελευθερίες. Μια πράγματι δύσκολη άσκηση κατά την οποία οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές δημοκρατίες - της Ελλάδα προεξάρχουσας - απέτυχαν παταγωδώς.

Επιστροφή στην Στοκχόλμη

Οι πρώτοι μήνες στο πανεπιστήμιο είχαν κυλήσει γεμάτοι ενέργεια και ενθουσιασμό. Πρώτη φορά μένω μόνος σε μια άλλη πόλη. Γνωριμία με ένα εντελώς νέο γνωστικό αντικείμενο σε ένα πολύ διαφορετικό εκπαιδευτικό περιβάλλον.

Πολλά νέα πρόσωπα — κάποιοι έγιναν οι καλύτεροι μου φίλοι. Διασκέδαση, έρωτες, αλκοόλ, επιστήμη και βεβαίως πολιτική. Ομηρικές μάχες στα αμφιθέατρα για την κατάληψη και την αναγνώριση της πληροφορικής, όραμα για μια καλύτερη Ελλάδα (που με κάποιο μαγικό τρόπο νομίζαμε πως ήταν υπόθεση δική μας).

Κάπου εκεί, μόλις στο δεύτερο εξάμηνο ήρθε το Erasmus. O Καθηγητής, νομίζω επίκουρος τότε, Πάνος Τραχανιάς και η εξαίρετη Εύα Μιχελιδάκη από το γραφείο διασύνδεσης. Δηλώνω συμμετοχή, στις αρχές του 3ου εξαμήνου. Αίτηση για υποτροφία στο ΙΚΥ, γίνεται δεκτή. Ενημερώνω τους γονείς μου, ενθουσιάζονται. Ήταν επίσημο: Το 4ο εξάμηνο των σπουδών μου θα το έκανα στο "Βασικό Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Στοκχόλμης" (ναι, αυτό που ο υπόλοιπος πλανήτης γνωρίζει ως "ΚΤΗ").

Βεβαίως, δεν ήθελα να πάω μόνος. Αρχικά ήταν να έρθει μαζί μου η Μαρία. Μετά άλλαξε γνώμη (ή, όπως θα σκέφτηκαν πολλοί, ξανάρθε στα λογικά της). Έπρεπε να βρω έναν επαρκώς τρελό, απευθύνθηκα στον Χρήστο (ναι, αυτόν τον "πολύ αυστηρό καθηγητή" που μου έλεγαν πρόσφατα κάποιοι φοιτητές του). Φυσικά πείστηκε εύκολα. Δυστυχώς όμως ο πατέρας του αρρωσταίνει σοβαρά λίγες μέρες πριν φύγουμε και αναγκάζεται να ακυρώσει τη συμμετοχή του.

Έτσι, αρχές Φλεβάρη του 1998 είμαι στο Ανατολικό Αεροδρόμιο Ελληνικού και ξεκινώ για την Στοκχόλμη, όπου πέρασα 6 υπέροχους μήνες, στους οποίους επισκέφτηκα 7 χώρες και δημιούργησα φιλίες που κρατούν ακόμα.

Το σημαντικότερο είναι ότι χάρη στο Erasmus γνώρισα τα start-ups και την επιχειρηματικότητα. Με λίγα λόγια οι έξι αυτοί μήνες καθόρισαν τη ζωή μου και το αποτύπωμα που θα αφήσω στον κόσμο.

Για όλα αυτά όμως θα επεκταθώ σε επόμενη δημοσίευση.

Τώρα είμαι στο αεροπλάνο. Πετάω από Αθήνα απευθείας για Στοκχόλμη ώστε να πάρω μέρος στο 20ετές reunion. Δυστυχώς ο Αντώνης αναγκάστηκε να ακυρώσει την τελευταία στιγμή. Στην ίδια πτήση όμως είναι ο Δήμος με τη γυναίκα του. Εκεί θα συναντήσουμε την Ισπανική Αρμάδα: Τον Alvaro και τον Javi. Τον Pancho, τον Iker, τον Jaime και τον Angel. Θα είναι ακόμα η Vanessa με τον Σουηδό σύζυγο της, που έμειναν στην Στοκχόλμη, καθώς και η Maria με τον Philippe, τον Γαλλο-Ιάπωνα που πλέον λογίζεται κι αυτός για Ισπανός.

Είναι 20 χρόνια από την άνοιξη του 1998. Όταν γυρίσουμε θα βρω τις φωτογραφίες που έχω από τότε. Αρκετές εκατοντάδες, τυπωμένες σε μια βαλίτσα. Να που ήμαστε εθισμένοι στις φωτογραφίες και πριν τα smartphones!

Θα βρω και τα 6 μεγάλα άσπρα χαρτόνια που είχα κολλήσει στον τοίχο σε έναν πάρτυ τον Μάιο του 1998, ώστε όλοι να γράψουν το όνομα και το e.mail τους για να βρεθούμε μετά από χρόνια. Τα μόνα που θυμάμαι από αυτό το πάρτυ ήταν τα χαρτόνια που γρήγορα γέμισαν, το γεγονός ότι οι συγκάτοικοι στο corridor δεν εκτίμησαν το ότι τους έσπασα όλα τα πιάτα και τα ποτήρια (παρότι την επόμενη μέρα τα είχα όλα αντικαταστήσει με καινούργια), καθώς και μια πανέμορφη φοιτήτρια που έμενε στο Lappis και τελικά... δεν ήρθε. Ναι ρε φίλε, αυτό μου έχει μείνει, ότι δεν ήρθε σε εκείνο το πάρτυ.

Είκοσι χρόνια από το Erasmus λοιπόν. Είκοσι χρόνια που έχουν περάσει σαν νερό. Οι έξι εκείνοι μήνες από τη μια μοιάζουν σαν μια άλλη ζωή, από την άλλη σαν χθες.

Γράφω αυτές τις γραμμές και καταλαβαίνω πως το κυριότερο που θέλω να κάνω είναι να εκφράσω ευγνωμοσύνη. Ευγνωμοσύνη για όλα όσα έχουμε ζήσει και για όλους τους ανθρώπους με τους οποίους τα ζήσαμε μαζί.

Σε λίγα λεπτά προσγειωνόμαστε. Θα είναι τρεις μέρες με μεγάλο ενδιαφέρον. Θα επανέλθω στο ιστολόγιο αυτό με νέα από την παρέα του Erasmus και φυσικά με φωτορεπορτάζ!

20 χρόνια μετά: Ελληνο-ισπανική συνάντηση στην Στοκχόλμη 

Φορολογία, ανάπτυξη και ποιότητα ζωής

Στις αρχές Ιουνίου ήμουν για λίγες μέρες στο Lund της Σουηδίας,  στον πολύ καλό φίλο Γιάννη Κωστόγιαννη που διαπρέπει εκεί ως ορθοπεδικός χειρουργός. Έτυχε να είναι η δεύτερη φορά σε σύντομο διάστημα καθώς τον Μάιο ήμουν στην Στοκχόλμη για το 7th European Youth Entrepreneurship Conference από το Yes for Europe —στην πόλη εκείνη είχα ζήσει 6 μήνες σαν φοιτητής Erasmus το 1998.  

Είδα λοιπόν και πάλι,  με τα ίδια μου τα μάτια,  ότι ένα διαφορετικό μοντέλο οργάνωσης της κοινωνίας και της οικονομίας είναι απολύτως εφικτό και βιώσιμο. Ένα μοντέλο που βάζει πάνω απ'όλα τον άνθρωπο και ταυτόχρονα δημιουργεί προϋποθέσεις για ισχυρή οικονομική ανάπτυξη και σταθερή βελτίωση του βιοτικού επιπέδου χωρίς αποκλεισμούς. 

Το προσφέρει το Σουηδικό κράτος στους Πολίτες του; Μεταξύ άλλων δίνει υψηλοτάτου  επιπέδου δωρεάν παιδεία και υγεία για όλους δίχως καμία εξαίρεση. Δίνει ακόμα κορυφαίες υποδομές, εξαιρετική ασφάλεια και αίσθημα δικαιοσύνης. 

Πώς τα καταφέρνουν όλα αυτά οι Σκανδιναβοί φίλοι μας; Πού βρίσκουν τόσα χρήματα;  Μα φυσικά με  υψηλότατους φόρους. Μαγικές λύσεις δεν υπάρχουν, έτσι λοιπόν τόσο οι ιδιώτες όσο και οι επιχειρήσεις επιστρέφουν στην κοινωνία ένα σημαντικό μέρος των εισοδημάτων τους. 

Να λοιπόν που η κυρίαρχη πολιτική άποψη στην Ελλάδα και τόσες άλλες χώρες, εκείνη που λέει πως η ανάπτυξη προϋποθέτει κυρίως τη χαμηλή φορολογία και τους χαμηλούς μισθούς, αμφισβητείται στην πράξη από το παράδειγμα της Σουηδίας. 

Που έχει οδηγήσει λοιπόν η υψηλή φορολογία φυσικών και νομικών προσώπων; Που έχουν οδηγήσει οι μεγάλοι μισθοί και συντάξεις, η δωρεάν υγεία και παιδιά για όλους;  Έχουν οδηγήσει σε μια εξαιρετικά δυναμική και εξωστρεφή οικονομία με εντυπωσιακή καινοτομία σε όλους τους κλάδους. Αμέτρητα παραδείγματα ξεκινώντας από επιχειρήσεις της παραδοσιακής οικονομίας όπως η TetraPak και η IKEA, φτάνοντας  μέχρι την αιχμή του ψηφιακού επιχειρείν με εταιρείες όπως η Axis και η Spotify. 

Εξάλλου, όπως έχω ακούσει τον ίδιο τον Morten Lund να λέει το 2008, αναφερόμενος στη Δανία — της οποίας η Σουηδία μάλλον είναι βελτιωμένη έκδοση, η γνώση της ασφάλειας που παρείχε η κοινωνία για τον ίδιο και την οικογένειά του τον βοήθησαν να πάρει μεγάλα επιχειρηματικά και επενδυτικά ρίσκα, οδηγώντας μεταξύ άλλων στη δημιουργία επιχειρήσεων όπως το Skype. 

Ενδεικτικό της επιτυχίας της ψηφιακής οικονομίας στη χώρα αυτή είναι ότι η Σουηδία έχει τα περισσότερα unicorns per capita στον κόσμο μετά το Silicon Valley.

Θα αναρωτηθεί δίκαια κάποιος, “είναι τελικά ο παράδεισος επί της γης η Σουηδία;”.  Σίγουρα όχι. Αντιμετωπίζει πολλές προκλήσεις και οι άνθρωποι εκ φύσεως πάντα θέλουν το καλύτερο - οπότε καμιά φορά εξακολουθούν να γκρινιάζουν σε περιβάλλοντα που σε άλλους φαίνονται ιδανικά. 

Το ασφαλές συμπέρασμα όμως είμαι ότι  σίγουρα η χώρα αυτή έχει καταφέρει πολλά, σε όλα τα επίπεδα. Καλό είναι λοιπόν να μελετηθεί σε βάθος. Ιστορικά, κοινωνιολογικά, πολιτικά, οικονομικά, πολιτισμικά. Σίγουρα έχουμε να μάθουμε πολλά. 

Κλείνω με μια συμβουλή προς όλους: Η πολυετής περίοδο της κρίσης στην Ελλάδα, ως μάλλον ήταν αναμενόμενο, έχει δημιουργήσει έντονο και πολυεπίπεδο φανατισμό. Πολλοί φαίνονται σίγουροι για όλα, απορρίπτοντας δίχως δεύτερη σκέψη την αντίθετη άποψη. 

Αυτές οι βεβαιότητες όμως τελικά εγκλωβίζουν τη δημιουργικότητα μας, εμποδίζοντας μας την κρίσιμη στιγμή να σκεφτούμε και να πράξουμε έξυπνα, αποτελεσματικά. Ας ανοίξουμε λοιπόν τα μάτια και τα αυτιά μας, ας μελετήσουμε χώρες και κοινωνίες που έχουν προοδεύσει και ας γίνουμε ιδιαίτερα επιφυλακτικοί προς κάθε είδους βεβαιότητες.