Περί ανησυχίας

Από τον Βούδα έως τον Επίκουρο και από τον Ιησού Χριστό μέχρι τον Μωάμεθ και τον Κομφούκιο, προφήτες, θρησκευτικοί ηγέτες και φιλόσοφοι δίνουν κεντρική θέση στις διδασκαλίες τους στο ζήτημα της γαλήνης, της αταραξίας, της ηρεμίας ή ακόμα και της "ειρήνης της ψυχής". Το ίδιο ακριβώς κάνει και η σύγχρονη ψυχολογία και ψυχιατρική. Φαίνεται λοιπόν πως η γαλήνη, ή όπως αλλιώς επιλέξει να περιγράψει κάποιος αυτήν την ψυχοσωματική κατάσταση, αποτελούσε και αποτελεί κύριο στόχο της μεγάλης πλειοψηφίας των ανθρώπων. Στόχος που, υπονοείται σαφώς, είναι τόσο δύσκολος να επιτευχθεί ώστε συχνά να αποτελεί και αντικείμενο θεϊκής παρέμβασης.

Αυτό δυστυχώς συνάδει και με την εμπειρία των περισσοτέρων από εμάς. Θέλουμε την αταραξία, σχεδόν όλοι όμως βασανιζόμαστε από μια διαρκή ανησυχία. Ο μεγάλος συγγραφέας και δάσκαλος Eckhart Tolle μιλάει για έναν "θόρυβο από το παρασκήνιο" ("background noise") που υπάρχει συνεχώς στην σκέψη μας. Πράγματι, πολλοί μελετητές έχουν επιβεβαιώσει πως οι στιγμές που μπορεί ο μέσος άνθρωπος να ηρεμίσει πραγματικά είναι εντυπωσιακά λίγες. Ο εθισμός στα smartphones και στα (αντι-)κοινωνικά δίκτυα επιβεβαιώνει την παραπάνω υπόθεση: Κανείς δεν μπορεί να μείνει ήρεμος, μόνος με τον εαυτό του, ούτε για λίγα λεπτά.

Ανησυχία.

Αυτή είναι λοιπόν η μάστιγα της ανθρώπινης ύπαρξης. Μια κατάρα που φαίνεται να μας συντροφεύει παντού και πάντα. Λίγο πριν κοιμηθούμε και όταν ξυπνάμε. Στον δημόσιο και στον ιδιωτικό μας βίο. Στη χαρά και στη λύπη. Η ανησυχία είναι πάντοτε εκεί. Σκέψεις κάθε είδους, δημιουργούν προβλήματα επίσης κάθε είδους. Προβλήματα που κατά κανόνα έχουν μεν μια μικρή πραγματική βάση, διογκώνονται δε, μεγεθύνονται υπερβολικά και καθίστανται δυσβάσταχτα.

Πολλοί ισχυρίζονται πως ο πρωταρχικός φόβος είναι ο υπαρξιακός. Ο φόβος του θανάτου. Ίσως έχουν δίκιο. Ο φόβος αυτός όμως προβάλλεται τελικά σε αμέτρητες πτυχές της ζωής μας και συχνά την καθιστά αφόρητη. Καταλήγουμε συχνά να ανησυχούμε έντονα για προβλήματα που μικρή σχέση έχουν με την πραγματικότητα και, ακόμα χειρότερα, για ζητήματα που είναι έξω από την σφαίρα της επιρροής μας.

Πόσο συχνά δεν έχουμε ανησυχήσει έντονα για την εικόνα μας. Τι θα νομίσουν "οι άλλοι" για εμάς. Για την πορεία ενός έργου, για την επαγγελματική μας εξέλιξη. Για μια ασθένεια, τρέχουσα ή ως μελλοντική πιθανότητα. Για το τί θα γίνουν τα παιδιά, οι γονείς ή τα αδέρφια μας. Για κάθε πιθανό ενδεχόμενο. Έχει όμως οποιοδήποτε νόημα αυτή η κατάσταση; Πολύ περισσότερο όταν αυτή η ανησυχία ξεφεύγει από το επίπεδο του πραγματικού, εκείνο της λήψης αποφάσεων και της δράσης, και καλύπτει όλο τον ορίζοντα των σκέψεων και συναισθημάτων μας.

Ας σκεφτούμε τα εξής:

• Ότι κι αν κάνουμε, τελικά όλοι θα υποταχτούμε στη νομοτέλεια της ζωής και κάποτε θα αποχωρήσουμε από τον μάταιο τούτο κόσμο.
• Το ίδιο θα συμβεί στους γονείς, τα αδέρφια, τους συζύγους και συντρόφους μας, στα παιδιά μας και τα εγγόνια μας, στους φίλους και σε όλους τους γνωστούς μας.
• Είναι θέμα μερικών δεκαετιών, ή έστω ενός αιώνα, ώστε να μην ζει πια κανείς που μας είχε γνωρίσει.
• Λίγο καιρό αργότερα, δεν θα ζει κανείς που να είχε κάποτε ακούσει οτιδήποτε για εμάς και, οτιδήποτε κι αν είχαμε κάνει στη ζωή μας, όσο 'τεράστιας σημασίας' κι αν ήταν αυτό, δεν θα το θυμάται κανείς πια.
• Είναι ενδεικτικό ότι από τα δισεκατομμύρια ανθρώπων που υπήρξαν ποτέ, εκείνοι που 'έχουν μείνει στην ιστορία' δεν είναι παρά ένα απειροελάχιστο ποσοστό ενώ, κατά βάση θυμόμαστε τους μύθους περί της ζωής τους παρά την ίδια τη ζωή τους.
• Ακόμα, όπως μας διδάσκει η σύγχρονη φυσική, το τέλος της γης μας και του ηλιακού μας συστήματος είναι προδιαγεγραμμένο ενώ, με βάσει πολλές θεωρίας, μια "μεγάλη σύνθλιψη" θα σημάνει το τέλος της ιστορίας που ξεκίνησε πριν περίπου δεκατέσσερα δισεκατομμύρια χρόνια με τη "μεγάλη έκρηξη".

Ο παραπάνω συλλογισμός μπορεί εκ πρώτης όψεως να διαβαστεί ως μηδενιστικός. Δεν στοχεύει όμως εκεί σε καμία περίπτωση. Αυτό που θέλει να καταδείξει είναι ότι, πιθανότατα, κανένα έμψυχο ον ή άψυχο αντικείμενο, καμία πράξη ή γεγονός, δεν φέρει οποιοδήποτε νόημα αφεαυτού.

Απολύτως κανένα. 

Το νόημα σε όλα το δίνουμε μόνο εμείς, οι ίδιοι οι άνθρωποι, μέσα από το μοντέλο της πραγματικότητας που σταδιακά δημιουργεί ο εγκέφαλός μας. Το δε νόημα αυτό, πιθανότατα παύει να έχει οποιαδήποτε υπόσταση την στιγμή που ο εγκέφαλος παύει να λειτουργεί.

Μια ωραία αναλογία είναι ο τρόπος λειτουργίας των ψηφιακών συστημάτων. Η οθόνη στην οποία γράφω τώρα αυτό το κείμενο και μια άλλη στην οποία ένας αναγνώστης το διαβάζει, έχει νόημα μόνο χάρη στη μεγάλη σειρά συμβάσεων που έχουμε κάνει για τη νοηματοδότηση μιας ατέλειωτης σειράς δυαδικών ψηφίων. Ένας ολόκληρος κόσμος μπορεί να παρασταθεί από μια τέτοια σειρά, στη βάση πάντα κάποιων συμβάσεων απόδοσης νοήματος. 

Όλα όμως στηρίζονται στο γεγονός ότι ο υπολογιστής όντως λειτουργεί, τόσο στον πομπό όσο και στον δέκτη της πληροφορίας. Η λειτουργία αυτή αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση της νοηματοδότησης. Φανταστείτε να ζείτε λοιπόν σε έναν εικονικό κόσμο και κάποια στιγμή να κόβεται το ρεύμα (ή ίσως πιο απλά να παύει να λειτουργεί ένα σύνολο διεργασιών που αντιπροσωπεύουν έναν εικονικό χαρακτήρα). Όλα τελειώνουν κι αυτό φαίνεται απολύτως κατανοητό.

Κρίνω λοιπόν ως σημαντικότατο βήμα να υιοθετήσουμε την ίδια προσέγγιση και στην 'πραγματικότητα', σε αυτό που ονομάζουμε φυσικό κόσμο. Τα πάντα θα έχουν ένα τέλος, αυτό αφορά συνολικά το σύμπαν - όχι μόνο την ίδια μας την ύπαρξη, και ότι και να κάνουμε δεν υπάρχει ουδείς τρόπος να αλλάξουμε αυτήν την νομοτέλεια. Το σημαντικότερο όμως είναι πως δεν υπάρχει τίποτα περίεργο ή άδικο με αυτό.

Αν αντιμετωπίσουμε τη ζωή μέσα από αυτό το πρίσμα, πιθανότατα θα καταλάβουμε πως το να "είσαι καλός άνθρωπος" είναι μάλλον μονόδρομος διότι, όπως φαίνεται, είναι ο μοναδικός τρόπος ώστε η τραγικότητα της ύπαρξης να καταστεί λίγο λιγότερο αφόρητη.

Ας μην ανησυχούμε λοιπόν. 

Ούτως ή άλλως η νομοτέλεια της ζωής δεν αλλάζει με τίποτα ενώ, είτε αποτύχουμε ή επιτύχουμε στους στόχους μας, είτε τα χειρότερα ή τα καλύτερα όνειρά μας γίνουν πραγματικότητα, καμία ουσιώδης επίδραση δεν πρόκειται να υπάρξει στην πορεία των πραγμάτων. Ας απολαύσουμε λοιπόν την στιγμή, ας ευτυχίσουμε και ας βιώσουμε την τόσο ευχάριστη αλληλεξάρτηση με τους ανθρώπους που ζουν γύρω μας, με όποιον τρόπο κρίνουμε εμείς καλύτερα.

Ο άνθρωπος έχει την αδιανόητα μεγάλη δύναμη να μπορεί να νοηματοδοτήσει ο ίδιος τη ζωή του. Αυτό τον κάνει ένα μικρό (ή ίσως και μεγάλο) Θεό. Το τίμημα της δύναμης αυτής δεν είναι άλλο από το περιορισμένο της ύπαρξής μας. Η ζωή μας έχει ημερομηνία λήξεως. Πρέπει κάποιος να αποδεχτεί αυτό το δεδομένο, την ημερομηνία λήξης, δίχως να του προκαλείται ανησυχία, ούτως ώστε να μπορέσει να απολαύσει το θεϊκό δώρο της ζωής.

Μην ανησυχείς λοιπόν. Ούτως ή άλλως, δεν έχει καμία σημασία. 

Μια κριτική στην εικόνα του Αγίου Δημητρίου

Το περασμένο Σάββατο 26 Ιουνίου βρέθηκα στον Ι.Ν. Αγίου Δημητρίου Ασπροπύργου όπου έγινε το εξάμηνο μνημόσυνο του αγαπημένου μου θείου, Κώστα Μπουγιατιώτη. Μπήκα στον ναό λίγο μετά τις 8:00 και παρακολουθούσα τη λειτουργία ενώ το μνημόσυνο ακολούθησε λίγο αργότερα. Εκεί λοιπόν που στεκόμουν και παρακολουθούσα, το βλέμμα μου έπεσε πάνω στην εικόνα του Αγίου Δημητρίου, στον οποίο είναι αφιερωμένος ο ναός αυτός.

Τη συγκεκριμένη εικόνα την έχω δει αμέτρητες φορές, από μικρό παιδάκι. Αν και η "δική μας" ενορία ήταν η διπλανή της Ευαγγελίστριας, πηγαίναμε συχνά στον Άγιο Δημήτρη για διάφορους λόγους, είτε σε γιορτές με το σχολείο ή σε περιστάσεις χαράς ή λύπης ή και απλά για εκκλησιασμό. Πρώτη φορά όμως την πρόσεξα με τόση προσοχή την εικόνα.

Ο εικονιζόμενος Άγιος λοιπόν, του οποίου με μεγάλη τιμή και χαρά φέρω το όνομα, εικονίζεται έφιππος πολεμιστής. Κρατά δόρυ, το άλογό του έχει σηκώσει τα μπροστινά πόδια, ο εχθρός - αντίπαλος στρατιώτης είναι ξαπλωμένος στο έδαφος με τα χέρια ανοιχτά, δεν κρατά πλέον τον οπλισμό του (έχει, δηλαδή, παραδοθεί) και ο Άγιος Δημήτριος ετοιμάζεται το επόμενο δευτερόλεπτο να καρφώσει το δόρυ του στον λαιμό του στρατιώτη ο οποίος κοιτά με βλέμμα απόγνωσης και απελπισίας. 

Είμαι βέβαιος πως θα υπάρχει μια ιστορία που θα δικαιολογεί το γεγονός αυτό. Ο Άγιος Δημήτριος μπορεί να ήταν αμυνόμενος ή να μάχοταν υπέρ της πίστεώς μας ή κάτι τέτοιο. Εξάλλου, καταλαβαίνουμε μέσα από τις εικόνες αυτές πόσο εξοικιωμένη πρέπει να ήταν η κοινωνία της εποχής εκείνης με τη βία, ειδικά με την ακραία βία της θανάτωσης ενός συνανθρώπου μας μέσω της διάτρησης του λαιμού του με ένα δόρυ.

Όλοι οι μεγάλοι μας ήρωες, από τους αρχαίους, τους επαναστάτες του '21 (για παράδειγμα η "πυραμίδα της Αράχωβας") και τους αντάρτες της κατοχής έκαναν παρόμοιες πράξεις για "έναν καλό σκοπό" για αυτό και τους έχουμε κατατάξει στις τάξεις των ηρώων. Γιατί λοιπόν να μου κάνει εντύπωση η εικόνα του Αγίου Δημητρίου ενώ θανατώνει τον αντίπαλο;

Μα, πολύ απλά, διότι η εκκλησία στις μέρες μας πρέπει να έχει μια εκπαιδευτική διάσταση κύρια στόχευση της οποία οφείλει να είναι η μη-βία. To μήνυμα του Θεού της Αγάπης, ανεξάρτητα του αν κάποιος όντων πιστεύει στην ύπαρξη ενός Ανωτέρου Όντος, είναι σήμερα πιο επίκαιρο από ποτέ. Πρέπει να αγαπήσουμε τον εαυτό μας, πρέπει να αγαπήσουμε τον πλησίον μας, πρέπει να αγαπήσουμε όλοι την κοινωνία, όλα τα έθνη και, πάνω απ' όλα, πρέπει να αγαπήσουμε τον πλανήτη που μας φιλοξενεί.

Η καταστροφική δυνατότητα της ανθρωπότητας σήμερα είναι μεγαλύτερη από ποτέ άλλοτε. Αν δώσουμε χώρο στη βία να υπάρξει, είναι μαθηματικώς βέβαιο ότι η αυτοκαταστροφή του ανθρωπίνου είδους θα έρθει πολύ νωρίτερα απ' ότι ίσως φοβόμαστε.

Ως εκ τούτου, θα περίμενα από την Εκκλησία της Ελλάδος - και απ'όλες τις εκκλησίες, όλων των δογμάτων και όλων των θρησκειών - πρώτα απ' όλα να αποκηρύξουν κάθε μορφή βίας και να την αφαιρέσουν από τα κείμενά τους και, φυσικά, από τις κάθε μορφές απεικονίσεις που χρησιμοποιούν.

Ο Θεός της Αγάπης μας δίδαξε αυτό που λέει το όνομά του: Την Αγάπη. Αγάπη χωρίς όρους και χωρίς προϋποθέσεις. Το μήνυμα αυτό, φοβάμαι, δεν είναι συμβατό με την εικόνα ενός έφιππου πολεμιστή που ετοιμάζεται να διατρήσει με το δόρυ του τον λαιμό του παραδομένου αντιπάλου του. 

Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ, ένας Μεγάλος Επαναστάτης

Ένας από τους λόγους που θα μείνει για πάντα στην μνήμη μου το έτος 2020 ήταν γιατί γνώρισα το αληθινό πρόσωπο του Ιησού Χριστού. Όχι, δεν ήταν μέσα από κάποια μεγάλη δυσκολία ή κάποιου είδους ακραία εμπειρία, όπως συχνά συμβαίνει. Αντίθετα, τον Ιησού Χριστού νομίζω πως μπόρεσα να τον κοιτάξω πρώτη φορά στα μάτια διαβάζοντας τον "Τελευταίο Πειρασμό" του Νίκου Καζαντζάκη. Δεν μου έχει μείνει καμία αμφιβολία πως ήταν μια συνάντηση αποκαλυπτική, απίστευτα διδακτική και εντυπωσιακά ουσιώδης για τη διαμόρφωσή μου, καθώς νομίζω πως μπόρεσα να καταλάβω, τουλάχιστον σε ένα πρώτο επίπεδο, τα μηνύματα που θέλησε να μας δώσει ο "Υιός του Ανθρώπου" αλλά και ο "Υιός του Θεού" για τους θρησκευόμενους.

Ανεξάρτητα λοιπόν της τοποθέτησης καθενός από εμάς σχετικά με την ύπαρξη ή όχι κάποιας ανώτερης δύναμης (δεν φιλοδοξώ στο σύντομο αυτό άρθρο να απαντήσω στο προαιώνιο ερώτημα του εάν υπάρχει τελικά Θεός ή όχι - σημειώνω όμως πως εδώ και χρόνια έκρινα πως το ίδιο το ερώτημα με υπερβαίνει, οπότε δηλώνω πλέον αγνωστικιστής), ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ είναι ένα από τα σημαντικότερο πρόσωπα της παγκόσμιας ιστορίας και θέτει μια κορυφαία υποψηφιότητα για τον τίτλο του μεγαλύτερου, του πιο ριζοσπαστικού επαναστάτη που πάτησε ποτέ στη γη.

Πηγαίνοντας κατευθείαν στο συμπέρασμα, τελειώνοντας τον "Τελευταίο Πειρασμό" μου δημιουργήθηκε μια ισχυρότατη πεποίθηση πως σκοπός της ζωής δεν είναι άλλος από το νόημα. Είναι ίσως κάτι σαν έναν αγώνα νοηματοδοσίας που κάθενας μας συμμετέχει από την στιγμή που υπάρχει και η η ίδια η ποιότητα και η αξία του νοήματος που επιλέγει (ελπίζω) να δώσει κανείς στη ζωή του είναι και το μέτρο της αξίας της. Για να μπορέσει όμως κανείς να πλοηγηθεί σε μια τόσο απαιτητική διαδρομή, χρειάζεται χάρτη και πυξίδα, που τις προσέφερε απλόχερα ο Ναζωραίος: Τη συγχώρεση και την αγάπη.

Αν κάποιος αναλογιστεί τη βαρύτητα των παραπάνω, δεν μπορεί παρά να συγκλονιστεί. Ο Άνθρωπος είναι εν τέλει ένας μικρός Θεός: Έχει την απόλυτη ελευθερία να νοηματοδοτήσει τη ζωή του όπως εκείνος θέλει. Το τίμημα για αυτήν την αδιανόητη εξουσία είναι βέβαια πικρό: Η ελευθερία έρχεται μαζί με το πεπερασμένο της ύπαρξης, ένα τίμημα που κάνει τη μεγάλη πλειοψηφία ημών να παραλύει και να μην μπορεί τελικά να ζήσει. Την στιγμή όμως που κάποιος θα συνειδητοποιήσει αυτήν την τεράστια ελευθερία και εξουσία, την στιγμή που θα επιλέξει να μην τρέμει στην σκέψη του θανάτου, τότε μπορεί πραγματικά να ανυψωθεί σε ένα πολύ ανώτερο επίπεδο. Ο φόβος βέβαια και ο φθόνος καραδοκούν. Σε τελική ανάλυση, ο φόβος και ο φθόνος είναι που μας υπενθυμίζουν διαρκώς την θνητότητά μας και επαναφέροντας το πεπερασμένο της ύπαρξής μας, που το μεταμφιέζουν σε μια υποτιθέμενη ματαιότητα, γίνονται μήτρα κάθε αρνητικής σκέψης, πράξης και ενέργεια.

Στη μεγάλη δυσκολία αυτή, κάθε άνθρωπος, κάθε μικρός Θεός δηλαδή, έχει δυο πανίσχυρα όπλα: Την αγάπη και τη συγχώρεση. Είναι εύκολο να το λες και - πολύ - δύσκολο να το κάνεις. Όποιος όμως καταφέρει να αγαπήσει δίχως όρους και προϋποθέσεις (ακόμα λοιπόν και τον "εχθρό" και τον "αντίπαλο", όπως αγαπά το παιδί, τον γονιό, τον αδερφό ή τον σύντροφο) και όποιος έχει καταφέρει να συγχωρήσει επίσης δίχως όρους και προϋποθέσεις, έχει κάνει αυτός ο Άνθρωπος ένα βήμα προς την ίδια τη θέωση, ένα βήμα προς την εκπλήρωση της δυνατότητάς του να γίνει μικρός Θεός.

Τα παραπάνω νομίζω πως έχουν έναν εκπληκτικά επαναστατικό χαρακτήρα αφού εν τέλει αφορούν στην ίδια την απελευθέρωση του ανθρώπου από τον κορυφαίο των φόβων, τον φόβο του θανάτου, ενώ απαντούν στο πλέον μείζον των ερωτημάτων, στο νόημα της ζωής. Εκτός αυτών των θεμελιωδών όμως, ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ υπήρξε επαναστατικός σε μια σειρά από 'μικρότερα' (τρόπος του λέγειν, μικρότερα) και πιο πρακτικά ζητήματα: Τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία και την ισότητά της με τον άντρα. Την προστασία των φτωχοτέρων και την αναδιανομή του πλεονάσματος. Την αποκήρυξη των φορμαλισμών, των στερεοτύπων και των διακρίσεων. Ο Ιησούς, πέραν πάσης αμφιβολίας, ήταν Ο Κορυφαίος των Επαναστατών.  

Βέβαια, όπως μάλλον ήταν αναμενόμενο, ο λόγος του έχει στρεβλωθεί διαχρονικά σε αδιανόητο βαθμό. Το κατεστημένο φέρθηκε όπως πάντα πονηρά: Αντιμέτωπο με το κύμα που θα το διέλυε, αποφάσισε να αγκαλιάσει τον Χριστιανισμό και επιδόθηκε στο αγαπημένο του σπορ: Τη συνεχή, μεθοδική και μεθοδευμένη στρέβλωση λέξεων και εννοιών ώστε να ντύνει και να παρουσιάζει ως "χριστιανικό" το πλέον αντίθετο όσων εδίδαξε ο Ναζωραίος. Φτάσαμε λοιπόν να έχουν έναν νεο-ειδωλολατρισμό, να έχουμε στρατιωτικού τύπου 'ιεραρχίες' στις τάξεις της εκκλησίας και να βάζουμε ένα υποτιθέμενο χριστιανικό πέπλο στις πιο αισχρές πράξεις εκμετάλλευσης (για να μην πω και συχνά στην ιστορία και στα χειρότερα εγκλήματα της ανθρωπότητας, όπως π.χ. οι σταυροφορίες και η ιερά εξέταση). Αυτά όμως θα ήθελα να τα αναλύσω σε ένα απόμενο άρθρο. 

Σήμερα επιθυμία μου είναι να δηλώσω τη μεγάλη μου έκπληξη, ενθουσιασμό και ικανοποίηση από τις οποίες διακατέχομαι αναλογιζόμενος αυτό που αντιλαμβάνομαι ως αληθινό, ουσιώδες μήνυμα του Ιησού Χριστού: Αγαπάτε αλλήλους. Συγχωρείτε τον συνάνθρωπό σας (και πρώτα, τον ίδιο σας τον εαυτό). Δώστε αληθινό νόημα στο μοναδικό, μαγικό ταξίδι της ζωής, αυτό το ανεπανάληπτο δώρο που μας δίδεται εφάπαξ και εναπόκειται σε καθέναν από εμάς εάν θα το απολαύσει ή όχι.

Εύχομαι από καρδιάς καλά Χριστούγεννα με υγεία, ευτυχία και πρόοδο!

Ο Ιησούς στην Τήνο

Ένα από τα πιο ωραία διδάγματα της χριστιανικής παιδείας είναι εκείνο που περιγράφει την οργή που κυρίευσε τον Ιησού Χριστό όταν είδε τους εμπόρους να κατακλύζουν τον Ναό του Σολομώντος και να αισχροκερδούν επάνω στο θρησκευτικό συναίσθημα του λαού. Όλοι μας θυμόμαστε τα κείμενα που γράφουν ότι ο Ιησούς κυνήγησε τους εμπόρους "με τον βούρδουλα", ενώ μια πολύ ζωντανή περιγραφή προσφέρει και ο Νίκος Καζαντζάκης στον "Τελευταίο Πειρασμό" που λέει ότι ο Γιος της Μαρίας επιτέθηκε με τη βουκέντρα σε έναν όχλο εμπόρων. 

Σε προσωπικό επίπεδο μπορώ να πω ότι η θρησκευτική μου διαμόρφωση στηρίχτηκε στην αφήγηση αυτή, καθώς και στην άλλη με την καλή Σαμαρείτισσα που της εξηγεί πως ο Θεός μπορεί να λατερεύεται οπουδήποτε και όχι μόνο στον Ναό του Σολομώντος.

Σκοπός μου σίγουρα δεν είναι να κάνω μια θεολογική συζήτηση ούτε και να επιχειρηματολογήσω επάνω στην ιστορική εξέλιξη της χριστιανικής θρησκείας (πως αυτή δηλαδή σιγά  σιγά αφομοίωσε πολύ μεγάλο αριθμό ειδωλολατρικών πρακτικών και εθιμων) αλλά να θίξω ένα ιδιαίτερα θλιβερό φαινόμενο που συναντάται σε όλη την ελληνική επικράτεια, σε έναν όμως τόπο παίρνει ανυπέρβλητες διαστάσεις:

Την Παναγία της Τήνου.

Θέτω το ερώτημα εξ' αρχής: Πώς θα αντιδρούσε ο Ιησούς εάν με κάποιο τρόπο επισκεπτόταν σήμερα τον Ιερό Ναό της Μεγαλόχαρης στην Τήνο; Τι θα έλεγε για όλην αυτή την αδιανόητη εκμετάλλευση και αισχροκέρδεια σε βάρος δυστυχισμένων ανθρώπων που έχουν χάσει κάθε ελπίδα και ψάχνουν στήριγμα μόνο σε Εκείνον; Θα συμφωνούσε ο Ναζωραίος με τα χιλιάδες χρυσά και ασημένια τάματα που καταλήγουν στα χυτήρια για να γίνουν τελικά πλάκες χρυσού και αργύρου; Θα επικροτούσε τη διακίνηση φυλαχτών, κομποσχοινιών, χαϊμαλιών και κάθε άλλου είδους ''θαυματουργών'' μικροαντικειμένων που ''προστατεύουν" από το κακό;

Η μήπως τελικά ο Γιος του Ανθρώπου θα έπαιρνε ξανά τον βούρδουλα και τη βουκέντρα και δεν θα άφηνε τίποτα όρθιο από αυτό το ασύλληπτο αίσχος;

Αυτό που συμβαίνει στην Τήνο είναι απολύτως απαράδεκτο και ήρθε η ώρα να σταματήσει, όπως βεβαίως το ίδιο πρέπει να γίνει και οπουδήποτε αλλού εμφανίζονται τέτοια φαινόμενα. Μπορεί κανείς να διακρίνει τουλάχιστον τρεις διαστάσεις:

(α) Στη Μεγαλόχαρη έρχονται, μεταξύ άλλων, άνθρωποι που αντιμετωπίζουν σημαντικότατα προβλήματα, πολλές φορές θέματα ζωής και θανάτου. Οι άνθρωποι αυτοί είναι απελπισμένοι και ψάχνουν από κάπου να κρατηθούν. Η σύχρονη επιστήμη, η ψυχιατρική, η ψυχολογία και ίσως και άλλα συναφή γνωστικά αντικείμενα, πολλές φορές μπορούν να απαλύνουν τον πόνο αυτών των ανθρώπων και να τους βοηθήσουν να διαχειριστούν καλύτερα τα αδιέξοδα που αντιμετωπίζουν. 

Προσοχή: Αυτό δεν έχει σε τίποτα να κάνει με την θρησκευτική πίστη - κάθε άλλο! Πολλοί επιστήμονες επιβεβαιώνουν πως η θρησκευτική πίστη συχνά βοηθά πολύ σε αυτές τις δύσκολες καταστάσεις. Το να ανεβαίνεις γονυπετής από το λιμάνι της Τήνο μέχρι τη Μεγαλόχαρη, δεν είναι εκδήλωση θρησκευτικής πίστης αλλά αντίθετα μια ταπείνωση που δεν αξίζει κανένα ανθρώπινο ον. Πολύ περισσότερο που είναι ξεκάθαρο ότι η μεγάλη πλειοψηφία των συνανθρώπων μας που αναγκάζεται από τις καταστάσεις να μπει σε αυτήν τη διαδικασία δεν έχει εύκολη και άμεση πρόσβαση σε επιστημονικές υπηρεσίες ψυχιατρικής και ψυχολογικής υποστήριξης.

Αντί λοιπόν να στρώνουμε κόκκινο χαλί από το λιμάνι μέχρι το ύψωμα που βρίσκεται ο Ιερός Ναός, ας φροντίσουμε οι συνάνθρωποί μας να μπορούν να λάβουν τη βοήθεια των εξειδικευμένων επιστημόνων όποτε και για όσο την χρειάζονται.

(β) Τα τάματα: Είναι πραγματικά πέρα από κάθε φαντασία ο πλούτος που συγκεντρώνεται μέσω των ταμάτων. Ας μην σχολιάσουμε εδώ τη λογική της συναλλαγής: Πληρώνει ο "πιστός" για να "αγοράσει" το έλεος του Μεγαλοδύναμου (δηλαδή, μιλάμε για την πλέον αντι-χριστιανική προσέγγιση που θα μπορούσε ποτέ κανείς να φανταστεί), αλλά να μείνουμε στο εξής: Τι τον χρειάζεται η εκκλησία όλον αυτόν τον πλούτο; Ενημερώνει τους πιστούς ότι όλα αυτά αντίκεινται στις αρχές της Χριστιανικής Θρησκείας; Εκπαιδεύει τους πιστούς ότι δεν μπορούν να εξαγοράσουν την Αγάπη του Θεού αλλά ότι η Χάρη Του θα τους βοηθήσει μόνο μέσα της Μετάνοιας; (δηλαδή μέσα από την αλλαγή της συμπεριφοράς, όπως λέει και ο Peter Senge του MIT χρησιμοποιώντας μάλιστα ακριβώς τη λέξη "Μετάνοια"). 

Φοβάμαι πως δεν τα κάνει όλα αυτά η Εκκλησία. Αντίθετα μάλιστα σιωπηλά ενθαρρύνει τους πιστούς να κάνουν περισσότερα και ακριβότερα τάματα, αφήνοντας να εννοηθεί πως ο Κύριος θα εκτιμήσει τη γεναιοδωρία τους. Μιλάμε για αληθινό αίσχος και ντροπή! Φαντάζομαι πολλοί θα θυμούνται τον σκάνδαλο που ξέσπασε πριν λίγα χρόνια όταν αποκαλύφθηκε πως η μοίρα αυτών των ταμάτων είναι να καταλήξουν σε χυτήρια και να μετατραπούν σε πλάκες πολυτίμων μετάλλων.

(γ) Το παζάρι: Βγαίνοντας κανείς από τη Μεγαλόχαρη πέφτει πάνω σε ένα ανατολίτικο παζάρι με κομποσχοίνια, φυλαχτά, εικονίτσες, λιβάνια, οτιδήποτε μπορεί κανείς να φανταστεί, που στοχεύουν σε lower budget προσκυνητές: Μπορεί να "μην σε παίρνει" να δαπανήσεις τα εκατοντάδες ή χιλιάδες ευρώ για ένα χρυσό ή αργυρό τάμα, αλλά όπως και να το κάνουμε όλο και κάτι θα μπορέσεις να αγοράσεις ώστε η Χάρη του Κυρίου να φτάσει και σε εσένα.

Υπάρχουν λοιπόν πολλά αλληλένδετα ζητήματα:

- Ένα ζήτημα κοινωνικής πρόνοιας και πρόσβασης σε ποιοτικές υπηρεσίες ψυχικής υγείας

- Ένα ζήτημα παραπλάνησης του κοινού και οικονομικής διαχείρισης / αξιοποίησης των δωρεών δίχως έλεγχο του κοινωνικού συνόλου μέσα από τις αρμόδιες δομές

- Ένα ζητήμα πολιτισμού, παιδείας και αισθητικής που καταστρέφει τόσο τον τόπο όσο και τις ψυχές των ανθρώπων που βιώνουν τις καταστάσεις αυτές.

Ας σκεφτούν λοιπόν οι αρμόδιοι φορείς, ας σκεφτεί καθένας από εμάς: Τι θα έπραττε σήμερα ο Ιησούς στην Τήνο; Η ερώτηση αυτή ίσως μας οδηγήσει να αποφασίσουμε να δώσουμε τέρμα στην κατάσταση αυτή που προσβάλλει την Χριστιανική Πίστη, την Ελληνική Δημοκρατία και τον ανθρώπινο πολιτισμό.

Για τις θρησκείες και τη συγκέντρωση της πρωτομαγιάς υπό το πρίσμα του Yuval Noah Harari

Η πρωτομαγιά του 2020 γιορτάστηκε εν μέσω της πανδημίας του κορωνοϊού, δηλαδή υπό συνθήκες πρωτόγνωρες. Το σύνθημα "δεν είναι αργία, είναι απεργία", όσο και αληθινό κι αν είναι στην ουσία του, έμοιαζε να μην έχει ιδιαίτερο περιεχόμενο την στιγμή που ένα μεγάλο ποσοστό της οικονομικής δραστηριότητας έχει εκ των πραγμάτων σταματήσει λόγω των μέτρων προστασίας που ορθώς έχουν ληφθεί.

Εν τούτοις το ΚΚΕ αποφάσισε να κινηθεί στα όρια του νόμου και να διοργανώσει μια συγκέντρωση τηρώντας αυστηρά τα μέτρα προστασίας. Δεν θα κρύψω πως χάρηκα μόλις είδα τις συγκεκριμένες φωτογραφίες καθώς είχα - εύλογα δυστυχώς - μεγάλη ανησυχία για τα ατομικά δικαιώματα που τόσο πολύ έχουν αμφισβητηθεί επ' αφορμή της πανδημίας, κάνοντας όπως είπα σε προηγούμενο άρθρο μια πολύ κακή αρχή.

Γρήγορα βέβαια κατάλαβα το υποκριτικό του θέματος. Η λήψη στο Σύνταγμα ήταν εμφανώς σκηνοθετημένη. Οι παριστάμενοι ήταν κάπως σαν ηθοποιοί σε παράσταση. Κατά την προσέλευση και αποχώτηση, όπως ήταν φυσικό, η απόσταση των δυο μέτρων πήγε περίπατο, όπως πήγε και κατά την κατάθεση στεφάνου στο μνημείο της Καισαριανής.

Επίσης, ήρθαν στο μυαλό μου για όσα έκανε - ή για την ακρίβεια - όσα δεν έκανε το ΚΚΕ στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης που μαστίζει τη χώρα μας από το 2009 μέχρι σήμερα. Εξακολουθεί να μιλάμε για τη λαϊκή κυριαρχή με όρους θεολογικούς, κάτι σαν τη μετά θάνατον ζωή, δίχως να λέει τι πρέπει να κάνουμε οι εργαζόμενοι σήμερα (άλλο από το να αγοράζουμε κουπόνια, Ριζοσπάστη και να πηγαίνουμε όπου μας ζητά το ΠΑΜΕ). Αυτό όμως είναι άλλο ζήτημα.

Το ΚΚΕ είναι αυτό που είναι. Στην πραγματικότητα το τεράστιο αυτό λαϊκό κίνημα εξέπνευσε κατά το ήμισυ μαζί με τον Μπελογιάννη και κατά το ήμισυ μαζί με τον Πλουμπίδη, ότι είχε μείνει από αυτό δηλαδή μετά την προδοσία που υπέστη ο Άρης. Αυτά όμως ας τα αφήσουμε στους ιστορικούς.

Εκεί που θέλω να επικεντρωθώ είναι στο σήμερα. Διάβασα με μεγάλο ενδιαφέρον απόψεις συμπολιτών μας που έδειξαν ιδιαίτερα ενοχλημένοι από την πορεία αυτή. Ένας έλεγε τα εξής:

"Δεν μας άφησαν να πάμε στις παρελάσεις για την ΕΘΝΙΚΗ ΕΟΡΤΗ της 25ης Μαρτίου. Δεν έγιναν καθόλου παρελάσεις. Μετά μας έκλεισαν τις εκκλησίες. Δεν μας άφησαν να πάμε ούτε τη Μεγάλη Εβδομάδα, ούτε καν λιγους από εμάς να πάρουμε το ΑΓΙΟ ΦΩΣ να το πάμε στις γειτονιές μας. Άφησαν όμως το ΚΚΕ και το ΠΑΜΕ να κάνουν συγκέντρωση στο Σύνταγμα. Ως πότε το κράτος μας θα είναι κομμουνιστοφοβικό και κομμουνιστόφιλο; Ως πότε οι άνθρωποι αυτοί θα απολαμβάνουν ειδικού καθεστώτος;".

Η άποψη αυτή, που έγινε ιδιαίτερα δημοφιλής ως παρατήρησα, εμπίπτει στα γνωστικά αντικείμενα ενός ευρέως πλήθους γνωστικών αντικειμένων. Ίσως ο συγγραφέας της να μην μπορεί να ξεπεράσει το ιστορικό γεγονός ότι παρά τις χιλιάδες δολοφονίες, τραμπουκισμούς, εκτοπισμούς και φυλακίσεις, εν τέλει κάποιοι κομμουνιστές όντως επέζησαν της περιόδου 1946-1974 και οι απόγονοί τους, βιολογικοί ή ιδεολογικοί, μπορούν ελεύθερα να διαδηλώνουν στο Σύνταγμα. Να τελικά που η ελληνική εκδοχή της "Endlösung" δεν ήταν και τόσο αποτελεσματική - όπως δεν ήταν ούτε η αυθεντική, καθώς τελικά κάποιοι Εβραίοι επέζησαν.

Ένας Εβραίος που ευτυχώς επέζησε του Endlösung, οι πρόγονοί του δηλαδή, είναι ο μεγάλος ιστορικός και διανοητής Yuval Noah Harari. Στη διάσημη τριλογία που έχει γράψει (Sapiens, Homo Deus, 21 Lessons for the 21st Century) αναπτύσσει την άποψη ότι έννοιες όπως ο εθνικισμός, οι ιδεολογίες και οι θρησκείες είναι στην πραγματικότητα ταυτόσημες και εν τέλει τις ονομάζει όλες "θρησκείες". Mε απλά λόγια, ο εθνικισμός, ο χριστιανισμός και ο κομμουνισμός δεν είναι παρά τρεις διαφορετικές θρησκείες.

Ο συμπολίτης μας που έγραφε την παραπάνω χαριτωμένη άποψη, μάλλον θα στενοχωρηθεί αν καταλάβει τι πραγματικά εννοεί ο Harari:

• Οι πιστοί της θρησκείας του εθνικισμού, μπορούσαν να κάνουν παρελάσεις την 25η Μαρτίου, αλλά δεν το έκαναν.
• Οι πιστοί της θρησκείας του χριστιανισμού, μπορούσαν να κάνουν περιφορές επιταφίων και να μαζευτούν για την ανάσταση, αλλά δεν το έκαναν.
• Αντίθετα, οι πιστοί της θρησκείας του κομμουνισμού, μπορούσαν να διαδηλώσουν για την πρωτομαγιά και όντως το έκαναν.

Δεν τίθεται λοιπόν ερώτημα ως προς ποια από τις θρησκείες αυτές είναι "καλή" ή "κακή". Εξάλλου, αν ζούσαμε σε κανονική ευρωπαϊκή χώρα θα είχαμε αληθινή ανεξιθρησκία (επειδή όμως ζούμε μάλλον στην Ευρωπαϊκή εκδοχή του Ιράν, έχουμε "επικρατούσα θρησκεία" στο Σύνταγμά μας). 

Αυτό που όμως αποδεικνύεται από τα γεγονότα είναι πως οι πιστοί της θρησκείας του κομμουνισμού πιστεύουν πιο ειλικρινά στην θρησκεία τους, ενώ αντίστοιχα οι πιστοί του εθνικισμού και του χριστιανισμού ξέχασαν την πίστη τους πριν αλέκτορα φωνήσαι. 

Πολύ απλά δηλαδή, οι εθνικιστές και οι χριστιανοί αυτής της χώρας, σε αντίθεση με τους κομμουνιστές της, δεν πιστεύουν πραγματικά αυτά που λένε ότι πιστεύουν - χωρίς να είμαι βέβαιος πως είναι κακό αυτό, μάλλον το αντίθετο θα έλεγα.

Εκτός αν πιστεύουν πως εάν πήγαιναν στο Σύνταγμα ή στον επιτάφιο με δυο μέτρα απόσταση, θα τους συνελάμβανε κανείς... Αν ναι, τότε όντως ανήκουν σε πεδία άλλων επιστημών.

Όπισθεν ολοταχώς: Από τον πολιτικό πίσω στον θρησκευτικό όρκο

Θυμάμαι πως τον Ιανουάριο του 2015 ο Αλέξης Τσίπρας πριν ορκιστεί πρωθυπουργός έκανε μια επίσκεψη στον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Κ.κ. Ιερώνυμο Β', τον οποίο και ενημέρωσε ότι ενώ μεν δεν εσκόπευε να δώσει θρησκευτικό όρκο, επιθυμούσε να έχει μια καλή συνεργασία με την Εκκλησία της Ελλάδος.

Κάθε λογικός πολίτης πρέπει να χάρηκε πολύ βλέποντας τον τότε πρωθυπουργό να δίνει πολιτικό όρκο, όπως είναι η ευρωπαϊκή πρακτική, ανεξάρτητα των θρησκευτικών του πεποιθήσεων. Εξάλλου, ένας καλός χριστιανός φαντάζομαι στενοχωριέται πολύ όταν βλέπει να μπλέκουν τον Θεό σε θέματα εντελώς ανθρώπινα, πρακτικά και διοικητικά, που σε τίποτα δεν έχουν να κάνουν με την θρησκευτική πίστη.

"Ἀπόδοτε οὖν τὰ Καίσαρος Καίσαρι καὶ τὰ τοῦ θεοῦ τῷ θεῷ", διδασκόμαστε ότι είπε ο Κύριος, σύμφωνα με το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο κβ':21. Αν κάποιος κρίνει πως η φορολογική πολιτική, η εξωτερική πολιτική, ή κάποιο άλλο ζήτημα που πραγματεύεται μια κυβέρνηση είναι ζήτημα τοῦ θεοῦ, μάλλον έχει μια εσφαλμένη αντίληψη της πραγματικότητας.

Βέβαια, κάθε προοδευτικός πολίτης ένιωσε κάποιο διάστημα αργότερα μια τεράστια απογοήτευση όταν ο ίδιος ο Αλέξης Τσίπρας δεν τόλμησε ούτε κατά διάνοια να αμφισβητήσει την πολιτική εξουσία της Εκκλησίας της Ελλάδος. Ούτε η εκκλησιαστική περιουσία φορολογήθηκε, ούτε το μάθημα των θρησκευτικών άρχισε να διδάσκεται σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά δεδομένα και την επιστημονική προσέγγιση του θέματος, ούτε εν γένει προχώρησε ο διαχωρισμός εκκλησίας - κράτους (πολύ περισσότερο η αφαίρεση του τόσο αναχρονιστικού άρθρου του Συντάγματος που μιλά για ...επικρατούσα θρησκεία).

Μας απογοήτευσε λοιπόν ο κ. Τσίπρας και αποφάσισε με τη σειρά του να μας απογοητεύσει ακόμα περισσότερο ο κ. Μητσοτάκης. Ξαναείδαμε αυτήν την προσβλητική εικόνα του θρησκευτικού όρκου, η οποία μας φέρνει στο νου ολοκληρωτικά καθεστώτα, κοινωνίες που ο ανθρωπισμός δεν έχει βρει τη θέση που του αξίζει. Θέλω πραγματικά να επιμείνω σε αυτό: Ο θρησκευτικός όρκος μιας κυβέρνησης είναι προσβλητικός πρώτα και κύρια για τους αγνούς χριστιανούς, όπως και για κάθε ενσυνείδητο πολίτη που πιστεύει σε ένα σύγχρονο δημοκρατικό κράτος στο οποίο η απόλυτη ανεξιθρησκεία δεν είναι τίποτα λιγότερο από αυτονόητη.

Θέλω να πιστεύω πως η νέα κυβέρνηση θα μείνει πιστή στις φιλελεύθερες αρχές στις οποίες διατείνεται ότι πιστεύει. Οι αρχές αυτές δεν έχουν σε τίποτα να κάνουν με θρησκευτικούς όρκους και απαιτούν τον πλήρη διαχωρισμό εκκλησίας κράτους, τη δίκαιη φορολόγηση της εκκλησιαστικής περιουσίας και την επιστημονική διδασκαλία του μαθήματος των θρησκευτικών.

Γάμος, βάπτιση και κράτος

Είχα τη μεγάλη χαρά και τιμή να είμαι πρόσφατα παρών στον γάμο του εκλεκτού φίλου και συνεργάτη Γιώργου Κρυπωτού με την ομοίως εξαίρετη συνεργάτιδα Αγγλική Σολτάτου.

Για τις υπέροχες στιγμές που περάσαμε αρκετές δεκάδες άτομα σε έναν υπέροχο τόπο ανάμεσα στη Μονεμβασία και τους Μολάους, θα μιλήσω μια άλλη στιγμή — Θα αρκεστώ μόνο να ευχαριστήσω από καρδιάς τον Γιώργο και την Αγγελική και να τους ευχηθώ τα καλύτερα για το μέλλον.

Στη διάρκεια λοιπόν του γάμου, λίγο πριν το εκπληκτικό φαγητό που μας είχαν ετοιμάσει και για το οποίο όλοι ανυπομονούσαμε, πρώτη φορά άκουσα με προσοχή το κείμενο που διαβάζεται σε έναν πολιτικό γάμο. Ομολογώ πως εντυπωσιάστηκα θετικά. Ψάχνοντας online βρήκα το κείμενο αναλυτικά, το οποίο έχει ως εξής:

«Από τη στιγμή αυτή, που ενωθήκατε, με την ελεύθερη συναίνεση σας σε γάμο, οφείλετε αμοιβαία ο ένας στον άλλο, αγά­πη, πίστη και σεβασμό για όλη σας τη ζωή.

Ο γάμος που σας ενώνει, σας επιβάλλει την ταύτιση των τυχών σας και την κοινή αντι­μετώπιση σε βάση ισότητας όλων των ζητημάτων που θα προκύπτουν από τη συμβίωση σας σαν συζύγων και γενικότερα, όλων των δυσκολιών της ζωής. Από κοινού θα πρέπει επίσης να συμβάλλετε ο καθένας ανάλογα με τις δυνάμεις του, στα βάρη που συνεπάγονται η έγγαμη συμβίωση και η συντήρηση και προαγωγή της οικογένειας που θα δημιουργήσετε

Κοινό είναι, τέλος, και το καθήκον και δικαίωμα και των δυο σας να μεριμνάτε για την ανατροφή και διαπαιδαγώγηση των παιδιών σας, ώ­στε να γίνουν χρήσιμοι και χρηστοί πολί­τες και ελεύθερες προσωπικότητες.»

Δεν ξέρω ποιος είναι ο συγγραφέας του κειμένου αυτού, αξίζει όμως τα συγχαρητήρια και την αναγνώριση όλων μας. Πρόκειται περί λόγου αναμφισβήτητα προοδευτικού, θα έλεγα αυθεντικά προοδευτικού, που τόσο πολύ έχει λείψει τα τελευταία χρόνια.

Διαβάζοντας το κείμενο αυτό και ανακαλώντας στην μνήμη μου τους δεκάδες θρησκευτικούς γάμους στους οποίους έχω βρεθεί (όχι ακόμα ως άμεσα ενδιαφερόμενος βέβαια — κουμπάρος ήταν το κοντινότερο), σκέφτηκα πως είναι αδιανόητο που ακόμα και σήμερα, εν έτει 2018, το ελληνικό κράτος εξακολουθεί να δίνει νομικό περιεχόμενο σε μια θρησκευτική τελετή.

Είναι πραγματικά αδιανόητο και, ας μου επιτραπεί, προσβλητικό για την ίδια την ουσία του θρησκευτικού μυστηρίου, όταν εκείνο εκφυλίζεται σε μια νομική (ή ίσως και απλά γραφειοκρατική, διαδικαστική) υποχρέωση.

Χωρίς να θέλω να επεκταθώ παραπάνω, θα ήθελα να πω ότι η γνώμη μου διαμορφώθηκε ξεκάθαρη: Ο πολιτικός γάμος και η πολιτική ονοματοδοσία πρέπει να είναι υποχρεωτικές διοικητικές διαδικασίες για κάθε πολίτη της Ελληνικής Δημοκρατίας που έχει την επιθυμία να παντρευτεί ή που έχει κάνει παιδιά. Τόσο απλά. Υποχρεωτική για όλους, ανεξαρτήτως των θρησκευτικών τους πεποιθήσεων.

Από εκεί και πέρα οποίος πολίτης επιθυμεί για τα θρησκευτικά του πιστεύω να κάνει και θρησκευτική τελετή, είναι φυσικά ελεύθερος να το κάνει. Εκείνη όμως δεν μπορεί να αποκτά νομικό περιεχόμενο!

Επαναλαμβάνω πως μια τέτοια ρύθμιση, όσο κι αν αυτό αρχικά ακουστεί αντιφατικό, στην πραγματικότητα φανερώνει βαθύ σεβασμό για την θρησκεία.

Η μεν πίστη πρέπει να είναι μια ελεύθερη επιλογή, όχι μία τυπική, γραφειοκρατική διαδικασία. Αυτή εξάλλου αντιλαμβάνομαι πως είναι και η ουσία της χριστιανικής διδασκαλίας: «Ἀπόδοτε οὖν τὰ Καίσαρος Καίσαρι καὶ τὰ τοῦ θεοῦ τῷ θεῷ» (από το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο κβ':21). Το δε συντεταγμένο κράτος πρέπει να λειτουργεί με τρόπο ομοιόμορφο προς όλους τους πολίτες, ανεξαρτήτως των όποιων θρησκευτικών πεποιθήσεων τους.

Λόγος να ζεις: Ένας καλός άνθρωπος

Δεν ήμουν ποτέ "της εκκλησίας". Δεν είμαι ούτε και τώρα. Συνήθιζα μάλιστα να λέω σε φίλους πως "είμαι άθεος". Είναι σε μένα βλέπετε τόσο απεχθείς οι διάφορες εκκλησιαστικές συμμορίες που λυμαίνονται τον ανθρώπινο φόβο για το θάνατο που με έκαναν εχθρικό απέναντι στην εκκλησία, ίσως και στην έννοια της θρησκείας.

Από τότε όμως που ήρθα αντιμέτωπος με το μη-αναστρέψιμο, προτιμώ να λέω πως είμαι "αγνωστικιστής", χωρίς βέβαια να έχω μελετήσει σε βάθος την επιστημονική έννοια του όρου. Εκφράζει όμως καλά αυτό που νιώθω, αντιγράφοντας από τη Wikipedia μια ρήση του Δραβίνου: "Σκέφτομαι ότι σε γενικές γραμμές (όλο και περισσότερο μάλιστα καθώς γερνάω), αλλά όχι πάντοτε, ο όρος Αγνωστικιστής θα περιέγραφε καλύτερα την πνευματική μου στάση."

Η μητέρα μου αντίθετα ήταν "της εκκλησίας". Πολύ περισσότερο μάλιστα μπορώ να πω ότι είχε βαθιά & ειλικρινή πίστη στο Θεό, στην αυθεντική εκδοχή της, που μάλλον απέχει πολύ από τη σημερινή (και παλιότερη, βεβαίως) πρακτική. Έτσι, κάθε Δεκαπενταύγουστο θα πηγαίναμε οπωσδήποτε στην εκκλησία. Συνήθεια που τηρούσαμε μέχρι και πρόσφατα, τελευταία φορά στις 15 Αυγούστο 2010 στον (πανέμορφο & ιστορικό!) Ι.Ν. του Αγίου Νικολάου στην Σπλάντζια Χανιών.

Πέρσι δεν μπορέσαμε να πάμε τις συνηθισμένες διακοπές στα Χανιά, ούτε όμως πήγαμε στην εκκλησία στον Ασπρόπυργο. Ο λόγος και για τα δυο ήταν η υγεία του πατέρα μου που, φτάνοντας τότε τα 83, είχε αρχίσει να επιβαρύνεται αρκετά. Ήταν νομίζω η πρώτη φορά όσα χρόνια θυμάμαι που συνέβη αυτό.

Σήμερα το πρωί λοιπόν, χωρίς να το έχω προγραμματίσει, ξύπνησα στις 7:30 και πήγα στην εκκλησία στον Ασπρόπυργο. Τελείωσε κατά τις 9:30 και μετά θέλησα να πάω μια βόλτα στο νεκροταφείο. Στάθηκα για αρκετή ώρα στον τάφο της μητέρας μου και είχα συγκινηθεί. Νόμιζα πως δεν ήταν κανείς άλλος εκεί. Λίγο πίσω μου όμως ήταν ένας γέρος καλυβιώτης, άνω των 80 ετών, αγρότης της περιοχής. Όπως έφευγα σιγά-σιγά μου φώναξε "ε, παλληκάρι" για να πάω προς το μέρος του, με χτύπησε φιλικά στον ώμο και μου έδωσε ένα γλυκό από μερικά που είχε μαζί του (!). Μπόρεσα μόνο να του πω ένα "ευχαριστώ" και έφυγα.

Σε μια στιγμή απόγνωσης είναι που καταλαβαίνεις ότι μια αυθεντικά φιλική χειρονομία, ένας ειλικρινής λόγος παρηγοριάς, αξίζουν περισσότερο από όλο τον πλούτο του κόσμου.

Ο άνθρωπος αυτός ίσως να μην με γνώρισε. Είδε πως ήμουν σε δύσκολη κατάσταση, πολύ στενοχωρημένος, και θέλησε πολύ απλά να με στηρίξει με μια τόσο απλή κίνηση. Τόσο απλή που είναι τόσο σπάνια και για αυτό τόσο μοναδική. Πραγματικά μοναδικό συναίσθημα να λαμβάνεις αγάπη από έναν συνάνθρωπό σου σε απόλυτα ανιδιοτελές πλαίσιο.

Σκεφτόμουν αργότερα πως αυτό είναι που θα μπορούσαμε να πούμε "ένας καλός άνθρωπος". Πραγματικά, ένας λόγος που αξίζει να ζει κανείς. Ένας λόγος να μην σε παρασύρει η τεράστια βαρβαρότητα που βιώνουμε παντού & καθημερνά.. Ένας λόγος να προσπαθήσεις να αντισταθείς και να δημιουργήσεις. Πάνω απ'όλα ένας λόγος να κάνεις ότι είναι ανθρωπίνως δυνατό για να παραμείνεις αυθεντικός και ειλικρινής.