Εργασία, διοίκηση και ιδιοκτησία

Κάθε επιχείρηση κατά βάση είναι οι άνθρωποι της. Θα δει κανείς στη βιβλιογραφία αλλά και με την κοινή λογική πως εκτός από τους ανθρώπους, βασικό ρόλο παίζουν ακόμα τα συστήματα και οι διαδικασίες. Αν το καλοσκεφτούμε όμως θα δούμε πως εν τέλει και αυτά, τα απολύτως κρίσιμα και απαραίτητα συστατικά μιας επιχείρησης, αναφέρονται στους ανθρώπους τους οποίους αφορούν.

Είναι πράγματι λοιπόν ο άνθρωπος το θεμέλιο κάθε επιχείρησης. Μια απλή ανάλυση όμως θα μας οδηγήσει πως οι άνθρωποι σε έναν οργανισμό παίρνουν διάφορους ρόλους και, σαν να μην έφτανε αυτό, πολλές φορές ένας άνθρωπος τυχαίνει να έχει περισσότερους του ενός ρόλους. 

Μελετώντας τους ρόλους αυτούς γρήγορα φτάνουμε στο συμπέρασμα πως κατηγοριοποιούνται σε τρεις κύριες κατηγορίες:

— Τον ρόλο του εργαζομένου
— Τον ρόλο του διευθυντή
— Τον ρόλο του ιδιοκτήτη (ή μετόχου, ή επενδυτή)

Οι τρεις αυτοί ρόλοι είναι απολύτως διακριτοί και πρέπει να είναι με σαφήνεια κατανοητοί τόσο από τον οργανισμό όσο και από κάθε μέλος του. Δεν είναι δύσκολο να αντιληφθούμε πως δεν είναι σπάνιο ένας άνθρωπος να έχει ταυτόχρονα δύο ρόλους ενώ σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να έχει και τους τρεις.

Συνοπτικά οι στόχοι κάθε ρόλου είναι οι ακόλουθοι:

— Ο εργαζόμενος πρέπει να εκτελεί τις εργασίες που είναι απαραίτητες για τη λειτουργία του οργανισμού, για την εξυπηρέτηση δηλαδή του λόγου ύπαρξης του.

— Ο διευθυντής είναι εκείνος που έχει την ευθύνη του συντονισμού των εργαζομένων, καθώς και της ορθής εκτέλεσης των διαδικασιών και απόδοσης των συστημάτων, ώστε το αποτέλεσμα της εργασίας να συμβαδίζει τόσο με τα ποιοτικά και λειτουργικά όσο και με τα οικονομικά κριτήρια και στόχους που έχουν τεθεί από τον οργανισμό.

— Ο ιδιοκτήτης είναι βασικά εκείνος που κάνει τρία πράγματα: Την αρχική επένδυση, την περιοδική, συνήθως ετήσια, στοχοθεσία και χάραξη στρατηγικής, καθώς και τον ορισμό της διεύθυνσης - Του γενικού δηλαδή διευθυντή της επιχείρησης.

Σε επιχειρήσεις μεγαλύτερου μεγέθους και συνήθως πολυμετοχικές υπάρχει η έννοια του Διοικητικού Συμβουλίου που είναι ένα ολογομελές και ευέλικτο σώμα το οποίο παίζει τον ρόλο της αντιπροσώπευσης των ιδιοκτητών, οι οποίοι το ορίζουν και στους οποίους αναφέρεται κατά κανόνα μέσω μιας ετήσιας γενικής συνέλευσης τους.

Στο πλαίσιο αυτό, κυρία ευθύνη του Διοικητικού Συμβουλίου είναι ο ορισμός της κατάλληλης διοίκησης και η χάραξη στρατηγικής που θα οδηγήσει σε αύξηση της αξίας του οργανισμού (κανονικά σε μακροχρόνια και βιώσιμη βάση).

Σε μικρές και νεοφυείς επιχειρήσεις δεν είναι καθόλου σπάνιο το ίδιο πρόσωπο να είναι εργαζόμενος - δημιουργός, διευθυντής και ιδιοκτήτης. Αυτό είναι απολύτως εντάξει στο πλαίσιο που ο συγκεκριμένος άνθρωπος κατανοεί τους ρόλους αυτούς και έχει τη δυνατότητα να εναλλάσσεται μεταξύ τους.

Εκεί που πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα είναι στο ζήτημα των αμοιβών καθώς οι τρεις ρόλοι που περιγράψαμε αντιστοιχούν σε τρία διαφορετικά είδη αμοιβής.

Η εργασία πρέπει να αμείβεται με τρόπο αντικειμενικό, με βάση τις τιμές της αγοράς. Δεν είναι σπάνιο καθόλου να βλέπουμε μικρές και νεοφυείς επιχειρήσεις που αυτό δεν γίνεται αντιληπτό από τους ιδρυτές, δημιουργώντας διάφορες στρεβλώσεις.

Επειδή η επιχείρηση είναι "δική τους", οι ιδρυτές συχνά βάζουν είτε πολύ μικρό, ή πολύ μεγάλο, ή άλλες φορές και καθόλου μισθό για τον εαυτό τους. Είναι μεγάλο λάθος καθώς αλλοιώνει την ίδια τη δική τους εικόνα για την επιχείρηση.

Μετά οι διευθυντές πρέπει να αμείβονται βάσει στόχων. Συχνά θα έχουν κάποιες βασικές αποδοχές, καθώς είναι κι εκείνοι εργαζόμενοι, όμως το μεγάλο μέρος της αμοιβής τους πρέπει να καταβάλλεται με την επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί από τους ιδιοκτήτες, ή από το ΔΣ εκ μέρους των ιδιοκτητών, ιδανικά μάλιστα αναλογικά με την επίδοση που επετεύχθη σε κάθε στόχο.

Τέλος οι ιδιοκτήτες πρέπει να αμείβονται από τα κέρδη. Δηλαδή αφού ο οργανισμός έχει καλύψει όλες τις υποχρεώσεις του και έχει κάνει και τις επενδύσεις που θα του επιτρέπουν να συνεχίσει να είναι αποδοτικός και στο μέλλον, εάν και εφόσον υπάρχει περίσσευμα αυτά είναι τα διανεμόμενα κέρδη στους ιδιοκτήτες — που από οικονομικής άποψης είναι ο μόνος λόγος ύπαρξης μιας επιχείρησης (άποψη βέβαια που αμφισβητείται ευθέως από πολλούς και σοβαρούς ανθρώπους αλλά σε αυτό θα επανέλθουμε σε επόμενη ανάρτηση).

Στην περίπτωση που σε κάποιο πρόσωπο συνυπάρχουν περισσότεροι του ενός από τους παραπάνω ρόλους, οι αμοιβές πρέπει να υπολογίζονται ανεξάρτητα. Για παράδειγμα, δεν γίνεται ο ιδιοκτήτης να μην έχει έναν λογικό μισθό "γιατί θα πάρει από τα κέρδη", αφού η ίδια η πράξη του μικρού - ή βεβαίως και του μεγάλου - μισθού επηρεάζει την κερδοφορία. Αντίστοιχα, δεν γίνεται ο ιδρυτής που έχει και μια διοικητική ευθύνη να μην έχει και κάποια στοχοθεσία και οι αμοιβές του να μην έχουν να κάνουν με την επίτευξη των στόχων.

Αν αναλογιστούμε τα παραπάνω θα δούμε ότι πράγματι, δυστυχώς, ελάχιστοι ιδρυτές νεοφυών επιχειρήσεων κάνουν στοχοθεσία και σύνδεση της αμοιβής τους, ως διευθυντές, αναλόγως της επίτευξης στόχων και, πολύ χειρότερα, ειδικά στις λεγόμενες μικρομεσαίες επιχειρήσεις, ελάχιστοι ιδρυτές αντιλαμβάνονται πως τα κέρδη που μπορούν να μοιραστούν προκύπτουν αφού έχουν πληρωθεί όλες οι υποχρεώσεις και έχουν επίσης γίνει οι απαιτούμενες επενδύσεις για το μέλλον. 

Πολύ συχνά ακούμε για ιστορίες μικρών και μεσαίων επιχειρηματιών όπου 'μπέρδευαν' το ταμείο της επιχείρησης με το πορτοφόλι τους (έμποροι, ασφαλιστές και πολλοί άλλοι...) με τραγικές συνέπειες τελικά καθώς τα χρήματα που ξόδευαν δεν ήταν στην πραγματικότητα δικά τους. Δυστυχώς το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται συχνά και σε νεοφυείς επιχειρήσεις που έχουν λάβει κάποια ουσιαστική χρηματοδότηση.

 

Για να έχουμε καλύτερες επιχειρήσεις και ισχυρότερη οικονομία είναι απαραίτητο οι επίδοξοι ιδρυτές να κατανοήσουν αυτούς τους τρεις ρόλους, εργασία, διοίκηση και ιδιοκτησία, που υπάρχουν σε οποιαδήποτε επιχείρηση, κερδοσκοπική ή μη, οποιουδήποτε είδους.

Αν αυτό δεν συμβαίνει, όπως δυστυχώς είναι ο κανόνας, οι πιθανότητες είναι πως σε μια περίοδο που δεν υπάρχει έντονη ανάπτυξη (διότι όταν "βρέχει λεφτά" ακόμα και οι χειρότερες επιχειρήσεις φαινομενικά μεγαλώνουν) οι επιχειρήσεις αυτές δεν θα καταφέρουν να ανταποκριθούν και θα προκύψουν τα φαινόμενα που βιώνουμε στη χώρα μας τα τελευταία επτά χρόνια.